Bijbelse pelgrimsspiritualiteit - Santiago

Jaargang 15
December - 2003
Het Nederlands Genootschap van Sint Jacob is de vereniging van
en voor belangstellenden in de pelgrimstocht naar Santiago de
Compostela in Galicie
Aanmelding en beeindiging als lid geschiedt schriftelgk of per e mail
aan het adres van het Genootschap en uitsluitend per geheel kalen-
derjaar Beeindiging dient te worden gemeld voor 1 december
Contributie £ 17 50 per kalenderjaar Nieuwe leden betalen een
entreegeld van € 10 -
Het Genootschap is gevestigd:
Lange Nieuwstraat 9A; 3512 PA Utrecht
Tel: 030 231 53 91; fax: 030 231 82 81
e-mail: ledenservice@santiago.nl
De openstelling is voorlopig beperkt.
De Jacobsstaf
Is het orgaan van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob
Verschjnt viermaal perjaar
ISSN 0923-1 1458
0 Nederlands Genootschap van Sint Jacob
REDACTIE:
Margriet Blokland; Jan Galjé; Tieleke Hugbers (fotoredactie);
Sjef van Hulten (voorzitter en eindredactie); Rony de Jong
(bureauredactie); Jos Mbland; Gerard van Poppel;
Herman Stokmans; Cor van Vliet; José Wienk.
REDACTIEADRES:
Pla Brevierpad 2. 5272 BG Sint-Michielsgestel
e-mail: redactie@santiago.nl
DRUK & GRAFISCHE VERZORGING
Drukkerij Berne BV, Heeswijk
Ruud Conens (logo).
AANWIJZIGINGEN VOOR DE AUTEURS:
Bijdragen voor de Jacobsstaf dienen bQ voorkeur in Word maar in
ieder geval digitaal, gezonden te worden naar het redactieadres.
Illustraties voorzien van onderschriften en voorkeursplaats in de
marge aangeven. De redactie behoudt zich het recht voor bgdra-
gen in te korten of te weigeren.
Meningen en feiten zoals die door auteurs worden weergegeven,
vallen buiten verantwoordelijkheid van redactie en uitgevers.
Advertenties: via het redactieadres.
Losse nummers (niet ouder dan de laatste twee jaar): via de
Ledenservice a € 2.75 per stuk
Bestuur van het Genootschap:
Tijs Dorenbosch(voorzitter);
Frans Brons(a1gemeen secretaris)
Herman Hodes(penningrneester);
Leden: Ton Aarts; Margriet Blokland;
Theo van Dijk; Cees Rooijackers;
Regio's
Nederland is verdeeld in regio's.
De regio's en de regiocontactpersonen staan achter in dit blad.
De regiocontactpersonen zjn het meest directe contact
met de leden.
Werkgroepen:
Er zijn de volgende werkgroepen:
Cultuur en geschiedenis - Pelgrimswegen
- Herbergenlhospitaleros - Spiritualiteit
- Koor ("El Orfeón Xacobeo").

Inhoud
146 Bijbelse pelgrimsspiritualiteit
Herman van Bemmel
152 Engelen van Compostela
Th./. Bunnik
153 De camino in onze tijd
Herman Vuijsje
160 Flarden
Ruth Daalderop
Frank en Wil van Lier
Koen Schellekens e.a.
164 Pelgrims en Monniken
jan Caljé
167 Register 2003
JACOBSSTAF - 2003
171 De Nederlands Hervomde Kerk in
Valburg
Gerard van Poppel en /osé Wienk
1 72 Daar waar de sterren staan ...
/os Mijland
175 Ooievaars en de camino
losé Wienk
177 De virtuele Pelgrim
Ed Boon
179 Genootschap
Foto omslag Tieleke Huybers
Musicerende engel.
Salamanca - catedral vieja
Capilla S. Martin, 13' eeuw
PAGINA 145

JAUOBSSTAF - 2003
Bijbelse pelgrimsspiritualiteit
Pelgrimeren brengt protestanten en rooms-
katholieken dichter bij elkaar. Er ontwikkelt
zkh een gemeenschappelijke pelgrimsspiritu-
afiteit. Deze spiritualiteit kan verder worden
verdiept door de bijbel te zien als gemeen-
schappelijke Bron van een persoonlijk geloof
alis pelgrimstocht.
'Er is geen pelgrimstocht zonder oriënte-
riing op een transcendente werkelijkheid.
Alls die laatste verdwijnt, verdient de pel-
girimstocht de naam 'pelgrimage' niet, en
wordt hij toerisme. Deze betrokkenheid op
hiet transcendente maakt de wezenlijke
kern van de pelgrimage uit.' Ik haal deze
woorden van Barbara Haab met instem-
ming aan. Zij zei dit tijdens een studiemid-
dag over pelgrimeren in november 1997,
die ik als toenmalig bestuurslid van het
Genootschap bijwoonde. De volledige
tekst van haar voordracht is - in vertaling -
opgenomen in de bundel Pelgrimage in
bieweging. Een christelijk ritueel in nieuwe
clontexten, verschenen onder redactie van
Jos Pieper, Paul Post en Rien van Uden.'
Eiarbara Haab is voor degenen die al wat
langer lid zijn van het Genootschap geen
onbekende: in 'de lacobsstaf' verscheen
de neerslag van haar etnologisch veld-
onderzoek naar de spiritualiteit van de
hedendaagse Jacobspelgrims, december
1996 - juni 1997, nrs. 32-34.2
Het aangehaalde citaat maakt duidelijk dat
z:onder spiritualiteit een voet- of fietstocht
naar Santiago geen pelgrimstocht kan zijn.
Vandaar dat men alleen maar recht heeft
op de Compostela3 indien men de kathe-
draal van Santiago 'uit godsvrucht toege-
P'AGINA 146
Herman van Bemmel
wijd heeft bezocht', zie 'de lacobsstaf', nr
46, p. 60-61. Vandaar ook de aanhouden-
de aandacht voor pelgrimsspiritualiteit
binnen het Genootschap. Dat blijkt zowel
uit de vele artikelen die in de loop van de
jaren in 'de lacobsstaf'zijn verschenen4, als
uit de sessies van de werkgroep spiritua-
liteit tijdens landelijke bijeenkomsten. Voor
mij als rooms-katholiek is het opmerkelijk
dat er ook onder reformatorische christe-
nen een stijgende aandacht is voor pelgri-
meren en pelgrimsspiritualiteit. Ik wijs in
dit verband naar de diverse artikelen van
jan de Jongh en van Herman van den Brink
in 'delacobsstaf: Van den Brink haalt in 'de
lacobsstaf'47, p. 11 1 de volgende passage
aan uit een brochure van de Hervormde
kerk en de Gereformeerde kerken: 'De
afgelopen eeuwen stonden de roomse let-
terlijke pelgrimsreis en de protestantse
figuurlijke pelgrimsreis tegenover elkaar. In
de hedendaagse tijd is men van weerskan-
ten gaan zien dat letterlijk en figuurlijk
eigenlijk bij elkaar horen.( ...) Degene die
letterlijk op weg gaat, is tegelijk bezig met
een innerlijk spiritueel groeiproces. En
omgekeerd: de persoon, die groeit in
geloof waardoor haar of zijn leven veran-
dert, is ook letterlijk pelgrim.' Hierop sluit
aan wat mijn hoogleraar Liturgie en sacra-
mententheologie Paul Post schreef in 'de
lacobsstaf' nr 48, p. 154-1 55:
Enerzijds zullen overspannen mystieke, spi-
rituele religieuze verwachtingspatronen
getemperd moeten worden. Het gaat in
menig opzicht om zeer algemeen mense-
lijke dimensies of kwaliteiten die er letterlijk
in het spel zijn. Het gaat om behoefte aan
feest en contrast, pauze, ontspanning, ver-

plaatsing, de aantrekkingskracht van het
reizen, fysieke prestatie en uitdaging, om
samen uit en samen thuis, om vluchtgedrag
in de idyl'le van verleden en natuur,
om vrijetijdbesteding en geldelijk gewin,
de hunkering naar ontmoeting en eenzaamheid,
om verhalen, mythen en legenden,
om plaats en persoon. Maar tegelijkertijd
komen in het spel van gaan en
komen naar heilige plaatsen houvast
gevende perspectieven aan het licht, worden
waardevolle stukken uit het collectieve
geheugen gespeeld en doorgegeven en
gaan er diepgewortelde authentieke religieuze
dimensies schuil achter en onder de
algemeen menselijke expressie van bedevaart
en pelgrimage
verhaal, dat in het paradijs begint en daar
ook eindigt. En het is vol van de reisverha-
len: Abraham, Mozes, de profeten, Jezus'
reis naar Jeruzalem, de apostelreizen enzo-
voort5. In zijn Apostolische Brief Novo mil-
lennio ineunte doet paus Johannes-Paulus
II verslag van zijn pelgrimsreis naar het
Heilige Land. De paus zou zijn tocht graag
hebben willen laten beginnen in Ur van de
Chaldeeën om te treden in de voetsporen
van Abraham. In het Heilige Land volgde
hij 'de etappes van de heilsgeschiedenis':
de berg Sinaï, de berg Nebo en de plaatsen
waar Jezus verbleef. De paus bad bij de
Klaagmuur en bracht een bezoek aan het
mausoleum Yad Vashem, gewijd aan de
slachtoffers uit de
die niet onderschat vernietigingskampen
mogen worden. 111 ~ ~ ~ pk?zi(-,!lf j i ~ j van ~ ~ de ~ nazi's. ~ De
De mens wordt hier K,zil .r;~.:'.;r!-i:l:cf.m i?i.\'5~o~~i.\~i.1; paus ervoer zijn pelgeschetst
als homo
8 C
grimstocht als een
viator, altijd onder-
moment van broeweg
voorbij de horizon van het hier en nu derschap en vrede, als een van de mooiste
naar een wenkende toekomst. In alle tijden gaven van het jubileumgebeuren.
en alle culturen blijft de mens een voorbij- In religieus opzicht kan pelgrimeren verganger
die weigert zich op te sluiten in broederen: aan rooms-katholieke zijde is
overzichtelijke zekerheden, aangestoken een sterk verhoogde aandacht voor de bijals
hij is door een onstilbare honger naar bel te bespeuren7, aan reformatorische
transcendentie Deze woorden ontleen ik zijde groeit de gedachte dat bij de
aan jeroen Cooskens in een boekbespre- Reformatie veel goeds uit de traditie van
king ('delacobsstaf'nr 49, p. 1 3-1 6.), waar- het christendom is verdwenen. Zie onder
in hij ook het volgende schreef: 'Geen meer het prachtige artikel van de eerdervrome
praatjes (...), maar naar bijbels voor- genoemde Herman van den Brink Bidden
beeld en het gebruik van de unieke taal der met de voeten, in het bijzonder het onderpsalmen
zijn het schitterende teksten om deel Protestanten op bedevaart8, alsmede
bij de geheimen van het leven stil te staan het daarop volgende 'literatuuroverzicht"
en het hart te raken.' Naar bijbels voor- van dezelfde auteur.
beeld! Dat moet mijn reformatorische
medechristenen ook aanspreken. Kardinaal
Simonis zei op 7 november 2000 (het feest
van Sint Willibrordus) in Rome het volgende:
' De gehele geschiedenis is in de joodschristelijke
traditie eigenlijk één groot reis-
De bijbel als pelgrimsgids
Voordat ik de bijbel zal aanbevelen als pel-
grimsgids voor het leven wil ik de lezer,
wellicht ten overvloede, wijzen op de weer-
barstigheid van vele bijbelteksten. In het
PAGINA 147

Conques tympaan, Stoet van heiligen 12e eeuw
Foto: Tieleke Huybers
boek 'De bijbel volgens Nicolaas Matsiertg
,vergelijkt Matsier de bijbellezer met een
,voetganger in een stenig landschap die
elke stap 'zelf' moet zetten en tot op zekere
hoogte zijn eigen traject dient te zoeken.
'Hier zijn juist traagheid en bedachtzaamheid
geboden, wil hij überhaupt ergens
.terechtkomen.' (p. 92). Gelukkig zijn er
.theologen. Een (goede) theoloog is namelijk
iemand die routes verkent, die als reisleider
optreedt. Een theoloog zal dus zelf
,veel moeten reizen. Hij dient diverse routes
te verkennen en aan te voelen om anderen
de weg te wijzen.
Enige jaren geleden kocht ik in Taizé (een
oecumenisch mannenklooster annex internationaal
ontmoetingscentrum in Frankrijk)
het boek De weg van Cod. Het geloof
,als pelgrimst~cht'~, geschreven door de
theoloog broeder John van Taizé, lid van de
PAGINA 148
kloostergemeenschap. Ik beschouw dit
boek als een soort meta-pelgrimsgids, een
pelgrimsgids die mij de weg wijst in een
andere pelgrimsgids, de bijbel. Broeder
John had het voorgevoel dat het begrip
'pelgrimstocht' uitermate vruchtbaar zou
blijken voor het begrijpen van de bijbelse
boodschap, maar zijn verwachtingen wer-
den ver overtroffen. Hij wil in zijn boek de
bijbel lezen als de geschiedenis van een
lange pelgrimstocht, als een uitnodiging
om zich op weg te begeven en het spoor te
volgen van Hem die 'Ie Dieu-pelerin"'
genoemd kan worden.
De bekendste verhalen uit de Hebreeuwse
bijbel zijn verhalen over pelgrimstochten:
de tocht van de 'vader van alle pelgrims'
Abraham vanuit Ur der Chaldeeën naar het
land dat God hem zal wijzen; de uittocht
uit Egypte en de tocht door de woestijn op

weg naar het Land van Belofte; de nieuwe
uittocht uit het Heilig land naar Babylon,
en de terugkeer, vijftig jaren later en - wel-
licht minder bekend als pelgrimsliederen -
vele psalmen die werden gezongen tijdens
de trektochten naar de Tempel in
Jeruzalem. De weg van God lijkt mij een
boek dat een verdieping kan geven aan het
pelgrimeren (hier opgevat zowel aan het
ondernemen van een pelgrimstocht, als in
de overdrachtelijke betekenis: een gelovig
leven leiden als ware het een pel-
grimstocht). Het boek kan bovendien
christenen van de Reformatie en christenen
van de Kerk van Rome dichter bij elkaar
brengen: zij kunnen niet alleen
samen-op-weg gaan, maar ook al
lezende tot de ontdekking komen dat
zij putten uit dezelfde onuitputtelijke
Bron. Tenslotte zal blijken dat het
geloofsverhaal van Israël in feite een
verhaal is voor alle geslachten op
aarde. Ik kan dit boek dan ook zonder
voorbehoud aanbevelen aan iedere
'ware pelgrim'. Bij wijze van illustratie
en eerste kennismaking geef ik hierna
een schets van het eerste hoofdstuk,
dat als titel heeft De vader van de pel-
grims (Abraham).
Abraham, de pelgrim
De roeping van Abraham volgt op het
verhaal over de verstrooiing van de
mensheid na de spraakverwarring bij
de toren van Babel. De mensheid
dwaalt doelloos rond, maar God
nodigt Abraham uit om naar een
nieuw land te trekken om er geze-
gend te worden; bovendien belooft
God om met hem mee te trekken.
God treedt de wereld binnen om een
weg te openen; Hij komt zo het leven
van de mens binnen en verlegt tot het
JACOBSSTAF - 2003
oneindige de horizon van zijn bestaan. De
zegening, dat wil zeggen de gave van een
grootser en voller leven, verkrijgt hier een
grenzeloze dimensie: 'Door u zal zegen
komen over alle geslachten op aarde.'
(Gen. 12,3b). Het verhaal bevat nog een
ander wezenlijk element: 'Trek weg' (Gen.
12,l) betekent: breken met het bekende
om op avontuur te gaan met God. Door
het risico te nemen om God te volgen,
gaat Abraham delen in het solide bestaan
van God zelf. Hij hoeft niet meer alleen
maar te rekenen op zijn eigen beperkte
krachten. Maar, ook als het leven van de
pelgrim wordt gedragen door een onwan-
Kruisgang Zoïlo Carrión de los Condes
Foto: Tieleke Huybers
PAGINA 149

