F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

228www.cgfdejong.nl
Ethische normen bleken ineens belangrijker dan het ideaal van de eenheid
van gereformeerde belijders wereldwijd. “De achttien”, die hadden opgeroepen
tot hereniging van de Gereformeerde Kerken en de Nederlandse Hervormde
Kerk, omdat ze vonden dat gescheidenheid haar tijd gehad had, 2 kregen
steeds meer gehoor. Oecumene bleek ook aan te spreken in gereformeerde
kring. Dat bleek ook uit de beslissing van de gereformeerde synode om
waarnemers te zenden naar de eerder genoemde assemblee van de Wereldraad
in Uppsala. De Kamper hoogleraar die ooit een aansluiting bij de Geneefse
oecumene krachtig had afgewezen met de woorden “alleen over mijn
lijk”, was inmiddels overleden ... 3 Niet veel later kwam de aansluiting van de
Gereformeerde Kerken bij de Wereldraad tot stand, niet veel later gingen
gereformeerden (en katholieken) deelnemen aan de geherstructureerde
(nationale) Raad van Kerken. Het was een roemrucht jaar, 1968.
In zekere zin markeert daarom het afscheid van Bergema in Kampen het
einde van een tijdperk. Voor de zending was het een periode van een grote
mate van populariteit geweest, zowel in kerkelijke kring als daarbuiten. In
kerkelijke kring was de overtuiging sterk dat eenieder in de gelegenheid
moest zijn een keuze voor Christus te maken, om te kunnen delen in zijn
heil: zending was daar op uit. Buiten kerkelijke kring was de houding van de
zending en van zendingsmensen als Bergema in het conflict met Indonesië
uiteindelijk in hun voordeel uitgepakt. 4 Waren ze eerst beschouwd als landverraders,
die zich aan de kant van de Indonesische rebellen hadden geschaard,
later, zeker na de “bekering” van Bruins Slot, 5 waren ze de profeten
die hun tijd vooruit waren geweest. Kortom, zending had een goede naam.
Kritiek op zending vanwege vermeend koloniaal gedrag, vanwege eveneens
vermeende cultuurvernietiging (niet dat er “niets” was gebeurd, maar de
beschuldigingen werden doorgaans ronkend en zonder argumenten geuit)
moest nog in volle hevigheid loskomen. Werelddiaconaat was in die periode
nog een hulpdienst(je), ontwikkelingssamenwerking niet meer dan internationaal
wat pleisters plakken. Zending, daar gebeurde wat: mensen gaven
zich een leven lang, mensen bekeerden zich tot hun heil, mensen werden
nieuwe mensen. Bergema stond geheel in die traditie van waardering voor de
zending. Dat wil niet zeggen dat hij geen oog had voor het falen ervan. Als
2 [De achttien], Van kerken tot kerk: hervormd-gereformeerd gesprek. Amsterdam: Ten
Have, 1961.
3 Prof. dr. K. Dijk deed deze uitspraak. Hij was van ver voor de Tweede Wereldoorlog één
van de meest invloedrijke theologen in de Gereformeerde Kerken.
4 J. Verkuyl, Gedenken en verwachten. Memoires (Kampen, 1983) 128 e.v.
5 Ibidem, 192.