Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Schuldig<br />
Dode gevond<strong>en</strong> in verlat<strong>en</strong> vrouw<strong>en</strong>gezondheidsc<strong>en</strong>trum<br />
De politie heeft op verzoek van de omwon<strong>en</strong>d<strong>en</strong> e<strong>en</strong> inval gedaan in e<strong>en</strong><br />
vrouw<strong>en</strong>gezondheidsc<strong>en</strong>trum <strong>en</strong> daar e<strong>en</strong> lijk aangetroff<strong>en</strong>. De politie kon nog ge<strong>en</strong><br />
mededeling<strong>en</strong> do<strong>en</strong> over de id<strong>en</strong>titeit van de overled<strong>en</strong>e, of de oorzaak van het<br />
overlijd<strong>en</strong>.<br />
Hoe koud het was<br />
Buit<strong>en</strong> is het ademb<strong>en</strong>em<strong>en</strong>d onaang<strong>en</strong>aam, binn<strong>en</strong> zit ik weer e<strong>en</strong>s ongesteld te wez<strong>en</strong>. Het is<br />
niet e<strong>en</strong>s leuk koud, met sneeuw of ijs, zodat je met e<strong>en</strong> muts op <strong>en</strong> want<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> frisse<br />
neus kunt hal<strong>en</strong>. Er valt niets te schaats<strong>en</strong>, er is ge<strong>en</strong> sneeuwbal van te mak<strong>en</strong>. Er is ge<strong>en</strong><br />
hond die lekker wil wandel<strong>en</strong> door e<strong>en</strong> wit bos. Maar het is alles doordring<strong>en</strong>d, nat, windkoud.<br />
De gevoelstemperatuur is gedaald richting het absolute nulpunt.<br />
De hoeveelste keer in mijn lev<strong>en</strong> zou deze ongesteldheid zijn? Is vierhonderd e<strong>en</strong> redelijke<br />
schatting? Vierhonderd keer ziek, zwak, misselijk, uitgeput, ell<strong>en</strong>dig <strong>en</strong> wanhopig geweest.<br />
Iedere<strong>en</strong> in het land redt zich het vege lijf. Radio, tv <strong>en</strong> krant rad<strong>en</strong> aan, dat wie zich niet<br />
noodzakelijk buit<strong>en</strong> behoeft te begev<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> moet blijv<strong>en</strong>. Maar ook hier binn<strong>en</strong> op kantoor is<br />
wegwez<strong>en</strong> <strong>en</strong> je zelf redd<strong>en</strong> het beste advies. Wie weg kan solliciter<strong>en</strong>, zal dat niet nalat<strong>en</strong>. Wie<br />
thuis kan blijv<strong>en</strong> werk<strong>en</strong> doet dat. Om zo iets minder bloot gesteld te zijn aan de paniekerige<br />
druk van de baas. Het is immers nooit duidelijk wat goed werk is, <strong>en</strong> wat slecht. Niemand weet<br />
wat er van haar verlangd wordt, de norm<strong>en</strong> variër<strong>en</strong> als het weer. Ook als de baas er niet is b<strong>en</strong><br />
je niet veilig. Dan nog word je overal vandaan minst<strong>en</strong>s drie keer per dag gebeld met paniek-<br />
verhal<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> twintig keer per week wijzig<strong>en</strong>d beleid.<br />
Maar de tijd<strong>en</strong> werk<strong>en</strong> niet mee. Het is wereldwijde crisis. Slechts <strong>en</strong>kel<strong>en</strong> vind<strong>en</strong> e<strong>en</strong> baan<br />
elders <strong>en</strong> de ander<strong>en</strong> klemm<strong>en</strong> zich uit angst voor langdurige werkloosheid vast aan het<br />
weinige dat werk hier biedt: e<strong>en</strong> aanstelling.<br />
De baas zelf ook - hoewel nu waarschijnlijk onregelmatig - last van ongesteldheid <strong>en</strong> veel lijf,<br />
vraagt ti<strong>en</strong> keer per dag wil je dit of dat voor me do<strong>en</strong>, ik b<strong>en</strong> zo moe, ik heb zo hard gewerkt, ik<br />
b<strong>en</strong> tot twee uur 's nachts in de weer geweest, ik heb longontsteking, reuma, koorts, ik b<strong>en</strong><br />
overwerkt, ik heb ook ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele secretariële ondersteuning, het is ook allemaal zo veel werk.<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 1
Maar als je dat dan doet zal het nooit naar w<strong>en</strong>s uitgevoerd zijn, omdat die w<strong>en</strong>s per keer<br />
varieert <strong>en</strong> niet van tevor<strong>en</strong> duidelijk omschrev<strong>en</strong> is. Het is nooit goed <strong>en</strong> altijd de <strong>schuld</strong> van<br />
iemand anders. Als de baas plotseling zwanger raakt zal ze nog bewer<strong>en</strong> dat het de <strong>schuld</strong> van<br />
de pil is omdat die toch wel kan bed<strong>en</strong>k<strong>en</strong> dat ze het te druk heeft om er aan te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> dat ze<br />
hem elke dag in moet nem<strong>en</strong>. Okay, zwanger rak<strong>en</strong> lukt niet meer als je in de overgang b<strong>en</strong>t <strong>en</strong><br />
bij de baas al helemaal niet. Maar bij wijze van sprek<strong>en</strong> dan.<br />
Vierhonderd m<strong>en</strong>struaties, waarvan de eerste keer me nog zeer lev<strong>en</strong>dig voor de geest staat.<br />
Hoe anders zal de beleving voor jonge meid<strong>en</strong> van nu zijn, die gezeg<strong>en</strong>d word<strong>en</strong> met de<br />
op<strong>en</strong>heid van tamponreclames <strong>en</strong> het gemak van toiletemmers.<br />
De eerste ongesteldheid in mijn tijd was met veel geheimzinnigheid omgev<strong>en</strong>. Op e<strong>en</strong> speciale<br />
toon, die ik al eerder bespeurd had bij moeder to<strong>en</strong> die iets vertelde over e<strong>en</strong> vrij technische<br />
handeling die arts<strong>en</strong> bij echtpar<strong>en</strong> uitvoer<strong>en</strong> zodat ze kinder<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong>, vertelt de<br />
leerling<strong>en</strong>begeleidster dat moeder had gebeld. Ik moest naar huis, er was iets gebeurd. Ik had<br />
mijn bed besmeurd. Moeder dacht dat mijn m<strong>en</strong>struatie begonn<strong>en</strong> was. Ik b<strong>en</strong> me van ge<strong>en</strong><br />
kwaad bewust, kan me slechts vaag herinner<strong>en</strong> dat er tijd<strong>en</strong>s dat technische verhaal ook e<strong>en</strong><br />
keer het woord m<strong>en</strong>struatie gevall<strong>en</strong> was. Moet ik nu ook naar de dokter vraag ik me in<br />
wanhopige stilte af. In ieder geval moet ik naar huis want kan daar zo niet mee doorlop<strong>en</strong><br />
hadd<strong>en</strong> ze in e<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>zwering teg<strong>en</strong> mij beslot<strong>en</strong>. Dit verraad van moeder, waardoor de<br />
leerling<strong>en</strong>begeleidster nu ook op deze toon teg<strong>en</strong> me praat, in plaats van de gebruikelijke<br />
vri<strong>en</strong>delijke welwill<strong>en</strong>dheid, kan ik haar nooit vergev<strong>en</strong>.<br />
De grote problem<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> maandelijks terug. Ja, haha, dat had u ook al gedacht zeker. Maar<br />
ik wist van niks. Mij overkwam het als de zondeval. Dit is de zondeval, verklaart u vervolg<strong>en</strong>s. U<br />
heeft gelijk natuurlijk.<br />
Ik mag aan niemand lat<strong>en</strong> merk<strong>en</strong> dat ik ongesteld b<strong>en</strong>, is mij door moeder opgedrag<strong>en</strong>. Maar<br />
gezi<strong>en</strong> de grote vloed zal toch met <strong>en</strong>ige regelmaat het verband verwisseld moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Bij<br />
gebrek aan broekzak of handtas is het niet e<strong>en</strong>voudig het omvangrijke verband mee naar de<br />
w.c. te krijg<strong>en</strong>. Daarna komt nog het probleem het gebruikte verband ongezi<strong>en</strong> de wc weer uit<br />
te krijg<strong>en</strong>. Afvalemmers op de wc zijn er niet, dat is ook buit<strong>en</strong>gewoon logisch op e<strong>en</strong><br />
meisjesschool. E<strong>en</strong> oplossing is de schooltas me<strong>en</strong>em<strong>en</strong> <strong>en</strong> dan het hele pakket als e<strong>en</strong><br />
cadeautje daarin do<strong>en</strong> <strong>en</strong> zi<strong>en</strong> het pakketje te loz<strong>en</strong>. Het is lastig om alle bijkom<strong>en</strong>de<br />
symptom<strong>en</strong>, zoals de pijn in de b<strong>en</strong><strong>en</strong> voor me te houd<strong>en</strong> of het lichte gevoel in het hoofd te<br />
veronachtzam<strong>en</strong>. Het lukt niet niemand te lat<strong>en</strong> merk<strong>en</strong> wat er met me gebeurt. Ik d<strong>en</strong>k al snel<br />
dat klasg<strong>en</strong>ot<strong>en</strong> me door hebb<strong>en</strong> <strong>en</strong> schaam me diep. Dat is e<strong>en</strong> lelijke deuk in mijn reputatie.<br />
Achteraf verwondert het me zeer dat niemand onderling het taboe doorbrok<strong>en</strong> heeft. Of deed<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 2
m<strong>en</strong> dat wel maar werd ìk alle<strong>en</strong> er van buit<strong>en</strong>geslot<strong>en</strong>? En Harriet waarom zei jij er nooit wat<br />
over, of had ik daar over moet<strong>en</strong> beginn<strong>en</strong>? Wanneer zou Harriet ongesteld geword<strong>en</strong> zijn?<br />
De klas gaat op schoolreisje. E<strong>en</strong> klas vol puberale meid<strong>en</strong> met lev<strong>en</strong>spijn in de speeltuin van<br />
Austerlitz. Maar zelfs e<strong>en</strong> bus veertigjarige managers in deze situatie gebracht zal gaan<br />
schommel<strong>en</strong>, giechel<strong>en</strong> <strong>en</strong> liedjes zing<strong>en</strong>. De meest brutale meisjes zi<strong>en</strong> kans de aandacht van<br />
de daar aanwezige jong<strong>en</strong>s te trekk<strong>en</strong> <strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong> mooie dag door te pronk<strong>en</strong> met hun<br />
verovering<strong>en</strong>. Maar ik word voor alles beziggehoud<strong>en</strong> met het probleem van de grote<br />