IIACOBSSTAF - 2003
kelbaar vertrouwen (geloof), dan blijft het
toch - menselijk gesproken - een buiten-
gewoon onzeker bestaan. Abraham breekt
met het leven waaraan hij gewend was, hij
gaat het onbekende tegemoet langs nog
onbetreden en gevaarlijke paden.
Wat betreft de geschiedenis van Abraham -
en in het algemeen de idee van het geloof
als pelgrimstocht - is er altijd de verleiding
om meer waarde te hechten aan de
bestemming dan aan de weg erheen. Als
heel de volheid zich in het einddoel
bevindt, dan is de weg slechts een onvol-
maakte etappe erheen die je, als een vlucht
naar voren, zo snel mogelijk moet afleg-
gen. Broeder john laat evenwel zien dat we
in het Genesisverhaal te maken hebben
met een andere gedachtegang: we kunnen
namelijk niet de conclusie trekken dat het
einddoel (het beloofde land) prioriteit
heeft op de weg erheen (de belofte en de
uitnodiging om te vertrekken). Deze twee
vullen elkaar aan. Gods nabijheid en werk-
zaamheid zijn niet voorbehouden aan een
toekomst, maar gelden reeds voor het
heden. Broeder John meent dat dit verhaal
ons voert naar het hart van de bijbelse
boodschap: De ontmoeting met God voert
de mens binnen in een bestaan dat in een
'uitstaan naar' ergens heen reikt. De mens
wordt als het ware voortgestuwd naar een
toekomst die alle verwachtingen te boven
gaat. Hij moet dit 'uitstaan naar' altijd vast-
houden, anders stokt de pelgrimstocht.
Het einddoel van de pelgrimstocht ligt als
het ware al besloten in de weg door de
aanwezigheid van God, die roept en mee-
trekt. De vooruitgang bestaat erin dat de
mens steeds bewuster en steeds vrijwilliger
de verantwoordelijkheid op zich neemt van
wat hem vanaf de oorsprong is aangebo-
den. Het is voor ons niet meer mogelijk om
een duidelijk begin van onze spirituele pel-
grimstocht aan te wijzen: op het moment
dat we er ons van bewust worden zijn we
immers al onderweg. In de mate dat we op
onze pelgrimstocht vorderen in de richting
van het Einddoel zullen we beter de Bron
begrijpen die tegelijkertijd begin en eind
is.'* In de mate waarin een mens beant-
woordt aan een roepen van die Ander die
God is, is hijlzij noodzakelijkerwijs al op
weg, altijd al van positie veranderd ten
opzichte van zichzelf.
De noodzaak van Abraham om zich op
weg te begeven houdt verband met de
inhoud van de belofte: zij betreft uiteinde-
lijk 'alle geslachten op aarde'. Wat in het
leven van Abraham in beginsel aanwezig is,
is een lange geschiedenis doorlopen om
heel de menselijke werkelijkheid in zich op
te nemen.
Een persoonlijke geloofsweg
Van het leven van alledag naar heilige tek-
sten uit de zesde eeuw voor de geboorte
van Jezus is voor zeer velen een hele grote
stap. De context waarin die teksten werden
geschreven verschilt radicaal van onze
vroeg-eenentwintigste-eeuwse, postmo-
derne, geïndividualiseerde samenleving.
Oudere lezers, onder wie ikzelf, zullen zich
nog de tijden herinneren waarin 'het
geloof' een duidelijk omlijnd begrip was.
Dit zowel wat betreft de inhoud van het
geloof als de wijze van geloven: de inhoud
stond vast, en de manier van geloven was
per denominatie vrijwel gelijk. Voor vele
christenen heeft het geloof in de beide
betekenissen sindsdien een minder collec-
tief en een sterker persoonlijk karakter
gekregen. De pelgrimstocht is voor hen let-
terlijk én als metafoor hun individuele wijze
van geloven. Het boek van broeder John
van Taizé laat ons zien dat ook de inhoud
van het geloof voor velen van ons een pel-

grimstocht is (geworden). Dit specifieke
pelgrimsgeloof is schitterend en trefzeker
verwoord door Jeroen Gooskens:
'Wandelend stem ik in met de aardsheid
van mijn bestaan en voel me een part van
het grote geheel; ik raak buiten mezelf en
weet me deel van een grotere werkelijkheid
die mij draagt en bergt.'13 Een betrouwba-
re en inspirerende Gids en God-pelgrim is
bij zo'n geloof van levensbelang.
1 UTP-katern 22, Baarn, 1999, ISBN 90 304 0972 X
2 Misschien is het een goed idee om haar artikel in een
afzonderlijke publicatie opnieuw uit te geven voor
degenen die na juni 1997 lid van het Genootschap
zijn geworden.
3 De verklaring van het Kapittel van Santiago de
Compostela met betrekking tot het voltooien van een
pelgrimsreis naar die stad.
IACOESSTAF - 2003
'Delacobsstaf'nr. 52, van december 2001 had 'spiri-
tualiteit' zelfs als thema.
Kerkelijke documentatie 1-2-1, jaargang 28, nr 6. 1
december 2000, p. 6.
Kerkelijke documentatie 1-2-1, jaargang 29, nr 3, 1 1
mei 2001, p. 9-1 0
Sinds het Tweede Vaticaans Concilie (1 962-1 965)
richt de aandacht zich ook op het Oude Testament.
'De lacobsstaf' nr. 56, november 2002, p. 142-1 46.
Amsterdam, 2003, ISBN 90-234-1005-X
Kok, Kampen, 1999, ISBN 90 242 621 4 3
Letterlijk 'de God-pelgrim'; de vertaalster heeft geko-
zen voor 'God-onderweg'.
Deze gedachtegang is ontleend aan een intuïtie van
Teilhard de Chardin, Het verschijnsel mens, Utrecht,
1974, p.96
1 3 'De lacobsstof' nr. 56 van november 2002, p. 155.
Weekend Spiritualiteit - 7 & 8 februari 2004
De Werkgroep Spiritualiteit organiseert een bijeenkomst over de spirituele kant van het
pelgrimeren met als thema:
Pelgrimeren is lopend stilstaan
Dat is de titel van het gelijknamige boek van Ricky Rieter, waarover zij al eerder heeft
gesproken op een jaarvergadering van het Genootschap. Wij zijn gelukkig, dat zij aan
ons weekend wil deelnemen en met behulp van diapresentaties een aantal thema's uit
haar boek zal inleiden.
Er is tijd voor meditatie, onderling contact en uitwisseling van ervaringen. Natuurlijk ook
veel rust en stilte. Als het weer het toelaat kunnen we ook wandelen in de omgeving.
Aankomst: zaterdag 7 februari 2004 omstreeks 11 .O0 uur
Vertrek: zondag 8 februari 2004 14.00 uur
Plaats: Franciscaans Milieuproject Stoutenburg nabij Hoevelaken. Kijk voor infor-
matie op www.stoutenburg.nl
Kosten: £ 48,OO per persoon voor overnachting en vegetarische maaltijden.
Inschrijving wordt definitief na ontvangst bedrag op postrekening: 199.2757 tnv.
Inge Jansen. Er zijn 25 plaatsen, dus wacht niet te lang.
Aanmelden per post of e-mail bij Inge Jansen, Het Galjoen 21 - 3742 HB Baarn.
E-mail: inge@galjoen.tmfweb.nl, Tel: 035 - 5423725
PAGINA l51

PAGIINA 152
Glorieuze Engelen in Compostela,
Maltiel, Urial, Urján en Razias.
Waartoe roepen de schalmeien op,
tot welk Hemels feest in de gloed van de Melkweg?
De golvende plooien in de tunieken
geven de melodie weer der instrumenten
en jullie ranke benen kruisen zich sierlijk
oh, schone Opperpriesteressen
als jullie tijdens de dans, haast gelijk vogels
loskomen van de aarde.
Engelen, Uw glimlach is een uitnodiging
mij te tooien met mijn feestkleed
en roept het verlangen op
tesamen deze wonderschone dans te leren.
Eindelijk zal dan de dag daar zijn
dat ik in extase kan opstijgen
met mijn onsterfelijk, vurig lichaam,
licht als een sneeuwvlok
naar het hoogtepunt van dit geheim.
Theo van Bunnik, pelgrim.
*Vertaling van het gedicht Angeles de Compostela van Gerardo Diego

l
DE CAMINO IN ONZE TIJD:
VAN LIJDEN5 WEG NAAR WELLNESS-PARADIJS?
Herman Vuisje wandelde van Spanje naar
Nederland en beschreef zijn ervaringen in het
boek 'Pelgrim zonder God'. Op de voorjaars-
vergadering van het Genootschap op 29
maart 2003 ging hij in op de vraag of er een
blijvende verandering was opgetreden door
de pelgrimage.
Veertien jaar geleden maakte ik mijn pelgrimstocht.
En nu ben ik gevraagd om hier
te komen praten. Niet zo gek: eens pelgrim,
altijd een beetje pelgrim. Ik ben nog
altijd lid van het Genootschap, niet heel
actief maar toch. Er zit iets moois in om het
niet alleen als serviceorganisatie te gebruiken
voor als je zelf je pelgrimage voorbereidt,
maar ook later iets terug te doen
voor aspirant-pelgrims. Zoals in de Middeleeuwen
heel gebruikelijk was.
In de moslimwereld blijf je, na je tocht naar
Mekka, je hele leven met trots de titel hadji
voeren. Dat geeft
JACOBSSTAF - 2003
Daarom heb ik me er tot nu toe - al is het
nog zo verleidelijk - voor gehoed om de
tocht te herhalen. Ik ben één keer terug
geweest met de auto, om er een filmdocu-
mentaire over te maken - maar dat telt
niet. Ik ken mensen die de tocht al zo vaak
hebben gemaakt, dat ze in islamitische ter-
men als hadji hadji hadji zouden moeten
worden aangeduid - dat lijkt me niks.
Metamorfose
De metamorfose die met de Santiago-pel-
grimage binnen bereik komt, is in de loop
der eeuwen overigens wel sterk veranderd.
Vroeger was het vooral een metafysische
metamorfose: een verandering met het
oog op het hiernamaals: loutering en aflaat
aan gene zijde.
Tegenwoordig nog steeds een loutering,
maar nu meer met het oog op het leven op
aarde. In zekere zin zijn de verworvenhe-
den van de pelgrims-
status - maar het
geeft ook nog iets Hef @tyy~ XZIT 1% CQ!IZ~\I(?
staat, als je het ernstig
neemt, daarmee
anders aan: door je Cetek~rl! ~ CJI cei.aridci-iiis moeilijker binnen te
pelgrimage ben je halen dan in de
voorgoed een ander
Middeleeuwen.
mens geworden. Je bent als het ware, zon- Metafysische loutering en aflaat waren simder
dat je contributie hoeft te betalen, toe- pel te verkrijgen: je hoefde alleen maar de
getreden tot een zeer speciaal gezelschap. verplichte route af te leggen en daarbij de
Iets dergelijks geldt ook voor de christelijke voorgeschreven rituelen te verrichten. Sintbedevaart
naar Compostela. De camino Jacob en Onze Lieve Heer zorgden voor de
heeft zich door de eeuwen heen voortdu- rest.
rend opnieuw aangepast aan de wensen Intussen mocht de tocht zelf best een leulk
van de tijd. Maar één ding bleef: ook het wandelingetje zijn. De hoerenkasten in de
afleggen van de camino betekent een ver- etappeplaatsen getuigden daarvan, evenandering.
Een metamorfose. Een beslissen- als de ernstige vermaningen tegen onkuis,de
verandering - die je maar eenmaal in je heid van Aimeri Picaud in zijn twaalfdeleven
kunt ondergaan.
eeuwse pelgrimsgids.
P P-P- -
PAGINA 153

Christus en de Emmausganger Silos 12e eeuw
Folto: Tieleke Huybers
Tegenwoordig moet je het 'zelf doen'. Je
m~oet 'werken aan je verandering'. De
opbrengst is individueel geworden, sociaal
en psychologisch. Als het goed is kom je als
een 'ander mens' terug, harmonischer,
nederiger, ontvankelijker voor anderen. In
laatste instantie, ondanks alle secularisering
waar we intussen doorheen zijn gegaan:
mieer zoals jezus ons destijds voorleefde.
Zowel de pelgrimage zelf als de 'doorwer-
kiing' daarvan is daarmee een ernstige zaak
geworden. Die tocht mag niet zomaar een
leuk reisje zijn. Niet het brede maar het
smalle pad. Of, andere metafoor: een evo-
catie van het vagevuur. En er moet een dui-
delijk waarneembare verandering te zien
zijn als resultaat.
Toen ik zelf ter pelgrimage trok, in 1989,
wfaren de voorbeelden overduidelijk. Je had
toen Hans Annink, die de eerste nacht al
met pijnlijke voeten - hij had geen goede
schoenen - in een krakkemikkig tentje in
Duitsland lag. En je had Henk Romer uit
Den Helder, ook helemaal geen lachebekje
als ik me goed herinner. Dat waren toen de
legendarische voorgangers - haast mytho-
logische figuren, die konden rekenen op
ademloze bewondering en empathie.
Waarom? Vanwege hun lijden ... zij waren
Christus nagevolgd door zich vrijwillig te
onderwerpen aan fysieke ontberingen, nog
verhevigd door allerhande akelige gedach-
ten en overpeinzingen.
Een beetje zoals de Elfstedentocht van
1963: gruwelijk afzien, onberijdbaar ijs,
achttien graden vorst, gierende oosten-
wind, bevroren ogen en tenen - die sfeer.
En daar kwam ik dan achteraan. Ik had
voornamelijk een heel leuke tocht. En chic!
Ik crepeerde niet in een akelig tentje maar

ging vaak in een hotelletje - ik had ervoor
gespaard en vond dat ik dat wel verdiend
had na een dag hard lopen. Het zal daar
wel mee samenhangen dat ik na afloop ook
geen echt grote verandering kon noteren -
hoe wanhopig ik ook rondspeurde in mijn
hersenpan - nergens te bekennen. Een
happy go lucky reisje, met als voornaamste
resultaat dat ik er een goed verkopend boek
over schreef ... deugde dat eigenlijk wel?
Was ik wel een echte pelgrim? Het was al
een beetje raar dat ik niet in God geloofde,
de verkeerde kant op liep, en het niet
alleen als een persoonlijke maar ook als een
journalistieke onderneming opvatte - en nu
ook dit nog! Het leek me maar het beste
om dat niet te veel aan de grote klok te
hangen.
Een ander mens
Maar nu ik hier ben uitgenodigd na bijna
vijftien jaar - waar zou ik anders over kun-
nen spreken? - moet de waarheid maar
voor de dag. Ik beken: ik ben niet erg ver-
anderd.
Wat ik te melden heb, is geen grootse
omwenteling in mijn bestaan, die van
beslissende invloed zal zijn als ik straks voor
de rechterstoel sta. Wel zijn er wat kleine
dingetjes, inzichten uit oma's kruidenkeu-
ken, die het leven wat simpeler en aange-
namer maken. Ik noem er een vijftal.
* Doorlopen. Niet oeverloos, maar afge-
rond: de weg is duidelijk en verder hoef
je niks te doen. Het gaat altijd om de eer-
ste stap. First things first.
* Serendipiteit. Andere route? Ook
goed.
* Leren ontvangen zonder meteen iets
terug te willen doen. Het leren ontvan-
gen (ook zoiets onderweg: openbare
aardigheid: gêne. Die mevrouw onder
Poitiers: 'Ik durfde niet'). Aardigheid
geven en ontvangen buiten de sterk
ingekrompen kring van 'intimi' (privacy).
* Qua OSM (Ons Soort Mensen). De
nadruk komt nu meer te liggen op
gemeenschapsgevoel en saamhorigheid.
Met de camino is het precies zo gegaan.
Oorspronkelijk was die bedoeld voor de
ontmoeting met de Ander, met een
hoofdletter. Nu gaat het veel meer om de
ontmoeting met de anderen. Weg met
OSM-vooroordelen (Fransen: ik leed aan
het in sommige modieuze kringen cou-
rante vooroordeel van vervelende, in-tut-
tige en in wezen onverschillige mensen.
Alle Fransen die ik de eerste weken in dat
land ontmoette, beantwoordden ook
geheel aan dat signalement. Maar toen ...
de stoppende automobilisten ... etc.).
* Zoek het dichtbij. Zoek het vlakbij, de
pelgrimage: Afdam tocht, huiskamer.
Rond de stad: een reis door je broekzak
of een tocht rond je huiskamer. Het
meest dichtbij van al mijn verre reizen.
Maakt niks uit: op reis zijn is een gevoel.
Het is toch nog een heel lijstje, maar eerder
geschikt voor een Amerikaans How to..
boekje dan als laissez-passer voor de
hemelpoort. Ik vind het ook wel een beetje
eng om dit op te biechten, want die onuit-
gesproken verplichting als een 'ander
mens' terug te komen, is volgens mij nog
steeds van kracht. Onlangs ook nog. Een
pelgrim, teruggekeerd, zag er niet alleen
heel anders uit maar getuigde ook van een
grote innerlijke verandering. Van hoog-
moed (succesvol zakenman) naar beschei-
denheid.
Ik vond het imposant, maar zijn vrouw zei
op een onbewaakt ogenblik tegen mij:
'Eigenlijk vind ik 'm helemaal niet zo veran-
derd. Toen ik dat een keer tegen hem zei,
werd-ie boos.'
PAGINA 155

