F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

232www.cgfdejong.nl
rukking en uitbuiting. Het was goed dat dit kwaad zo duidelijk werd benoemd.
Wat men niet had voorzien was dat deze sociaal-economische
vragen een zelfstandig leven zouden gaan leiden en alle andere vragen haast
zouden overwoekeren. Niet langer werd het aanbieden van het heil in Christus
(tenminste!) even belangrijk geacht als de bevrijding uit de slavernij van
de machten dezer wereld. Niet langer werd de missionaire oproep tot bekering
ervaren als een oproep zich te keren tot de levende God, naast een
oproep zich af te keren van de afgoden van rijkdom en macht. Het Interuniversitair
Instituut voor Missiologie en Oecumenica (IIMO), waarvan Bergema
de oprichting aankondigde, bemoeide zich maar spaarzaam met deze
vragen en wist zeker niet de hierboven aangegeven dubbele agenda van de
zending te onderbouwen. 13 Andere, overigens ook gewichtige vragen, b.v.
van confessioneel belang of van dialoog tussen de godsdiensten, zouden het
programma van het IIMO gaan bepalen. Zo konden velen, in en buiten de
missiologie, door de wijze waarop ze – op zichzelf terecht – aandacht gaven
aan het sociaal-economische onrecht in deze wereld, uiteindelijk zelf in de
kuil vallen en huns ondanks de hegemonie van geld en goed bevestigden.
Een derde en laatste punt in Bergema’s afscheidscollege betrof de eschatologie.
Het was een thema dat hem ook al bij zijn aantreden als hoogleraar in
1956 had beziggehouden. Terugziende is het opvallend dat Bergema in zijn
bespreking van de eschatologie het meest actueel is. Het gaat hem daarbij
niet zozeer om een evaluatie van allerlei theologische categorieën, al worden
heel wat dogmatici, van Schweitzer tot Moltmann, aangehaald, maar hij lijkt
vooral aandacht te geven aan de vraag hoe het rijk van God, dat immers de
toekomst heeft, gerealiseerd zal worden. Natuurlijk zullen wij onze voeten
moeten richten naar dat rijk, zullen we ons moeten voorbereiden op zijn
komst. De realisering ervan zal echter niet afhangen van menselijke activiteiten,
maar van de genade van God, aldus Bergema. Hij relativeert de ‘theologie
van de revolutie’, die eind jaren zestig opkomt en die een krachtdadige,
eventueel gewelddadige omslag naar het rijk van God lijkt te sanctioneren.
Bergema wijst er terecht op, aan de hand van de gebeurtenissen in Rusland,
dat revoluties niet alleen bevrijding betekenen, maar ook een nieuwe slavernij
kunnen inhouden en in ieder geval gepaard gaan met veel lijden van
onschuldige mensen. Hij verschilde in die opstelling niet van zijn collega
Verkuyl, die toentertijd pleitte voor een theologie van de evolutie in plaats
van een theologie van de revolutie. Hun opvattingen werden bepaald niet
13 A.J. van den Berg, “Het interuniversitair Instituut voor Missiologie en Oecumenica, 1969-
1994” in: Terugblik en perspectief (Utrecht-Leiden, 1994) 1-38.