F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

www.cgfdejong.nl
een kleine minderheid, sinds de negentiende eeuw had moeten leveren voor
een eigen plaats onder de zon.
Makassar verkeerde in een betrekkelijk geïsoleerde positie in die zin dat men
er slechts weinig vernam, en dan nog fragmentarisch, van de titanenstrijd die
op nationaal en internationaal niveau geleverd werd tussen het republikeinse
kamp, het federale kamp, de Amerikanen en Australiërs, de Veiligheidsraad
en de Nederlanders. Hoogtepunten in Makassar waren bezoeken van politici
en kerkleiders, zoals die van dr. L.J.M. Beel (1946-1948 minister-president)
en mr. J.A. Jonkman (1946-1948 minister van Overzeese Gebiedsdelen) op
17 mei 1947 aan president Soekawati. Bergema was bij hun ontvangst
aanwezig. Interessant was ook het bezoek van zendingsconsul mr. M. de
Niet aan Makassar van 13 tot 15 juni van dat jaar. Uit hun mond vernam
Bergema het laatste nieuws over de situatie op Java en over de in 1947 snel
verslechterende betrekkingen tussen Nederland en de Republiek. 51 De toespraak
die Beel tijdens zijn ontvangst door Soekawati hield, vond Bergema
verontrustend: “die avond zei ik al: dat wordt knokken”. 52 Ook Van Mook en
Schermerhorn neigden in mei en juni ertoe het zwaard te trekken tegen de
Republiek. 53 Toen op Java de vijandelijkheden eenmaal waren uitgebroken
(Eerste Politionele Actie, 20 juli 1947), onthield Bergema zich van commentaar
op de politieke aspecten van het conflict, al was hij bepaald geen vriend
van de Republiek en de terreur van de pemuda (lett.: jeugd) en andere vrijheidsstrijders.
Hij bezag de wereld op dat moment met de ogen van de pragmaticus:
misschien dat hier en daar de veiligheidssituatie op Java zou verbeteren
en de economische belangen van verschillende partijen gediend waren,
doch dat gebeurde dan wel met verlies aan mensenlevens en met materiële
schade, wat hij betreurde. De oorlog op Java achtte hij ook voor kerk en
zending zeer schadelijk, daar de verhoudingen er onvermijdelijk onder
zouden lijden. 54
Hij kwam echter in actie naar aanleiding van het verschijnen op 1 augustus
1947 van de mede door zendingsconsul De Niet geïnspireerde “Verklaring
en oproep” van de Politieke Club, waarin geprotesteerd werd tegen zowel
het Nederlandse gewapende optreden tegen de Republiek en het algehele
onbegrip aan Nederlandse zijde voor het Indonesische onafhankelijkheidsstreven
als tegen het geweld van de Republiek en haar weigering zich aan
51 Hierover Anak Agung, Twenty years, 29-37.
52 Journaal Bergema, 21/22 juli 1947.
53 Journaal Bergema, 17 mei, 13 en 14 juni 1947; Het dagboek van Schermerhorn, II, 603.
54 Het dagboek van Schermerhorn, II, 778.
145