JACOBSSTAF - 2003
Bauos de Montemayor (Route de la Plata)
Foto: Tieleke Huybers
Logisch - daar werd even de hele
opbrengst van zijn onderneming van tafel
geveegd. Zijn hele investering naar de
maan! Die bescheidenheid - die wilde ie,
die stond in de planning, en die zou er dus
komen.
Dat is ook helemaal niet zo gek, want zo'n
pelgrimstocht staat after-al1 natuurlijk niet
los van een druk en economisch bestaan.
Zo'n tocht moet je uitgebreid organiseren
en op je agenda veroveren. Het is super-
quality time, mega-leisure. Het is ook een
investering: in gezondheid, peace of mind
en zelfinzicht.
En ik heb daarbij vaak het idee dat zo'n pel-
grimage bedoeld is om datgene te verove-
ren dat je in het dagelijks leven het meest
ontbeert. Ik heb dat in de inleiding van de
irecente heruitgave van mijn boek uitge-
werkt voor de verschillende historische
PAGINA 156
perioden die de Compostela-pelgrimage
overbrugt - maar ik denk dat het ook op
individueel niveau geldt.
De pelgrimage naar Compostela zoals die
nu geworden is, is daarin volgens mij
uniek: de tocht is minder ritueel en formeel
geworden, wat de verhoopte 'opbrengst'
niet alleen moeilijker, maar ook persoonlij-
ker maakt. Datgene worden dat je 't minst
was en het liefst zou willen zijn. Een suc-
cesvol zakenman wil graag deemoedig zijn
pensioen in. En ik? Wat zou ik graag willen
zijn? Een bloemetjesgordijn. Ja! Niet altijd
maar werken en nadenken en schrijven.
Alleen een beetje rondhangen en wappe-
ren in de wind.
Ik geloof niet dat ik dat van te voren had
bedacht - die dingen gaan denk ik hoog-
stens onbewust - maar het is wel wat
Compostela mij gebracht heeft als een blij-

vend geschenk. Lopen. Ploeteren. Een
beetje versterven. Natregenen en zien dat
daarna de zon weer te voorschijn komt.
Steeds één stap zetten en weten dat je op
die manier uiteindelijk naar het eind van de
wereld kunt lopen. Nergens aan denken.
Geen keuzen hoeven maken. De dingen
een beetje nemen hoe ze komen. Een ont-
spannen omgang met het onvoorziene.
Intuïtie een belangrijker plaats geven. Dat
soort dingen. Heel licht eigenlijk.
Dat heb ik allemaal beoefend en geleerd
tijdens mijn pelgrimstocht veertien jaar
geleden, en heel langzaam is me duidelijk
geworden dat ik deze instelling sindsdien
ook in mijn gewone leven meer ben gaan
praktiseren.
Solvitur ambulando - las ik laatst ergens,
een uitspraak van Kierkegaard. Dingen los-
sen zich op als je loopt. En dan niet door-
dat je tijdens het wandelen nadenkt en
besluiten neemt, maar doordat je juist ner-
gens aan denkt, zodat je na terugkeer min
of meer onwillekeurig de juiste dingen
doet.
Associatie met boeddha
Hiermee is de bekentenis er dan uit. En nu
vraag ik me af: zou ik de enige zijn? Of zijn
er meer als ik? Of, nog sterker: ben ik
onderdeel van een nieuwe verandering in
de aard van het pelgrimeren,
zoals de
camino er door de
eeuwen heen al zo
vele heeft gekend?
Uit het blad van het
een culturele verkenningstocht of een spor-
tieve prestatietocht?
Dat zijn allemaal dingen die je zou kunnen
vrezen als de camino verder losgezongen
zou raken van zijn christelijke achtergrond.
Als er meer pelgrims zijn die net als ik, als
ze eerlijk zijn, zouden opbiechten dat hun
camino niet in het teken stond van lijden,
van metamorfose, van dat diepchristelijke
beginsel dat een mens moet groeien, beter
moet worden, een doel moet bereiken.
Volgens het christendom maakt de mens -
en de mensheid - een lineaire ontwikkeling
door naar het goede, naar het nieuwe
Jeruzalem. Per aspera ad astra - over ruwe
paden naar de sterren. Dat was bij de
Compostela-pelgrimage in tweeërlei
opzicht extra toepasselijk. Het afgaan van
de moeilijke weg naar Campus Stellae - het
Sterreveld - bood een uitgezochte kans om
aan die ontwikkeling die ieder mens moest
doormaken, eens even een extra slinger te
geven.
Zelf heb ik terugziend wel het idee dat ik
iets spiritueels van mijn camino heb mee-
gekregen, maar dan eerder op een soort
oosterse manier. Ik ben sinds mijn pel-
grimstocht meer op zo'n vrolijk lachend
boeddhabeeld gaan lijken. Hans Annink,
Henk Romer en de andere pioniers van de
meest recente opleving van de
Compostela-pelgri-
mage, stonden voor
waarden en ervarin-
gen die in feite nog
diepchristelijk waren:
lijden als voorwaarde
Genootschap en de verslagen van bijeen- voor metamorfose, doelgerichte, lineaire
komsten maak ik op dat de religieuze, verbetering.
stichtelijke, spirituele component van het Misschien gelden voor hedendaagse pel-
pelgrimeren een punt van aandacht is, mis- grims eerder dingen als: opgaan in je
schien zelfs van zorg. Dreigt het gevaar dat omgeving, je 'ik' daarin een beetje kwijtra-
de camino ontaardt in een vakantiereisje, ken, een cyclisch levensgevoel, proberen
PAGINA 157

JACOESSTAF - 2003
aan te sluiten bij wat het leven met je voor coach is het domste dat je daarbij kan
heeft in plaats van het leven naar je hand te doen. Niet alleen omdat je jezelf vermoewillen
zetten. delijk met een zemelende slijmbal
Dat ik daarbij in eerste instantie associaties opscheept. Het is veel erger: de aanwezignoem
met boeddhabeelden en oosterse heid van zo'n begeleider zal je plan doen
godsdiensten, wil overigens niet zeggen mislukken.
dat volgens mij de rol van het christendom Het heeft mij onderweg al moeite genoeg
hiermee is uitgespeeld. Ook in het christen- gekost om de personal coach die ik in mijn
dom buiten de camino zie je dat het lijden eigen hoofd had zitten, het zwijgen op te
een veel minder prominente plaats heeft leggen. Dat was een vervelend ventje dat
gekregen. Ook daar gaat het veel meer om iedere avond voor het slapen gaan begon
de ervaring, om harmonie met je omge- te zeuren over die metamorfose - of daar
ving. Ook daar zijn de strenge eisen van nog wat van kwam. Wat zou straks de
vroeger verzacht, en mag het ook leuk zijn. oogst zijn van mijn tocht? Hoe zou ik daarna
als een heel ander mens verder leven?
Personal coach In het begin van mijn pelgrimstocht, dat
Maar toch deel ik ook wel iets van de onge- zich in mijn geval dus in Noord-Spanje
riustheid over het lot van de spirituele com- afspeelde, had ik nog niet veel last van
ponent van de pelgrimage. Over dat lijden zulke gedachten. Daar was eenvoudigweg
en dievoorgeschreven metamorfose kun je geen tijd voor: de Spaanse camino is
aichteraf wel een beetje snerend doen - bezaaid met monumenten, verhalen en
maar het schiep ook allerhande paraferduidelijkheid.
Nu we
te maken hebben
met een soort convergentie
van reli-
Een ihjdii~ra;: iam 11 ik5 deiiken
4's /?pi; irzcesi. s:prfis~p~idc
dn! rm IIIPI~S tt~e:~;ti~or~ m d
nalia die voor de pelgrim
van betekenis
zijn. Ook loop je er
voortdurend andere
gieuze spiritualiteit pelgrims tegen het
en wat tegenwoor- lijf. Eigenlijk heb je
dig Wellness heet, moeten we ook waak- het op dat traject gewoon druk: je staat
zaam zijn tegen al te grote onzin, lege nep- bloot aan een bombardement van prikkels,
praatjes en commerciële luchtfietserij. die allemaal vereisen dat je iets doet of
Onlangs viel mijn oog bijvoorbeeld op een denkt.
niieuwe loot aan de tot in de hemel reiken- Pas in Frankrijk zag dat mannetje in mijn
de bonenstaak van counselingbureaus - en hoofd zijn kans schoon. Vooral in Noordpersoonlijke-groeicursussen.
Een personal Frankrijk, het Ile de France, met zijn traag
csoach biedt begeleide 'wandel- en reflec- dalende en stijgende asfaltlinten door het
tiletochten' aan, waarbij wordt 'stilgestaanf uitgestrekte niks. Het was intussen
bij vragen als 'wat wil ik echt met mijn augustus geworden en de velden lagen er
leven' en 'maak ik maximaal gebruik van verlaten bij. 's Ochtends waren ze overdekt
mijn talenten'.
met een ijle grondmist, later trok die op, en
Iedereen die ervaring heeft met lange dat was het enige dat er zo'n dag gebeuralfstandswandelen
weet dat dit gevaarlijke de. Verder was alles bewegingloos, uitgelariekoek
is. Het inhuren van een personal strekt en kaal.
PAGINA 158

-
- /
Ik weet nog precies wanneer ik erin slaag-
de mijn ingebouwde personal coach het
zwijgen op te leggen. Op een avond in
zo'n dorpje dat niet door een kerk maar
door een silo wordt gedomineerd, legde ik
me te slapen in het plaatselijke hotel. Maar
eerst even mijn dagboek bijwerken. Eens
even kijken, wat had ik vandaag allemaal
bedach t?
Met moeite zetten mijn hersens zich in
beweging. Mijn ogen gleden langs het
eenpersoonsbed, bleven even haken aan
de wastafel met aparte kraan voor warm en
koud water, maar dat was het enige dat er
gebeurde. Ik had die dag simpelweg aan
niets gedacht! Toen vond ik dat een beetje
merkwaardig, maar later wende ik eraan en
uiteindelijk ben ik eraan verknocht geraakt.
Een tijdlang aan niks denken is het meest
verfrissende dat een mens tegenwoordig
kan doen. Bevrijding van gedachten, en
gratis voor niks.
Ook dat hadden ze in het oosten al lang
bedacht, onder het motto 'mediteren',
-
JACOBSSTAF - 2003
maar wij nu in het westen hebben het
meer nodig dan wie ook. De hele dag moe-
ten wij nadenken, ons netwerk en onze
agenda bijhouden, keuzen maken uit tallo-
ze mogelijkheden op talloze gebieden.
Maar op een pelgrimstocht valt er niks te
denken en niks te kiezen. Doorstappen
moet je. 'Stilstaan' bij levensvragen schiet
niet op. Veel eerder ben ik geneigd onze
hersenpan te beschouwen als een akker die
periodiek een tijdje braak moet liggen, of
met lupine moet worden ingezaaid, om
uitputting te voorkomen en lucht en
vruchtbaarheid te herwinnen. Dat geldt
meer dan ooit nu wij onze hoofdakker zo
ongelofelijk intensief gebruiken.
Op pad gaan met een coach betekent dat
je jezelf de gelukzaligheid ontzegt van dit
dolce pensare niente. Moet je tóch weer
iets. Terwijl het toch maar om één ding
gaat - of je het nu christendom, boed-
dhisme, onthaasting of Sporthuis Centrum
noemt: (zucht) nu even niet!
Het bestuur van het Nederlands Cenootschap van Sint jacob kan statutair uit
negen personen bestaan. Op dit moment telt het bestuur zeven personen maar
uiterlijk op de jaarvergadering voorjaar 2004 zullen er drie aftreden.
Wij zoeken mensen die mee willen denken en doen met het besturen van het
Cenootschap met circa 4000 leden. Binnen het bestuur worden taken en func-
ties onderling verdeeld.
Een bestuurslid wordt voor drie jaar benoemd. Daarna kan tweemaal herbe-
noeming plaats vinden. Het bestuur hanteert als huisregel de leeftijd van 70 jaar
als maximum.
Bent u geïnteresseerd, vraag dan nadere informatie bij de voorzitter, Tijs
Dorenbosch, telefoon 0475 507 080, e-mail dorenbox@wxs.nl , of de algemeen
secretaris, Frans Brons, telefoon 035 601 35 46, e-mail bronsfrans@hetnet.nl
PAGINA 159

JACOBSSTAF - 2003
Flarden
Ruth Daalderop uit Arnhem stuurde ons bij-
gaande impressie van een nieuwe dag zoals
zij die beleefde tijdens haar voettocht in
Spanje. In haar begeleidende brief zegt ze
dat haar bijdrage wellicht passend is in het
nummer dat rond de Kerstdagen, de dagen
van "het kindeke in het stro", verschijnt.
Liggen in het stro
1 augustus 2002. Calzadilla de la Cueza.
Wat een avontuur. Heb zeventien kilometer
gelopen, de laatste meters gestrompeld.
Voelde m'n benen en was zo slaperig. Heb
net voor de albergue een banaan en brood
zitten eten en heb nu een bakje koffie in de
bar. Heerlijk. De barman gaf me een schou-
derklop, nadat ie gevraagd had: 'Uit
Carrion?'.
Ben om kwart over drie vertrokken - was
wakker en wilde op weg - onder een ster-
renhemel en een scherpe halve maan.
Moest goed opletten met het dorp uit-
gaan, het was stikdonker, maar eenmaal op
het weggetje dat alsmaar rechtdoor zou
gaan en af en toe een asfaltweg of een cañ-
ada zou kruisen, kon het niet meer mis
gaan. Mét het weggetje liep ik de verlaten
duisternis in en moest ik wat moeite doen
om geen angst te hebben. Achter dát
struikje hoeft maar één gek te zitten oflen
PAGINA 160
ik heb moeilijkheden. Dacht aan de
middeleeuwen, dat pelgrims hier waar-
schijnlijk veel struikrovers tegen kwamen
en zei tegen mezelf dat dat nu niet meer
voor zou komen.
Na een poos werd de asfaltweg onverhard,
met veel keitjes en da's erg vermoeiend
lopen, zeker als je niet goed ziet waar je je
voeten neerzet. (...) Ik kreeg enorm veel
zin om even in het stro te gaan liggen. De
maan verlichtte genoeg om een korenveld
met veel losliggend stro te vinden en een
lekker bed te maken. Heb een hele berg
stro bij mekaar geraapt, heb mezelf in de
poncho gewikkeld, muts op en ik lag heer-
lijk. De zij die op het stro lag was lekker
warm, de andere zij koelde af. Heb me na
verloop van tijd omgedraaid en nog wat
gedommeld. Zeker het eerste half uur was
ik even weg en voelde ik me zo tevreden,
warm en weer eens: zelfraadzaam. Wat fijn
om zo buiten in het stro te liggen. En wat
was het koud na een tijdje en wat werd ik
nat. Opgestaan, m'n poncho opgevouwen
en toen zag ik een heel klein lichtje nade-
ren. Ik wist: daar komen twee pelgrims
aan. Niemand is namelijk zo gek om zo
vroeg in z'n eentje op pad te gaan. juist
toen ik over de greppel sprong passeerden
ze. 'Hola, good morning'. Ze zullen wel
gedacht hebben, in de middle of nowhere,
op anderhalf uur lopen van het dorp,
springt ineens iemand van het veld het pad
op.. .
Fijn, zo mensen tegen te komen. Want het
was nog steeds donker en ik begon, na het
maanlicht, te verlangen naar een zonne-

straal. Het brak m'n alleen-lopen, ook al
ging ik snel voor ze uit. Ik was gerust
gesteld dat er twee mensen op dit vroege
uur achter me aan liepen. De weg liep
recht in westelijke richting. Vaak omgeke-
ken, om te zien hoe de lucht veranderde, in
afwachting van de zon. HééI langzaam
kwam daar meer licht, en daar was ik zo blij
om. De grond kleurde roder, de dorre stop-
pelvelden kregen een oranje gloed en ook
een paar bomen en struiken werden aan-
geraakt. Door de zon. Het was alsof de
zonnebloemen - die af en toen in een klein
veldje het graan afwisselen - hun hangen-
de hoofdjes wel zo zouden oplichten. Maar
ze waren veelal te dor om nog te groeien.
Wat prachtig. En wat fijn, na de koude uren
van lopen, denken. Lopen.
Weer een dag dat de zon schijnt. Ik heb
met eigen ogen, met hart en bloed mee
mogen maken dat de dag ontwaakt en de
zon de aarde wakker streelt, met een rode
gloed. Ik heb mogen rusten in het zachte
bed van stro waar ik het na een poos te
koud kreeg. Nu is de lucht opgewerkt, fris
witblauw, ik vermoed een frisse wind die
op komt zetten - dat is hier zo de gewoon-
te, door de hoogte - het leven is weer
begonnen. Het leven van een dag.
Onderstaand een bijdrage van Frank en Wil
van Lier, kennelijk 's avonds laat geschreven
tijdens hun tocht naar Santiago.
Op weg naar Santiago is elke stap
er één.
De pelgrimstocht naar Santiago de
Compostela, in de voetsporen van Sint
jacob, is 2.500 km lang. Elke pelgrim heeft
blaffende honden met schuim op de kaken
achter zich aan gehad, kou, honger en
dorst geleden. Stap voor stap komt zijn
einddoel dichterbij, zolang de geest het
lichaam kan dwingen een been voor het
ander te zetten. In totaal moet dat zo'n
dikke drie miljoen keer gebeuren: elke stap
is er één op weg naar Santiago. Zijn pel-
grimstocht vergt niet slechts lichamelijke
inspanning.
PAGINA 161

