F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

140www.cgfdejong.nl
der belangrijkste drijfveren vormde van de Oost-Indonesische voorkeur voor
het federalisme.
Islam en christenheid: voorbereidingen op een nieuw tijdperk
Na de Japanse nederlaag heroriënteerde men zich op landelijk en regionaal
niveau in zowel islamitische als christelijke kring en formuleerde men zijn
standpunt terzake van allerlei actuele politieke en sociale kwesties. In het
geval van de islam gebeurde dat onder meer binnen de Masjumi (Madjelis
Sjuro Muslimin Indonesia), de grootste islamitische beweging van Indonesië.
Deze was op Java in november 1945 opnieuw opgericht. Ze verwierp Linggajati
en stelde zich tegenover Nederland op, maar was anderzijds ook bang
voor het communisme en koos in sommige kwesties – ongewild – weer de
zijde van Nederland tegenover de Republiek). 39 Verder waren er de Madjelis
Islam, de Persatuan Tionghoa Islam (Perti) en de Persatuan Islam. De islamitische
hervormingsbeweging Muhammadijah, waarvan veel leiders en
leden ook actief waren in de politiek, hield in Zuid-Celebes talrijke propagandabijeenkomsten
van politiek-godsdienstige aard. 40
In het geval van de protestantse christenheid bezon men zich op enkele conferenties,
zoals te Jakarta (augustus 1946), Malino in Zuid-Celebes (maart
1947) en opnieuw in Jakarta (mei 1947). De lijnen die hier werden uitgezet,
betroffen volledige vrijheid van godsdienst, geen overheidsbemoeienis met
de kerk, een gelijkberechtigde positie van alle godsdiensten, snelle omzetting
der zendingsvelden in onafhankelijke kerken, eigen christelijk volksonderwijs,
oecumenisch samengaan der kerken en teruggave van kerkelijke
eigendommen. Binnen deze lijnen opereerde Bergema in Makassar. 41 Met de
oprichting van eigen organen (Madjelis Keristen, Middelbare Theologische
School, Lectuurcommissie) door “Malino” werd in Oost-Indonesië enig
tegenwicht geboden tegen het bestuur van de Indische Kerk te Jakarta, dat in
de ogen van Bergema en anderen op kerkelijk terrein dezelfde autoritaire en
39 Anak Agung, Twenty years, 39; voor de Masjoemi op Java, zie B.J. Boland, The Struggle
of Islam in Modern Indonesia (diss. RUL; Den Haag: De Nederlandsche Boek- en Steendrukkerij
v/h H.L. Smits, 1971) 42-45.
40 La Tippa, Lapoer rahasia, Makassar, 12/6/1948. NAUP, Archief NIT 106/23.
41 Voor de conferentie van augustus 1946, zie J.C. Hoekendijk, Zending in Indonesië. Verslag
en rapporten van de Zendingsconferentie te Batavia gehouden van 10 tot 20 Augustus
1946. Den Haag: Boekencentrum, 1946; voor de Malino-conferentie, zie artikel P.N.
Holtrop in deze bundel; voor de (Gereformeerde) Kwitang-conferentie in Jakarta (mei
1947), zie doc. 82 in: De Jong, De Gereformeerde zending in Midden-Java; en doc. 291
in: Th. van den End, De Nederlandse Zendingsvereniging in West-Java 1858-1963. Een
Bronnenpublicatie. S.l., 1991.