F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

www.cgfdejong.nl
schap” daarentegen een grote rol speelt in de gevolgde methode, die met het
tweede trefwoord in dit citaat – confrontatie – treffend is omschreven.
Volgens deze methode behoort elk onderzoek te beginnen met een onderzoek
van de gegevens in de Heilige Schrift. Daar is immers de ultieme en
oorspronkelijke waarheid te vinden. Vanuit dit middelpunt van alle ware
kennis worden concentrische cirkels getrokken, als jaarringen in een boom.
Die structuur is niet zomaar een willekeurig gekozen zoekontwerp: zij wordt
door de geschiedenis zelf aangeleverd. Alle varianten van de voorstelling
van de levensboom worden opgevat als producten van historische beïnvloeding
of ontlening: al naar hun veronderstelde historische relatie met de bron
worden ze in verschillende segmenten geplaatst, in hun onderlinge verbanden
beschreven en dan geconfronteerd met de bijbelse levensboom. Dat
laatste op een opvallende manier: als Bergema van zijn reis door de historie
terugkeert op bijbelse grond, besteedt hij nog bijna zestig bladzijden aan het
zoeken naar eventuele indirecte gegevens in de bijbel betreffende de levensboom.
Het historische materiaal heeft dus geen zelfstandige betekenis: het dient
blijkbaar vooral om de blik te scherpen, zodat de détails van de bijbelse
dendrologie, die in het eerste deel buiten beschouwing waren gebleven of
aan de aandacht van de onderzoeker konden zijn ontsnapt, uiteindelijk in het
juiste perspectief kunnen worden geplaatst.
Deze aanpak legt tenminste twee forse struikelblokken op het pad van de
onderzoeker. In de eerste plaats is de vraag, hoe die overdracht van voorstellingen
precies in zijn werk is gegaan, in vele gevallen onmogelijk te beantwoorden.
Het cultureel evolutionisme, dat deze ontwikkeling nauwkeurig in
kaart trachtte te brengen, was in die taak al een bijna een halve eeuw voor
Bergema vastgelopen: aan cultureel erfgoed valt de herkomst nu eenmaal
veel minder strikt af te lezen dan aan levende organismen – nog afgezien van
het feit, dat een gereformeerd theoloog met de toepassing van Darwin’s
theorie op het terrein van de cultuur niet uit de voeten kon. Tijdens het
interbellum was onder antropologen de strijd nog onbeslist, of vergelijkbare
cultuurelementen tot stand waren gekomen doordat de menselijke geest op
vergelijkbare uitdagingen van de omgeving reageert met een beperkt repertoire
aan oplossingen, dan wel dat ze moeten worden verklaard door historische
ontlening. Bergema kiest voor de laatste theorie, waaraan de namen van
37