F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

De toekomst is zijn rijk
Een commentaar
G.J. van Butselaar
De afscheidsrede van professor Bergema onder de titel “De toekomst is zijn
rijk. Het eschatologisch moment in de missiologie” werd uitgesproken in een
gedenkwaardig jaar: 1968. Het was het jaar van de grote veranderingen in de
westerse, in ieder geval in de Europese cultuur. Het was eveneens het jaar
van de grote veranderingen in kerk en oecumene, zeker in de kerk en de
oecumene die Bergema had helpen bouwen. In de cultuur was definitief het
einde van de herstelperiode na de Tweede Wereldoorlog aangebroken en van
de jaren van voorzichtig genieten van de nieuwe welvaart. Studenten trokken
de straat op, in Oost-Europa begon het te rommelen, met als hoogtepunt de
Praagse lente. Oude gezagsstructuren begaven het en werden in het Westen
vervangen door nieuwe, meer participatorische verbanden. Krachtig werd
het principe van de moderniteit doorgevoerd: de mens als maker en bestemmer
van zijn levenslot en zijn samenleving werd het ijkpunt van alle waarden
en normen, het centrum van de bewoonde wereld. Alles wat strijdig was
met menselijk geluk moest met alle mogelijke middelen de wereld uit:
armoede, onderdrukking, discriminatie, uitbuiting en noem maar op. Metafysische
verbanden waren slechts van belang als ze dit hoge doel dienden en
kregen niet langer een zelfstandige waarde. In 1968 kwam de wereld er
anders uit te zien. Het was het begin van een tijd waarin het optimisme over
de menselijke mogelijkheden groot was: wij kunnen een wereld bouwen
zoals wij die willen hebben. De Verlichting had haar hoogtepunt bereikt.
In kerk en oecumene voltrokken zich in deze jaren niet minder grote omwentelingen.
Het Tweede Vaticaans Concilie had al veranderingen in de catholica
tot stand gebracht, waarvan men een Pius eerder nog niet had durven
dromen. Maar in 1968 volgde de ene heroriëntatie de andere. In de oecumene
kwam een enorme versnelling van het denken en handelen tot stand rond
het thema gerechtigheid. De assemblee van de Wereldraad van Kerken in
Uppsala was op dit punt een waterscheiding, zoals Anne Wind het
beschreef. 1 Strijd tegen de apartheid, strijd tegen het racisme, strijd voor
ontwikkeling, strijd voor economische gerechtigheid, inzet voor dialoog, ze
stammen allemaal uit dat jaar. In eigen land was de omslag niet kleiner. Op
de Gereformeerde Oecumenische Synode in Lunteren waste Joh. Verkuyl de
oren van de Zuid-Afrikaanse broeders (zusters waren niet te bekennen).
1 A. Wind, Zending en Oecumene in de twintigste eeuw, IIa (Kampen: Kok, 1991) 195 e.v.