verband<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> onbek<strong>en</strong>de situatie. Het lukt niet: de toilett<strong>en</strong> zijn te vol, de afvalemmers ver<br />
weg, ik heb ge<strong>en</strong> schooltas <strong>en</strong> er is ge<strong>en</strong> papier.<br />
Op de terugweg is het leuk om tuss<strong>en</strong> het zing<strong>en</strong> door, de kleverige snoepjes <strong>en</strong> de misselijke<br />
limonade, me te kietel<strong>en</strong> tot ik om g<strong>en</strong>ade smeek. Het bloed stroomt zonder dat het nog te<br />
stelp<strong>en</strong> valt. Ik kleef aan de bank vast <strong>en</strong> probeer als laatste de bus uit te kom<strong>en</strong> met mijn jas<br />
nonchalant om het middel geknoopt. Het helpt niet. Harriets og<strong>en</strong> ontgaat niets: 'je hebt e<strong>en</strong><br />
vlek op je rok hè?'. Huil<strong>en</strong>d fiets ik naar huis, houd me bij stoplicht<strong>en</strong> staande op mijn t<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
zitt<strong>en</strong>d geplakt op het zadel. Deze <strong>schaamte</strong> gaat nooit over. De <strong>schaamte</strong> vrouw te zijn, kind te<br />
voel<strong>en</strong> <strong>en</strong> niemand mag het wet<strong>en</strong>. Ondanks tampons <strong>en</strong> toiletemmers gaan de vlekk<strong>en</strong> op mijn<br />
rok ook niet over <strong>en</strong> de <strong>schaamte</strong> ev<strong>en</strong>min. Over mijn slordige wijze van vrouw zijn, dat het me<br />
na al die jar<strong>en</strong> nog steeds kan overvall<strong>en</strong>. Dat hoor je toch te kunn<strong>en</strong> <strong>en</strong> ik kan het niet.<br />
Ik kan het niet. Ik kan de baas niet aan. En de baas vindt dat ik het niet kan. Ook al zal ze dat<br />
nooit zo rechtstreeks zegg<strong>en</strong>. 'Je weet dat ik niet zonder je kan <strong>en</strong> dat ik je zo bewonder om je<br />
omgang met de ambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> van de geme<strong>en</strong>te. Dat had ik zonder jou nooit gered.' Waardoor al<br />
te duidelijk wordt dat van de rest van het werk in haar og<strong>en</strong> niets deugt.<br />
Wat is het koud vandaag, het slaat door de ram<strong>en</strong> naar binn<strong>en</strong>. Ook met de voet<strong>en</strong> op de<br />
verwarming verst<strong>en</strong><strong>en</strong> ze. En de tocht op de b<strong>en</strong><strong>en</strong> versterkt de trekk<strong>en</strong>de pijn. Ga toch naar<br />
huis kind, ga toch. Hier is niemand <strong>en</strong> niemand zal je miss<strong>en</strong>. Alle<strong>en</strong> de baas zal bell<strong>en</strong> <strong>en</strong> nog<br />
e<strong>en</strong>s bell<strong>en</strong> <strong>en</strong> bell<strong>en</strong> <strong>en</strong> klag<strong>en</strong>. Terwijl ze zelf thuis in bad of in bed zit <strong>en</strong> de wereld probeert te<br />
regel<strong>en</strong> door iedere<strong>en</strong> via de telefoon lastig te vall<strong>en</strong> <strong>en</strong> mij daarbij als haar vazal beschouwd.<br />
Als die ongesteldheid om de twee wek<strong>en</strong> komt, betek<strong>en</strong>t dat dan het begin van de overgang?<br />
Kunn<strong>en</strong> ze dat dan niet beter om de zes wek<strong>en</strong> do<strong>en</strong>? Zwanger word ik toch niet meer. Die<br />
beurt heb ik aan me voorbij lat<strong>en</strong> gaan. Op mijn achtti<strong>en</strong>de to<strong>en</strong> ik dacht verliefd te zijn. Verliefd<br />
op de liefde <strong>en</strong> op de wet<strong>en</strong>schap e<strong>en</strong> vri<strong>en</strong>dje te hebb<strong>en</strong>. Verliefd op het sam<strong>en</strong> zijn <strong>en</strong> sam<strong>en</strong><br />
slap<strong>en</strong>. Op hand in hand door de stad lop<strong>en</strong> <strong>en</strong> heel soms voorzichtig zeer goedkoop uit et<strong>en</strong><br />
gaan, alle<strong>en</strong> als er geld was omdat ik vakantiewerk had gedaan. Die zwangerschap kwam<br />
eig<strong>en</strong>lijk niet onverwacht. Ik was zo bang die liefde kwijt te rak<strong>en</strong> door er al te vanzelfsprek<strong>en</strong>d<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 3
mee om te gaan dat ik niet durfde d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan perman<strong>en</strong>te maatregel<strong>en</strong> als pilgebruik. E<strong>en</strong><br />
week lang leefde ik nog e<strong>en</strong> beetje tuss<strong>en</strong> hoop <strong>en</strong> vreze. Maar in die tijd kon ik de klok gelijk<br />
zett<strong>en</strong> op die ongesteldhed<strong>en</strong>. Dus to<strong>en</strong> er dinsdag om vier uur nog niets was <strong>en</strong> ik bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong><br />
die merkwaardige misselijkheid kreeg van de geur van koffie, was voor mij de zaak wel<br />
duidelijk. Bij de Rutgerstichting, opgezocht in het informatiemateriaal, dat je als<br />
eerstejaarsstud<strong>en</strong>t in e<strong>en</strong> plastic tasje mee krijgt, waarin ook wordt meegedeeld dat er eig<strong>en</strong>lijk<br />
ge<strong>en</strong> kamers te vind<strong>en</strong> zijn <strong>en</strong> waar m<strong>en</strong> goedkope pann<strong>en</strong>koek<strong>en</strong>restaurants vindt, dacht<strong>en</strong> ze<br />
er heel anders over. Nee, dat kunn<strong>en</strong> we pas na twee wek<strong>en</strong> test<strong>en</strong> <strong>en</strong> over maatregel<strong>en</strong><br />
hebb<strong>en</strong> we het ook dan pas. Overtijdbehandeling moest nog uitgevond<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Dus ging ik<br />
dapper in mijn e<strong>en</strong>tje naar de abortuskliniek. Te beschaamd om het Harriet te vertell<strong>en</strong> <strong>en</strong> haar<br />
mee te vrag<strong>en</strong>. Kwaad op het vri<strong>en</strong>dje die zich weer e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> tijdje niet had lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong>. Ik was<br />
niet bang, maar wel erg verleg<strong>en</strong> met de situatie. Er zat<strong>en</strong> allemaal van die pronte dames <strong>en</strong><br />
stevige kletsers in de wachtkamer. Tasje met spull<strong>en</strong> naast zich op de stoel. Het soort vrouw<strong>en</strong><br />
die e<strong>en</strong> ‘alison’ durv<strong>en</strong> te bestell<strong>en</strong> bij de bakker. Voel<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele verleg<strong>en</strong>heid over zo’n<br />
vreemde term voor brood <strong>en</strong> wet<strong>en</strong> waarschijnlijk ook wat het is.<br />
Verhal<strong>en</strong> over <strong>en</strong> to<strong>en</strong> zei hij <strong>en</strong> to<strong>en</strong> zei ik. ‘En we hebb<strong>en</strong> al drie kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong> deze vierde kan<br />
ik er niet bij hebb<strong>en</strong>’. ‘Ik zou niet wet<strong>en</strong> waar <strong>en</strong> hoe ik dat allemaal moet betal<strong>en</strong>, dus to<strong>en</strong> zei<br />
ik. Nou <strong>en</strong> dan kan hij wel zegg<strong>en</strong> dat’. ‘Nee hoor meid je hebt groot gelijk. Mijn moeder zegt<br />
ook’. Moeder zegt hier helemaal niks over, d<strong>en</strong>k ik. Godzijdank weet moeder hier helemaal<br />
niets van <strong>en</strong> dat moet vooral zo blijv<strong>en</strong>.<br />
Er wordt geschor<strong>en</strong>, er volgt e<strong>en</strong> prik. De b<strong>en</strong><strong>en</strong> wijd waar zo'n scho<strong>en</strong>lepel in verdwijnt <strong>en</strong> na<br />
wat weemak<strong>en</strong>d gewriemel in mijn buik is het gebeurd. Toch moet ik nog ev<strong>en</strong> ligg<strong>en</strong> van de<br />
bezorgd kijk<strong>en</strong>de verpleging. 'Kind het is allemaal voorbij hoor. Rust maar ev<strong>en</strong> uit. Je krijgt zo<br />
e<strong>en</strong> kopje bouillon'. Met al die adviez<strong>en</strong> b<strong>en</strong> ik erg g<strong>en</strong>eigd het rustig aan te do<strong>en</strong>, koop <strong>en</strong>orme<br />
pakk<strong>en</strong> maandverband, blijf e<strong>en</strong> avond in bed <strong>en</strong> ga twee dag<strong>en</strong> niet naar college.<br />
Vrij<strong>en</strong> mag de eerste twee wek<strong>en</strong> niet. Nou dat komt goed uit de vogel is toch gevlog<strong>en</strong>. Ik zie<br />
hem niet meer terug. Er blijft e<strong>en</strong> groot verlang<strong>en</strong> over om het te vertell<strong>en</strong>, aan hem. Hoor dan<br />
Frankie. Er was iets moois gebeurd met dat heerlijke vrij<strong>en</strong> van ons. Met dat krak<strong>en</strong>de veel te<br />
kleine bed, waar ik op het randje balancer<strong>en</strong>d toch in slaap kon vall<strong>en</strong>. In die kamer van drie bij<br />
vier met de wereldkampio<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> voetbal op t.v. Er was iets moois gebeurd terwijl jij<br />
verzadigd loom over mijn schouder he<strong>en</strong> naar Nederland - Brazilië lag te kijk<strong>en</strong>. Soms zie ik<br />
Frankie nog lop<strong>en</strong> met zijn zwarte har<strong>en</strong> tot kinl<strong>en</strong>gte <strong>en</strong> zijn wieg<strong>en</strong>de tred; zijn immer zwarte<br />
spijkerbroek met kapotte achterzak, maar als hij zich omdraait blijkt het e<strong>en</strong> kind met puist<strong>en</strong>.<br />
Hoeveel demonstraties heb ik niet afgelop<strong>en</strong> om hem teg<strong>en</strong> te kom<strong>en</strong>. Jar<strong>en</strong> later nog teg<strong>en</strong> de<br />
kruisraket. Heel Nederland was er, maar Frankie niet teg<strong>en</strong> gekom<strong>en</strong>. Op vakanties, overal,<br />
