F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

www.cgfdejong.nl
bied van het gehele voormalige Nederlands-Indië besloeg, vooralsnog met
uitzondering van Nieuw-Guinea. 10
Functioneren van parlement en regering
De “Denpasar-regeling” was ten aanzien van de verhouding tussen regering
en parlement vaag en bepaalde slechts dat de ministers “verantwoordelijk”
waren tegenover het parlement (art. 15, lid 6) en dat de wetgevende macht
van de staat werd uitgeoefend “door de Regeering, tezamen met het
vertegenwoordigend lichaam” (art. 20). In theorie betekende dit dat de
regering zich niets van het parlement behoefde aan te trekken als haar dat zo
uit kwam, al waren in de praktijk de meeste kabinetten wel zodanig van
samenstelling en kleur, dat ze konden rekenen op de steun van een parlementaire
meerderheid. 11 Want hoewel het parlement slechts beperkte wetgevende
bevoegdheden had en een zittende regering niet naar huis kon sturen – ook
de wetten die in de loop van 1947 en 1948 van kracht werden veranderden
daar niets aan – had het wel een eigen verantwoordelijkheid en was het voor
de regering vrijwel onmogelijk om effectief te regeren als de steun van het
parlement ontbrak. Anderzijds bepaalde de regering zelf hoe “democratisch”
ze wilde zijn – al te snelle democratisering van de samenleving naar westers
model werd over het algemeen als onverstandig beoordeeld. Kabinetswisselingen
beperkten zich meestal tot het vervangen van (soms) de ministerpresident
en een aantal ministers, zodat, behoudens enkele uitzonderingen
(waarover beneden meer), regeringswisselingen meestal weinig veranderden
aan het gevoerde beleid, althans in 1947. 12 De meeste politieke kwesties,
waaronder niet in de laatste plaats de samenstelling van een nieuw kabinet,
werden eerst in de wandelgangen, de secties (besloten vergaderingen van
fractiebesturen en ministers) en de Rotary Club overeengekomen om vervolgens
tijdens de parlementszittingen formeel te worden bekrachtigd. Waren
de meeste kabinetten in de Republiek in deze jaren presidentiële kabinetten
10 Anak Agung, Negara Indonesia Timur, 771.
11 Sommigen zagen e.e.a. in de geest van de Nederlandse parlementaire democratie. Maar
anderen, zoals de Sumbanees Toenggoe Bili, zagen de parlementsvoorzitter als een hogere
functionaris dan de minister-president, omdat het parlement niet was samengesteld uit
gekozen volksvertegenwoordigers maar uit vertegenwoordigers van de regeringen der
daerah. Bili zelf was aangewezen door de Dewan Radja (Raad van Hoofden) van Sumba,
en een andere Sumbanees, Kaloembang, door de Dewan Rakjat (Volksraad) van Sumba.
Bovendien was niet de minister-president, maar de voorzitter van het parlement plaatsvervangend
president van de deelstaat (art. 17).
12 Zie bijv. de regeringsverklaring van het kabinet-Warouw, voorgelezen op 17/11/1947.
Journaal Bergema, 17 nov. 1947.
133