F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

www.cgfdejong.nl
stelsel ook aan 34 – leek vooral ingegeven door de rampspoed die de Republiek
op Java ten deel viel van de kant van de Nederlanders en de schijnbare
koerswijziging van Soekarno, waarover beneden meer, en stuitte derhalve op
veel scepsis. 35
Schermerhorn, die zoals gezegd de opening van het parlement op 22 april
1947 met zijn aanwezigheid luister bijzette, maakte in zijn dagboek melding
van een veelbetekenend incident. Dat werd veroorzaakt door de samenstelling
van de vijf man sterke delegatie van Yogyakarta, die de opening wilde
bijwonen. Daarin was de Ambonees J. Latuharhary opgenomen, de door de
Republiek aangestelde “gouverneur” van de Molukken. Het was uitgerekend
parlementsvoorzitter Tadjoedin Noor (wiens broer republikeins gouverneur
van Zuid-Borneo was), die Latuharhary had uitgenodigd naar Makassar te
komen. Door ingrijpen van Schermerhorn en Van Mook bleef de delegatie
van Yogyakarta weg, doch een politiek statement was gegeven, subtiel maar
duidelijk. 36
Waar in westerse ogen de politiek de boventoon voerde bij het bepalen van
de richting van staatkundige ontwikkelingen, was dat voor het besef van veel
Indonesiërs niet zo. Een van hen was de Minahasische predikant Wim J.
Rumambi, 37 die op dat moment als algemeen secretaris en penningmeester
van de Raad van Kerken van Oost-Indonesië een der prominentste naoorlogse
kerkleiders van Indonesië was. Hij wees erop dat het niet zozeer de
politieke als wel de godsdienstige verhoudingen binnen de NIT en de archipel
als geheel waren, 38 die de toekomst van het land zouden bepalen. Religie
was in Indonesië iets geheel anders dan in West-Europa, veel belangrijker,
de politieke verhoudingen waren er de afgeleide van. En dat voorspelde volgens
hem voor de christenheid weinig goeds. Het was deze niet geheel
ongegronde vrees die hem en velen met hem met zorg vervulde en die een
34 David Henley, “Nationalism and Regionalism in Colonial Indonesia: The Case of Minahasa”,
Indonesia, 55 (april 1993) 91-112, spec. 110.
35 Over hem uitvoerig in G. van Klinken, Minorities, modernity and the emerging nation.
Christians in Indonesia, a biographical approach (Leiden: KITLV Press, 2003) 219-236.
36 Het dagboek van Schermerhorn, II, 461-468; Journaal Bergema, 22 April 1947.
37 W.J. Rumambi (1916-1984); 1934-1940 studie Hogere Theol. School, Buitenzorg/Batavia;
1940-1947 div. functies in de GMIM en bij het Japanse bestuur; 1947-1948 alg. secr. Raad
van Kerken van Oost-Indonesië te Makassar; 1948-1950 alg. secr. GPI; 1950 voorz.
synoderaad GPIB; 1950-1954 alg. secr. DGI; 1954-1974 div. functies in de GMIM en de
landelijke politiek, o.m. minister van Voorlichting en lid Konstituante; 1971 voorzitter
DGI; sinds 1974 alg. secr. Indon. Bijbelgenootschap (LAI).
38 G.R. Pantouw, “Perjuangan rakyat di Sulawesi Selatan menentang NIT”, lezing gehouden
op het Seminar Sejarah Perjuangan Rakyat Sulsel Menentang Penjajahan Asing (Ujung
Pandang, 8-11 dec. 1982) 1.
139