H~et is een ultieme poging van de geest het
lichaam te overwinnen. Daarom is niet het
eindpunt belangrijk, maar de weg er naar
toe. In een verdovende regelmaat volgt
elke stap de vorige en volgt op elke stap er
nog een. De pelgrim geniet weinig van het
landschap; zijn'blik reikt niet verder dan
een paar meter. Hij telt zijn stappen en
weet welke afstand daarmee afgelegd is.
Die afstand was de band met thuis, zijn
leven en alles wat hem dierbaar is wordt
met elke stap verder verbroken. De pelgrim
richt zijn blik naar beneden om niet de
horizon te hoeven zien. Want Santiago ligt
ver; verder dan de horizon.
Iedere pelgrim ontwikkelt zijn eigen
methode om door te kunnen gaan. Nog
duizend stappen, dan mag je rusten pelgrim.
Met vijfhonderd stappen mag je een
slok water. In het vol-
daag. De pelgrim leert afzien, te verdragen
en nederig te zijn. De pelgrim leert de God
vertrouwen die miljoenen voor hem langs
dezelfde plek geleidde. Sint Jacob is zijn
metgezel, de hele route lang.
Dan opeens kloosterzusters die in zwijgen
een maaltijd met hem delen of een pastoor,
die de verfkwast waarmee hij schildert aan
zijn kerk, terzijde legt en de pelgrim uitno-
digt in zijn pastorie. Of er is de boer met
stro voor de nacht en een kop koffie in het
ochtendgloren. Sint-Jacob huist in vele hui-
zen. De pelgrim legt zijn lot in handen van
deze heilige, laat alle zekerheden achter
zich, wisselt alles in voor die ene zekerheid:
Santiago ligt ver, verder dan de horizon.
De pelgrim richt zijn blijk naar beneden als
een tik op zijn schouders hem opschrikt.
Bid voor me pelgrim,
gende dorp neemt vraagt een onbekende
pelgrim een kop 370s &l"~pild &:l~jl?~~z de stem. De pelgrim
koffie. De pelgrim ~l-in~ jjr i.:tsketl ptlqi--ini knikt en recht zijn
houdt zichzelf een rug, trotseert de
worst voor en richt
horizon met een
voor kort zijn blik omhoog. Met de zon lange blik en loopt dankbaar verder.
recht vóór loopt hij van schaduw naar Nieuwe energie richt zijn stappen naar
schaduw; bij de 10de schaduw mag je Santiago de Compostela, ver weg, verder
weer omhoog kijken, pelgrim.
Maar wat als er geen schaduw meer komt;
dan de horizon en Sint-jacob loopt met
hem mee.
het volgende dorp nog een dagreis verder Met onderstaand wat uitdagende titel een
blijkt en het café gesloten? Wat als het bijdrage van Koen Schellekens, Lydia van
water opraakt? Dan raakt de worst die de
pielgrim gaande hield verdroogd.
Oosterhout en hun kinderen lip en Fee.
Dit doe je je kinderen niet aan
Hlet ritme en de regelmaat brengen de pel- Tijdens een vakantie in Espinal in 2000
grim in trance en de geest triomfeert over ontmoetten we diverse pelgrims. Bij de
lijden, afzien en inspanning. Trance maakt eerste kennismaking wisten we het: 'Wij
dje weg vrij voor herinneringen en bespie- gaan dit ook doen, al zal het nog een tiengelingen.
Een kop koffie wordt minder tal jaren duren voordat we het plan ten uitbielangrijk
dan een slok water en een homp voer kunnen brengen, want wat te doen
b'rood van gisteren de uitkomst van van- met kleine kinderen.'
PAGINA 162
-. --

Dit aantal jaren werden er slechts drie. Na
wat hindernissen te hebben genomen,
zoals mooie wandeltochten in de Alpen,
onbetaald verlof regelen, vrijstelling van de
leerplicht voor de kinderen en regelmatig
de opmerking te hebben gehoord 'Wat
doe je je kinderen aan' reisden we eind mei
2003, nadat het jeugdjournaal onze doch-
ters heeft gefilmd, naar Espinal.
Na de eerste dag inlopen, d.w.z. zonder
gewicht op en neer naar Roncevalles en
slechts twaalf kilometer, vertrokken we op
zondag 25 mei in de stromende regen en
een nat ingepakte tent naar Santiago.
Dochter Fee, 8 jaar en twee kilo op haar
rug, dochter Jip, 11 jaar en vijf kilo op haar
rug, vrouw Lydia van Oosterhout en elf kilo
en mijzelf, Koen Schellekens en vijftien kilo.
Na een aantal dagen werd het droog en
warm, en zo bleef het grotendeels. De
jongste vond het geweldig om de gele pijl-
tjes te volgen en spoor te zoeken, dus werd
het een speurtocht zonder einde.
Wanneer maak je het mee om zo intens
met elkaar om te gaan. De kinderen liepen
fantastisch, ondanks de warme zomer die
dit jaar wel erg vroeg begon. Wat een vrij-
heid! Het is zo bijzonder om gezamenlijk te
genieten van de natuur en cultuur, liedjes
te zingen, lesjes te verzinnen, mensen ont-
moeten, verhalen vertellen enzovoorts. In
de pelgrimshutten waren we regelmatig
een bezienswaardigheid en kregen de kin-
deren veel aandacht, al wordt je als gezin
wel wat raar aangekeken, omdat je zo
goed als geen gezinnen tegenkomt.
Waar we erg verbaasd over waren was dat
we veel mensen tegen kwamen met haast.
'Ik moet dertig kilometer per dag lopen
want anders mis ik mijn vliegtuig'.
Gelukkig hadden wij de luxe tijd genoeg te
hebben, zodat we bleven genieten van de
rust, de eenvoud, de uitzichten en de
IACOBSSTAF - 2003
Spaanse bevolking. De steden onderweg
vonden we het minste, te druk en weg
heerlijk loopritme. Gelukkig liepen we in
plaats van 75 ruim 100 kilometer per week,
om niet te hoeven eindigen in Santiago, de
stad vol bezinning maar ook een grote
soap. Erg jammer dat onze jongste dochter
geen Compostela kreeg, ze was te jong om
een 'goede' katholiek te zijn. Voor zoverre
we het nog niet waren werden we ter plek-
ke ongelovig, terwijl Fee ons nog steeds de
oren van het hoofd vraagt over het geloof
en hoe zij een goede katholiek kan worden.
Wij nog verder naar Finistere. We waren
verbaasd dat relatief zo weinig mensen
doorliepen, terwijl het beëindigen van de
tocht in de natuur toch een stuk prettiger
is dan de tocht in een stad afsluiten.
Geweldig om twintig kilometer voor het
einde der wereld de oceaan te zien liggen
en vervolgens nog een tiental kilometers
langs de zee te lopen
Uiteindelijk werd de tocht een werelderva-
ring, voor ons en voor de kinderen. Ze zijn
in die tien weken flink gegroeid, zelfstandi-
ger en socialer geworden, kunnen zich een
stuk beter vermaken zonder televisie en
computer en ze kunnen de hele wereld
aan. Hoezo doe je dit je kinderen niet aan?
PAGINA 163

Pelgrims en monniken
Dit wordt een persoonlijk getint artikel. Het
behandelt een vraag die mij gedurende
mijn vier achter mij liggende pelgrimages
naar Santiago de Compostela voortdurend
heeft bezig gehouden en waarop ik pas tijdens
mijn recente wandeling langs de Via
de la Plata een antwoord heb gekregen.
Het is een zeer persoonlijke vraag waar ik
niemand mee lastig gevallen zou hebben
als ik niet in de overtuiging verkeerde dat
het antwoord het vermogen heeft om
boven mijn strikt persoonlijke ervaringen
uit te stijgen. Het zou dan wellicht ook van
waarde kunnen zijn voor anderen. Het
van twijfel en de vraag of het antwoord
niet te gemakkelijk was gevonden en of het
ook niet wat meer aan diepte zou kunnen
winnen door verder te zoeken. Wat hierna
volgt is het resultaat van een helder inzicht
dat mij op de Via de la Plata te beurt is
gevallen. Het onder woorden brengen
hiervan in dit artikel vraagt om het formu-
leren van enige contekst met name ten
aanzien een paar wezenlijke elementen uit
het leven van contemplatieve monniken,
zoals benedictijnen, trappisten en karthui-
ze rs.
onderhavige vraagstuk betreft de moge- Een eerste vaststelling dient hierbij te zijn
Iiijke relatie tussen pelgrimeren en monni- dat monniken niet pelgrimeren. Wellicht
kenleven. zal iemand nu opmerken: 'En Franciscus
van Assisi dan? De herinnering aan zijn pel-
Vanaf mijn eerste prille stappen op Jacob's grimage ontmoeten we toch op tal van
pelgrimspaden heeft wat wij 'pelgrimeren' plaatsen langs de Camino?'. Dat is waar,
noemen mij onophoudelijk in de geest en maar Sint Franciscus was (al is er in de
de beleving teruggevoerd naar bepaalde ogen van schrijver dezes geen officiële heielementen
uit het contemplatieve monni- lige die het predicaat 'heilig' méér waardig
kenleven, zoals ik dat in oude tijden van is dan hij) geen monnik in de strikte zin van
binnenuit mocht leren kennen. Voor de het woord. Monniken verblijven in
verklaring hiervan heb ik jarenlang kloosters en komen daar niet uit. Dat wordt
gemeend niet te ver te hoeven zoeken. Het bevestigd door de 'vierde gelofte' die zij
leek mij voor de hand te liggen dat de een- afleggen naast de algemene geloften van
raamheid, de stilte en een zekere vorm van armoede, gehoorzaamheid en celibaat, die
ascese, die ik tijdens door elke kloostermijn
pelgrimages ling worden afgesteeds
uitdrukkelijk I I 7 legd. Deze vierde
nastreefde en onder-
* *
PIE I c P : I ~ &~i;ii. ~ I ~L; ~t;i. gelofte is de gelofte
vond, de monastieke van 'stabilitas loci',
elementen bij uitstek standvastigheid van
waren die mijn ervaringen uit lang vervlo- plaats, waarmee de monnik belooft zijn
gen tijden deden herleven. Maar naast dit leven lang te blijven in het klooster van zijn
gevoel van een zogenaamde vanzelfspre- intrede. Slechts onder zeer uitzonderlijke
Icendheid was er ook steeds een lichte vorm omstandigheden zal hij zich door de

kloosterpoort naar buiten begeven. En pel-
grimeren behoort zeker niet tot die uitzon-
derlijke omstandigheden. Weliswaar heb-
ben de (Benedictijner) monniken van
Cluny zich gedurende de Middeleeuwen
en ook daarna intensief bezig gehouden
met de jacobuspelgrimage in de vorm van
het stichten van kloosters langs hoofdzake-
lijk de camino francés en het toevertrou-
wen van de zorg voor de pelgrims aan indi-
viduele of kleine groepen cluniacensers.
Maar zelf op pelgrimstocht gaan, nee, dat
behoorde voor de monniken binnen de
marges van hun leefregel niet tot de moge-
lijkheden.
Veel contemplatieve monniken leven volgens
de Regel van Benedictus. Daarin vaart
de heilige reeds in het eerste hoofdstuk fel
uit tegen de zogenoemde 'gyrovagen' of
zwervende monniken. 'Zij trekken van
plaats naar plaats, kennen geen stabiliteit,
zijn de slaven van
IACOBSSTAF - 2003
boven hem is gesteld. Het volbrengen van
'de wil van God' is voor iedere kloosterling
de voornaamste grond van zijn kloosterlijk
bestaan. Maar God maakt zijn wil nooit
rechtstreeks aan de kloosterling bekend.
Dat doet hij, zo geloven de monniken,
door tussenkomst van de abt of overste.
Zijn overgave aan de wil van zijn geestelijk
leidsman is voor de kloosterling identiek
aan zijn overgave aan de wil van God. Een
wijze en ervaren leidsman zal op prudente
wijze omgaan met deze zware verantwoor-
delijkheid. Een Franse cisterciënser abt uit
het einde van de negentiende eeuw heeft
zijn boek over deze grondhou- ding van de
monnik de titel 'La sainte abandon'meege-
geven, 'De heilige overgave'. Deze overga-
ve heeft een 'heilige(nde)' dimensie en is in
wezen absoluut en totaal.
Een pelgrim doet tijdens zijn pelgrimstocht
ook in belangrijke mate afstand van zijn
eigen wil. Zeker, het
hun eigen wil. We besluit om op weg te
kunnen maar beter ~^CJITS~:?:?~ P~CK~'CC
L, /i?@ CC11 pclgriill gaan is zijn eigen
zwijgen over het ;~cj& c;rl ;i:ry tc j

de mogelijkheden. De rugzak is altijd te
zwaar; de voeten doen meestal pijn; een
rivier zonder brug vraagt om waden; het
cafe is gesloten; de winkel is dicht.
Na mijn tweede, derde en vierde pelgrima-
ge kwam ik ste.eds tot de conclusie dat zij
weer mooier was geweest dan de vooraf-
gaande. Ik begin nu in te zien dat dat komt
oimdat ik bij elke nieuwe pelgrimage weer
beter in staat blijk te zijn om mij ten volle
en zonder negatieve gevoelens of andere
zorgelijkheden over te geven aan de feite-
lijke situatie waarin ik mij op welk moment
dlan ook als pelgrim bevind. En die overga-
vle aan 'de situatie' is in feite ten diepste
elen overgave aan een macht die groter is
lange afstandwandelaar.Vee1 meenemen zonder
een weekend uittesten? Wij lenen hem graag aan u
uit! Neem contact met ons op voor een afspraak.
dan ikzelf ben en waardoor ik mij behoed
en gedragen voel. Het wonderlijk resultaat
van deze instelling is, dat het in mij naast
een gevoel van onkwetsbaarheid ook een
sterke vorm van geestelijke euforie teweeg
brengt. Terug in het gewone alledaagse
leven verdwijnen deze kostbare gevoelens
ondanks zovele goede voornemens toch
meestal weer snel. Maar zij maken wel
plaats voor een lichte vorm van heimwee
naar dat ééndimensionale van het langs
lange en eenzame paden gaan.
Die overgave, die 'sainte abandon', aan
wie of wat dan ook, dat hebben monniken
en pelgrims naar mijn mening en beleving
ten sterkste met elkaar gemeen.

IACOBSSTAF - 2003
De Nederlands Hervormde Kerk Valburg
Cerard van Poppel en josé Wienk
De parochie van Valburg (bij Nijmegen)
wordt voor het eerst genoemd in de akte
van grondoverdracht in 1322 en in 1395
vermeld op de kerkenlijst van de Dom van
Utrecht. De eerste pastoor bij name
bekend was Petrus Mazeland. Sint-
Christoffel was volgens rekeningen van het
jaar 1480 beschermheilige.
De oorspronkelijke kerk dateert uit de jaren
rond 1050, en is door Katholieken
gebouwd uit devotie voor en onder
bescherming geplaatst van Christoffel.
Schip en een toren hebben, rond 1250,
een aanpassing in Romaanse stijl gekregen.
Omstreeks 1450 werd hier een Koor in
Gotische stijl aan toegevoegd. In dit koor
bevindt zich nog een piscina en nissen ter
opberging van altaarbenodigdheden.
Met de restauratie (1 968-1 971) zijn wand-
schilderingen tevoorschijn gekomen.
Natuurlijk is niet alles gaaf, maar met enige
studie kan men de gehele bouwgeschiede-
nis in de schilderingen volgen. In Valburg
komt rond 1582 de Reformatie langzaam
op gang. Tijdens de Reformatie is
de kerk overgegaan naar pro-
testanten.
Op een boogscheut afstand ligt
de RK Kerk; een typische neogo-
tische kerk. Het is een sober
Godshuis dat gebouwd is na de
grondwettelijk vastgestelde
Vrijheid van Godsdienst, nu 150 -
jaar geleden, in de aanloop naar
het Herstel van de Kerkelijke
Hiërarchie van de Rooms-
katholieke kerk in Nederland.
Slechts een klein glas in kleuren,
bij het rechtse zijaltaar, toont ons
de beschermheilige Sint-Jacob,
van deze parochiekerk met een bijzondere
sfeer.
Een grote boerderij, die onder de mensen
van de streek nog de naam 'het klooster'
draagt ligt op ongeveer tien minuten
gaans. Opgegraven fundamenten bij her-
stel- en verbouwwerkzaamheden, informe-
ren vaag over de historie van daar convent
gehouden kloosterzusters die, zo niet de
zorg hadden gehad voor dan toch tenmin-
ste frequent gebruik maakten van het oude
Jacobskerkje in Valburg.
Het loont de moeite om langs de beemden
verder te wandelen naar de (Nijmeegse)
kapel van het St.-Jacobsgasthuis. Eenzaam
in het hart van 'de Oude Stad', vlakbij de
Waal en de huidige terrassenboulevard,
staat dit gebouwtje wat verloren tussen
hoge andere in restauratie zijnde overblijf-
selen van vele eeuwen Nijmegen. Het
dateert uit omstreeks 1400. Over de rijke
geschiedenis van deze St.-Jacobskapel
mogelijk een andere keer .
Ned. Herv. Kerk Valburg
Foto: los Pé Print b.v. Velp
PAGINA 171
---

