F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

www.cgfdejong.nl
ondertekenden. Voor anderen was het stuk te gematigd en te voorzichtig, en
sprak het zich niet genoeg tegen “links” uit, zoals voor dr. C. Lion Cachet,
tot begin 1948 resident van Zuid-Celebes en evenals Brouwer lid van Bergema’s
Gereformeerde kring.
Een op 3 september door het persbureau ANETA 59 verspreide verklaring van
een aantal Indonesische christenen, dat er geen eenheid onder de christenen
kon bestaan wanneer de kerk niet duidelijk het gewapende optreden van
Nederland afkeurde, wees Bergema als “imperialisme van de geest” van de
hand. Hij zag deze verklaring als een “overschrijden van de grenzen tussen
de levensterreinen en verabsolutering” van de politiek. 60
Op zondag 7 september sprak Bergema over deze zaak op de Gereformeerde
kringvergadering in Makassar. Tevens zag hij in de ontwikkelingen aanleiding
om in Makassar een “politieke kring” in het leven te roepen, waarvoor
alleen leden van de ARP werden uitgenodigd. Op de eerste twee bijeenkomsten,
gehouden op 11 en 15 september 1947, waren naast Bergema twaalf
personen aanwezig, onder wie Lion Cachet, Brouwer en de Gereformeerde
zendingsarts G. Hoekstra. Gespreksonderwerp was de vraag in hoeverre men
(als Gereformeerden en als ARP-leden) medeschuldig was aan de ontstane
politieke crisis, hetzelfde thema als Bergema in zijn “Critiek en verantwoording”
aan de orde had gesteld. De aanwezigen waren van oordeel dat de
problemen ontstaan waren doordat men in het verleden gefaald had in de
juiste politieke opvoeding van de inheemse bevolking. Als het woord
“schuld” al gebruikt mocht worden, dan alleen in de zin dat men nalatig was
geweest. Men had niet voldoende de christelijke politieke beginselen uitgedragen,
een standpunt waarover Bruins Slot niet geheel ontevreden geweest
zal zijn, als hij ervan geweten had. 61 In het algemeen echter voelde Gereformeerd
Makassar zich niet direct verantwoordelijk voor het uitbreken van de
politionele acties op Java. Die waren een noodzakelijk kwaad. Men kwam
tot de zwaarwegende conclusie dat men de christen-Indonesiërs op hun
onjuiste houding moest wijzen als ze daadwerkelijk de verkeerde kant uitgingen,
ook al betekende dat, dat men dan een minder goede verstandhouding
met hen moest riskeren. Ze vermengden te veel politiek en christendom,
59 Algemeen Nieuws- en Telegraaf-Agentschap.
60 Journaal Bergema, 3 sept. 1947.
61 Bij een latere gelegenheid voegde Bergema hieraan toe dat ook de gebrekkige taalpolitiek
der Nederlanders, waardoor het aantal Indonesiërs dat Nederlands of Engels kende gering
was, aan het ontstaan van de tegenstellingen had bijgedragen, Journaal Bergema, 27 april
1948.
147