F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

www.cgfdejong.nl
De “Nederlandse fractie”, bestaande uit protestanten, rooms-katholieken en
“humanisten” (buitenkerkelijken), was niet het enige voorbeeld gedurende
de eerste zittingsperiode van het parlement van al of niet spontane fractievorming.
Zowel de meeste islamitische afgevaardigden als sommige christelijke
betrokken religie en politiek sterk op elkaar. Bergema was een van hen.
Zijn op zichzelf goed-Anti-Revolutionair uitgangspunt was “de allesbeheersende
betekenis van het christelijk beginsel ook voor de politiek, Christus
[is] Heer op alle terreinen”. 71 Uitgaande van de gedachte dat gedeeld geloof
tot gezamenlijk politiek handelen zou moeten leiden, nam hij het initiatief tot
het beleggen van bijeen-komsten van christelijke parlementsleden. De eerste
vond plaats op 1 mei 1947, waar twaalf van de 20 christelijke (van de in
totaal 70) parlementsleden) aan zijn uitnodiging gehoor hadden gegeven. Hij
hoopte langs deze weg gezamenlijk allerlei problemen en zaken te kunnen
bespreken, zoals het Politiek Manifest (de regeringsverklaring) van de
regering-Nadjamoedin, uitgesproken bij de opening van het parlement, de
redevoeringen der ministers en de voornemens van de regering, om vervolgens
een gezamenlijke houding te bepalen. Verder wenste hij te voorkomen,
dat iedereen op het spreekgestoelte hetzelfde zou zeggen en dat voor de
christenheid belangrijke onderwerpen vergeten zouden worden.
Maar wat onder Europese Gereformeerden in Makassar wel (redelijk) lukte,
lukte in het parlement niet. De tegenstellingen tussen de inheemse christenen
onderling bleken te groot. Deels waren die tegenstellingen van politieke
aard, deels van persoonlijke. Bovendien stond sinds Denpasar politieke
partijvorming, wegens haar verondersteld polariserende karakter, in een
kwade reuk. 72 De twee van Sumba afkomstige parlementsleden, beiden
christen, Radja Lede Kaloembang en Radja Timotheus Toenggoe Bili, welke
laatste voor de oorlog evangelist geweest was, wensten, hoewel behorende
tot de “regeringspartij”, niet zozeer christelijke fractie- of partijvorming in
het parlement als wel waar mogelijk propaganda voor de “manoesia sempoerna”
(de volmaakte mens) om daardoor de niet-christelijke omgeving te
“menggarami” (doorzouten). 73 Zij het op niet-confronterende wijze. Hierachter
school de vrees dat christelijke blokvorming de onafhankelijkheid,
eenheid en zelfstandigheid van het federale Indonesië zou kunnen hinderen,
welke vrees gelet op de houding van de fracties van de ARP, Bergema’s
71 Journaal Bergema, 1 mei 1947.
72 Van Goudoever, Den Pasar bouwt een huis, hfdst. iv.
73 Onvlee over Bili, zie Van den End, Gereformeerde Zending op Sumba, 485-486.
151