JACOBSSTAF - 2003
Daar waar de sterren staan ...
De stand van zon, maan en sterren heeft
mensen altijd gefascineerd. In talrijke reli-
gies komt deze fascinatie tot uiting in riten
en gebruiken. Voorspellingen werden
gedaan aan de hand van de stand van
hemellichamen. Dit vinden we nog terug
in de uitdrukking 'onder een gunstig
gesternte'. Ook in de wijze van bouwen
van tempels en andere heiligdommen
komt deze relatie tot uiting. Bekende voor-
beelden daarvan zijn Stonehenge, dat zo is
gebouwd dat alleen op die dag in het jaar
dat de zon haar hoogste punt heeft bereikt
(211 juni) haar licht onder een bepaalde
hoek binnen Stonehenge op de centrale
steen van het bouwwerk komt te staan.
Nolg jaarlijks wordt dit in Stonehenge
gewierd. Ook de piramides in Egypte en de
aztekentempels in Mexico zijn hiervan
voorbeelden.
Heit christelijke kerkelijk jaar is zo opgezet
dat er een aantal data, waarop grote
feesten worden gevierd, in relatie staat met
elkaar en met de gang van zon, maan en
ste~rren. Deze data zijn vaak een voortvloei-
sel van data waarop de joodse feestdagen
werden gevierd. Het bekendste voorbeeld
is dat de viering van Pasen is vastgesteld op
de zondag (de Paasnacht) van of na de eer-
ste volle maan van de nieuwe lente; het uit-
gangspunt daarbij is de datum waarop de
dag en de nacht even lang zijn, de zoge-
naamde equinox. Deze datum is 21 maart,
het begin van de lente. De vroegste datum
voor Pasen is 22 maart, de laatste 25 april.
Na vele onduidelijkheden over de interpre-
tatiie van deze wijze van berekenen is tij-
dens het Concilie van Nicea in 325 de aan-
PAGINA 172
gegeven berekening vastgesteld. Ook de
verschillende data van grote feesten staan
in onderlinge relatie met elkaar: Maria
Boodschap (25 maart) en Kerstmis (25
december), Maria Onbevlekt Ontvangen
(8 december) en Maria Geboorte (8 sep-
tember). De geboorte van Johannes de
Doper (24 juni) in relatie tot Maria
Boodschap (25 maart). Elisabeth, de moe-
der van Johannes, was immers in haar
zesde maand toen de engel op 25 maart
de geboorte van Jesus aankondigde (Lukas
1 :36).
In deze bijdrage wil ik mij beperken tot een
korte bespreking van onderdelen van de
oude christelijke liturgie rond Kerstmis,
zoals die in de middeleeuwse kloosters
werd gevierd en vooral beleefd. Kerstmis
valt onmiddellijk na de kortste dag, 21
december, daarmee aangevend dat het
nieuwe Licht is aangebroken. In een
poging tot kerstening van het heidendom
in het Romeinse Rijk in de eerste eeuwen
van onze jaartelling is de datum 25 decem-
ber ontleend aan het feest voor de zonne-
god Helios of Mithras dat op 25 december
werd gevierd. Het was Keizer Constantijn
die de datum van het Mithrasfeest als
datum van de viering van de geboorte van
Christus heeft vastgesteld.
Kerstmis wordt vooraf gegaan door de
donkerste dagen van het jaar, waarop
vanaf l7 december de O-antifonen wor-
den gezongen. Deze O-antifonen begin-
nen allemaal met de uitroep van bewonde-
ring en verwondering '0' gevolgd door
een tekst waarin de komende Heiland

'
wordt beschreven. In elke antifoon komt
de smeekbede VENI, 'Kom', voor, voorzien
van een prachtige gregoriaanse melodie.
De O-antifonen zijn gedicht in de vorm
van een acrostichon: de eerste letters na
de uitroep '0' vormen van achter naar
voren gelezen de tekst : ER0 CRAS:
Morgen zal ik er zijn. Deze tekst herinnert
aan een van de namen van God: Ik ben die
ben.
De beginteksten luiden:
JACOBSSTAF - 2003
Op de laatste dag vóór Kerstmis wordt op
23 december de laatste antifoon gezon-
gen; dan wordt het raadsel van het acrosti-
chon onthuld. Neen, er is geen vergissing
in het spel: vanaf 23 december gezien is
morgen: 24 december, de dag waarop in
de eerste vespers de viering van de geboor-
te van Christus begint met als liturgische
hoogtepunten de Nachtmis en het midder-
nachtelijk koorgebed van de monniken.
17 december O Sapientia O Wijsheid
18 december O Adonai O Heer
19 december O Radix Jesse O Stamboom van Jesse
20 december O Clavis Davidis O Sleutel van David
21 december O Oriens O opgaande zon
22 december O Rex gentium O koning van de volken
23 december O Emmanuel O Emmanuel
Op 21 december luidt de tekst van de O-antifoon:
Antiphonae majores.
Die 21.
stí-ti- ae : véni, et illúmi- na sedéntes in te-nebris-'
et úmbra mórtis. E u o u a e. F. Roráte. 340.
O ORIENS, splendor lucis aeternae, et sol De antifoon wordt gezongen vóór en na de
iustitiae: veni et illumina sedentes in tene- lofzang Benedictus van de lauden en herbris,
et umbra mortis. haald bij het zingen van het Magnificat bij
de vespers. De lauden worden gevierd
O in het oosten opgaande zon, schittering tegen het opkomen van het eerste licht.
van het eeuwige licht en zon van gerech- Het latijnse woord 'oriens' betekent zowel
tigheid: kom en verlicht hen die nog in
duisternis zitten en in de schaduw van de
dood.
'oost' als 'opgaand'.
PAGINA 173

IACOBSSTAF - 2003
Terug naar de relatie tussen de stand van
zon, maan en sterren en de wijze van bou-
wen. Veel middeleeuwse en voor-middel-
eeuwse kerken werden gebouwd - voor
zover mogelijk - georiënteerd, dat wil zeg-
gen met het priesterkoor gebouwd naar
het oosten, vanuit West-Europa gezien de
plaats waar Jesus werd geboren. Eenzelfde
gedachte vinden we bij het gebruik dat
moslems hun gebeden zeggen met hun
gellaat gericht naar Mekka. De cisterciënser
kerken, die vanaf de vroege twaalfde eeuw
Abdijkerk Fontenay
Foto: Jan Caljé
PAC INA 174
overal in West-Europa werden gebouwd,
werden zo geconstrueerd dat het eerste
licht juist valt vanuit het middenraam van
de absis. Op die bewuste 2lste december
moet dat een gevoel van volheid, verwach-
ting en dankbaarheid hebben gegeven aan
al die zingende monniken. Het wonder
geschiedt reeds en zij zijn daarbij. Als
gezongen wordt 0, oriens, dringt het eer-
ste licht de donkere en koude kerkruimte
binnen en worden de contouren van het
kerkgebouw waarneembaar. Even zijn ze in
de hemel of hopen daar snel te
komen en vergeten het moeiza-
me harde kloosterleven.
Op onze pelgrimsroute naar
Santiago ontmoetten we in
Vézelay zo'n imposante kerk,
gebouwd volgens de hier
besproken bouwwijze. Ook in
het nabijgelegen Pontigny en
Fontenay en vele andere kerken
zien we het eerste licht van de
dag vanuit de hoge gotische
ramen in het priesterkoor neer-
strijken in de enorme witte vaak
kale kerkruimte. Later op de dag
zien we al naar gelang de stand
van de zon het licht schijnen op
de wonderlijke kapitelen die
Vézelay een wat langer bezoek
meer dan waard maken.
Stand van zon, maan en sterren.
Was het niet Jacobus' eigen graf
dat werd aangeduid door de
stand van de sterren. Daar waar
de sterren staan: Santiago de
Compostela.

-- r
Ooievaars en de Camino
In nummer 79 van het Spaanse genoot-
schapblad Peregrino, staat een leuk artikel
over deze majestueuze vliegers. Het lijkt
een beetje vreemd, het aantal pelgrims op
de Camino, zou evenredig stijgen met het
aantal ooievaars, cigueñas in het Spaans!
leder die reeds te voet of per fiets de weg
naar Santiago heeft afgelegd, zal zich het
oorverdovende geklepper van de ooievaars
nog heugen! Overal waar maar water en
moeras te vinden zijn, kom je ze tegen,
parmantig stappend op zoek naar iets eet-
baars voor hun kroost. Vroeg in het voorjaar
komen de paartjes, helemaal uit het warme
Afrika, waar ze overwinterd hebben, weer
het nest van het vorige jaar opzoeken. Ze
'verbouwen' er het een en ander aan en zo
Kerk van Castrillo de los Polrazares
Foto: Tieleke Huybers
JACOBSSTAF - 2003
losé Wien k
kan het opnieuw een jaartje mee. Sommige
nesten wegen onderhand 600 a 700 kilo. Je
vraagt je soms af hoe die pinakels, koepels
en torens al dat gewicht nog kunnen tor-
sen.. . Zelfs een plek boven op het klokken-
torentje wordt niet geschuwd. Wellicht is er
in de toekomst een generatie dove ooie-
vaars ... Bij gebrek aan hoge onbezette
plaatsen of dies meer, worden elektriciteit-
en telefoonpalen met gemak gerekwireerd
als toekomstige wieg voor het kroost. (In
Portugal heb ik een kilometerslange weg
gezien waar op alle palen een nest
gebouwd was.) Ook ander klein spul aan
vogels maakt dankbaar gebruik als onder-
huurder van de nesten van hun grote
neven.
PAGINA 175

JACOBSSTAF - 2003
In de maanden juli en augustus vliegen
meer dan 120.000 trekvogels via Spanje
naar hun overwinteringsplaats, soms een
10.000 tot 20.000 kilometer lange tocht.
Volgens tellingen in 1948 was het aantal
ooievaars van 14.000 tot slechts 6.700,
biijna op het punt van uitsterven gedaald.
ZIO ook het aantal pelgrims dat over de
Camino Francés zijn weg naar Santiago
zocht. Tussen de jaren 1985 en 1986 trad
er een spontaan herstel op dat hoofdzake-
lij~k verband hield met het aanbod van
voedsel op afvalbergen bij steden en enke-
le beschermende maatregelen. Vanaf die
tijd neemt ook de bedevaart naar Santiago
weer toe. De meeste ooievaars komen voor
ini La Rioja. De plaats Alfaro, gelegen aan
de Ebro, spant wel de kroon met zijn 400
ooievaars. De grootste stedelijke kolonie ter
wereld! Ze bivakkeren allemaal op de 3000
vierkante meter aan koepels, torens en dak
van de Colegiata de San Miguel. Wat zal
het daar een herrie zijn ...
In het Nederlandse blad Vogels nr. 3 van
2003 staat een foto met als titel: Spaanse
ooievaar doet aan recycling. Je ziet een
hele troep ooievaars op een vuilnisbelt foe-
rageren. De schrijver vreest dat de
Europese richtlijn dat al het organische
afval in de komende tien jaar gecom-
posteerd moet worden, de ooievaarspopu-
latie behoorlijk zal kunnen beïnvloeden.
Zover dit bericht, maar op het ogenblik
staat Spanje nog aan kop, wat ooievaars
betreft, met 25.000 paartjes. Wat pelgrims
betreft, ik las in de krant dat er in 2004
maar liefst één miljoen pelgrims op de
wegen in Galicia worden verwacht en nog
eens tien miljoen gewone bezoekers ... Dat
wordt dus uitwijken naar andere caminos!
Reisverslag
Verslag ontvangen van Wandelvereniging 'n Loopie uit Volendam.
Op 25 februari 2003 zijn 159 mannen en vrouwen in 26 groepen vanuit Volendam naar
Santiago gelopen en daar op 25 juni 2003 aangekomen. Elke groep heeft een stuk van de
tocht gelopen en de verslagen van alle groepen zijn voorzien van fotomateriaal gebundeld.
Ontvangen:
Sternenweg 32-2003 van het Duits Jacobus Genootschap.
De Pelgrim 74 van het Vlaams Genootschap van Santiago de Compostela.
Een exemplaar van de buitenlandse bladen staat in de bibliotheek van het Genootschap.
PAGINA 176

Virtuele Pelgrim
Het nieuwe jaar komt eraan en 2004 is een
heilig jaar hetgeen betekent veel pelgrims
onderweg naar Santiago de Compostela.
Het vorige heilige jaar heeft dat bewezen.
Als u voornemens bent om op weg te
gaan vraagt dat om een gedegen voorbe-
reiding van de reis. Uiteraard zijn er vele
wegen om in Santiago te geraken en de
website geeft daarover ondermeer infor-
matie. U vindt er onder andere, GR-routes,
pelgrimspaden, LAW-routes, refugio's en
nog veel meer. De nieuw website van het
Genootschap gaat per 1 januari 2004 in de
lucht. Op de startpagina kunt u rubrieksge-
wijs alles vinden om uw weg te zoeken.
De voorbereiding, zowel fysiek als geeste-
lijk, is belangrijk. Het is geen last-minute
vakantie, maar een pelgrimstocht (met
bagage) en het is van belang die tot een
goed einde te brengen. Ervaringen die
anderen opgedaan hebben kunt u lezen in
reisverslagen die op de site staan, maar ook
informatie over wat allemaal mee te
nemen, hoe voorkom ik problemen en
welke terugreis wordt gekozen! Zoals
gezegd, niet alleen de fysieke bagage,
maar ook de geestelijke bagage is van
belang, spiritualiteit, mentale kracht, aan-
dacht voor kunst en cultuur. Samengevat:
er is veel informatie te vinden op onze
website en er is een keur aan kwalitatief
goede links. Heeft u suggesties of aanvul-
lingen dan kunt u deze geven door te klik-
ken op de knop 'link toevoegen'.
De mogelijkheid om u aan te melden als lid
van het Genootschap is sterk vereenvou-
digd. Werkgroepen van het Genootschap
krijgen alle aandacht en kunnen er ook hun
Ed Boon
informatie kwijt. Er komen ook interactieve
mogelijkheden voor de leden van werk-
groepen. Ook regio's kunnen te zijner tijd
een eigen pagina krijgen waarin ze acti-
viteiten en verslagen kunnen publiceren.
Tenslotte kunt u ook terecht bij www.wan-
delplatform.nl, www.tweevoeter.nl,
www.fietsen.123.nl www.wande1.n~ etc.
De site wandelpad.nl is weer vernieuwd.
Wanneer u klikt op
www.wandelpad.nl/Wandelsites op onder-
werp pelgrimages vindt u er ondermeer
een aantal reisverslagen. Tot ziens op onze
nieuwe site!
Op lemen voeten themanummer
PELGRIMSTOCHTEN
Met daarin onder meer:
-interview met Santiago-veteraan Hans Annink
-Italië: Via Francigena
-Noorwegen: bedevaart naar St. Olaf
- Suriname: in het voetspoor van Peerke Donders
-Nederland: het mirakel van Amsterdam
-België: bedevaart naar de iJzertoren
Lees het allemaal in Op lemen voeten nr. i/zooq.
Te koop vanaf 18 februari.
7
Op lemen voeten is al 25 jaar het wandeltijdschrift.
Voor luchtige stappers en ruige buffelaars. Met korte en lange
tochten in Nederland en Europa. Veel aandacht voor landschap,
natuur en cultuur. www.oplemenvoeten.nl
PAGINA 177

JACOBSSTAF - 2003
Van de voorzitter
Met plezier kijk ik terug op de bijeenkomst
die we met velen van U in Enschede mochtien
beleven. Dank zij een prima organisatie
door de regio, waarvoor nogmaals dank,
een goede accommodatie, gemotiveerde
sprekers en deelnemers, was er voor iedereen
wel wat te halen. Voor een verslag zie
elders in dit blad.
Een bestuur is voortdurend bezig met -
natuurlijk- sturen en bijsturen, met evalueren
en plannen maken. Als daar lijn in zit,
dan noemen we dat beleid. In deze stukjes
probeer ik mede dat beleid inzichtelijk te
maken.
De doelstelling van ons Genootschap is
vastgelegd in de statuten: Het verbreiden
en verdiepen van de belangstelling voor de
pelgrimstochten naar Santiago de
Compostela in Galicie in heden en verleden.Tevens
staat in de statuten welke
wegen het Genootschap onder meer daartoe
zal bewandelen. (Dat laatste dient niet
al te letterlijk te worden genomen). Hoewel
je met de doelstelling niet alle kanten op
kunt, (geografisch gezien eigenlijk maar
een), is er zo veel ruimte, dat je het wel erg
bont moet maken wil je de statuten
geweld aan doen.
IDat zijn we niet van plan.
IBelangrijk is de informatie aan de leden,
waarvoor we steeds meer mogelijkheden
krijgen via Jacobssstaf, ledenservice en ons
(eigen huis van Sint-Jacob in Utrecht, waar-
,van de openingstijden, naar mogelijkheden
(en belangstelling geleidelijk aan verruimd
>worden.
Ik schreef hierboven :'Huis van Sint-Jacob',
niet helemaal zonder bijbedoelingen. De
benaming is een suggestie gedaan naar
PAGINA 178
Tos Dorenbosch
aanleiding van mijn vraag naar een goede
naam voor ons onderkomen. Het bestuur
zal binnenkort een beslissing nemen over
de gewenste naam.
Goed onderweg zijn we nog steeds met de
werkgroep herbergen. Veel leden hebben
al als hospitalero gewerkt in het prestigieu-
ze Roncesvalles; toch blijven we ook bezig
met de plannen voor 'Murias de Recivaldo'.
Na de vergadering in Enschede had ik een
gesprek met 'onze' dirigent Herman
Stokmans en de dirigent van het koor uit
Ootmarsum dat zojuist succesvol voor ons
was opgetreden. Wellicht komt er nog wat
moois uit voor onze vereniging.
Ook de nog steeds in status nascendi ver-
kerende werkgroep geschiedenis en cul-
tuur krijgt als het even meezit een steuntje
in de rug. De heren Jurgen Leinenga en Co
Alta hebben enkele ideeën waarmee we
denkelijk goed aan de slag kunnen. Ik hoop
dat ik tijdens de voorjaarsvergadering hier-
omtrent wat concreets kan melden.
Tenslotte nog iets op het vlak van interna-
tionale samenwerking: Uit het Limburgse
komt het bericht dat in de (oorspronkelijk
Duitse) serie 'Jacobswege:', nu zowel in het
Nederlands als het Duits, als vrucht van
een samenwerkingsproject, een nieuw deel
verschijnt dat een route vanaf Emmerich
tot aan Eijsden beschrijft.
Ultreia