kom ik hop<strong>en</strong> Nederlanders teg<strong>en</strong> die die <strong>en</strong> die blijk<strong>en</strong> te k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>, de bur<strong>en</strong> zijn van zus <strong>en</strong><br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 4
familie van zo. Maar niemand k<strong>en</strong>t Frankie, nooit staat hij op de camping op me te wacht<strong>en</strong>,<br />
nooit zit hij naast me in het vliegtuig, nooit staat hij op het perron, terwijl ik in de trein zit die er<br />
langs rijdt. Hij is helemaal verdw<strong>en</strong><strong>en</strong> net als de vrucht van onze liefde.<br />
Aan het College van B <strong>en</strong> W. Geacht College, Hierbij gelieve u aan te treff<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
subsidieaanvraag voor het project 'interactieve televisie voor beperkt mobiele vrouw<strong>en</strong>'.<br />
Nu hoort <strong>en</strong>ige uitleg te volg<strong>en</strong> maar de fras<strong>en</strong> die anders zo gemakkelijk uit de computer roll<strong>en</strong><br />
over: ‘hoe noodzakelijk zelfwerkzaamheid is, participatie, het lev<strong>en</strong> in eig<strong>en</strong> hand nem<strong>en</strong>, het<br />
contact met de maatschappij’, will<strong>en</strong> nu niet bov<strong>en</strong> kom<strong>en</strong>. Het project 'interactieve televisie<br />
voor beperkt mobiele vrouw<strong>en</strong>' daar zull<strong>en</strong> we maar e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> makro van mak<strong>en</strong>. Anders wil<br />
zelfs dat niet meer op het scherm verschijn<strong>en</strong>. Hoogst noodzakelijk voor het in stand houd<strong>en</strong><br />
van het c<strong>en</strong>trum. Als de steun van de geme<strong>en</strong>te binn<strong>en</strong> is kan ik verder gaan lobby<strong>en</strong> in Brussel<br />
om het grote geld binn<strong>en</strong> te hal<strong>en</strong>. Die euro's zull<strong>en</strong> het c<strong>en</strong>trum wel weer e<strong>en</strong> paar jaar verder<br />
help<strong>en</strong>.<br />
Later heb ik Paula nog e<strong>en</strong>s verteld hoe die dag van onze eerste ontmoeting verliep. Niet dat<br />
Paula zich nog kon herinner<strong>en</strong> me to<strong>en</strong> ontmoet te hebb<strong>en</strong>. Ik was zeer vroeg van huis<br />
vertrokk<strong>en</strong> om op tijd aanwezig te kunn<strong>en</strong> zijn. Het leek zò belangrijk de Europese vrouw<strong>en</strong> die<br />
zich op dat gebied bezig houd<strong>en</strong> van naam te ler<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>. Het leek zò goed om daar te<br />
lobby<strong>en</strong> <strong>en</strong> te netwerk<strong>en</strong> <strong>en</strong> er geweest te zijn. Zo ziet het beroepslev<strong>en</strong> er immers uit. Ik had<br />
me er bijna e<strong>en</strong> jaar op voorbereid <strong>en</strong> ik was vast van plan het congres van a tot z mee te<br />
mak<strong>en</strong> <strong>en</strong> alles er uit te hal<strong>en</strong>.<br />
Het was het eerste congres waar ik naar toe ging. Er ging e<strong>en</strong> lange strijd in de faculteit aan<br />
vooraf over de vraag of ik de reis betaald kon krijg<strong>en</strong>. Dat was niet gebruikelijk voor stud<strong>en</strong>t-<br />
assist<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. Moest daar niet iemand anders naar toe? Trouw<strong>en</strong>s vrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong> gezondheid, wat<br />
is dat voor e<strong>en</strong> onderwerp! Met steun van de radicale stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong>fractie in de faculteitsraad werd<br />
er uiteindelijk e<strong>en</strong> budget toegek<strong>en</strong>d aan de groep Vrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong> Gezondheid <strong>en</strong> kon de groep<br />
zelf besliss<strong>en</strong> hoe dat te bested<strong>en</strong>. Beslot<strong>en</strong> werd dat ik e<strong>en</strong> gedeelte van de reis betaald kreeg<br />
<strong>en</strong> e<strong>en</strong> goedkoop hotel voor één nacht.<br />
De treinreis had comfortabel kunn<strong>en</strong> zijn, maar omdat ik zo b<strong>en</strong>auwd was het juiste station te<br />
miss<strong>en</strong>, kwam het van ontspann<strong>en</strong> <strong>en</strong> lez<strong>en</strong> niet echt. Eindelijk was daar dan Brussel -<br />
C<strong>en</strong>traal. Ik stap het perron op, op zoek naar e<strong>en</strong> clou over de uitgang. Maar nu eerst e<strong>en</strong> wc.<br />
In e<strong>en</strong> rijd<strong>en</strong>de trein e<strong>en</strong> tampon verwissel<strong>en</strong>, dat maar liever niet.<br />
Bij het informatiepunt kan weinig informatie gegev<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. 'Nee mevrouw dat wet<strong>en</strong> we niet.<br />
Ik d<strong>en</strong>k dat u de metro moet hebb<strong>en</strong>. Gaat u daar maar e<strong>en</strong>s vrag<strong>en</strong>.' Na <strong>en</strong>kele gang<strong>en</strong> vind ik<br />
e<strong>en</strong> aanwijzing met M. E<strong>en</strong> loket komt in zicht. 'Ach mevrouw dan moet u bus 32 hebb<strong>en</strong>,<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 5
tweede uitgang rechts'. Tweede uitgang rechts. Hier was ik net toch ook. Er zijn hier bushaltes<br />
<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> ervan lijkt zowaar 32 te staan. De buschauffeur knikt als ik vraag of het de goede bus<br />
is <strong>en</strong> of hij me wil waarschuw<strong>en</strong> als ik er uit moet. 'C'est bon'. Dat stelt niet erg gerust. Zou hij<br />
het wel begrep<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>? Voor de zekerheid probeer ik de straatnam<strong>en</strong> in de gat<strong>en</strong> te houd<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> ga ik aan het midd<strong>en</strong>pad zitt<strong>en</strong> om zo de bus uit te kunn<strong>en</strong> snell<strong>en</strong>. Nu zijn deze twee<br />
maatregel<strong>en</strong> niet goed combineerbaar. Zeker niet als de bus steeds voller wordt <strong>en</strong> de ram<strong>en</strong><br />
beslaan. Voor zover ik het kan zi<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> er ge<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>de straatnam<strong>en</strong> voorbij. Het Europese<br />
parlem<strong>en</strong>t lijkt in e<strong>en</strong> buit<strong>en</strong>wijk te ligg<strong>en</strong>. Tja dat kan, misschi<strong>en</strong> had ik wel in Brussel - Zuid<br />
moet<strong>en</strong> uitstapp<strong>en</strong>, of Brussel - Noord. Ik heb ge<strong>en</strong> idee welke kant ze oprijd<strong>en</strong>. Dit lijkt e<strong>en</strong><br />
chique wijk, zou het hier? Maar ev<strong>en</strong> later rijd<strong>en</strong> we weer door e<strong>en</strong> shabby winkelstraat. We<br />
rijd<strong>en</strong> door veel gro<strong>en</strong>, allemaal park<strong>en</strong>. Dat kan ook. De bus raakt leeg, we zijn nu in Ukkel.<br />
Hetge<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>d klinkt dus wie weet? We blijk<strong>en</strong> echter op het eindpunt beland te zijn. Dit is<br />
wellicht het mom<strong>en</strong>t de buschauffeur aan te sprek<strong>en</strong> in mijn beste Frans. 'Vous ne m'oubliez<br />
pas'? Hij put zich uit in duiz<strong>en</strong>d excuses. Ja dat was hij dus wel. Ik moet weer helemaal terug<br />
met die bus. Hij wijst naar de overkant van de weg. Ik heb verrekt veel zin hier e<strong>en</strong> potje te gaan<br />
zitt<strong>en</strong> jank<strong>en</strong>, maar doe daar<strong>en</strong>teg<strong>en</strong> braaf wat er van me verlangd wordt. Ik loop naar de over-<br />
kant <strong>en</strong> probeer deze chauffeur opnieuw mijn verlang<strong>en</strong> uit te legg<strong>en</strong>. In het Frans <strong>en</strong> in het<br />
Nederlands. Het is inmiddels kwart over ti<strong>en</strong>. De confer<strong>en</strong>tie is al begonn<strong>en</strong>. De paar passa-<br />
giers in de bus bemoei<strong>en</strong> zich met de route <strong>en</strong> de halte waar ik uit zou moet<strong>en</strong> stapp<strong>en</strong>.<br />
Ondertuss<strong>en</strong> rijdt de bus al weer e<strong>en</strong> hele tijd. Ik buig mijn hoofd maar e<strong>en</strong>s om de hoek bij de<br />
chauffeur. Ja ja hij weet het nog wel. Volg<strong>en</strong>s mij moet<strong>en</strong> we zo ongeveer het hele eind weer<br />
terug gered<strong>en</strong> zijn. Hetge<strong>en</strong> bevestigd wordt als ik de volg<strong>en</strong>de dag e<strong>en</strong> plattegrond van<br />
Brussel koop, vanaf het station is het ongeveer ti<strong>en</strong> minut<strong>en</strong> lop<strong>en</strong>. Om elf uur is eindelijk de<br />
halte daar. De chauffeur wijst me e<strong>en</strong> richting aan: 'Suivez la route vers l'edifice haut la', zegt hij<br />
drie keer omdat ik t<strong>en</strong>slotte slecht Frans spreek.<br />
De balie is op<strong>en</strong>. De baliemedewerksters, in grot<strong>en</strong> getale aanwezig, blijk<strong>en</strong> ook alle<strong>en</strong> Frans te<br />
verstaan. In Brussel op e<strong>en</strong> internationaal congres dat bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> e<strong>en</strong> <strong>en</strong>gelse titel heeft lijkt dat<br />
erg onlogisch. Maar op mijn in moeizaam Frans gestelde vraag of ik me soms nog voor e<strong>en</strong><br />
workshop in moet schrijv<strong>en</strong> wet<strong>en</strong> ze ge<strong>en</strong> antwoord. Dan zie ik Paula, waarvan ik nu dus weet<br />
dat het Paula is. P.Vlaar staat er op haar batch. Paula knikt me vri<strong>en</strong>delijk toe <strong>en</strong> ratelt in vlot<br />
Frans dezelfde vraag nog e<strong>en</strong>s af aan de balie. De gezicht<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong> overig<strong>en</strong>s blank. Ze wet<strong>en</strong><br />
