F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

138www.cgfdejong.nl
te omarmen. 31 Sommigen accepteerden de te Linggajati overeengekomen
federatievorm, anderen niet, doch afgezien van de Nederlanders en de leden
van het Indo-Europees Verbond (IEV) had vrijwel iedereen bezwaar tegen
de blijvende band met Nederland in de Nederland-Indonesische Unie. Bergema
waarschuwde herhaaldelijk tegen zelfs maar de schijn van Nederlands
imperialisme in zowel de politieke, de economische als de culturele en
kerkelijke betrekkingen tussen beide naties. Bevonden de meeste parlementariërs
zich in de buurt van het politieke midden, aan de uiterste linkerzijde
bevonden zich de nationalisten, die de federatie onvoorwaardelijk van de
hand wezen.
Als een republikein in bovenbedoelde, gematigde zin gold de eerste parlementsvoorzitter,
mr Tadjoedin Noor, afkomstig van Borneo en na de
oorlog advocaat te Makassar, hoofdbestuurslid van de (anti-Linggajati
gezinde) Partai Nasional Indonesia in Zuid-Celebes, voormalig lid van de
Volksraad en in het parlement op dat moment de leider van de “oppositie”
(waarover beneden meer). Minister-president Nadjamoedin Daeng Malewa
was weliswaar voorzitter van de Partai Negara Serikat Indonesia, doch ook
zijn sympathieën gingen bepaald naar Yogyakarta uit. Bovendien hadden
beiden, Nadjamoedin en Noor, geen beste reputatie. 32 Want toen de Minahaser
G.S.S.I. Ratu Langie, een christen, in 1943 door de Japanners tot gouverneur
van de Grote Oost werd aangesteld – waarmee hij het in Nederland
voorgoed verbruide – voegden ze aan hem twee adviseurs toe, Nadjamoedin
en Tadjoedin Noor. Het was dezelfde Ratu Langie, inmiddels leider van het
links-nationalistische “Centrum tot Heil des Volks” (Pusat Keselamatan
Rakyat) in Zuid-Celebes, die na de capitulatie van Japan (15 augustus 1945)
door de Republikeinen (opnieuw) tot hoogste bestuurder van het gouvernement
de Grote Oost (dat omstreeks deze tijd officieel werd omgedoopt in
Oost-Indonesië) werd aangesteld, met standplaats Makassar. Hoewel Ratu
Langie te Serui (Nieuw-Guinea) geïnterneerd was, 33 was hij in deze jaren
een invloedrijke tegenhanger van president Soekawati en zijn vroegere
ondergeschikten Nadjamoedin en Tadjoedin Noor. Ratu Langie’s bekering
tot het federalisme tegen het eind van zijn leven (hij overleed in juni 1949)
– of liever zijn terugkeer, want in de jaren twintig en dertig hing hij dit
31 Ide Anak Agung Gde Agung, Twenty years indonesian foreign policy 1945-1965 (Den
Haag, Parijs: Mouton, 1973) 42, betoogt dat Oost-Indonesië “cooperated fully” met de
republikeinse regering in Yogyakarta, doch dit is te ongenuanceerd, te zeer vanuit een na-
1950 perspectief geschreven.
32 Journaal Bergema, 18 mei 1947.
33 Het dagboek van Schermerhorn, II, 462-463.