IACOBSSTAF - 2003
Kort verslag van de Algemene Ledenbijeenkomst
en Vergadering op 15 november 2003 te Enschede - De Vrijhof
Rond 10.1 5 uur heet Gé Westgeest van
regio Oost-Nederland de deelnemers wel-
kom.
Daarna opent de voorzitter, Tijs
Dorenbosch de algemene ledenvergade-
ring. Na een introductie van de aanwezige
bestuursleden volgen enkele mededelin-
gen. In maart 2004 zullen drie bestuursle-
den aftreden. Gezocht wordt naar jongere
personen, vooral dames. De voorzitter
attendeert op de vacatures van regiocon-
tactpersonen in twee regio's, Utrecht -
Rivierengebied en ZW Nederland. In de
regio Limburg zijn binnenkort twee refugi-
o's: in Roermond en
naar Santiago de Compostela. Tot slot
meldt de voorzitter dat de najaarsvergade-
ring 2004 zal worden georganiseerd door
de regio Friesland (op 13 november 2004).
Het verslag van de vorige algemene leden-
vergadering, 29 maart 2003, in Utrecht,
wordt zonder discussie goedgekeurd.
Daarna geeft de penningmeester een korte
toelichting over de gepresenteerde begro-
ting 2004. De begroting wordt goedge-
keurd. Op de vorige algemene ledenverga-
dering is een vraag gesteld over de
gewenste omvang van de algemene reser-
ve. Navraag bij de Kamer van Koophandel
heeft geleerd dat een
I n Sint-Gerlach. vereniging of stich-
Beide liggen langs
de pelgrimsroute
0725 CCJI~OI/':,IC!ICI~~SIIZ~IC ting een reserve
x*i! !!ti kmiz iccc!: tr~mz ?im~ic~? moet hebben zodadoor
Limburg. De nig dat aangegane
algemene ledenver-
verplichtingen kungadering
2004 zal plaats vinden in Utrecht nen worden nagekomen. Onze verplichtinop
27 maart. Op 28 maart is er in de kathe- gen zijn de huur van ons Genootschaphuis,
draal van Roermond, om 12.1 5 uur, de eventuele verplichtingen als we een peljaarlijkse,
nationale, pelgrimsmis.
grimsherberg gaan huren en een post
Bram van der Wees krijgt de gelegenheid diversen. Totaal ongeveer € 70.000,-. Het
iets te vertellen over de ledenservice in ons bestuur vindt een dekking van 50 % van
Genootschaphuis, Lange Nieuwstraat 9A, dit bedrag voldoende, zijnde € 35.000,-.
Utrecht. Het is ingericht en wordt al In het financieel jaarverslag zal dit in de
gebruikt voor vergaderingen. Voor het balans worden gepresenteerd. De vergadegeven
van informatie is op zaterdagen 6 en ring gaat akkoord.
20 december de ledenservice geopend van Nadat de voorzitter de vergadering geslo-
11 .O0 tot 15.00 uur en vanaf januari iede- ten heeft vertellen vier pelgrims hun altijd
re tweede en vierde zaterdag van de weer nieuwe ervaringen over wonderen,
maand. Voor de bemensing zoekt de levensverdiepende gebeurtenissen en ontledenservice
nog versterking, liefst ervaren moetingen. Dit keer ook veel informatie
wandelaars en fietsers uit de regio Utrecht. over de Ruta del Norte en de Ruta Primitivo
Hij vraagt ook pelgrimage verslagen op te (van Oviedo naar Lugo). En de verwondlesturen.
Ons Genootschaphuis wil hét ken- ring dat je voeten je van Rome naar Calbo
niscentrum worden voor de pelgrimstocht Fisterra kunnen brengen.
PAGINA 179

IACOBSSTAF - 2003
Vóór de lunch neemt Ad van den Hoogen
ons mee op de Via Francigena met een
selectie uit zijn collectie prachtige foto's
van oude steden langs die beroemde
route.
Na de lunch beluisteren we Frans
Heijdemann, koor met musici, die ons pel-
grimsliederen brengt uit de Xle tot de XXe
eeruw, eenstemmig en meerstemmig. De
pelgrimstocht duurt lang, de liederen heb-
ben dan ook veel coupletten. Velen zijn
bekend, vooral het lied van Conques "Tous
les matins nous prenons Ie chemin, tous les
matins nous allons plus loin, ultreya, susy-
ea, Deus adjuva nos"
Daarna verdelen de deelnemers zich over
elf middagactiviteiten. De gebruikelijke
informatiezittingen voor wandelaars en
fietsers. Nieuw is de 'behandeling van voe-
ten' door Ad Wenders. Veel belangstelling
trekken de prachtige lezingen van Tieleke
Huijbers over de 'Via Tolesana' , van Jurjen
Leinenga over 'Pelgrimages in Middel-
PAGINA 180
eeuws Nederland' en van /.j. Alta over
Pelgrimswegen. Bij de werkgroep Her-
bergen1Hospitaleros wordt een presentatie
gegeven over de werkzaamheden van
Genootschapsleden als hospitalero volun-
tario in de pelgrimsherberg in Ronces-
valles.
Daarnaast natuurlijk nog ons eigen koor 'El
Orfeón Xacobeo' en de werkgroep
Spiritualiteit.
De dag wordt afgesloten door het
Kleinkoor Ootmarsum (ondersteund door
musici) onder leiding van Frans
Heijdemann.
Bij Café St. jacques werd teruggekeken op
een zeer goed georganiseerde, zeer gevari-
eerde en zeer geslaagde dag. Regio Oost
Nederland - Hartelijk bedankt.
Er waren 41 6 aanmeldingen, waarvan 10
alleen de stukken wilden ontvangen.
Hiervan waren 148 lid geworden na 1 janu-
ari 2002 ( 35,5%).
Frans Brons 2003-1 1-1 9
I r e i s b o e k w i n k e l I
Specialist in reisgidsen en landkaarten
Wandelgidsen van o.a. Nivon, KNNV; Stap voor stap, Op lemen voeten, Rother,
Kompass, FFRP, Lannoo, Grote routepaden, Cicerone.
Wandelkaarten van o.a. Diverse West-Europese topografische diensten, kompass,
Tabacco, Alpenverein, Multigraphic, IGC, Alpina.
Bestel- en verzendservice
Kleine Berg 3 5611 JS Eindhoven T 040 256 96 53 F 040 256 96 54
info@landschapreisboekwinkel.nl WWW. landschapreisboekwinkel.nl

Regioberichten
Den Haag
Verslag van de bijeenkomst van de Haagse
regio, op zaterdag 24 mei 2003. Na inven-
tarisatie inzake betrokkenheid meldden
zich circa 75 personen aan, om nu en in de
toekomst op de hoogte te blijven van het
reilen en zeilen van de Haagse regio. Een
derde ofwel circa 25 personen waren deze
zaterdag aanwezig in de Haagse Elandkerk,
die eerder onderdak bood aan meer lande-
lijke Jacobgangers. Bekend werd dat een
flink aantal betrokkenen thans te voet of
per fiets onderweg zijn naar Santiago. De
dag was mooi georganiseerd door de out-
going regioman Cees Rooijackers, die
thans deel uitmaakt van het landelijke
bestuur en de coming man, de camino-
veteraan Jan Galjé.
Werd de ochtend besteed aan kennisma-
king, uitwisseling en het vaste onderdeel
'hoe bereid ik mij voor?', 's middags bracht
Jan Caljé zijn diavoorstelling met gespro-
ken tekst over de staaltjes van civiele tech-
niek -de bruggen op de Camino- en inven-
tariseerden we thema's voor toekomstige
bijeenkomsten, waarin fietsers en wande-
laars aan hun trekken komen. Aardige bij-
komstigheid was dat de NRC 24 mei in
haar rubriek Leven &cetera een artikel wijd-
de met de titel 'Bijna heel Nederland wan-
delt. Waarom?" In een vrolijk schema
wordt de Santiagowandelaar gelinkt aan
spiritualiteit, maar tevens met een risico
dat men doorslaat om alle andere
Pelgrimspaden te willen hebben afgelegd,
om daarna als doel Rome te kiezen. De dag
werd afgesloten met een inmiddels traditi-
oneel café Saint-Jacques.
Alfred Lagerweij
IACOBSSTAF - 2003
Groningen Drenthe
Op de laatste dag van deze wel heel bij-
zondere zomer verzamelden zich tegen de
klok van 9 uur bij van der Valk in Spier op
20 september een 13-tal 'mensen onder-
weg' uit onze regio voor de te lopen zan~d-
camino naar de St. Nicolaaskerk in
Dwingeloo. Welke relatie heeft Sint
Nicolaas met de Heilige Jacobus? Geen
enkele of ..... tóch nog een heel dun lijntje?
Jawel, want deze Sint-Nicolaas is de
patroon van de scholieren, zeevaarders,
schippers, bedelaars, kooplieden, apothe-
kers en juristen en onder deze pluimalge
van de achter ons liggende samenstelling
van de maatschappij bevonden er onge-
twijfeld pelgrims, zeker onder de zee-
vaarders. Het is niet ondenkbaar dat ooit in
het verre verleden, toen er nog geen
ANWB-borden aanwezig waren, ook in
deze contreien pelgrims door dit, thans
gecultiveerde, gebied op weg waren naar
Santiago de Compostela en aangewezen
waren op kloosters, kapelletjes en kerken
voor hun oriëntatie en overnachting en
bemoediging waarbij ook deze Sint-
Nicolaaskerk ongetwijfeld als baken en
rustpunt heeft gediend. Nadat wij ons op
weg hadden begeven werd er op een open
plek in het bos een stop gehouden voor
een hartelijk welkom en een meditatieve
tekst voor onderweg 'schenk ons de dauw
op de vermoeidheid, de pijn van het begrij-
pen, het gaan naar de belofte, het vuur in
de verdorring en de zin van dit vertrouwen'
(Herman Verbeek).
De zandcamino ging door het bos en heide
van het Nationaal Park Dwingelderveld
over bos-, wandel-, fiets- en schelpenpa-
PAGINA 181

JACOBSSTAF - 2003
den en de niet te vermijden rijwegen die
ons naar Dwingeloo voerden waar tegen
kwart voor elf de koffie ons goed deed.
Tegen de klok van twaalf uur begaven wij
ons naar een der oudste kerken (volgens
de info) in Drenthe, waar wij werden opgewacht
door de heer Brandts, de kerkvoogd
van de Sint Nicolaaskerk. Hij had zich vrij
kunnen maken van boerderij en beesten
om voor ons de kerk te openen en om ons
iets te vertellen over deze eenbeukig gotische
kerk, waarvan de oorsprong waarschijnlijk
heeft gelegen in de tweede helft
van de 14e eeuw. De kerk heeft een typische
Drentse toren met een gesloten
onderbouw en een, na een brand in 1631,
aangebrachte toren met een ranke ui- of
peervormige spits, die door de
Dwingerloër 'siepelt wordt genoemd. In
augustus 1923 brak er weer een brand uit
(de derde). Herbouw vond plaats in 1925.
Er bevindt zich een 17e eeuwse herenbank
in de zijbeuk, liturgische benodigdheden,
op de preekstoel afbeeldingen van o.a. de
kruisweg. De herken-
zinnig contrast met de prachtige natuur
alhier. Wij naderen het eindpunt doch alvo-
rens de laatste stappen te zetten was er
nog een moment voor het uitspreken van
een tekst, refererend dat 'alles' zo vanzelf-
sprekend is en lijkt te zijn en dat de weten-
schap 'alles' probeert te verklaren maar
toch ... 'niet alles kan verklaren' ..... geluk-
kig!
'Onze man uit Ruinen Joop Krapels', werd
met een fles pelgrimswijn bedankt voor zijn
aandeel in deze zandcamino en aan allen
werd een kleine Jacobsschelp uitgedeeld
als symbolische bevestiging voor 'mensen
onderweg' die voor vandaag in elkaars
nabijheid waren.
Thom Oosterhof.
Midden Nederland
Regiobijeenkomst op 13 September 2003.
In Amersfoort zijn we die middag met
ongeveer veertig leden bij elkaar. Onder
het genot van een kopje koffie met een
koekje, zoals gebruikelijk eerst een rondje
voorstellen. Er zijn
baarheid dat dit opmerkelijk veel
Coldshuis zijn oor- Ff& ~ ~ ~ I - G L C ~ ! i C~ ~ I ( ~ y ] c ~ j ~ ~ ~ nieuwe ~ t ~ leden aanwesprong
heeft van ~-fi;ii ~f.lyyjer~s S~P& i;jh;iC~2/ zig die plannen hebvóór
de reformatie ben, of die zich nog
was duidelijk aanwe-
aan het oriënteren
zig. De heer Brandts werd met een fles zijn over de tocht. Daarna krijgt Karin
Pelgrimswijn bedankt voor zijn historisch Stolker de tijd om onder het thema 'Een
overzicht en de anekdotes en na een gift Pelgrimsweg' bij haar prachtige dia's te
gedeponeerd te hebben voor het orgel- vertellen over de camino. Voor velen onder
fonds verlieten wij deze gewijde ruimte ons nieuwe beelden, en voor diegene die
waarna Ceorge Duursma ons groepeerde de tocht al gemaakt hebben, mooie
om een foto te maken.
momenten van herkenning. Als vanzelf
Op de terugweg passeerden wij oude komen de vragen en opmerkingen over de
Saksische boerderijen en op afstand de route. Ze besluit haar lezing om nog eens
reusachtige opgestelde radiotelescoop te benadrukken aan de toekomstige pelvoor
kosmische waarnemingen. De futu- grims, dat wij, diegene die de tocht al
ristische koepel vormt met het zoemend gemaakt hebben, hen met raad en daad
gelluid dat eruit komt een wat geheim- willen bijstaan, de basis van het
PAGINA 182

Genootschap. Onder het genot van een
drankje en tapa's komen de verhalen los
over de ervaringen van leden die pas naar
Santiago geweest zijn. We ervaren ook, dat
de 'oud pelgrims' het uitwisselen van erva-
ringen voor zichzelf ook heel belangrijk vin-
den. Het oproepen en herkennen van
gevoelens, die je alleen met andere pel-
grims kunt delen geeft een goed gevoel.
Na een geslaagde middag en een tot ziens,
gaat ieder weer naar huis.
Rien Christenhuis.
Oost-Nederland
Een korte impressie van onze traditionele
Jacobswandeling op 26 juli 2003. Ja u leest
het goed 26 juli! We hebben expres voor
deze datum gekozen omdat deze op een
zaterdag viel. Hierdoor konden we meer
deelnemers verwachten. Het resultaat was
er dan ook naar.
In het totaal hadden we 24 deelnemers.
Waarvan 9 genootschapsleden van buiten
onze regio, 6 niet genootschapsleden, 5 uit
Duitsland en slechts 4 leden van het
genootschap regio Oost-Nederland. Het
was zoals de hele zomer prachtig wandel-
weer. Eerst werden snel een aantal auto's
naar het eindpunt recreatiegebied Hoxfeld
gebracht. We vertrokken ca 10.00 uur rich-
ting klooster Burlo via de X-8. Deze gaat
voor een deel langs de Italiaanse meertjes
en door het buurtschap 't Woold ten zui-
den van Winterswijk. Bij het klooster werd
een korte pauze gehouden. Het klooster
werd tijdens de 80- jarige oorlog meerma-
len platgebrand door de Nederlanders. Nu
is het een middelbare scholengemeen-
schap. Veel oude delen zijn er niet meer.
De kerk wordt op dit moment van binnen
geheel gerestaureerd. Vanaf het klooster
ging de route verder over glooiende heu-
vels begroeid met maïs, rogge en tarwe.
IACOBSSTAF - 2003
Maar ook langs oude bospaden in het
Rheder Bush. Via de Hollenberg en een
vuilnisberg kwamen we aan bij het recrea-
tiegebied van Hoxfeld. Een prachtig gebied
waar je nog kunt zwemmen in natuurwa-
ter. Het geheel wordt omgeven door heu-
vels begroeid met oude bomen. Moe maar
voldaan na 24 km lopen genoten we daar
van een lekker drankje aan de oever van
het meer.
Op zaterdag 10 januari 2004 lopen we tra-
ditiegetrouw weer een stukje van het
Jacobskerkenpad. Het wordt een deel van
het traject Borken-Coesfeld dat thans, in
samenwerking met onze Duitse
Jacobusvrienden, nader uitgewerkt wordt.
Schriftelijk opgeven bij Huub Steins,
Sterkerstraat 21, 7481 JV Haaksbergen.
Noord-Holland boven het IJ
Bijeenkomst in 't Trefpunt te Alkmaar op
zaterdag 18 oktober 2003. 56 pelgrims uit
Noord-Holland boven 't IJ zijn dit jaar
onderweg geweest naar het graf van de
apostel, 28 lopend en 28 op de fiets, een
flink aantal dus. Groot was ook het aantal
deelnemers aan de regiobijeenkomst op
zaterdag 18 oktober in 't Trefpunt in
Alkmaar: 135 personen. Inspirerend waren
weer de verhalen van de pelgrims'.
Ontroerende, vermakelijke belevenissen en
praktische tips wisselden elkaar af in de ver-
halen van de fietsers. Conny Kayer en Coos
Zwart uit Wervershoof volgden - zoals
meerderen - de fietsroute 'langs oude
wegen en pelgrimswegen' en kozen voor
een eenvoudige levensstijl: kamperen en
zelf koken. Voor Marja en Nico Woortman
uit Obdam was het een ervaring die re
nooit hadden willen missen. Co en Riet Zut
uit Heerhugowaard, kwamen er na enigje
tijd achter wat het verschil was tussen carn-
ping fermé en camping a la ferme. Oak
PAGINA 183

