F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

166www.cgfdejong.nl
de redevoeringen der gastheren geen positieve rol. De Oost-Indonesische
wensen en grieven werden genegeerd of met fluwelen hand en vriendelijke
woorden ter zijde geschoven. Soekarno dicteerde de gang van zaken tijdens
het bezoek van begin tot einde, concessies of gebaren van goede wil van de
zijde van de Republiek bleven uit.
Bergema’s positie
Hoe stelde Bergema zich op tijdens deze reis? Wat zei hij en bij welke
gelegenheid? Het duidelijkst sprak hij zich uit tijdens toespraken in Yogyakarta
voor een aantal evacuees uit de Kleine Sunda-eilanden die daar verbleven,
en in Wonosari. Hier bracht hij de noodzaak van zowel nationale eenheid
als vrijheid naar voren. Beide waren nodig. De nationale eenheid was
er al van vroeger dagen en bestond ondanks alle verschillen. Als die eenheid
bedreigd werd dan kwam dat Indonesië zeker niet ten goede. Men moest
samen bouwen aan de toekomst, in vrijheid. Vrijheid was voor een volk
nodig om het hoogste doel te bereiken. Zonder vrijheid kon dat niet. Bergema
benadrukte dat hij dat niet alleen zei als politicus, maar ook als christen
en zendeling, op grond van de bijbel: een volk moest vrij zijn, evenals een
individu, om gebonden aan Gods wetten de door God gegeven taak te kunnen
volvoeren. In dit opzicht bevonden de christelijke partijen in Nederland
zich op een “dwaalweg”. 110 Hoewel hij de naam Mononutu niet noemde,
zette hij zich af tegen diens xenofobe opvattingen; het ging hem niet om het
uiterlijk, de “bangsa” (volk), de “darah” (bloed), de “boemi” (land), maar om
“batin” (het mystieke) dat boven “lahir” (uiterlijk) ging, 111 en de “pertalian
hati” (verbondenheid der harten). Dat diende de basis te zijn van de nieuwe
natie. Zò voelde ook hijzelf zich één met Indonesië, waar hij twintig jaar
gewoond en gewerkt had: “sekali ke Indonesia, tetap ke Indonesia” (“wie
eens naar Indonesië gekomen is, blijft naar Indonesië komen”), waaraan hij
tot groot genoegen van zijn toehoorders toevoegde wellicht eens Indonesisch
staatsburger te zullen worden.
Doch zo ver was het nog lang niet. Uit eigen waarneming concludeerde
Bergema dat de geruchten over de armoede en achterstelling op Java van
Indo-Europeanen en van uit Oost-Indonesië afkomstige evacuees veelal juist
waren. Voor de islamieten onder de evacuees werd gezorgd (via distributie
110 Journaal Bergema, 24 febr. 1948.
111 Bergema gebruikt hier termen uit de Javaanse mystiek. “Batin” duidt op het verborgene,
de mystiek; “batinnya” is het wezenlijke dat staat tegenover de zichtbare werkelijkheid,
die slechts schijn is. “Lahir” is uiterlijk, aanschouwelijk, ogenschijnlijk, het wereldse, het
exoterische.