F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

www.cgfdejong.nl
nog steeds geen mogelijkheid was een school te openen, nam het curatorium
het besluit in augustus 1948 alle leerlingen te Soé op Timor onder te brengen.
Enklaar, in augustus 1947 benoemd als docent aan de Theologische
School te Makassar, leidde daar een STOVIL – School Tot Opleiding Van
Inlandsche leeraars – met zeventien leerlingen. In afwezigheid van Bergema
had Enklaar de leiding over de Theologische School. Wat ik zojuist opmerkte
over Bergema, kan ik ook zeggen over Enklaar: zonder hem was de school
niet van de grond gekomen. Zeldzaam was ook hun uitstekende samenwerking.
Het blijkt uit hun uitvoerige briefwisseling in de perioden dat een van
beiden, maar meestal Bergema op reis was. Hervormd (Enklaar) of Gereformeerd
(Bergema) speelde geen rol, of het moest zijn dat zij elkaar wederzijds
informeerden over de theologie en spiritualiteit van de eigen kring.
Uitvoerig zette Bergema aan Enklaar uiteen de ins en outs van de Wijsbegeerte
der Wetsidee. In een andere brief gaf de erudiete Bergema een compleet
overzicht van de waarde van een groot aantal bijbelcommentaren, in
wetenschappelijk en praktisch perspectief. Maar ook zeer persoonlijke
kwesties kwamen aan de orde. Toen Bergema in 1949 te horen kreeg dat hij
in verband met zijn hartkwaal nog niet zou kunnen terugkeren naar Indonesie,
schreef hij aan Enklaar: “M’n grootste geruststelling (menselijk gesproken)
is ’t feit, dat jij de leiding hebt, Ido. Ik ben daar God dagelijks dankbaar
voor”. 197
Op 18 september 1948 werd het eerste cursusjaar geopend. Bij de opening
van het eerste schooljaar telde de theologische school 33 leerlingen, afkomstig
uit zes kerken. In 1949 kwam een nieuwe lichting aan van ongeveer 25
leerlingen en daarmee was de beschikbare schoolruimte te Soé geheel gebruikt.
Pas in 1951 konden weer nieuwe leerlingen aangenomen worden,
toen de oudste lichting afscheid nam van de school. Op 23 november 1951
werd voor het eerst eindexamen afgenomen, waarbij 29 van de 31 leerlingen
slaagden. Pas in september 1954 waren de gebouwen van de school in
Makassar zover gereed dat daar het theologisch onderwijs gegeven kon
worden. Toen was ook de tijd gekomen voor Bergema om naar Nederland
terug te keren om de hoogleraarspost zendingswetenschappen in Kampen te
aanvaarden, maar niet dan nadat hij eerst een opvolger had gevonden, dr.
A.G. Honig, die na Bergema’s emeritaat opnieuw zijn opvolger zou worden,
maar dan in Kampen. 198 Aan een werkzame periode, in dienst van het oecu
197 H. Bergema aan I.H. Enklaar, Laren, 21 oktober 1949.
198 “Wij mogen dankbaar zijn”, schreef Bergema aan Enklaar, “dat Honig komt. Hij lijkt me
een uitstekende kracht en heeft als studentenpredikant (onder Indonesische studenten in
Holland) indertijd z’n sporen al verdiend. Hij is vooral op elenchtische vraagstukken
127