F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

www.cgfdejong.nl
koloniale vraagstuk en het nationalisme in den Oriënt. 8. De Aziatische
politiek van Sovjet-Rusland. 9. Het politieke aspect van het rassenvraagstuk
in Nederlandsch Indië.
De bestudering van het rassenvraagstuk en het nationalisme in het Oosten
heeft Bergema tot het inzicht gebracht dat er in de verschillende landen drie
stadia te zien zijn: a) de kritiekloze overname van de westerse cultuur; b) een
periode van ontworteling van de eigen cultuur, gepaard gaande met
revolutionair-nationalistische bewegingen; c) een verdieping van het nationalisme,
door rijpend besef van hetgeen aan de vereiste volksvorming ontbreekt.
2
Velen, zowel in Nederland als in Indië, zagen in de jaren dertig de inlandse
beweging als een min of meer heftige vorm van revolutie die, hoe eerder hoe
beter, onderdrukt diende te worden. Bergema:
Nationalisme, opkomend in een periode van geestelijke conflicten en
onder een volk, dat een proces doormaakt van culturele ontworteling,
draagt noodzakelijk elementen in zich van revolutionaire aard; ook
zonder het communisme zouden deze zich naar buiten hebben geopenbaard!
Een gouvernement, dat dit proces in zijn ware wezen doorziet en
goed gebruik weet te maken van allerlei organisaties die tot een oplossing
van het ontwortelingsproces kunnen en willen bijdragen, mag
nationalisme ook beschouwen als een noodzakelijk en verblijdend teken
... dat vruchtdragend werkzaam kan zijn bij het bereiken van het doel der
koloniale regeering: de weerbaarmaking van de inheemsche bevolking
tot het innemen der door God gewilde positie in het geheel der moderne
volkerenwereld. 3
Bergema erkent dat het nationalisme in Indië in veel opzichten een revolutionair
karakter heeft gedragen en dat de verschillende bewegingen tot nu toe
weinig constructief bezig zijn geweest; eveneens dat de doorwerking van
communistische beginselen van meet af aan destructief heeft gewerkt. Daar
is terecht tegen opgetreden. “Maar met gezagshandhaving alleen ... wordt het
beoogde doel van het koloniale beleid toch nog niet bereikt”. 4 Gezag en
vrijheid dienen daarvoor harmonisch samen te gaan. Gelukkig zijn er in de
nationalistische bewegingen ook positieve krachten. Bergema noemt in dit
2 Ibidem, 11 (1937) 190.
3 Ibidem.
4 Ibidem, 191.
193