Een zoektocht naar de muziek van Hendrik van Veldeke ... - Musica
Een zoektocht naar de muziek van Hendrik van Veldeke ... - Musica
Een zoektocht naar de muziek van Hendrik van Veldeke ... - Musica
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Een</strong> <strong>zoektocht</strong> <strong>naar</strong> <strong>de</strong> <strong>muziek</strong> <strong>van</strong> <strong>Hendrik</strong> <strong>van</strong> Vel<strong>de</strong>ke: <strong>de</strong><br />
minnelie<strong>de</strong>ren<br />
Er is zeer veel on<strong>de</strong>rzoek verricht <strong>naar</strong> <strong>de</strong> schrijver <strong>Hendrik</strong> <strong>van</strong> Vel<strong>de</strong>ke. Hij staat<br />
bekend als <strong>de</strong> eerste dichter die in het Ne<strong>de</strong>rlands/Duits schreef (hij hanteer<strong>de</strong> een<br />
mengvorm, vertrekkend <strong>van</strong>uit zijn Maaslandse dialect).<br />
Bij al die on<strong>de</strong>rzoeken wordt aangegeven dat zijn minnelie<strong>de</strong>ren met zekerheid<br />
wer<strong>de</strong>n gezongen.<br />
Er is geen enkele schriftelijke bron bewaard gebleven <strong>van</strong> <strong>muziek</strong> die bij <strong>de</strong>ze<br />
literaire teksten is gecomponeerd. Dat heeft tot gevolg dat dit aspect <strong>van</strong> <strong>de</strong> artiest<br />
Vel<strong>de</strong>ke meestal niet wordt besproken.<br />
Bij <strong>de</strong> minnelie<strong>de</strong>ren kan men zich baseren op bestaan<strong>de</strong> melodieën die op an<strong>de</strong>re<br />
teksten wer<strong>de</strong>n gecomponeerd. Men spreekt dan <strong>van</strong> contrafacten. Het was een<br />
algemeen gebruik in die perio<strong>de</strong> om een nieuwe tekst te schrijven op een<br />
bestaan<strong>de</strong> melodie en hem zo door te geven. Deze praktijk is terug te vin<strong>de</strong>n<br />
doorheen heel Europa. In dat geval moet men vooral kijken <strong>naar</strong> <strong>de</strong> rijmschema’s<br />
die moeten overeenkomen met <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re bron waar wel een melodie <strong>van</strong> is<br />
overgeleverd. Met mo<strong>de</strong>rne computertechnieken kan men passen<strong>de</strong> schema’s veel<br />
gemakkelijker opsporen en zo een aantal mogelijke melodische oplossing maken.<br />
Dit is natuurlijk maar één <strong>van</strong> <strong>de</strong> mogelijkhe<strong>de</strong>n, maar ze geeft ons wel <strong>de</strong> meest<br />
waarschijnlijke melodische invulling <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze minnelie<strong>de</strong>ren. <strong>Een</strong> an<strong>de</strong>re metho<strong>de</strong><br />
zou kunnen zijn om, in <strong>de</strong> stijl <strong>van</strong> <strong>de</strong> tijd, een nieuwe melodie te componeren op<br />
<strong>de</strong> tekst <strong>van</strong> Vel<strong>de</strong>ke. Men heeft dan helaas geen echte melodische houvast <strong>naar</strong><br />
het origineel en men mag niet <strong>de</strong> pretentie hebben om <strong>de</strong> compositie als een<br />
unieke reconstructie te bestempelen. Dit neemt echter niet weg dat elke poging om<br />
<strong>van</strong>uit <strong>de</strong> tekst een muzikale reconstructie te maken verdienstelijk en zinvol kan<br />
zijn. Het enige gevaar dat erin schuilt, is dat <strong>de</strong> bijzon<strong>de</strong>r subtiele en verfijn<strong>de</strong><br />
dichtkunst <strong>van</strong> <strong>Hendrik</strong> <strong>van</strong> Vel<strong>de</strong>ke geweld wordt aangedaan om ze meer<br />
toegankelijk te maken voor een he<strong>de</strong>ndaags publiek. In feite tast men dan <strong>de</strong> kern<br />
<strong>van</strong> het werk aan en herleidt men <strong>de</strong> dichter tot louter inspiratiebron <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
uitvoering. Men mag Vel<strong>de</strong>ke dan niet meer als auteur zien <strong>van</strong> een <strong>de</strong>rgelijke<br />
totaal gewijzig<strong>de</strong> lyrische constructie.<br />
