F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

www.cgfdejong.nl
brander kende hij weinig priesterlijke bewogenheid met de zwakheden van
de Sumbanese gemeente. Hij legde aan de gemeente allerlei regels en richtlijnen
op, die in een Nederlands milieu misschien vanzelfsprekend waren,
maar die niet in de gewetens van de Sumbanese christenen verankerd waren.
Dit betrof met name het eten van offervlees, wat in het ene geval wel en in
een ander geval niet door Goossens toegestaan werd. Zonder dat de Sumbanese
christenen er de ratio van begrepen werden zij gedwongen deze regels
na te volgen. Deden zij dat niet, dan werden zij onder censuur gezet. In het
derde hoofdstuk geeft Bergema een overzicht van de toestand van de hoofden
nevendiensten in Oost-Sumba tijdens de visitatie. Het vierde hoofdstuk is
het belangrijkste. Het is een slotbeschouwing over de vraag, welke houding
de zending moet aannemen tegenover de adat. Bergema stelt hierin, dat men
in de adat niet kan onderscheiden tussen in wezen heidense en in wezen
natuurlijke bestanddelen, waarvan de eerste niet en de tweede wel zouden
kunnen worden overgenomen. Het gaat er meer om dat een Sumbanees na
zijn overgang tot het christendom principieel anders staat tegenover de adat
dan voor zijn overgang. Hij benadert de adatgebruiken anders, omdat zijn
leven niet meer wordt beheerst door de Marapu-religie of door de zucht zich
een naam te maken, maar door de dankbaarheid voor Gods genade. Vanuit
deze verandering van levensrichting moet het komen tot een christianisatie
van het heidense leven, waarvan geen enkel onderdeel is uitgesloten. In de
wijze van tuchtoefening in een zendingsgemeente komt het daarom vooral
aan op geduld en een zich inleven in de mentaliteit van de gemeenteleden.
In Japanse gevangenschap, 1942-1945
Zoals we reeds hebben gezien maakte de landing van de Japanners in
Waingapu op 14 mei 1942 – Hemelvaartsdag – een einde aan de arbeid van
Bergema op Sumba. Evenals alle andere Nederlandse mannen op het eiland
werd hij gevangen gezet. Op zondagavond 17 mei vertrok hij op Japans
bevel met Van Dijk, vier pastoors en een broeder van de missie naar Waikabubak
om de volgende dag door te gaan naar Waingapu. Daar begon de
internering die van 18 mei 1942 tot 25 augustus 1945 heeft geduurd. Eerst
zat hij twee dagen in de pasanggrahan en daarna drie weken in de inheemse
gevangenis van Waingapu. In die gevangenis werd hij met drie mensen van
de zending en vijf van de missie ondergebracht in één hok. Het was een
vreselijke tijd. Sommige Japanse soldaten mishandelden de gevangenen met
103