het echt niet, maar ze zull<strong>en</strong> het e<strong>en</strong>s aan e<strong>en</strong> coördinator vrag<strong>en</strong>. Ach, die is niet te vind<strong>en</strong><br />
blijkt na ti<strong>en</strong> minut<strong>en</strong>. Komt u vanmiddag nog maar e<strong>en</strong>s terug. 'Als niemand het weet zal het<br />
wel niet belangrijk zijn', roept Paula. 'Kom kind trek niet zo'n b<strong>en</strong>auwd gezicht. Het komt<br />
allemaal wel goed hoor. Waar b<strong>en</strong> jij van?' Paula ratelt maar door. Ze lijkt geruststell<strong>en</strong>d op de<br />
studieadviseur van de faculteit die me ook altijd het lev<strong>en</strong> uitlegt <strong>en</strong> de standpunt<strong>en</strong> van de<br />
verschill<strong>en</strong>de partij<strong>en</strong> in de faculteit sam<strong>en</strong>vat alsof het allemaal kinder<strong>en</strong> zijn die het grootste<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 6
stuk taart will<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>. Ze is alle<strong>en</strong> wat modieuzer, wat meer van de wereld, met haar hoge<br />
hakk<strong>en</strong>, die kleur<strong>en</strong> bij haar vuurrode lipp<strong>en</strong>stift, e<strong>en</strong> sigaret bij de hand. Haar og<strong>en</strong> knijp<strong>en</strong> zich<br />
iets sam<strong>en</strong> als ze wat vertelt <strong>en</strong> haar lach buldert door het gebouw. Maar nu eerst e<strong>en</strong> toilet<br />
zi<strong>en</strong> te vind<strong>en</strong>.<br />
Gedur<strong>en</strong>de het congres verlies ik Paula niet uit het oog, dat is ook wel haast onmogelijk omdat<br />
ze vaak aan het woord komt <strong>en</strong> overal e<strong>en</strong> m<strong>en</strong>ing over heeft in elke taal die je maar wilt. E<strong>en</strong><br />
Italiaanse krijgt in het Italiaans antwoord <strong>en</strong> e<strong>en</strong> Duitse in het Duits. Paula lijkt e<strong>en</strong><br />
b<strong>en</strong>ijd<strong>en</strong>swaardig tal<strong>en</strong>t te hebb<strong>en</strong> voor pres<strong>en</strong>tatie <strong>en</strong> tal<strong>en</strong>.<br />
Ik houd beide dag<strong>en</strong> de koptelefoon op <strong>en</strong> spreek niet veel. Tijd<strong>en</strong>s de lunch probeer ik beleefd<br />
e<strong>en</strong> tafelgesprek met e<strong>en</strong> Belgische te voer<strong>en</strong>. Maar ook deze spreekt slechts Waals <strong>en</strong><br />
reageert op het verzoek om langzaam te sprek<strong>en</strong> door pauzes tuss<strong>en</strong> zinn<strong>en</strong> in te lass<strong>en</strong> terwijl<br />
de woord<strong>en</strong> aan elkaar geplakt blijv<strong>en</strong>. 's Avonds b<strong>en</strong> ik doodmoe <strong>en</strong> vermijd de<br />
vanzelfsprek<strong>en</strong>de receptie. Dit betek<strong>en</strong>t dat ik niets te et<strong>en</strong> heb <strong>en</strong> mijn maag vul met glaz<strong>en</strong><br />
water hetge<strong>en</strong> weer als nadeel heeft dat ik vaak naar de wc moet die achteraan in de gang van<br />
het hotel ligt.<br />
Ik schrijf <strong>en</strong> schrijf <strong>en</strong> schrijf beide dag<strong>en</strong> zodat ik e<strong>en</strong> uitgebreid verslag voor kan legg<strong>en</strong> aan de<br />
werkgroep vrouw <strong>en</strong> gezondheid <strong>en</strong> zodat niemand d<strong>en</strong>kt dat ik hier zielig <strong>en</strong> alle<strong>en</strong> zit <strong>en</strong> bezig<br />
gehoud<strong>en</strong> moet word<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> paar maand<strong>en</strong> later zie ik Paula weer op de vrouw<strong>en</strong>stakingsdag 30 maart 1981. Ze is<br />
tijd<strong>en</strong>s de demonstratie omringd door talloze medestanders van het comité: ‘Wij vrouw<strong>en</strong> eis<strong>en</strong>’.<br />
Dit keer zijn de rode pumps achterwege geblev<strong>en</strong> maar verder ziet ze er weer flits<strong>en</strong>d uit met<br />
strakke zilverkleurige jeans <strong>en</strong> e<strong>en</strong> paarse blouse, het blonde haar e<strong>en</strong> beetje opgestok<strong>en</strong>, op<br />
zwarte gymscho<strong>en</strong><strong>en</strong> voert ze de m<strong>en</strong>igte als het ware aan. Van de toeschouwers kom<strong>en</strong> de<br />
gebruikelijke flauwe grapp<strong>en</strong>: 'e<strong>en</strong> kind van jou zou ik niet weg lat<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>' of 'als je er zo uit<br />
ziet valt onthouding ook niet mee nee'. De dag is verder lauw. Van de staking niet veel te<br />
merk<strong>en</strong>. Op de faculteit werk<strong>en</strong> de meeste secretaresses <strong>en</strong> laborant<strong>en</strong> gewoon door. Er staakt<br />
alle<strong>en</strong> wat wet<strong>en</strong>schappelijk personeel <strong>en</strong> stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, maar ze word<strong>en</strong> niet erg gemist die <strong>en</strong>e<br />
dag, aangezi<strong>en</strong> het verschijnsel thuiswerk<strong>en</strong> ook to<strong>en</strong> zeer in zwang was. Fransje staakt ook,<br />
zegt ze, maar ik krijg de indruk dat ze op de faculteit verteld heeft dat ze thuis werkt. Nou ja, ze<br />
is hoogzwanger <strong>en</strong> kan elk mom<strong>en</strong>t met verlof zijn dus het valt sowieso niemand op.<br />
Ik doe erg mijn best deze dag. Ik vind dat het onderwerp iedere<strong>en</strong> aangaat <strong>en</strong> dat zo’n vrou-<br />
w<strong>en</strong>staking heel belangrijk is. We moet<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> dat we de hele boel plat kunn<strong>en</strong> legg<strong>en</strong>.<br />
Net als de Vrouw<strong>en</strong> van Sparta (of was het Ath<strong>en</strong>e) van die neukstaking. Freek, mijn vri<strong>en</strong>dje in<br />
die tijd, verklaart zich solidair <strong>en</strong> hangt e<strong>en</strong> lak<strong>en</strong> uit het raam. Hij zal wel het huishoud<strong>en</strong> do<strong>en</strong><br />
die dag. Ik bezoek ook nog de manifestatie in het vrouw<strong>en</strong>huis. Ik val in slaap bij al maar weer<br />
dezelfde praatjes <strong>en</strong> dr<strong>en</strong>tel wat rond, kom e<strong>en</strong> aantal bek<strong>en</strong>d<strong>en</strong> teg<strong>en</strong>. Het lukt maar niet de<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 7
lauwheid uit de dag <strong>en</strong> mezelf te krijg<strong>en</strong>. Het <strong>en</strong>ige dat de stemming helpt bevorder<strong>en</strong> is e<strong>en</strong><br />
paar flinke borrels. Daarmee word ik steeds <strong>en</strong>thousiaster in het uitlegg<strong>en</strong> van het nut van de<br />
vrouw<strong>en</strong>staking aan de medestandsters die mee borrel<strong>en</strong>. Voordeel is natuurlijk dat deze niet<br />
meer overtuigd hoev<strong>en</strong> te word<strong>en</strong>. Ze knikk<strong>en</strong> allemaal instemm<strong>en</strong>d. Ik d<strong>en</strong>k aan e<strong>en</strong> carrière<br />
als red<strong>en</strong>aar.<br />
We besluit<strong>en</strong> e<strong>en</strong> comité op te richt<strong>en</strong> ter bevordering van de jaarlijkse vrouw<strong>en</strong>staking. Deze<br />
hoeft niet noodzakelijkerwijs verbond<strong>en</strong> te word<strong>en</strong> aan de abortuskwestie. Elk jaar zal e<strong>en</strong><br />
nieuwe kwestie aan de orde kom<strong>en</strong>. Volg<strong>en</strong>d jaar stell<strong>en</strong> we het thema ‘meer op<strong>en</strong>bare toilett<strong>en</strong><br />
voor vrouw<strong>en</strong>’ voor . Dat deze zaak ti<strong>en</strong> jaar geled<strong>en</strong> al met veel creativiteit <strong>en</strong> publiciteit bepleit<br />
is, wordt in het vuur van de borrel ev<strong>en</strong> over het hoofd gezi<strong>en</strong> <strong>en</strong> verder is er ondanks alle<br />
aandacht van de pers voor de mooie vrouw<strong>en</strong> van Dolle Mina toch ook niets veranderd. 'Het<br />
jaar daarop stak<strong>en</strong> we voor gratis tamponverstrekking in op<strong>en</strong>bare gebouw<strong>en</strong>' roep ik: ' vooral<br />
op de stations. Hoe vaak ik niet op stations vergeefs heb lop<strong>en</strong> zoek<strong>en</strong> is niet te tell<strong>en</strong>. D<strong>en</strong><br />
Helder, zijn jullie wel e<strong>en</strong>s in D<strong>en</strong> Helder geweest? Niets te belev<strong>en</strong> <strong>en</strong> ook ge<strong>en</strong> tampons'.<br />
'Postzegels' me<strong>en</strong>t Susan;' die wil ik ook altijd kop<strong>en</strong> als ik in e<strong>en</strong> station sta te wacht<strong>en</strong> '. ' Het<br />
lijkt mij wel lekker als er e<strong>en</strong> supermarkt is op het station. Als je net ti<strong>en</strong> minut<strong>en</strong> op de trein<br />
moet wacht<strong>en</strong> <strong>en</strong> je hebt nog e<strong>en</strong> krop sla <strong>en</strong> lucifers nodig of zoiets' me<strong>en</strong>t e<strong>en</strong> ander. 'Wat ik<br />
nou wel e<strong>en</strong>s zou will<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> krant, e<strong>en</strong> kop koffie <strong>en</strong> e<strong>en</strong> croissantje in de trein als ik om<br />
zev<strong>en</strong> uur op de trein naar D<strong>en</strong> Haag stap.'<br />
De rest van de avond is uit het geheug<strong>en</strong> gewist. Volg<strong>en</strong>s Susan, e<strong>en</strong> str<strong>en</strong>ge lange<br />
damesachtige medestud<strong>en</strong>t, b<strong>en</strong> ik van de kruk gevall<strong>en</strong> <strong>en</strong> vervolg<strong>en</strong>s in e<strong>en</strong> taxi gezet.<br />
Mogelijk heeft Freek me to<strong>en</strong> in ontvangst g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
De derde ontmoeting vindt plaats in de wachtkamer van de kliniek. Ik probeer al <strong>en</strong>ige jar<strong>en</strong><br />