De <strong>zoektocht</strong> <strong>naar</strong> <strong>de</strong> muzikale achtergron<strong>de</strong>n <strong>van</strong> Vel<strong>de</strong>ke is bijzon<strong>de</strong>r boeiend. Er<br />
zijn nog vele an<strong>de</strong>re aspecten die als inspiratiebron kunnen dienen. De dichter was<br />
zeker vertrouwd met <strong>de</strong> Franse cultuur en dan <strong>de</strong>nken we aan <strong>de</strong> Troubadours en<br />
zeker <strong>de</strong> Trouvères die ook in zijn tijd actief waren. <strong>Een</strong> aantal <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze gedichten<br />
is overigens al ooit als contrafact op <strong>de</strong> minnelie<strong>de</strong>ren <strong>van</strong> Vel<strong>de</strong>ke geplaatst. Maar<br />
er tekent zich ook een dui<strong>de</strong>lijke link <strong>naar</strong> <strong>de</strong> Minnesänger af, die Vel<strong>de</strong>ke trouwens<br />
als hun stichtend voorbeeld zien. Vel<strong>de</strong>ke was door geboorte nauw verbon<strong>de</strong>n met<br />
het graafschap Loon en daardoor ook met het prinsbisdom Luik. Dit was een leen<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> Duitse keizer en in <strong>de</strong> tijd <strong>van</strong> Vel<strong>de</strong>ke werd aan het hof <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
prinsbisschop zowel Frans als Duits gesproken. Daardoor zitten we op een bijzon<strong>de</strong>r<br />
boeiend scharnierpunt waar <strong>de</strong> Franse en Duitse taal bij elkaar komen en elkaar<br />
hebben beïnvloed. Tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> hofdag bij Fre<strong>de</strong>rik Barbarossa ontmoette Vel<strong>de</strong>ke<br />
trouwens een aantal dichters wiens teksten ook opgenomen zijn in <strong>de</strong> Carmina<br />
Burana.<br />
Qua muzikale parameters brengt dit gegeven heel wat mogelijkhe<strong>de</strong>n aan die voor<br />
bei<strong>de</strong> grote gebie<strong>de</strong>n in gebruik waren. Als men be<strong>de</strong>nkt dat West-Europa<br />
schatplichtig was aan heel wat culturele elementen uit het Mid<strong>de</strong>n-Oosten dan<br />
beseft men welke boeien<strong>de</strong> mogelijkhe<strong>de</strong>n er klaarliggen om met <strong>de</strong> muzikale taal<br />
<strong>van</strong> Vel<strong>de</strong>ke aan <strong>de</strong> slag te gaan. Het zal een zoekwerk betekenen dat zijn eerste<br />
<strong>Musica</strong>, Impulscentrum voor Muziek - 1
neerslag krijgt in een editie <strong>van</strong> <strong>de</strong> muzikale erfgoeddag “Vel<strong>de</strong>ke en zijn tijd” dat<br />
zal plaatsvin<strong>de</strong>n op zondag 30 juni 2013 n Al<strong>de</strong>n Biesen.. Dit festival zal echter<br />
maar een eerste stap zijn. De boeien<strong>de</strong> <strong>zoektocht</strong> moet zeker een vervolg krijgen in<br />
<strong>de</strong> on<strong>de</strong>rzoekswereld zodat er binnen een aantal jaren een stevig on<strong>de</strong>rbouw<strong>de</strong><br />
thesis zal bestaan rond <strong>de</strong> <strong>muziek</strong> die ten tij<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>Hendrik</strong> <strong>van</strong> Vel<strong>de</strong>ke tot klinken<br />
werd gebracht. Mogelijk kunnen we een nieuw hoogtepunt beleven in 2018 als<br />
Maastricht <strong>de</strong> titel <strong>van</strong> Culturele hoofdstad <strong>van</strong> Europa weet binnen te halen. Dit<br />
zou overigens een mooie stimulans kunnen betekenen voor het on<strong>de</strong>rzoek dat ook<br />
na 2018 nog moet ver<strong>de</strong>rgezet wor<strong>de</strong>n om muzikale interpretaties <strong>van</strong> Vel<strong>de</strong>kes<br />
werk zo goed mogelijk te on<strong>de</strong>rbouwen. Op die manier zou<strong>de</strong>n we <strong>de</strong><br />
cultuurgeschie<strong>de</strong>nis <strong>van</strong> <strong>de</strong> regio Maas-Rijn en <strong>de</strong> <strong>muziek</strong>geschie<strong>de</strong>nis in het<br />
bijzon<strong>de</strong>r een blijven<strong>de</strong> en zeer waar<strong>de</strong>volle dienst bewijzen.<br />
Herman Baeten<br />
Directeur <strong>Musica</strong>, Impulscentrum voor Muziek<br />
<strong>Musica</strong>, Impulscentrum voor Muziek - 2