JACOBSSTAF - 2003
vertelde hij wat ze zoal gegeten hadden:
oioit macaroni met bosbessenjam gegeten?
Gerard van de Reek uit Castricum gaf praktische
tips over de tocht en de voorbereiding
erop. Piet en Rita Berkhout uit Zuid
Scharwoude hadden een prachtig reis; het
weer was geweldig, de boel achterlaten en
erachter komen dat een mens met erg wein~ig
toe kan was ook een bijzondere ervari~ng.
Mart Goosens en Hilde uit Heiloo voltooiden
hun fietstocht door nu het eerste
dieel Heiloo-Oleron te fietsten en ervoeren
d'at de onderkomens in Noord Frankrijk
schaars zijn en de hitte van deze zomer
went. Ben Thieman uit Heemskerk vertelde
over zijn onderkomens, variërend van
abdijen tot een stoffige houtzagerij, waarvoor
hij ook nog moest betalen. Joop en
El~ly Kluft - met een eigen website - liepen
van Oosterblokker naar Santiago de
Compostela. Het was een prachtige emotionele
tocht, vol belevenissen. Op de
Camino del Norte met primitieve onderkomens,
ervaar je de eenzaamheid, en zwerfhonden
kunnen best gevaarlijk zijn, was de
ervaring van Hans Mannes uit Alkmaar.
Maria van Bochoven uit Alkmaar liep vanaf
Le Puy een deel van de GR 65. Zij heeft
twee weken lang genoten van de natuur,
de rust, de stilte, de vrede, de vrijheid, de
contacten en de gezelligheid in de gites. In
de derde week had
soms wel erg druk geworden camino fran-
ces was de rust op de Via de La Plata een
verademing. Toch was er niet alleen rust,
meteen in Sevilla werd André herkend door
twee medeleden van ons Genootschap.
Onderweg werd hij nog enkele malen aan-
gesproken:'Usted Peregrino?' Ja, dacht
André, op de Via de la Plata ben je iemand.
leder kan zijn pelgrimstocht van Sevilla
naar Santiago de Compostela nalezen en
nabeleven in het door hem geschreven
boekje dat die middag - vers van de pers -
verkrijgbaar was.'Op de Via de la Plata ben
je iemand', een pelgrimstocht per fiets van
Sevilla naar Santiago de Compostela, uit-
geverij Giami Maastricht. Het was die mid-
dag verkrijgbaar voor een gereduceerde
prijs. De aanbieding van het eerste exem-
plaar wilde André bewaren voor iemand
anders, maar het tweede exemplaar bood
hij aan jan Louter, onze regiocontactper-
soon, aan.
Den Bosch
Op 19 oktober 2003 vond de Najaarsbijeenkomst
van de Regio Den Bosch
plaats. De nieuwe regiocontactpersonen
Nelly en Rony de Jong mochten wel 70
personen ontvangen.
Rony opende de bijeenkomst met een
introductie van Nelly en hemzelf.
Vervolqens - werden
zij een onaangename de oud-rcp's Pieter
. , en Anne Bult door
ervaring Zij werd als Q [ic ;/ifl Lfc pc;? /e lcy!lJ;13
alleengaande vrouw hem bedankt voor
lastig gevallen. Cees hun vele enthousi-
Hoffs uit Zaandam aste jaren voor de
kreeg op de camino francès bekendheid als regio Den Bosch. Dit ging vergezeld van
zanger. een fles wijn voor Pieter en een bloemetje
Ini de middag verhaalde André Brouwer in voor Anne. Vervolgens werd de film van
zijn dialezing op zijn eigen humoristische Leo Baeten 'In de palm van haar hand'
wijze over zijn fietstocht langs de Via de La getoond. De film gaf velen onder ons her-
Plata. Na eerdere fietstochten over de inneringen en herkenningspunten. In de

film vertelt Leo Baeten hoe hij zijn tocht
naar Santiago de Compostela heeft
gemaakt. Hij startte zijn tocht in zijn woon-
plaats Sittard en liep vervolgens naar
Vézelay. Al in de Belgische Ardennen had
Leo een gekneusde rib opgelopen. Door de
velden van Noord-Frankrijk heeft hij
Vezelay bereikt, waar hij een afweging
maakte om door te gaan of te stoppen.
Uiteindelijk besluit Leo de trein te nemen
naar Le-Puy-en-Velay om vandaaruit zijn
tocht te voet voort te zetten. Tijdens de
vele dagen die Leo soms alleen of soms
met andere pelgrims doorbrengt denkt hij
terug aan zijn leven. Hoe hij Tiny leerde
kennen en met haar trouwde, kinderen
opvoedde en nu kleinkinderen heeft. Hij
had de afspraak gemaakt met zijn vrouw
Tiny om op een bepaald tijdstip in St-Jean-
Pied-de-Port te zijn en vandaaruit zouden
zij dan samen naar Santiago lopen. Zijn
ervaring van de tocht is dat het leven niet
meer de prioriteit moet hebben voor het
werk, maar veel meer voor zijn familie. In
de dagen voor St-Jean-Pied-de-Port wil Leo
weer de oude liefde met zijn vrouw oppak-
ken. Wat tijdens de tocht na St-Jean-Pied-
de-Port gelukt is. Zoals eerder gezegd liep
Leo tot St-Jean-Pied-de-Port niet altijd
alleen. Zo ontmoette hij verschillende per-
sonen onderweg uit verschillende landen
met andere achtergronden. Hij liep vele
dagen op met een verpleegster, die ook
voor Moeder Theresa had gewerkt. Zij ver-
telde Leo veel over haar werk in de Indiase
stad Calcutta. Leo was een en al oor, toen
hij vroeg een stuk van haar ervaringen te
filmen gaf zij aan dit niet te willen. Op de
laatste dag dat zij de camino weer ging
verlaten, omdat haar vervangende ver-
pleegster ziek was geworden, vroeg Leo
het nogmaals om een stukje van haar erva-
ringen te filmen. Uiteindelijk gaf ze een
JACOBSSTAF - 2003
stukje van haar ervaringen prijs, haar lange
tussenpozen in het interview geeft aan dat
zij toch een lichte aarzeling heeft om over
deze ervaringen te vertellen. Een ander
persoon die Leo ontmoette was een Waalse
clown die vloeiend Frans, Nederlands,
Engels, Duits, Italiaans, Portugees en
Spaans sprak. Het viel Leo op dat de clown
altijd bloed serieus was. Na vele kilometers
te voet hebben afgelegd komen Leo en
Tiny in 2001 samen aan voor de kathedraal
van Santiago de Compostela. De film ein-
digt in de palm van haar (Tini1s)hand.
Na de koffiepauze vertelt Leo hoe zo'n film
nu ontstaat. Leo had aanvankelijk het idee
om een documentaire te maken over het
pelgrimeren naar Santiago de Compostela..
Hij ging zich verdiepen in de geschiedenis;
van bepaalde boeken en gebeurtenissen. Al1
gauw had Leo het idee dat hij dit eigenlijk
niet wilde tonen. Toen kwam midden in del
nacht 'het' idee, hij stapte zijn bed uit en
nam een pot koffie mee zijn werkkamer in
en wilde de hele dag niet gestoord worden.
Hij maakte een film over de ervaringen van
mensen die hem constant weer moed gaven
verder te gaan. Daarnaast gaven vooral de
emotionele kanten van de tocht hem zijn
inspiratie. Na afloop van de film en de uitleg
over het maken en inspireren van de film
waren de aanwezigen zeer enthousiast over
de film. Niet alleen de mooie beelden van de
route, maar ook de emoties die bij hen los
kwamen gaven aan dat de middag geslaagd
is. Onder het genot van een hapje en een
glaasje wijn werd nog veel gesproken over
de goede film van Leo Baeten. De regio Den
Bosch bedankt Leo Baeten voor zijn komst
en deze zeer geslaagde middag. De volgen-
de bijeenkomst (voorjaar 2004) zal meer in
het teken staan van fietsers, die hun ervarin-
gen in woord en beeld zullen brengen over
hun pelgrimeren.
PAGINA 185

JACOESSTAF - 2003
Zuidwest Nederland nieuwkomers (lopers zowel als fietsers), om
'Wie neemt 't van me over'? De reqio zuidwest
Nederland (Zeeland + west-Brabant)
hun plannen om naar Santiago de
Compostela te gaan concretiseren. Het
is naarstig op zoek naar een nieuwe regio- blijkt altijd weer dat het ontmoeten en
vertegenwoordiger. informatie uit de eer-
Per 1 januari heb ik ste hand krijgen, van
er vier jaar opzitten, Wr;. 1i~'cjj1! ;*i714 13~~73 mensen die al
en het is mijn erva- gegaan zijn tot veel
r~ing dat je na enkele enthousiasme leidt.
jaren min of meer
Voor details wordt
komt 'droog te staan': je ontwikkelt geen verwezen naar de nieuwsbrief die de leden
nieuwe initiatieven meer en dat is niet van de regio in december ontvangen.
goed voor een organisatie in welke vorm
dan ook. Daarom: wie wil het van me over-
Greet Udink en Wolter van der Zweerde
nemen? Ik heb het de afgelopen vier jaar Via een eigen regionieuwsbrief werd in
met veel plezier gedaan en er zelf ook veel april 2003 een flink aantal activiteiten voor
van geleerd. In ieder geval heb ik een de leden van onze regio aangeboden. Als
'(draaiende' toko in de aanbieding en een laatste van de serie een wandeltocht in de
heel leuke bovendien, want waar wonen Achterhoek, van Doesburg naar
prettiger mensen, laat staan pelgrims, dan Doetinchem; te houden op zaterdag 11
i~n Zeeland of West-Brabant?
oktober. Doesburg werd later gewijzigd in
Graag een berichtje aan: Huub Willems - Dieren en vanwege dreigende spoorweg-
Thibautstraat 1, 4363 BE Aagtekerke. stakingen werd 11 oktober veranderd naar
(01 18-5821 51). E-mail: hubwillems@zee- zondag 2 november, Allerzielen. ( Door
1andnet.d.
een foutje van ons aller TPC stond één pelgrim
moederziel alleen op 11 oktober op
Arnhem - Nijmegen
station Dieren; hij kwam op 2 november
Voor een wandeling over een deel van de opnieuw per trein naar Dieren). Het KNMI
Veluwe verzamelde zich een twaalftal leden voorspelde een onstuimige herfstdag, met
van de regio op de laatste zondag in veel wind en regen. Winderig was het
augustus op het station van Wolfheze. De inderdaad, de regen kwam gelukkig pas
weersverwachting voor deze dag was bij- goed op gang toen wij allemaal al weer
zonder slecht. Voor de eerste bui konden thuis waren. Om ca 10.00 uur vertrokken
wij al snel schuilen in een tunnel onder de wij met 13 personen uit Dieren.
snelweg. Gelukkig bleek dat tevens de laat- 'Regiobaas' Wolter droeg de verantwoorste
bui en werd het ook nog zonnig deze delijkheid voor de tocht direct over aan
dag. Zelfs lukte het nog op een terras op Hansje van Bekkum uit Doetinchem; zij had
een verlaten plek een consumptie te nutti- voor ons een route uitgestippeld en maakgen.
Al met al een gewaardeerde wande- te ons bij de start lekker met 'verrassingen'
Iling, waarbij weer veel gepraat is over de die wij zouden beleven. De eerste verrastocht
die ons in het Genootschap bindt. sing was ruim 20 minuten wachten bij de
Op zaterdag 24 januari 2004 organiseert pont over de Ijssel; die begint namelijk in
de regio een bijeenkomst speciaal voor dit jaargetijde op zondag pas om half elf.
PAGINA 186

Maar goed, daarna kon de tocht dan toch
echt beginnen. Eerst prachtig langs de
Ijssel, daarna door weilanden over asfalt
richting Drempt. En na Drempt was het
volop genieten van de prachtige herfst-
kleuren in de bosgebieden van Hoog-
Keppel, Hummelo en Doetinchem. Met
veel rondvliegend blad vanwege de stevige
wind. Prima wandelweer. Op zo'n dag is er
alle gelegenheid om met alle deelnemers
uitgebreid en ontspannen bij te praten
over belevenissen, over dat wat je bezig
houdt, over je plannen, etc. Er waren vele
gewillig luisterende oren. Kortom: zeer
geslaagd voor alle deelnemers. Dé grote
verrassing wachtte ons in het prachtige en
mooi gelegen huis van Hansje en Frank van
Bekkum aan de bosrijke rand van
In het HEILIG JAAR
naar SANTIAGO de COMPOSTELA
Door het enthousiasme van voorgaande jaren wordt
deze cultuurhistorische reis opnieuw aangeboden en
wel van zaterdag 17 april t/m 1 mei 2004
De heenweg gaat via Vézelay, Conques, Moissac
over de pas van Somport naar jaca met bezoek aan
San juan de la Peña en verder langs de Camino. Er
worden zo mogelijk stukjes op de Camino gelopen.
Extra bezoek aan Sante Domingo de Silos.
De wandeling in de Pyreneeen, maar vooral over de
meseta is voor velen een hoogtepunt. Na Leon,
Astorga en het bezoek aan Santiago zal de terugweg
langs de Spaanse noordkust en Oviedo, Covadonga
naar San Sebastian gaan. Extra bezoek aan het
Cuggenheimmuseum in Bilbao. Door Frankrijk via
Poitiers, Tours en Chartres.
Vervoer per luxe Oad touringcar Royal Class.
Overnachtingen in uitstekende hotels, ook in het
voormalige pelgrimshuis, nu luxe Parador San
Marcos in Leon. Overige gegevens nog niet beschik-
baar.
Informatie : Ria Janson-Schwirtz 035-538671 3
e-mail ria@janson.demon.nl en
website www.janson.demon.nl
IACOBSSTAF - 2003
Doetinchem. De schoenen hoefden niet uit
in het sfeervol ingerichte onderkomen
(met veel hout, als waren wij in een berg-
hut in Oostenrijk). Frank stond klaar met
diverse soorten heerlijke soep, die na een
tocht van bijna 21 kilometer uitstekend
smaakte. Welk een gastvrijheid; welk een
bijzonder camino-gevoel in 'Restaurant du
Camino' ! Wij zijn Hansje en Frank dank-
baar voor deze dag.
En daarnaast gaat onze dank uit naar Creet
Udink en Wolter van der Zweerde, die
samen met een goed gevuld programma -
aanbod hebben gezorgd voor veel en plle-
zierig leven in de brouwerij van onze regio
Arnhem - Nijmegen. Hulde !!
Frans Kosters
Pied
a
terre
kaarten en gidsen voor actieve vakanties
Singel 393
1012 WN Amsterdam
tel (020) 6274455
fa. (020) 620 89 96
E-innil info@piednterre.nl
Gelegen in het centrum, achter het Spui.
Tramlijnen 1, 2 of 5.
Open: ma - vr 10.00 - 18.00 uur
za 10.00 - 17.00 uur
koopavond: donderdags van
april tlni augustus 18.00 - 21.00 uur
Globale catalogus: www.piedaterre.nl /
Postorderservice
PAGINA 187

JACOBSSTAF - 2003
Limburg
26 oktober jongstleden verzamelde zich de
terugkerende en gaande en de gewezenen
in ons gezellig naar koffie en goeie soep
ruikende zaal in het katoenen dorp. Er is
kennelijk nogal wat gebeurd, want er was
nogal wat geroezemoes en de bekende
wandelgangen ontbraken dus alles in
een lokaal. Het was dus een hele klus om
onze spreker dhr Jan Caljé uit de kluwen
vandaan te halen maar er was geen brug te
ver. Dat was ook het thema van de voor-
dracht 'bruggen naar Santiago' en het was
waarschijnlijk ook de oorzaak van de grote
op komst.
Enfin jan begon te vertellen en zich te
excuseren over de prutsfoto's etc. maar
aldra was het publiek een en al oor en oog.
Een boeiend betoog over het karakter van
de bruggen en de bouwwijze doorspekt
met ervaringen van zijn reis. Echter nadruk-
kellijk moet gezegd worden dat de stukken
die hij voorlas uit zijn dagboek buitenge-
woon integer en gevoelig zijn zodat hij
daarvoor herhaaldelijk een ovatie kreeg.
Hopelijk wil Jan eens een voordracht hou-
den van stukken uit zijn dagboek voorzien
van zijn prutsfoto's. Bekijk dit eens Jan want
het is een bijzondere belevenis deze tek-
sten te mogen horen en speciaal door jouw
volorgedragen. Dat zal onvergetelijk wor-
den. Nogmaals hartelijk bedankt het was
geweldig, maar kom terug?
Hub Dritty hoorde op het laatste moment
terug van zijn vakantie dat nog wat aan de
mentale training gedaan moest worden en
hij kweet zich daarvan met verve. Denk
eraan Hub het wordt traditie. Het medisch
gedeelte bestond dit keer uit de bespreking
en discussie over de gewone huismiddel-
tjes voor ongemakken op reis verzorgd
door de drogist Louis Vermeulen
uit Thorn die er met groot enthousiasme
PAGINA 188
over sprak. Je zou zo je blaren door hem
laten prikken. Toch moet zoiets herhaald
worden daar het toch blijkt dat vele een-
voudige middelen voortreffelijk helpen en
voor veel gemak zorgen. Dank voor je
assistentie Louis.
Afscheid werd er genomen van Theo van
der Linden als regiocontact persoon met
een applaus en dank van ons allen. Zo
langzamerhand een monument in het
regionale Jacobsgebeuren. Hij blijft ons
echter ondersteunen als mentor en vraag-
baak. Gelukkig maar en voor de
pelgrimspas kun je nog altijd bij hem
terecht.(namens de broederschap Sint-
Jacobus).
Na de werkbespreking van wandelaars en
fietsers werd er afscheid genomen en we
zien elkaar weer op 13 maart 2004 katoe-
nen dorp. Dan zal het thema zijn 'ontwerp
en uitvoering van glas in loodramen' door
de kunstenaar L. Reihs en atelier Flos (uit-
voering).
Tevens een lezing over de Route de la Plata
door de heer Brouwer die tevens zijn reis-
boek presenteert.
Refugio.
Houthem St.-Cerlach heeft zijn werkgroep
geformeerd die met enthousiasme zal pro-
beren ook in het voorjaar 2004 open te
gaan. De refugio staat op een unieke plaats
voor de kerk in Houthem St.-Cerlach.
Limburg heeft dan twee refugio's te weten
St.-Cerlach en Sint-Christoffel in
Roermond. Er wordt naar gestreefd deze
per 1 april open te stellen tot eind septem-
ber. De groep staat open voor ideeën en
medewerking (e-mail kapelmos@hetnet.nl
- hgdritty@tiscali.nl) correspondentie
voorlopig Kapelweg 10, 6267 BW Cadier
en Keer.

