F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ... F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

16.09.2013 Views

232www.cgfdejong.nl rukking en uitbuiting. Het was goed dat dit kwaad zo duidelijk werd benoemd. Wat men niet had voorzien was dat deze sociaal-economische vragen een zelfstandig leven zouden gaan leiden en alle andere vragen haast zouden overwoekeren. Niet langer werd het aanbieden van het heil in Christus (tenminste!) even belangrijk geacht als de bevrijding uit de slavernij van de machten dezer wereld. Niet langer werd de missionaire oproep tot bekering ervaren als een oproep zich te keren tot de levende God, naast een oproep zich af te keren van de afgoden van rijkdom en macht. Het Interuniversitair Instituut voor Missiologie en Oecumenica (IIMO), waarvan Bergema de oprichting aankondigde, bemoeide zich maar spaarzaam met deze vragen en wist zeker niet de hierboven aangegeven dubbele agenda van de zending te onderbouwen. 13 Andere, overigens ook gewichtige vragen, b.v. van confessioneel belang of van dialoog tussen de godsdiensten, zouden het programma van het IIMO gaan bepalen. Zo konden velen, in en buiten de missiologie, door de wijze waarop ze – op zichzelf terecht – aandacht gaven aan het sociaal-economische onrecht in deze wereld, uiteindelijk zelf in de kuil vallen en huns ondanks de hegemonie van geld en goed bevestigden. Een derde en laatste punt in Bergema’s afscheidscollege betrof de eschatologie. Het was een thema dat hem ook al bij zijn aantreden als hoogleraar in 1956 had beziggehouden. Terugziende is het opvallend dat Bergema in zijn bespreking van de eschatologie het meest actueel is. Het gaat hem daarbij niet zozeer om een evaluatie van allerlei theologische categorieën, al worden heel wat dogmatici, van Schweitzer tot Moltmann, aangehaald, maar hij lijkt vooral aandacht te geven aan de vraag hoe het rijk van God, dat immers de toekomst heeft, gerealiseerd zal worden. Natuurlijk zullen wij onze voeten moeten richten naar dat rijk, zullen we ons moeten voorbereiden op zijn komst. De realisering ervan zal echter niet afhangen van menselijke activiteiten, maar van de genade van God, aldus Bergema. Hij relativeert de ‘theologie van de revolutie’, die eind jaren zestig opkomt en die een krachtdadige, eventueel gewelddadige omslag naar het rijk van God lijkt te sanctioneren. Bergema wijst er terecht op, aan de hand van de gebeurtenissen in Rusland, dat revoluties niet alleen bevrijding betekenen, maar ook een nieuwe slavernij kunnen inhouden en in ieder geval gepaard gaan met veel lijden van onschuldige mensen. Hij verschilde in die opstelling niet van zijn collega Verkuyl, die toentertijd pleitte voor een theologie van de evolutie in plaats van een theologie van de revolutie. Hun opvattingen werden bepaald niet 13 A.J. van den Berg, “Het interuniversitair Instituut voor Missiologie en Oecumenica, 1969- 1994” in: Terugblik en perspectief (Utrecht-Leiden, 1994) 1-38.