zwanger te word<strong>en</strong>. Het verlang<strong>en</strong> is na die abortus al die tijd manifest geblev<strong>en</strong>. En eindelijk<br />
gaf Kees toe. We hadd<strong>en</strong> beid<strong>en</strong> e<strong>en</strong> vaste baan. Hij had zijn vri<strong>en</strong>dinnetjes <strong>en</strong> zijn wilde har<strong>en</strong><br />
wel gehad dacht hij. Okay nou mocht ik ook wel e<strong>en</strong>s wat.<br />
Maar zomaar lukte het dus niet. Neuk<strong>en</strong> op commando daar had Kees natuurlijk ge<strong>en</strong> zin in,<br />
dus iets van op schema <strong>en</strong> vooral op vruchtbare dag<strong>en</strong> daar wilde hij niet van hor<strong>en</strong>. Maar na<br />
drie jaar wacht<strong>en</strong> begon de wanhoop toe te slaan. Aan Kees kon het niet ligg<strong>en</strong>, hij had al e<strong>en</strong>s<br />
e<strong>en</strong> meisje bezwangerd, beweerde hij. Van die abortus heb ik niet verteld, dat gaf maar moei-<br />
lijkhed<strong>en</strong>. Dus leek het me het beste mijn vruchtbaarheid in alle e<strong>en</strong>zaamheid te lat<strong>en</strong> test<strong>en</strong> in<br />
e<strong>en</strong> kliniek. En daar zat Paula, andere kleur haar, duidelijk wat dikker, maar nog immer domi-<br />
nant aanwezig. Hoewel dat laatste moeilijk te bewijz<strong>en</strong> valt als je met zijn tweeën in de<br />
wachtkamer zit. Op dezelfde overrompel<strong>en</strong>de wijze knoopte ze onmiddellijk e<strong>en</strong> gesprek aan.<br />
Paula was al ti<strong>en</strong> jaar bezig haar kinderw<strong>en</strong>s te realiser<strong>en</strong>. Ze werd wel e<strong>en</strong>s zwanger, maar<br />
het was nog nooit gelukt e<strong>en</strong> vrucht te behoud<strong>en</strong>. Ze zou nog e<strong>en</strong> paar onderzoek<strong>en</strong> lat<strong>en</strong><br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 8
do<strong>en</strong>, wat hormoonbehandeling<strong>en</strong> wellicht, maar dan hield ze er mee op. Ik verwonderde me<br />
over zoveel nuchtere besluitvaardigheid over zo'n onderwerp, dat zo lev<strong>en</strong>sbepal<strong>en</strong>d is <strong>en</strong> dat<br />
je ti<strong>en</strong> jaar lang dag in dag uit bezig heeft gehoud<strong>en</strong>.<br />
Harriet heeft me die abortus nooit vergev<strong>en</strong>. Dat wil zegg<strong>en</strong> dat ik het niet verteld had <strong>en</strong> Harriet<br />
niet de kans gegev<strong>en</strong> had met me mee te gaan naar de kliniek. Het was moeilijk uit te mak<strong>en</strong><br />
wie nou wie had verrad<strong>en</strong>. Als ik erover probeerde te prat<strong>en</strong> leek het net het aloude welles-<br />
nietes van jar<strong>en</strong> geled<strong>en</strong>. Ik voelde me wat dat betreft bij Harriet niet veilig. Die was altijd zo<br />
verstandig <strong>en</strong> keurig, gebruikte gewoon de pil met medewet<strong>en</strong> van haar ouders. Harriet ging al<br />
jar<strong>en</strong> met Paul, haar bijna eerste liefde. In de finale gem<strong>en</strong>gd dubbel zijn ze voor elkaar<br />
gevall<strong>en</strong>. Hoewel Harriet aanvankelijk ge<strong>en</strong> goed woord voor hem over had. Paul de gevierde<br />
gozer met al die meid<strong>en</strong> achter hem aan, die alles kon behalve zijn school afmak<strong>en</strong>. Met veel<br />
geld <strong>en</strong> invloed werd uiteindelijk het exam<strong>en</strong> afgekocht <strong>en</strong> is hij tandheelkunde gaan studer<strong>en</strong>.<br />
Daarvoor hoef je ge<strong>en</strong> hers<strong>en</strong>s te hebb<strong>en</strong> <strong>en</strong> je kunt er toch heel rijk van word<strong>en</strong>. Eig<strong>en</strong>lijk<br />
voelde ik me vanaf die finale verrad<strong>en</strong>. Ik kan eig<strong>en</strong>lijk helemaal niet t<strong>en</strong>niss<strong>en</strong> <strong>en</strong> nu was ik ook<br />
nog mijn maatje kwijt.<br />
Ik durfde niet te klag<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> Harriet. Ik bleef glimlach<strong>en</strong>d de verhal<strong>en</strong> aan hor<strong>en</strong> over Paul.<br />
To<strong>en</strong> b<strong>en</strong> ik het eig<strong>en</strong>lijk kwijt geraakt, het gevoel dat we sam<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> zelfde fase verkeerd<strong>en</strong>,<br />
wel e<strong>en</strong>s met e<strong>en</strong> jong<strong>en</strong> uitging<strong>en</strong>, wel e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> beetje vreeën, wel e<strong>en</strong>s verliefd war<strong>en</strong>. We<br />
hadd<strong>en</strong> lange gesprekk<strong>en</strong> gehad over de liefde. We war<strong>en</strong> het er over e<strong>en</strong>s dat we nooit<br />
zoud<strong>en</strong> gaan trouw<strong>en</strong> of sam<strong>en</strong> won<strong>en</strong>. Er was bij mij, <strong>en</strong> ik dacht bij ons, de onuitgesprok<strong>en</strong><br />
gedachte dat we altijd bij elkaar zoud<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong> <strong>en</strong> met elkaar zoud<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong> won<strong>en</strong>.<br />
Ooit had Harriet de meid<strong>en</strong> van de klas flink onder de duim gehad als ze aan het zeur<strong>en</strong> war<strong>en</strong><br />
over Willem van Hanegem of Paul McCartney. Ze werd<strong>en</strong> getraind <strong>en</strong> gedrild tot zelfstandige<br />
d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>de wez<strong>en</strong>s, hoewel ge<strong>en</strong> van h<strong>en</strong> het heeft bijgehoud<strong>en</strong> to<strong>en</strong> ze e<strong>en</strong>maal van school af<br />
war<strong>en</strong>. Mijn verliefdheid op de leraar Latijn werd ook gauw om zeep geholp<strong>en</strong>, want die viel in<br />
dezelfde categorie. Noodgedwong<strong>en</strong> verlegde ik dus mijn fantasieën van de leraar Latijn naar<br />
andere mann<strong>en</strong> in de omgeving. En door literatuur wat vooruit geholp<strong>en</strong> nam<strong>en</strong> de fantasieën<br />
e<strong>en</strong> iets seksueler karakter aan. De pyjama ging uit <strong>en</strong> er werd gezo<strong>en</strong>d <strong>en</strong> gestreeld. Het liefst<br />
praktiseerde ik deze dagdrom<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s de uiterst saaie Franse less<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> meid<strong>en</strong>roman<br />
verstopt onder het Franse boek <strong>en</strong> net do<strong>en</strong> of er ingespann<strong>en</strong> meegelez<strong>en</strong> werd. Toch wilde<br />
het nog niet zo lukk<strong>en</strong> om de begeerde persoon <strong>en</strong> de vrijers binn<strong>en</strong> handbereik met elkaar<br />
sam<strong>en</strong> te lat<strong>en</strong> vall<strong>en</strong>.<br />
Misschi<strong>en</strong> stel je te hoge eis<strong>en</strong>, opperde Harriet. Harriet bepaalde ook de norm<strong>en</strong> in de klas.<br />
Welke kleding gedrag<strong>en</strong> kon word<strong>en</strong> <strong>en</strong> welke absoluut niet. Harriet maakte duidelijk hoe hoog<br />
de cijfers mocht<strong>en</strong> zijn zonder uitslover te lijk<strong>en</strong>, regisseerde wie er wat mocht vertell<strong>en</strong> over<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 9
haar ervaring<strong>en</strong> <strong>en</strong> wie ev<strong>en</strong> de mond moest houd<strong>en</strong>, omdat ze tijdelijk uit de gratie was.<br />
Tuss<strong>en</strong> de middag moest er koffie gedronk<strong>en</strong> word<strong>en</strong> in het juiste café. Dat wil zegg<strong>en</strong> niet het<br />
Hoekje, maar bij Israels. Tot er het mom<strong>en</strong>t kwam dat Harriet niet meer mee ging naar het café<br />
maar over straat slierde met Paul. Ik liet me pilsjes fêter<strong>en</strong> door de vaste cafébezoekers <strong>en</strong><br />
verzuimde steeds vaker e<strong>en</strong> middag van school.<br />
'Harriet waar b<strong>en</strong> je? Je b<strong>en</strong>t eig<strong>en</strong>lijk al bijna vijf<strong>en</strong>twintig jaar weg. Veel langer dan de tijd dat<br />
je er wel was ook al lijkt dat e<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>lev<strong>en</strong>. Mijn m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>lev<strong>en</strong>.'<br />
Door e<strong>en</strong> waas van tran<strong>en</strong> zie ik het meisje, waar ik naast geplaatst word door die mevrouw, die<br />
ik e<strong>en</strong> handje moest gev<strong>en</strong> van moeder. Ik voel e<strong>en</strong> klopje op mijn hoofd. ‘Dag’, fluistert moeder<br />
in mijn oor: ‘Ik b<strong>en</strong> weg hoor’. Dit ontlokt e<strong>en</strong> heviger huilbui. Die mevrouw komt er weer bij<br />
staan. ‘Kom Marliesje zo erg is het niet. Het is heus leuk op school. Straks wil je niet e<strong>en</strong>s meer<br />
naar huis. Kijk e<strong>en</strong>s Harriet huilt toch ook niet’. Die ocht<strong>en</strong>d merk ik niets op in de klas. Ik weet<br />
dat er e<strong>en</strong> mevrouw is die op ons past, maar de rest van de kinder<strong>en</strong> heb ik niet gezi<strong>en</strong> <strong>en</strong> iets<br />
gehoord heb ik ook niet. Ik wil hier weg, het is verschrikkelijk. Het stinkt <strong>en</strong> er is niemand die<br />
vertrouwd is. Ik b<strong>en</strong> dolblij als de ocht<strong>en</strong>d eindelijk over is. Moeder komt me weer hal<strong>en</strong>. ‘Kom<br />
maar Marlies we gaan naar huis. En viel het mee?’. ‘Nee’ roep ik, bang dat als ik het zachter<br />
zou zegg<strong>en</strong>, moeder misschi<strong>en</strong> zou d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> dat ik het toch e<strong>en</strong> beetje leuk had gevond<strong>en</strong>. En<br />
