F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...
Share Embed Flag
Download ePaper

F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ... F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

cgfdejong.nl
from cgfdejong.nl More from this publisher
16.09.2013 Views

104www.cgfdejong.nl knuppels en geweerkolven. Het was een verademing toen zij op 13 juli met alle andere Nederlanders van Sumba – vrouwen en kinderen waren inmiddels ook gevangen gezet – aan boord van een schip werden gebracht en naar Makassar werden vervoerd. Mannen, vrouwen en kinderen werden even weer met elkaar verenigd, maar na aankomst op 19 juli werden ze opnieuw van elkaar gescheiden. De vrouwen werden ondergebracht in een politiekazerne te Makassar. Een maand later werden zij vervoerd naar Malino en later hebben zij nog in een kamp dichterbij Makassar gezeten. De mannen moesten tot 29 september in een ander gedeelte van de politiekazerne blijven. Daarna zaten zij 2 jaar in een kamp, even buiten het stadje Pare-Pare, 155 km ten noorden van Makassar. Het kamp te Pare-Pare bestond uit een grote verscheidenheid van gebouwen en gebouwtjes, een grote groentetuin en een varkensstal, omgeven door een omheining van prikkeldraad. Hier leefden ongeveer 650 Europese mannen, afkomstig uit Sulawesi, de oostelijke Kleine Sunda-eilanden, Nieuw-Guinea en de Molukken. Bijna de hele zending en missie van de Grote Oost was er bijeen. In vergelijking tot andere Japanse kampen was het in Pare-Pare niet slecht. 152 Het eten was voldoende, hoewel als gevolg van de kwaliteit velen door het gebrek aan vitamine A en B allerlei lichamelijke klachten kregen. Dankzij de interne leiding van het kamp, die berustte bij de christelijkgereformeerde zendeling ds. A. Bikker, vormden de gevangenen volgens J. van Baal, die later gouverneur van Nieuw-Guinea zou worden, “een goed geordende samenleving”. ’s Morgens had ieder zijn werk in de keuken, de tuin, de watervoorziening, de timmermanswinkel of de ziekenboeg, terwijl men ’s middags zijn liefhebberijen kon volgen: lezen, schilderen, tekenen, studeren of het volgen van een cursus, bijvoorbeeld Latijn, filosofie, kerkgeschiedenis, etnologie of iets dergelijks. Er was een zaaltje voor kerkdiensten en toneel en zelfs een aantal boeken. Pare-Pare was “een intellectueel kamp”, waar veel werd gelezen, geluisterd en besproken. Het was ook “een vroom kamp”, met verschillende kerkdiensten op zondag. 153 Van Baal maakte Bergema in dit kamp mee. Hij noemt hem “een geleerde van betekenis” en prijst zijn dissertatie als een verrassend rijke bron van materiaal over de boom des levens, te meer verrassend omdat ze gedragen wordt door een biblicistische theo- 152 W. van Dijk aan Sumba-deputaten, Makassar 15 oktober 1945, ADS 144. 153 Van Baal, Ontglipt Verleden, I, 416-441. Zie voor het kamp Pare-Pare ook: Rik Valkenburg, Het appèl is afgelopen. 2e dr.; Dordrecht: Van den Tol, 1977.