- JACOBSSTAF - 2003
Ramen Sint-Jacobuskapel.
De ontwerpen zijn goedgekeurd en de
ramen worden nu op grootte 1:l uitgete-
kend en ingekleurd waarna een laatste
werkbespreking volgt voordat de ramen in
productie gaan. De verwachting is dat de
ramen ingezegend kunnen worden op het
hoogfeest van Sint-Jacobus op 25 juli
2004. Het zal een ware happening worden
en iedereen wordt van harte uitgenodigd.
Er wordt nog gewerkt aan een sponsoridee
met een glaskunstenaresse waarover u
uiteraard ge'informeer wordt middels per-
soonlijk schrijven in januari 2004. Giften
graag op rekening van Giften Sint-
Jacobskapel t.n.v Broederschap Sint-
Jacobus Rabo nr 17 41 85 375
Landelijke Pelgrimsmis. ,
Op 28 maart 204 zal de landelijke
Pelgrimsmis georganiseerd worden, welke
een feestelijk karakter heeft. Hiertoe zijn
alle vertrekkende pelgrims uitgenodigd die
de pelgrimszegen ontvangen en uitgeno-
digd worden voor een gezellig samenzijn
in de nieuwe refugio. Belangstellenden
familie en vrienden zijn uiteraard eveneens
welkom. Wilt u ons in verband met de
organisatie en reserveren van plaatsen van
te voren berichten van uw komst schriftelijk
aan Broederschap Sint-Jacobus , p/a drs.
B.H.H. Brader, Kessenicherweg 2 601 7 AA
Thorn e-mail benbrader@hetnet.nl met
ingang van 1 dec. info@stjacobspad.nl
ofwel per e-mail of brief aan de regiocoln-
tactpersonen.
Wandelgids Sint-Jacobus Cultureel histo-
risch reisboek Jacobswegen tussen Maas en
Rein zal verschijnen per eind februari 2004
de prijs zal zijn eur0.18~95. Het boek geeft
gedetailleerde wandel en fietswegen aan
met alle bijzondere informatie en levert een
waardevolle bijdrage aan uw reisplezier.
Voor iedere pelgrim een noodzaak. Zoals; u
ziet zijn we zover dat we het HEILIG JAAR
op gepaste wijze tegemoet kunnen zien
met vele Jacobusvieringen in onze regilo.
Het begin zal zijn onze regio vergadering
op 13 maart 2004 . dus tot dan. Ultreiia.
Thom Kentgens
GEVRAAGD: regio-contactpersoon voor de regio Utrecht Z /
Rivierengebied, postcodes 3400 t/m 3599 en 3900 t/m 4299.
Inlichtingen bij Cees Rooijackers, 070 360 2442 marie.cees@wxs.nl
PAGINA 189

Agenda
10 januari 2004
24 januari 2004
31 Januari 2004
31 januari 2004
27 maart 2004
28 maart 2004
1 3 november 2004
Mededelingen
Wandeling Jacobskerkenpad. Schriftelijk opgeven bij Huub
Steins, Sterkerstraat 21, 7481 JV Haaksbergen.
Regio ArnhemJNijmegen organiseert een bijeenkomst voor
nieuwkomers (wandelaars en fietsers) in Wageningen.
Regiobijeenkomst Midden Nederland in Amersfoort. Regioleden
krijgen daar nog een uitnodiging voor.
Regio Rotterdam, Humanitas, Bergweg, om 13.00 uur een pre-
sentatie over een fietstocht naar Santiago, een uitnodiging volgt
nog.
Ledenvergadering Genootschap in Utrecht.
Landelijke Pelgrimsmis in Roermond om 12.1 5 uur.
Ledenvergadering Genootschap in Friesland.
Met ingang van 2004 is iedere tweede en vierde zaterdag van de maand van 11 .O0 - 15.00
uur de ledenservice aanwezig aan de Lange Nieuwstraat 9a, Utrecht
Door ziekte van Gerard van Poppel is de redactie niet in staat om de reacties te publice-
ren met betrekking tot 'Spiritualiteit van het Pelgrimeren'.
Jaarplanning Jacobsstaf 2004
PAGINA 190
6 ian. 123 maart l 3 aug. I 2 nov. I

Zoekertjes
Te koop: Giant herenfiets, Custom Super
Lite MT: L Grey bijna nieuw. Compleet
met alle AGU-tassen tevens eenpersoons
lichtgewicht tent met ligmatras. Prijs
n.o.t. C. Musch@hetnet.nl Tel. 055 355
O0 83.
Verschenen: La Pelerine ... en liberté
. . .accompagnées 2004. Randonnées
Pédestres. Een brochure met mogelijkhe-
den om voettochten binnen en buiten
Europa te maken met vervoer van baga-
ge, gereserveerde onderkomens onder-
weg en mogelijkheden van kundige -
toeristische - begleiding tijdens de etap-
pes. Ook de Jacobsroute vanaf Conques
via Cahors, Lectoure, Aire sur I' Adour,
Saint-Jean-Pied-de-Port en de verdere
Camino Frances Partie espagnole tot in
Saint Jacques de Compostelle is per
(combinatie van) etappe(s) te boeken.
Info: Romagnac, 43580 Saint-Vénérand,
France, en: www.lapelerine.com.
Aangeboden: rugzak Bach venture,
inhoud 50 liter met uitbreiding.
Nieuwprijs € 209, één voetreis gebruikt,
i.z.g.st. en tegen elk aannemelijk bod. Ria
Tromp, tel. 035 621 89 79.
Pelgrims op weg naar Santiago die de
route Tilburg, Turnhout, Diest, Namen ....
volgen kunnen gratis overnachten bij de
fam. Van Gorp te Kasterlee(B), 8 km voor-
bij Turnhout. Gelieve vooraf een seintje te
geven aan Wannes Van Gorp Mgr.
Cardijnstraat 10 2460 Kasterlee België, of
bel .... 1 4 85 19 1 8, of mail naar wannes-
vangorp@hotmail.com . Jammer genoeg
kunnen wij geen honden herbergen.
IACOBSSTAF - 2003
Te koop aangeboden: Nederlandse verta-
ling van de GR 65 St.Jacobsroute in
Frankrijk (Topo Aktief). Deel 1 + 2+ 3
samen £ 10,- (van Le Puy-en-Velay tot
Roncevaux). Ineke Ronner, Cleopatra-
dreef 521, 3561 RV Utrecht. 030-
261 5064 06-1 9070707 e-mail : iron-
ner@tiscali.nl
Gratis refuge voor pelgrims op de route
vanuit Tours. Wij (oud pelgrims) zijn een
refuge begonnen in Escource, Landes.
Adres: Lieu dit Cameleyre, Escource (13
km na Escource richting Onesse). Tel. O5
58 04 21 34. We bieden gratis over-
nachtingsmogelijkheid voor pelgrims, er
zijn 4 slaapplaatsen. Informatie telefo-
nisch of per e-mail:
escource~refuge@hotmail.com
Ik ben Anita Kuiper, 40 jaar, woon in Den
Haag en probeer me voor te bereiden
om volgend jaar de route Santiago de
Compostela vanuit Frankrijk te gaan
lopen. Periode zo rond mei, juni 2004.
Oproep: wie heeft zin om samen te lopen
als voorbereiding? Anita Kuiper, e-mail
scholt99@xs4all.nl
Te koop aangeboden: 75 liter MC. Kinley
rugzak, 2 stel beenkappen en 2 regenca-
pes, t.e.a.b. Te bevragen: 06 24 71 70 96
(Lelystad).
Chers amis pélerins, j'aimerais reprendre
contacte avec 5 pélerines hollandaises,
arrivés Ie 12 Juin 2003 à Santiago. Elles
étaient parties de Ponferrada. Voici mon
e-mail : hernandez.joel@free.fr Joel
Hernandez
PAGINA 191

IACOBSSTAF - 2003
Na vorig jaar de pelgrimstocht naar
Santiago te hebben voltooid wil ik in het
voorjaar 2004 de tocht naar Rome lopen.
Wie heeft hier ervaring mee, enlof kan
mij informatie geven over (goedkope)
overnachtingsadressen, met name in
Zwitserland en Italie. Arnold Daas,
Benschop. telefoon 0348-451 595. E-
mail: daas.sluijs@freeler.nl
Op 5 augustus 03 ben ik te voet, alleen,
vanuit Vessem naar Santiago vertrokken.
1 september moest ik stoppen, vanwege
leen gebroken voet. Nu bezig het vervolg
te regelen met mijn werkgever, mogelijk
irond eind maart 2004 de draad weer
oppakken waar hij is geëindigd (Vitry Ie
Francois). Mijn verslag staat op
Http://www.sunteamnet.nl/-b.noorloos.
Als er iemand rond die tijd ook daar is of
mee wil lopen graag een berichtje Ben
Noorloos M.L.Kingstraat 32, 3274 CK
Heinenoord.
Henk Boom, tel 055 54 24 999 zoekt
contact met Maarten Valkenburg n.a.v.
het zoekertje in de vorige jacobsstaf, dit
lukt niet via zijn e-mail: martino@worl-
donline.nl.
FIETSMAAT GEZOCHT. Medio 2005 ben
ik van plan om naar Santiago de C. te
fietsen. Ik ben een alleenstaande man
(SS), woonachtig in Zuid-Limburg, en op
roek naar een fietsmaat (bvk niet ouder)
om samen de voorbereidingen te treffen,
de route uit te stippelen en eventueel
samen te trainen voor deze tocht. Ik wil
voor de fietstocht ruimschoots de tijd
nemen om onderweg ook te kunnen
genieten van de omgeving en de
bezienswaardigheden. K.v.Slobbe,
Walem 1, 6342 PA Walem (L). E-mail:
kvslobbe@planet.nl
PAGINA 192
Eind april t/m eind mei 2004 heeft Henk
Boom (61 jaar) het voornemen om het
Spaanse deel van de Camino te lopen. Hij
heeft deze tocht van Apeldoorn naar
Santiago in 2002 met nog twee mannen
per fiets gemaakt. Wie wil met mij deze
tocht wandelen. Reacties graag naar:
Klingmakersdonk 61 8 postcode 7326
CZ, Apeldoorn. Telefoon: 055-5424999.
Wie heeft de Via de la Plata of wel de
Zilverroute reeds gefietst? Graag zou ik
ervaringen willen horen over de tocht, de
moeilijkheidsgraad, overnachtingsmoge-
lijkheden e.d. A.H. Warmerdam, 2e
Leijweg 8, 21 14 BG Vogelenzang. E-mail:
deblokhut@hetnet.nl
Te koop aangeboden: 1 paar dames
bergschoenen, Meindl, maat 6-AB (39).
In zeer goede staat, slechts 75 km mee-
gelopen. Bruin. Bovenmateriaal van
Goretex. Vraagprijs £ 95,- Mocht dit uw
budget te boven gaan, dan is de prijs
bespreekbaar. Informatie bij Judith Boon,
na 18.30 uur, telefoon (079) 361 20 12
Wij vertrekken 13 maart 2004 voor de
tocht Hedaia (Francia). - Olaberria
(Espagna) - via de tunnel van San Adrian
- Salvatierra - Victor Gasteiz naar Burgos.
Wie heeft ervaringen opgedaan met deze
door ons geplande route en wil zijn of
haar ervaringen met ons delen ?
Ton Oosterveen 01 82-38.62.58 email
a.oosterveen@hccnet.nl
Wie heeft er informatie omtrent de
Nederlandse Orde van St.jacob ? Vanaf
de 12e eeuw, geeft niet wat, want alles is
welkom. Zou te maken moeten hebben
met of afkomstig zijn van Floris de Vijfde.
Ton Oosterveen 01 82-38.62.58 email
a.oosterveen@hccnet.nl

Adressen regiocontactpersonen
Amsterdam 1000 t/m 1119
1160 t/m 1199
1300 t/m 1399
1420 t/m 1439
NH boven IJ 1120 t/m 1159
1440 t/m 1 999
Midden Nederland 1200 t/m 1299
Bollenstreek
Rijnland
Den Haag
Rotterdam
Utrecht-Z l
Rivierengebied
ZW-Nederland
Breda - Tilburg
Den Bosch
Eindhoven1
Helmond
Limburg
Arnhem1
Nijmegen
Oost-Nederland
Groningen/
Drenthe
Friesland
5200 tlrn 5499
6500 tlrn 7099
71 00 t/m 7799
8000 tlm 8299
7800 t/m 7999
9300 tlm 9999
8300 tlrn 9299
Herman Holtmaat Wouwermanstr. 20 111 1071 LZ Amsterdam
h.holtmaat@planet.nl
Esther van Doorn Westervenne 243 1444 WL Purmerend
0299 - 438361 emvandoorn@hetnet.nl
Jan Louter Dorpstraat 65 1689 ER Zwaag
0229 236 51 2 jan.louter@planet.nl
Rien en Bea Christenhuis De Mees 29 1251 VL Laren
035 538 3649 rien-bea@planet.nl
Nelia Musters, Cerard Ticheler Junostraat 43 2402 BG
Alphen a/d Rijn 01 72-430 439 n.musters@12move.nl
Cees Rooijackers Vondelstraat 136, 251 3 EX Den Haag
070 360 2442 marie.cees@wxs.nl
Jan Galjé 070 363 8431 Archimedesstr. 31 251 7 RP Den Haag
Aart en Mieke Ligthart Bermweg 264 2906 LH Capelle ald Ijssel
01 0 458 23 65 aartligthart@hotmail.com
vacature
Huub Willems Thibautstraat 1 4363 BE Aagtekerke
01 18 582 151 hubwillems@zeelandnet.nl
Maria van Hassel- Maas Heuvelbrink 1 481 2 CN Breda
06-201 56461 mariposabreda@hotmaiI.com
Nelly en Rony de Jong Elzenstraat 59 5306 XK Brakel
041 8 671 966 rony.de.jong@hccnet.nl
Bart Leemrijse Pasteurlaan 57 5644 JB Eindhoven
040 21 1 94 12 lurf@hetnet.nl
Tinus Jansen 040 253 09 61 Vennekerhei 33 5508 VB Veldhoven
Thom Kentgens Ireneweg 7 6065 EC Montfort
0475 35 00 22 thom@kentgens.nl
Theo van der Linden 0475 58 16 85
Graafschaploonstraat 12 6085 CA Horn
Harrie Maessen 0475 461235 Zuidsingel 60 6051 C] Maasbracht
Creet Udink Rembrandtweg 22 7004 AD Doetichem
031 4-342980 greetudink@ilse.nl
Wolter van der Zweerde Riemsdijkstraat 17 6701 BC Wageningen
031 741 5389 wolter.van.der.zweerde@hetnet.nl
Cé Westgeest Ganzenmarkt 22 7631 EN Ootmarsum
0541 29 33 51 gwestgeest@hetnet.nl
Thom Oosterhof Mozartstraat 31 9722 EB Groningen
050 525 51 44 martinet~jose@hotmail.com
Willy Winkels De Terp 4 9073 HW Marrum,
051 8-41 1 772 willy.winkels@wolmaiI.nl