dan zou ze me misschi<strong>en</strong> nog wel e<strong>en</strong>s daar naar toe br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Groot is mijn verbijstering dan<br />
ook als ik de volg<strong>en</strong>de dag sam<strong>en</strong> met mijn broers met de tram meemoet <strong>en</strong> boterhamm<strong>en</strong><br />
meekrijg in e<strong>en</strong> tasje. ‘Maar ik zei toch dat ik het niet leuk vind’. Niets helpt, huil<strong>en</strong> helpt niet,<br />
aan de deurpost vasthoud<strong>en</strong> niet. Uiteindelijk geef ik het huil<strong>en</strong> maar op, maar ik b<strong>en</strong> niet van<br />
plan die dag nog iets te zegg<strong>en</strong>. Zwijg<strong>en</strong>d zit ik in de klas. In de middagpauze ga ik in e<strong>en</strong><br />
hoekje van het plein zitt<strong>en</strong>, eet zwijg<strong>en</strong>d mijn boterhamm<strong>en</strong> op. De andere kinder<strong>en</strong> lop<strong>en</strong><br />
allemaal gill<strong>en</strong>d door elkaar he<strong>en</strong> <strong>en</strong> aan elkaar te trekk<strong>en</strong>. 's Middags zegt het buurmeisje voor<br />
het eerst iets teg<strong>en</strong> me, vergezeld van e<strong>en</strong> elleboogstoot. ‘Hé stom kind de juffrouw vraagt iets<br />
aan je’. ‘Kom Harriet’, zegt die mevrouw, ‘zo spreek je niet teg<strong>en</strong> je buurmeisje’. De mevrouw<br />
komt bij het tafeltje staan. ‘Marliesje ik vroeg of je tot ti<strong>en</strong> kunt tell<strong>en</strong>?’ Ik schud mijn hoofd. Als ik<br />
ja zou knikk<strong>en</strong> moet ik misschi<strong>en</strong> mijn mond op<strong>en</strong>do<strong>en</strong>. ‘Nou Harriet zeg jij het dan maar’. Het<br />
buurmeisje kijkt triomfantelijk naar mij <strong>en</strong> gaat tell<strong>en</strong>. ‘Goed zo’, zegt die mevrouw. Het mocht<br />
wat, er is toch niets aan tell<strong>en</strong>. ‘Stom kind’ fluister ik. ‘Wat wou je zegg<strong>en</strong> Marlies’, zegt die<br />
mevrouw. ‘Niks’. Het buurmeisje kijkt me kwaad aan <strong>en</strong> fluistert terug: ‘jij b<strong>en</strong>t e<strong>en</strong> stom kind’. Er<br />
word<strong>en</strong> p<strong>en</strong>houders uitgedeeld <strong>en</strong> kroontjesp<strong>en</strong>n<strong>en</strong>. Die mevrouw doet voor hoe je ze in elkaar<br />
schuift. ‘Later mog<strong>en</strong> jullie dat zelf do<strong>en</strong>, als er e<strong>en</strong> p<strong>en</strong>netje kapot gegaan is mag je bij mij e<strong>en</strong><br />
nieuw hal<strong>en</strong>. Je haalt het oude eruit <strong>en</strong> schuift het nieuwe erin. Maar nu zal ik ze zelf er allemaal<br />
in do<strong>en</strong> dan kunn<strong>en</strong> jullie ook van dichtbij nog e<strong>en</strong>s zi<strong>en</strong> hoe het moet’. Daarna word<strong>en</strong> alle<br />
inktpott<strong>en</strong> op<strong>en</strong> geschov<strong>en</strong> <strong>en</strong> doet die mevrouw voor hoe je de p<strong>en</strong> indoopt. ‘Nou kinder<strong>en</strong>, nu<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 10
gaan jullie allemaal goed luister<strong>en</strong>. De p<strong>en</strong> mag niet te diep ingedoopt word<strong>en</strong>. Niet verder dan<br />
tot het gaatje. Heb je dat goed verstaan, jij ook Marliesje. Nu gaan we allemaal indop<strong>en</strong>. En<br />
daarna gaan jullie kleine streepjes trekk<strong>en</strong> op het papier dat voor je ligt’. Dit vind ik e<strong>en</strong> leuk<br />
spelletje. Ik maak de mooiste streepjes, maar ope<strong>en</strong>s is daar de hand van het buurmeisje <strong>en</strong><br />
die krast mijn blaadje kapot. ‘Stom kind’ schreeuw ik <strong>en</strong> wil bij het meisje hetzelfde do<strong>en</strong>, maar<br />
die heeft haar hand op het blaadje gelegd <strong>en</strong> ik prik flink in de rug daarvan. ‘Stommerd’, roept<br />
ze <strong>en</strong> prikt terug. Woed<strong>en</strong>d kijk<strong>en</strong> we elkaar aan, de p<strong>en</strong> in de aanslag. Die mevrouw staat<br />
ope<strong>en</strong>s bij de tafel. ‘Wat zijn jullie nou aan het do<strong>en</strong>? O, wat e<strong>en</strong> rotzooi heb jij er van gemaakt<br />
Marlies.’ ‘Dat heeft zij gedaan’. ‘Je mag niet klikk<strong>en</strong>’. ‘Ik klik toch niet, het is waar’. ‘O <strong>en</strong> kijk<br />
nou, jullie bloed<strong>en</strong> allebei, dan kun je bloedvergiftiging krijg<strong>en</strong>. Ga maar gauw mee, je moet e<strong>en</strong><br />
pleister hebb<strong>en</strong> <strong>en</strong> jodium. O, hoe moet dat nou met de klas?’. Ze stapt de klas uit <strong>en</strong> klopt op<br />
de deur naast de klas. ‘Ach m<strong>en</strong>eer Huizing wilt u ev<strong>en</strong> op mijn klas lett<strong>en</strong>, ik moet deze twee<br />
stoute meisjes verbind<strong>en</strong>?. Laat ze allemaal maar hun inktpot weer dichtdo<strong>en</strong>.’<br />
Het buurmeisje <strong>en</strong> ik word<strong>en</strong> in de kamer van de dikke m<strong>en</strong>eer gezet, die e<strong>en</strong> beetje brommerig<br />
doet. Ik kan niet verstaan wat hij zegt. Die mevrouw komt terug met e<strong>en</strong> witte doos, haalt er e<strong>en</strong><br />
flesje uit <strong>en</strong> wil wat uit het flesje op de hand van het buurmeisje do<strong>en</strong>. Maar die roept, ‘O nee<br />
dat wil ik niet dat prikt’ <strong>en</strong> draait haar rug naar die mevrouw toe. Ik b<strong>en</strong> daardoor nieuwsgierig<br />
geword<strong>en</strong> naar dat spul <strong>en</strong> hoe dat meisje weet dat dat prikt. De mevrouw doet wat op mijn<br />
hand. Ev<strong>en</strong> voel ik niets, maar dan begrijp ik waar het meisje op doelde. ‘Zie je wel Harriet,<br />
Marlies huilt niet. Kom je moet ook ev<strong>en</strong>, anders word je ziek’. Gelukkig ziet Harriet de tran<strong>en</strong> in<br />
mijn og<strong>en</strong> niet. Harriet roept au, dus dan heb ik toch lekker gewonn<strong>en</strong>. ‘Doet helemaal ge<strong>en</strong> pijn<br />
hoor’ roep ik nog maar e<strong>en</strong>s om dat te b<strong>en</strong>adrukk<strong>en</strong>.<br />
Ik ga maar e<strong>en</strong>s naar de wc, waar het ook ste<strong>en</strong>koud is. Ik besluit na het minieme plasje <strong>en</strong> de<br />
noodzakelijke verschoning mete<strong>en</strong> weer te vertrekk<strong>en</strong>, met die kou komt de boel toch niet los.<br />
Hier staan gelukkig wel normale toiletemmers. In het vorige gebouw waar we <strong>en</strong>kele kamers<br />
huurd<strong>en</strong> was e<strong>en</strong> 'moderne' installatie. E<strong>en</strong> instant verbrandingsov<strong>en</strong> voor al die onhygiënische<br />
damesverband<strong>en</strong>. Deze instant verbrandingsov<strong>en</strong> was als e<strong>en</strong> koker door het hele gebouw in<br />
combinatie met de natte groep aangebracht. Dit hield in dat je zitt<strong>en</strong>d op de wc achter je moest<br />
reik<strong>en</strong> om de klep op<strong>en</strong> te kunn<strong>en</strong> do<strong>en</strong>. Volg<strong>en</strong>s de gebruiksaanwijzing was het niet de<br />
bedoeling verpakkingsmateriaal mee te lat<strong>en</strong> verbrand<strong>en</strong>. Lekk<strong>en</strong>d want onbeschermd op de<br />
wc zitt<strong>en</strong>d, je arm<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> l<strong>en</strong>ige zwaai naar achter<strong>en</strong> beweg<strong>en</strong>d was je dus g<strong>en</strong>oodzaakt e<strong>en</strong><br />
druip<strong>en</strong>de tampon naar de klep toe te beweg<strong>en</strong>. Ik heb me daar worstel<strong>en</strong>d met wc-papier<br />
m<strong>en</strong>igmaal afgevraagd wat de (ongetwijfeld) mann<strong>en</strong> die deze installatie hadd<strong>en</strong> aangebracht<br />
zich hadd<strong>en</strong> voorgesteld.<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 11
Het nare van ouder word<strong>en</strong> is niet zo zeer dat je vel gaat lubber<strong>en</strong>, je putjes in je b<strong>en</strong><strong>en</strong> krijgt <strong>en</strong><br />
je buik, bill<strong>en</strong> <strong>en</strong> borst<strong>en</strong> naar b<strong>en</strong>ed<strong>en</strong> gaan hang<strong>en</strong>. Het is vooral dat je zo gaat stink<strong>en</strong> naar<br />
oude vrouw<strong>en</strong>. Of, oude vrouw<strong>en</strong> die hebb<strong>en</strong> nog e<strong>en</strong> ander luchtje, daar zit nog e<strong>en</strong><br />
medicijn<strong>en</strong>geur door he<strong>en</strong> gem<strong>en</strong>gd. En die zwet<strong>en</strong> <strong>en</strong> m<strong>en</strong>struer<strong>en</strong> ook niet meer als ze achter<br />
hun rollater door de gang<strong>en</strong> van het verzorgingshuis aan schuifel<strong>en</strong>. Middelbare vrouw<strong>en</strong>lucht<br />
zal het wel zijn. Hoeveel ik ook douche <strong>en</strong> smeer, die geur uit alle gat<strong>en</strong> <strong>en</strong> holtes blijft. Die geur<br />
op de wc, de lak<strong>en</strong>s op mijn bed. Als de geleg<strong>en</strong>heid zich al voor zou do<strong>en</strong>, maar dat doet ie<br />
niet, dan zou ik niet meer met iemand naar bed durv<strong>en</strong>, zo’n afkeer heb ik van mijn<br />
lichaamslucht<strong>en</strong>. Het ruikt naar iemand anders, naar de middelbare vrouw die ik niet b<strong>en</strong>, want<br />
ik b<strong>en</strong> nooit ouder geword<strong>en</strong> dan e<strong>en</strong> jaar of achtti<strong>en</strong>.<br />
Tuss<strong>en</strong> de middag blev<strong>en</strong> we over op school. De kinder<strong>en</strong> die er bij hoord<strong>en</strong> dan. E<strong>en</strong> paar die<br />
in de buurt van de school woond<strong>en</strong> niet, maar die zoud<strong>en</strong> zich nooit op die school thuis gaan<br />
voel<strong>en</strong>. Harriet woonde e<strong>en</strong> eind van me vandaan, maar ‘tuss<strong>en</strong>demiddag’ maakte veel goed.<br />