www.cgfdejong.nl met gejuich ontvangen, nationaal noch internationaal. De gedachte dat onderdrukking en uitbuiting zover konden gaan dat slechts één begaanbare weg, die van de revolutie, overbleef, was dermate sterk dat hun inzichten als die van tegenstanders werden gezien. Vandaag zijn zowel theologie van de revolutie als theologie van de evolutie termen uit vervlogen tijden. De afgelopen decennia hebben geleerd dat er nauwelijks iets te plannen lijkt te zijn in deze wereld. Mensen zijn niet langer betrokken op mega-plannen, op grootse toekomstprojecten, maar op hun eigen situatie, op hun eigen hier en nu. Wat gebeurt er nu? Hoe kunnen we dat beïnvloeden? Hoe kunnen we nu racisme, militarisme, fundamentalisme en fanatisme beteugelen? Of, missionair gesproken, hoe kunnen we nu Jezus en zijn rijk aan de mensen voorstellen zodat zij weg, waarheid en leven herkennen? Eschatologie is hier-en-nuologie geworden. Hoop en uitzicht zijn vervangen door het verlangen naar garantie en zekerheid. Drie punten gaf Bergema aan, die voor hem van cruciaal belang waren voor de toekomst van de zending. Verschillende ervan hadden een visionair karakter; sommige pakten anders uit dan hij had (kunnen) voorzien. Wat in zijn hele afscheidsrede opvalt is zijn klare christologische oriëntatie voor de zending. Voor hem is het verleden Christus, voor hem is het heden Christus, voor hem is de toekomst Christus. Misschien ligt hier wel het grootste verschil met de ontwikkelingen van nà 1968. De bekende Engelse missioloog Lesslie Newbigin gaf bij een terugblik op 25 jaar zending in 1996 14 aan dat op dit punt een voor hem niet te volgen omslag was gekomen; sommige theologen, missiologen, denken vrede en eenheid een dienst te bewijzen door het heil in Christus te relativeren. Dat, zei Newbigin, zal niet werken. Eenheid, heelheid, vrede zullen alleen tot stand komen door verzoening in Christus. Het zal de taak van de zending zijn en blijven dit alle mensen duidelijk voor ogen te stellen. Newbigin zou op dit punt Bergema aan zijn zijde gevonden hebben. En wie weet, misschien vertellen ze dat nu ook aan elkaar, nu ze beiden leven in zijn rijk en alvast zijn toekomst mogen proeven ... 14 L. Newbigin, “Vijfentwintig jaar zending” in: Pinkstervuur in de ‘secular city’? De Nederlandse Zendingsraad 1996-1997 (Amsterdam: Nederlandse Zendingsraad, 1998) 74- 78. 233

www.cgfdejong.nl<br />

met gejuich ontvangen, nationaal noch internationaal. De gedachte dat<br />

onderdrukking en uitbuiting zover konden gaan dat slechts één begaanbare<br />

weg, die van de revolutie, overbleef, was dermate sterk dat hun inzichten als<br />

die van tegenstanders werden gezien. Vandaag zijn zowel theologie van de<br />

revolutie als theologie van de evolutie termen uit vervlogen tijden. De<br />

afgelopen decennia hebben geleerd dat er nauwelijks iets te plannen lijkt te<br />

zijn in deze wereld. Mensen zijn niet langer betrokken op mega-plannen, op<br />

grootse toekomstprojecten, maar op hun eigen situatie, op hun eigen hier en<br />

nu. Wat gebeurt er nu? Hoe kunnen we dat beïnvloeden? Hoe kunnen we nu<br />

racisme, militarisme, fundamentalisme en fanatisme beteugelen? Of, missionair<br />

gesproken, hoe kunnen we nu Jezus en zijn rijk aan de mensen voorstellen<br />

zodat zij weg, waarheid en leven herkennen? Eschatologie is hier-en-nuologie<br />

geworden. Hoop en uitzicht zijn vervangen door het verlangen naar<br />

garantie en zekerheid.<br />

Drie punten gaf Bergema aan, die voor hem van cruciaal belang waren voor<br />

de toekomst van de zending. Verschillende ervan hadden een visionair<br />

karakter; sommige pakten anders uit dan hij had (kunnen) voorzien. Wat in<br />

zijn hele afscheidsrede opvalt is zijn klare christologische oriëntatie voor de<br />

zending. Voor hem is het verleden Christus, voor hem is het heden Christus,<br />

voor hem is de toekomst Christus. Misschien ligt hier wel het grootste<br />

verschil met de ontwikkelingen van nà 1968. De bekende Engelse missioloog<br />

Lesslie Newbigin gaf bij een terugblik op 25 jaar zending in 1996 14 aan<br />

dat op dit punt een voor hem niet te volgen omslag was gekomen; sommige<br />

theologen, missiologen, denken vrede en eenheid een dienst te bewijzen door<br />

het heil in Christus te relativeren. Dat, zei Newbigin, zal niet werken. Eenheid,<br />

heelheid, vrede zullen alleen tot stand komen door verzoening in<br />

Christus. Het zal de taak van de zending zijn en blijven dit alle mensen<br />

duidelijk voor ogen te stellen. Newbigin zou op dit punt Bergema aan zijn<br />

zijde gevonden hebben. En wie weet, misschien vertellen ze dat nu ook aan<br />

elkaar, nu ze beiden leven in zijn rijk en alvast zijn toekomst mogen proeven<br />

...<br />

14 L. Newbigin, “Vijfentwintig jaar zending” in: Pinkstervuur in de ‘secular city’? De<br />

Nederlandse Zendingsraad 1996-1997 (Amsterdam: Nederlandse Zendingsraad, 1998) 74-<br />

78.<br />

233

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!