www.cgfdejong.nl rie, die de uitspraken der Asser synode tot uitgangspunt heeft. Zijn theorie deelde ik niet, maar op zijn uitgebreide kennis deed men zelden tevergeefs een beroep. Zijn later professoraat in de zendingswetenschap aan de Kamper Theologische Hogeschool lag hem toen reeds op het lijf geschreven. 154 Zelf merkte Bergema over zijn eigen activiteiten in het kamp Pare-Pare op: Ikzelf heb in totaal bijna 800 lezingen gehouden, vrijwel avond aan avond, soms tweemaal per dag, meestal in het donker, omdat geen licht was toegestaan, over godsdienstige en wetenschappelijke onderwerpen (vooral op het gebied van bijbel en godsdienstig leven, philosophie en geschiedenis). Overdag gaf ik clandestien geschiedenisles aan de jongens van de hoogste klassen van de H.B.S. en later een belijdeniscatechisatie voor de grootere jongens ... waarvoor ook bij de volwassenen, die andere kringen van mij hadden gevolgd, veel belangstelling bestond. Het was niet gemakkelijk om met vrijwel geen lectuur week aan week voor eenzelfde gehoor lezingen te houden, maar er was nu eenmaal niets anders en God heeft ons daarin bijgestaan en gezegend, zoodat de belangstelling tot het einde toe is gebleven ... 155 Op 22 oktober 1944 werd het kamp Pare-Pare ontruimd na een bombardement, waarbij een zevental gedetineerden om het leven was gekomen. Een moeilijke periode brak aan. Eerst werden Bergema en zijn lotgenoten ondergebracht in Bojo. Dit kamp lag ongeveer 8 kilometer ten zuiden van Pare- Pare en was gelegen in een rivierdal omgeven door heuvels. Het bestond uit bamboe-loodsen en varkenshokken. Vanwege de slechte hygiënische omstandigheden brak een dysenterie-epidemie uit, waaraan 27 mannen overleden zijn. De kringen en lezingen konden hier na enige tijd worden voortgezet. Op 21 mei 1945 kwam hieraan echter een einde, toen de gevangenen vrij plotseling naar een andere plaats werden overgebracht, ergens tussen Makale en Rantepao, 150 kilometer van Pare-Pare. De plaats lag op 1300 meter hoogte en heette Bolong. Volgens Wiebe van Dijk was het een vreeselijk oord, koud, altijd nat, nooit zon, open loodsen enz, maar wat het ergste was, was dat men ons daar bijna liet verhongeren. We 154 Van Baal, Ontglipt verleden, I, 423. 155 Bergema aan Sumba-deputaten, Makassar 23 november 1945, ADS 131. 105

www.cgfdejong.nl<br />

rie, die de uitspraken der Asser synode tot uitgangspunt heeft. Zijn<br />

theorie deelde ik niet, maar op zijn uitgebreide kennis deed men zelden<br />

tevergeefs een beroep. Zijn later professoraat in de zendingswetenschap<br />

aan de Kamper Theologische Hogeschool lag hem toen reeds op het lijf<br />

geschreven. 154<br />

Zelf merkte Bergema over zijn eigen activiteiten in het kamp Pare-Pare op:<br />

Ikzelf heb in totaal bijna 800 lezingen gehouden, vrijwel avond aan<br />

avond, soms tweemaal per dag, meestal in het donker, omdat geen licht<br />

was toegestaan, over godsdienstige en wetenschappelijke onderwerpen<br />

(vooral op het gebied van bijbel en godsdienstig leven, philosophie en<br />

geschiedenis). Overdag gaf ik clandestien geschiedenisles aan de jongens<br />

van de hoogste klassen van de H.B.S. en later een belijdeniscatechisatie<br />

voor de grootere jongens ... waarvoor ook bij de volwassenen, die<br />

andere kringen van mij hadden gevolgd, veel belangstelling bestond. Het<br />

was niet gemakkelijk om met vrijwel geen lectuur week aan week voor<br />

eenzelfde gehoor lezingen te houden, maar er was nu eenmaal niets<br />

anders en God heeft ons daarin bijgestaan en gezegend, zoodat de belangstelling<br />

tot het einde toe is gebleven ... 155<br />

Op 22 oktober 1944 werd het kamp Pare-Pare ontruimd na een bombardement,<br />

waarbij een zevental gedetineerden om het leven was gekomen. Een<br />

moeilijke periode brak aan. Eerst werden Bergema en zijn lotgenoten ondergebracht<br />

in Bojo. Dit kamp lag ongeveer 8 kilometer ten zuiden van Pare-<br />

Pare en was gelegen in een rivierdal omgeven door heuvels. Het bestond uit<br />

bamboe-loodsen en varkenshokken. Vanwege de slechte hygiënische omstandigheden<br />

brak een dysenterie-epidemie uit, waaraan 27 mannen overleden<br />

zijn. De kringen en lezingen konden hier na enige tijd worden voortgezet.<br />

Op 21 mei 1945 kwam hieraan echter een einde, toen de gevangenen<br />

vrij plotseling naar een andere plaats werden overgebracht, ergens tussen<br />

Makale en Rantepao, 150 kilometer van Pare-Pare. De plaats lag op 1300<br />

meter hoogte en heette Bolong. Volgens Wiebe van Dijk was het<br />

een vreeselijk oord, koud, altijd nat, nooit zon, open loodsen enz, maar<br />

wat het ergste was, was dat men ons daar bijna liet verhongeren. We<br />

154 Van Baal, Ontglipt verleden, I, 423.<br />

155 Bergema aan Sumba-deputaten, Makassar 23 november 1945, ADS 131.<br />

105

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!