De pauzes war<strong>en</strong> in die tijd ook niet flauw. Zo hadd<strong>en</strong> we zeker anderhalf uur de tijd om<br />
eindeloos te spel<strong>en</strong>, beeld<strong>en</strong> trekkertje, elastiek<strong>en</strong>, touwtje spring<strong>en</strong>, maar vooral Kameleon,<br />
Jerommeke, of Mariska.. Hele boek<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> nagespeeld <strong>en</strong> aangevuld. Beurtelings nam<strong>en</strong><br />
Harriet <strong>en</strong> ik daarin het voortouw. 'En to<strong>en</strong> was jij, <strong>en</strong> to<strong>en</strong> was ik'.<br />
In het overblijflokaal werd de boterham met pindakaas snel met de lauwe plasticsmak<strong>en</strong>de melk<br />
weggespoeld <strong>en</strong> kon het spel beginn<strong>en</strong>. In feite gebeurde er niet veel meer dan e<strong>en</strong> hoop he<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> weer r<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong> veel prat<strong>en</strong>. Want daar was dan het land van Gerb<strong>en</strong> <strong>en</strong> hier de Kameleon<br />
<strong>en</strong> dan ging<strong>en</strong> we naar het dorp <strong>en</strong> dan was daar de boef die Hielke (<strong>en</strong> dan was jij Hielke<br />
Harriet) onderuit haalde <strong>en</strong> to<strong>en</strong> kwam Gerb<strong>en</strong> (<strong>en</strong> dan was ik Gerb<strong>en</strong>.) En wie is dan Heit?<br />
Nou dan b<strong>en</strong> jij ook Heit, of mag Anneke meedo<strong>en</strong>? Ja goed dan was Anneke Heit <strong>en</strong> dan was<br />
Jolande de boef.<br />
Soms had het gesneeuwd <strong>en</strong> gevror<strong>en</strong> <strong>en</strong> was de speelplaats e<strong>en</strong> grote glijbaan. Het kwam er<br />
dan op aan vroeg te kom<strong>en</strong> <strong>en</strong> vast je eig<strong>en</strong> glijbaan in te glijd<strong>en</strong>. Je moest zorg<strong>en</strong> de snelste<br />
<strong>en</strong> de gladste te hebb<strong>en</strong>. Met rode or<strong>en</strong> gleed je dan de hele tijd he<strong>en</strong> <strong>en</strong> weer terwijl de<br />
kinder<strong>en</strong> om je he<strong>en</strong> vol bewondering toekek<strong>en</strong>. 'Mag ik nou mag ik'. Nee ik, toe Marlies mag<br />
ik?'. De school leek vaak later aan te gaan <strong>en</strong> de pauzes langer als er ijs was.<br />
Als het mooi weer was ging<strong>en</strong> we wel e<strong>en</strong>s met de klas naar het park, waar heuveltjes <strong>en</strong><br />
bosjes <strong>en</strong> spann<strong>en</strong>de paadjes war<strong>en</strong>. De grootste bijdrage aan de spanning war<strong>en</strong> de verhal<strong>en</strong><br />
over de <strong>en</strong>ge mann<strong>en</strong> in de bosjes. Mijn broer Herman had er wel e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> gezi<strong>en</strong>, beweerde<br />
hij. Terwijl Herman hard wegr<strong>en</strong>de stond die man nog met zijn wijsvinger te zwaai<strong>en</strong>. Erg <strong>en</strong>g.<br />
Het spel werd er des te leuker door. Ik als Jerommeke 1 <strong>en</strong> Harriet als Jerommeke 2 r<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />
alle zandpaadjes af op zoek naar <strong>en</strong>ge mann<strong>en</strong> die we dan wel e<strong>en</strong>s zoud<strong>en</strong> verjag<strong>en</strong>. Soms<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 12
mocht Anneke, Jolande of Greet, Sidonia, Suske, of Wiske spel<strong>en</strong> die dan gered kond<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong>.<br />
Onze ouders hebb<strong>en</strong> k<strong>en</strong>nisgemaakt. Harriets ouders vond<strong>en</strong> die van mij vast kak. En Harriets<br />
ouders war<strong>en</strong> ongetwijfeld kleinburgerlijk. Als ik bij Harriet logeerde, bevreemdde me de andere<br />
geur<strong>en</strong> van goed stok<strong>en</strong> met hermetisch geslot<strong>en</strong> deur<strong>en</strong> <strong>en</strong> ram<strong>en</strong>, verm<strong>en</strong>gd met bloemkool<br />
<strong>en</strong> karbonade <strong>en</strong> de jus van drie dag<strong>en</strong>. De bedd<strong>en</strong>lak<strong>en</strong>s war<strong>en</strong> koud <strong>en</strong> strak <strong>en</strong> de<br />
ontbijttafel werd reeds 's avonds gedekt. Alles ging rustig <strong>en</strong> ordelijk <strong>en</strong> overzichtelijk. Vader,<br />
moeder <strong>en</strong> Harriet <strong>en</strong> verder niemand, behalve ik dan soms. Harriets vader kwam elke dag om<br />
kwart over vijf thuis van zijn werk als boekhouder bij e<strong>en</strong> overslagbedrijf, ge<strong>en</strong> uitzondering.<br />
Ook op vrijdagmiddag, vrijdagmiddagborrels werd<strong>en</strong> er niet gehoud<strong>en</strong> in die branche. Harriets<br />
moeder deed elke dag het huishoud<strong>en</strong> op de juiste volgorde. Eerst sla je de bedd<strong>en</strong> op<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
zet je de ram<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> kier, dan ruim je de ontbijtboel op <strong>en</strong> was je af. Dan maak je de bedd<strong>en</strong><br />
op, daarna wordt er gestofzuigd <strong>en</strong> stof afg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Dan is het tijd voor koffie. Op maandag<br />
volgt dan de was, die op dinsdag gestrek<strong>en</strong> wordt. En zo verder. Harriets ouders ging<strong>en</strong> nooit<br />
uit. Het eerste bioscoopbezoek vond pas plaats to<strong>en</strong> Harriet het huis al <strong>en</strong>ige tijd had verlat<strong>en</strong>.<br />
Het was zo ongezellig voor Harriet als haar ouders ’s avonds weg zoud<strong>en</strong> zijn, dus dat ded<strong>en</strong><br />
ze niet. Op zondagmiddag maakt<strong>en</strong> ze met zijn drieën e<strong>en</strong> uitstapje: soms naar familie, soms<br />
naar e<strong>en</strong> bos om daar te picknick<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> klein stukje te wandel<strong>en</strong>. Alles rustig <strong>en</strong> vredig.<br />
Soms ging ik mee op die zondagse uitstapjes. De harmonie, de rust <strong>en</strong> de buit<strong>en</strong>gewone<br />
saaiheid liet<strong>en</strong> niet af mij te verbaz<strong>en</strong>.<br />
Bij mij was het 's ocht<strong>en</strong>ds vaak chaotisch met al die broers <strong>en</strong> zuss<strong>en</strong> die moest<strong>en</strong> ontbijt<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
de deur uit geholp<strong>en</strong> moest<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Maar de hulp deed de afwas <strong>en</strong> alles was weer netjes in<br />
orde als we 's middags thuis kwam<strong>en</strong>. 's Avonds echter verliep het et<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> ijzer<strong>en</strong><br />
discipline maar met veel getrouwtrek <strong>en</strong> gezeur. Het et<strong>en</strong>sgebeur<strong>en</strong> was in beurt<strong>en</strong> opgedeeld.<br />
E<strong>en</strong> tafeldekbeurt, e<strong>en</strong> kookhulpbeurt, e<strong>en</strong> opschepbeurt, e<strong>en</strong> afwasbeurt, e<strong>en</strong> afdroogbeurt,<br />
e<strong>en</strong> opruimbeurt <strong>en</strong> e<strong>en</strong> kruimeltjesveegbeurt. Deze beurt<strong>en</strong> rouleerd<strong>en</strong>. Het meest in tel was<br />
de kruimeltjesveeg gevolgd door tafeldek. Afwass<strong>en</strong> <strong>en</strong> afdrog<strong>en</strong> was het allerergste. En dan<br />
nog had moeder alles al gespoeld. Soms was de rust <strong>en</strong> de ordelijkheid van het kleine gezin bij<br />
Harriet wel e<strong>en</strong> prettige afwisseling, maar e<strong>en</strong> gevoel van ongemak overheerste. Ding<strong>en</strong> die<br />
Harriet vanzelfsprek<strong>en</strong>d zo vond verlop<strong>en</strong>, war<strong>en</strong> vreemd voor mij. 's Avonds thee drink<strong>en</strong><br />
bijvoorbeeld, of je onderbroek uit voor je je pyjama aantrok, ev<strong>en</strong>als de wijze waarop je je 's<br />
ocht<strong>en</strong>ds di<strong>en</strong>t te wass<strong>en</strong> of waar de tand<strong>en</strong>borstels staan. En eerst e<strong>en</strong> boterham met kaas of<br />
vlees et<strong>en</strong> <strong>en</strong> dan pas pindakaas.<br />
's Avonds in bed vertell<strong>en</strong> we elkaar onze fantasieën. Eerst was het de missie. Dat leek in die<br />
tijd de <strong>en</strong>ige manier om als meisje, noodzakelijk te word<strong>en</strong> vrouw, nog iets spann<strong>en</strong>ds te do<strong>en</strong><br />
met je lev<strong>en</strong>. Als non naar Afrika om daar diep in het oerwoud waar het altijd donker <strong>en</strong> warm is<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 13
de doktor<strong>en</strong> bij te staan, terwijl die onvermoeid de plaatselijke bevolking beter mak<strong>en</strong>. De dokter<br />
is bij voorkeur Albert Schweizer. Later pas ontstond de gedachte dat we zelf wel e<strong>en</strong>s dokter<br />
kond<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
Harriet heeft alle<strong>en</strong> maar zon<strong>en</strong>, maar ze mailt niet veel over h<strong>en</strong>. Met moeite kan ik bed<strong>en</strong>k<strong>en</strong><br />
hoe ze het<strong>en</strong> <strong>en</strong> hoe oud ze nu zijn <strong>en</strong> wat hun bezighed<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> zijn in Santa Cruz.<br />
De oudste, Andy, op High School nu, speelt ongetwijfeld baseball <strong>en</strong> football, als maar he<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
weer gered<strong>en</strong> door zijn moeder met e<strong>en</strong> laag dreun<strong>en</strong>de <strong>en</strong> veel b<strong>en</strong>zine slurp<strong>en</strong>de auto. Bij die<br />
