F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

106www.cgfdejong.nl
kregen soms dagen lang anders niets dan 300 gram rijst per dag, droge
rijst, en wat groente, die we zelf in het bosch zochten, en geen vet, geen
vleesch, dagen lang zelfs geen korrel zout. 156
Gelukkig heeft het verblijf in Bolong niet lang geduurd. Omstreeks 20
augustus drong tot de gevangenen door, dat de oorlog was afgelopen. Een
paar dagen later werden zij overgebracht naar Pare-Pare. Later volgde de
hereniging met vrouw en kinderen in Makassar. Ook de Bergema’s vonden
elkaar weer in deze stad, waar ze later lange tijd hebben gewoond. Gelukkig
was het gehele gezin nog in leven.
In een nabeschouwing op de kampperiode uit november 1945 schrijft Bergema
over
jaren van groote zegen, van geestelijke verdieping en bezinning, jaren
waarin een inniger gebedsleven en een grooter verlangen naar eenheid
is ontwaakt ... Soms kun je het haast jammer vinden, dat de interneeringstijd,
die voor zoovelen tot zegen is geweest, nu voorbij is ... Nog
vaak denk ik met stille blijdschap en dankbaarheid terug aan de vele
momenten, dat je verrast werd door vragen, die van een ontwakend
geestelijk leven getuigden. Vooral in Bolong, waar we het lichamelijk
zoo zwaar hebben gehad, brak het geestelijk leven bij velen door, als een
honger naar gemeenschap met God. Verschillende vooraanstaande bestuursambtenaren
en handelsmenschen kwamen toen vragen om niet
alleen de lezingen en kringen maar ook de belijdeniscatechisatie te
mogen volgen en de schriftelijke resumé’s, die ik daarvan gaf, te lezen
of over te schrijven. Ondanks al den angst, de honger en kou en al de
zorgen, hebben we daardoor in Bolong een tijd gehad, waaraan ik niet
anders dan met ootmoedige dankbaarheid kan terugdenken om de verandering
die toen, naar ik hoop voorgoed, in veler leven gekomen is. 157
Het was een periode die niet alleen in het leven van verscheidene lotgenoten
een geestelijke ommekeer teweeg heeft gebracht, maar die ook veel heeft
betekend voor de oecumenische bewustwording en de theologische opleiding
in Oost-Indonesië. Hierin heeft Bergema een prominente rol ge-
156 W. van Dijk aan Sumba-deputaten, Makassar 15 okt. 1945, ADS 144. Vgl: Van Baal,
Ontglipt verleden, I, 441-450.
157 Bergema aan Sumba-deputaten, Makassar 23 november 1945, ADS 131.