F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

162www.cgfdejong.nl
heid te stellen zonder gezichtsverlies tot de federatie toe te treden om zo de
federatie te redden. Het toetreden van ten minste nog één naar het scheen
gelijkgestemde, deels anti-federatie-gezinde deelstaat, Oost-Indonesië, tot de
federatie was zo de schaamlap die Soekarno tijdens de aanloop tot Renville
nodig had, omdat hij goed besefte dat de Republiek in financieel en economisch
opzicht buiten de federatie – en daarmee afgesneden van financiële en
economische steun van Nederland – (nog) niet levensvatbaar was. En was
Soekarno eenmaal overstag, dan rekende Anak Agung erop dat de linkse
fracties in regering en parlement te Makassar zouden volgen. Dat gebeurde
ook: door zich ertegen uit te spreken redde Anak Agung Oost-Indonesië
voor de federatie – “meesterlijk” gedaan, vond Bergema, die bovendien
verwachtte dat hiermee eventuele nieuwe Nederlandse politionele acties
tegen de Republiek definitief van de baan waren. 100
Hoe dit zij, de grootste politieke krachtproef in het bestaan van de deelstaat
tot dan toe was achter de rug, zij het dat de interne stabiliteit even in gevaar
was geweest. De positie van nationalistisch-links werd ernstig verzwakt door
de agitatie van een aantal zelfbestuurders, die onder aanvoering van de vorst
van Bone in januari 1948 eisten dat alle vier de ministers van de nationalistische
fractie, “Boeng Boer” 101 (= Moh. Boerhanoedin), Doko, Moh. Sjafei en
ir. D.P. Diapari, uit de regering zouden stappen. Zo niet, dan stapten zij uit
de deelstaat. De Minahasa, de Molukken (Ambon, Ternate) en Timor dreigden
te volgen en dezelfde status te eisen in het koninkrijk als West-Indië.
Vooreerst kon deze kwestie worden bijgelegd. Al voordat dit speelde had
president Soekawati, die gevoelig was voor de Nederlandse huivering voor
al te nauwe samenwerking tussen Oost-Indonesië en de Republiek, zich
tegen een goodwill missie uitgesproken. Voor hem maakte het niet uit wat
Yogyakarta deed; als het aan hem lag zou Oost-Indonesië zonder voorwaarden
te stellen deel gaan uitmaken van een federaal Indonesië. Een goodwill
missie zou zelfs als een gebaar van onderwerping aan Yogyakarta kunnen
worden uitgelegd en dat wilde hij niet. Volgens Bergema bleek uit Soekawati’s
houding dat hij niet inzag hoe sterk de band was die velen in Oost-Indonesië
met de Republiek voelden, zoals hij ook de macht en invloed van die
groepen onderschatte, die de band met Nederland wensten aan te houden,
eventueel ten koste van een eenheidsstaat. Zowel Anak Agung als Soekawati
oordeelden echter wel correct dat zowel de bevolking van Oost-Indonesië als
de leden van het parlement en de ministerraad in (kleine) meerderheid,
100 Journaal Bergema, 9 jan. 1948.
101 “Boeng” is de aanduiding van een oudere broer en iemand die daarmee gelijkgesteld wordt.