F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

www.cgfdejong.nl
het eerst op ons af. Hij is vriendelijk om zo te zien. Later ook, kwam hij nog
even afzonderlijk op me af, toen het tijd was om naar de eetzaal te gaan.
Overigens lijkt [hij] me tot alles in staat”. 105
Sommige vooraanstaande figuren in de Republiek spraken Bergema over
verzoening, samenwerking en broederschap, zoals Ki Hadjar Dewantara, de
oprichter van de bekende Taman Siswa-scholen in Yogyakarta, een der
grondleggers van de Republiek en voorzitter van de ontvangstcommissie
voor de delegatie, en Soetardjo Kartohadikoesomo, voor de oorlog de
woordvoerder der “coöperatieven”, die in 1938 zijn bekende petitie in de
Volksraad indiende, die gericht was op zelfstandigwording van Indië in
samenwerking met de Nederlanders. 106 Maar meestal was de stemming
openlijk vijandig en tegen de federatiegedachte en tegen de Nederlanders
gericht – “echt de situatie van Parijs 1787-1793” aldus Bergema. 107 Bijvoorbeeld
in Wonosari, waar de delegatie een kampement met omstreeks 1.000
evacuees uit Zuid-Celebes bezocht. De ontvangst bestond in een
herdenkingsbijeenkomst voor de “40.000 slachtoffers”, die het optreden van
kapitein Westerling in Zuid-Celebes in 1946 en 1947 zou hebben gemaakt. 108
Mede door dergelijke bijeenkomsten, waar de revolutie en de gewapende
strijd gepredikt werden, alsmede door het treurige lot van dr. H. de Rook,
een der voormannen van de IEV te Makassar en secretaris-generaal van de
Dienst der Volksgezondheid van de Deelstaat Oost-Indonesië, die lange tijd
in een armzalige gevangeniscel te Yogyakarta zat en daar mishandeld werd,
werd de Oost-Indonesische argwaan jegens de Javanen bevestigd.
Het delegatiebezoek was van Javaanse zijde in de eerste plaats bedoeld als
een propagandastunt. Van een zinnige ontmoeting tussen gelijkwaardige
partijen was geen sprake, hoe plezierig het programma soms ook verliep en
hoe hartelijk sommige ontvangsten ook verliepen. Hoewel de meeste delegatieleden
hadden gehoopt begrip te ontmoeten voor de eigen weg die Oost-
Indonesië wilde gaan, was de essentie van de boodschap die ze te horen
kregen dat Soekarno’s proclamatie van 17 augustus 1945 ook namens Oost-
Indonesië gedaan was. Van de expliciete erkenning van Oost-Indonesië als
volwaardig deel van de toekomstige federatie met eigen staatsrechtelijke
instellingen, die de Republiek op 19 januari 1948 als vervolg op de radiouitzending
had uitgesproken, 109 bleek niets. De federatiegedachte speelde in
105 Journaal Bergema, 18 en 22 febr. 1948.
106 Journaal Bergema, 24 febr. 1948; De Jong, Het Koninkrijk der Nederlanden, 11a, 412-421.
107 Journaal Bergema, 24 febr. 1948.
108 Journaal Bergema, 21 febr. 1948. Zie noot 27.
109 Anak Agung, Twenty years, 42.
165