andere twee kan ik me niets voorstell<strong>en</strong> hoe is dat op zo'n lagere school in Californië? Wat<br />
do<strong>en</strong> die kinder<strong>en</strong>? Voor de televisie hang<strong>en</strong>, oef<strong>en</strong><strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> optred<strong>en</strong> op school, of zoud<strong>en</strong><br />
ze ook buit<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> spel<strong>en</strong>, oorlogje op het plein, spiderman op de klimmuur? Zoud<strong>en</strong> ze ook<br />
e<strong>en</strong> beste vri<strong>en</strong>d hebb<strong>en</strong>?<br />
Harriet was er altijd. Harriet ging naar dezelfde school <strong>en</strong> naar dezelfde t<strong>en</strong>nisbaan <strong>en</strong> dezelfde<br />
dansles. We k<strong>en</strong>d<strong>en</strong> dezelfde jong<strong>en</strong>s <strong>en</strong> ging<strong>en</strong> naar dezelfde feestjes. Harriet leefde<br />
hetzelfde lev<strong>en</strong>, het lev<strong>en</strong> werd gemet<strong>en</strong> aan de hand van Harriet. In mijn innerlijke<br />
conversaties was Harriet de tweede persoon. Ding<strong>en</strong> war<strong>en</strong> leuk als ik dacht dat Harriet het<br />
leuk zou vind<strong>en</strong>. Altijd vroeg ik me af wat Harriet van e<strong>en</strong> situatie zou vind<strong>en</strong>. Later, na de<br />
eerste psychologiecolleges aan de universiteit, b<strong>en</strong>oemde ik Harriet als mijn alter ego. Maar<br />
to<strong>en</strong> was het eig<strong>en</strong>lijk al over.<br />
Harriet, hoe is het met je, b<strong>en</strong> je gelukkig daar? Ik vraag me nu niet meer af wat Harriet ervan<br />
zou vind<strong>en</strong>, maar dat laat e<strong>en</strong> grote leegte achter. Want aan wie kan ik me nu met<strong>en</strong>. Er is niets<br />
<strong>en</strong> niemand. Ik b<strong>en</strong> geheel op mezelf aangewez<strong>en</strong>. Ik moet mijn eig<strong>en</strong> m<strong>en</strong>ing vorm<strong>en</strong>. Ik hoor<br />
bij ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele groep <strong>en</strong> opinieleiders k<strong>en</strong> ik niet. Dit bed<strong>en</strong>k<strong>en</strong>d krijg ik sterk de neiging in<br />
huil<strong>en</strong> uit te barst<strong>en</strong>. Dat zull<strong>en</strong> de hormon<strong>en</strong> wel zijn. Dat is het <strong>en</strong>ige voordeel aan de<br />
maandelijkse cyclus. Je kunt er altijd stemmingswisseling<strong>en</strong> mee verklar<strong>en</strong>; de <strong>schuld</strong> gev<strong>en</strong><br />
eig<strong>en</strong>lijk.<br />
Daar is de baas erg goed in. Ze legt de <strong>schuld</strong> bij de computer als de tekst er verkeerd uitkomt,<br />
want die moet toch bed<strong>en</strong>k<strong>en</strong> dat ze het te druk heeft om zich alle eig<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> van het<br />
tekstverwerkingsprogramma aan te ler<strong>en</strong>. Ze legt de <strong>schuld</strong> bij de secretaresse want die had<br />
toch wel kunn<strong>en</strong> bed<strong>en</strong>k<strong>en</strong> dat ze nu e<strong>en</strong> afspraak met de wethouder had will<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>, want<br />
daar b<strong>en</strong> je toch secretaresse voor.<br />
De <strong>en</strong>ige die nooit de <strong>schuld</strong> krijgt is de eeuwige geliefde Bernhard, die natuurlijk wel e<strong>en</strong>s<br />
stoute ding<strong>en</strong> doet, zoals parachutespring<strong>en</strong> <strong>en</strong> dan iets breekt, zodat de baas weer dag<strong>en</strong><br />
thuis aan de verzorging moet, maar daar wordt met de grootste tederheid over gesprok<strong>en</strong>. De<br />
andere medewerkers van het bureau moet<strong>en</strong> dan maar de werkzaamhed<strong>en</strong> opvang<strong>en</strong>. Je kunt<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 14
toch met de beste wil van de wereld niet verlang<strong>en</strong> van de baas dat ze op komt dag<strong>en</strong> als<br />
Bernhard met e<strong>en</strong> gebrok<strong>en</strong> be<strong>en</strong> op bed ligt.<br />
Paula kwam via de vruchtbaarheidskliniek in mijn lev<strong>en</strong> <strong>en</strong> bleef. Ik was er verguld mee me<br />
vri<strong>en</strong>din te kunn<strong>en</strong> voel<strong>en</strong> van die vrouw teg<strong>en</strong> wie ik eig<strong>en</strong>lijk al jar<strong>en</strong> op zag. Paula kwam bij<br />
ons thuis langs. Daar werd ik erg z<strong>en</strong>uwachtig van. Als dat maar goed gaat. Ik was het<br />
afgeleerd vri<strong>en</strong>dinn<strong>en</strong> of vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> mee naar huis te nem<strong>en</strong>. Maar Paula leek Kees te mog<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
Kees bleef rustig <strong>en</strong> beleefd mee converser<strong>en</strong>. Hij keek niet mokk<strong>en</strong>d in e<strong>en</strong> krant of naar de<br />
televisie met zijn or<strong>en</strong> op scherp, plaatste ge<strong>en</strong> snedige opmerking<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong>door. Het ging<br />
goed. Ik kon wel zing<strong>en</strong>. Paula werd zelfs met haar geliefde voor het et<strong>en</strong> uitg<strong>en</strong>odigd <strong>en</strong> met<br />
zijn vier<strong>en</strong> beleefd<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> heel g<strong>en</strong>oeglijke met veel drank overgot<strong>en</strong> avond. We zo<strong>en</strong>d<strong>en</strong> bij<br />
het afscheid <strong>en</strong> zeid<strong>en</strong>: ‘dat do<strong>en</strong> we gauw nog e<strong>en</strong>s.’<br />
Op e<strong>en</strong> mooie winterse dag rijd<strong>en</strong> Paula <strong>en</strong> ik naar Texel: e<strong>en</strong> week<strong>en</strong>d relax<strong>en</strong>. Onderweg in<br />
het rode R<strong>en</strong>aultje met de rijp op de bom<strong>en</strong> <strong>en</strong> het gras, valt de avond langzaam <strong>en</strong> kleurt het<br />
land oranjerossig terwijl de muziek op s<strong>en</strong>tim<strong>en</strong>teel staat. E<strong>en</strong> warm gevoel voor Paula <strong>en</strong> de<br />
hele wereld doorstroomt me. Eindeloos lek<strong>en</strong> de weg<strong>en</strong> <strong>en</strong> het landschap, eindeloos mijn liefde<br />
voor de m<strong>en</strong>sheid.<br />
Het kuuroord bleek e<strong>en</strong> modern uit beton <strong>en</strong> glas opgetrokk<strong>en</strong> hotel aan de rand van de duin<strong>en</strong>.<br />
Er was e<strong>en</strong> programma opgesteld met sauna, massage, alg<strong>en</strong>bad<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
schoonheidsspecialiste. Tuss<strong>en</strong> de bedrijv<strong>en</strong> door tijd om rode bevror<strong>en</strong> or<strong>en</strong> op te lop<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s<br />
e<strong>en</strong> wandeling door het beijsde landschap <strong>en</strong> de aan strand nimmer aflat<strong>en</strong>de wind. Hoe lekker<br />
smaakt dan de wijn geserveerd aan e<strong>en</strong> met wit beklede tafel. Het diner: hongaarse schnitzel,<br />
gebakk<strong>en</strong> aardappels, haricots-verts, salade met e<strong>en</strong> schijfje kiwi, lijkt als alle hotelet<strong>en</strong> in e<strong>en</strong><br />
grote stoompan gaargekookt. Er is ge<strong>en</strong> afzonderlijke smaak meer te onderscheid<strong>en</strong>. Maar de<br />
sfeer is goed, hoewel het hotel daar niets aan bijdraagt, dus wordt er nog e<strong>en</strong> fles wijn besteld<br />
<strong>en</strong> na afloop e<strong>en</strong> kopje koffie met cognac.<br />
Paula is de jongste van drie kinder<strong>en</strong>. Haar vader was dominee te Meppel. Ze heeft zowel in<br />
Meppel als in Zwolle <strong>en</strong>ige middelbare schol<strong>en</strong> bezocht. Ze heeft uiteindelijk met e<strong>en</strong> staats-<br />
exam<strong>en</strong> de universiteit bereikt <strong>en</strong> is daar als psycholoog afgestudeerd. Ze werkt nu, na van<br />
alles <strong>en</strong> nog wat, bij de RIAGG. Ze zal nooit kinder<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong>, omdat - zo bleek na ti<strong>en</strong> jaar<br />
onderzoek - haar moeder DES had gebruikt. ‘Ach kind’, vindt Paula, ‘ik b<strong>en</strong> de woede hierover<br />
allang voorbij. Misschi<strong>en</strong> moet ik me wel uit solidariteit aansluit<strong>en</strong> bij die actiegroep van DES-<br />
dochters, maar ik heb daar eig<strong>en</strong>lijk weinig zin in. Het is zo, ik krijg ge<strong>en</strong> kind, dan zorg ik wel<br />
dat ik e<strong>en</strong> carrière krijg'. De diagnose bij mij was lang niet zo definitief. Er was eig<strong>en</strong>lijk niks aan<br />
de hand. Het klikte blijkbaar gewoon niet zo met Kees' sperma. 'Dat komt wel meer voor<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 15
mevrouwtje, afwacht<strong>en</strong> <strong>en</strong> geduldig zijn, niet te veel aan d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> <strong>en</strong> dan gebeurt het vanzelf.'<br />
Misschi<strong>en</strong> ook wel e<strong>en</strong> red<strong>en</strong> om dan maar aan e<strong>en</strong> carrière te beginn<strong>en</strong>. Start van e<strong>en</strong><br />
discussie over grootse plann<strong>en</strong> <strong>en</strong> dan zelf maar de wereld verover<strong>en</strong>. Bijvoorbeeld door als<br />
vrouw<strong>en</strong> collectief de politieke partij<strong>en</strong> over te nem<strong>en</strong> <strong>en</strong> zo zeer snel door te stot<strong>en</strong> naar het<br />
premierschap. 'De beste strategie is dan lid te word<strong>en</strong> van het CDA, daar ligt de macht <strong>en</strong> daar<br />
kunn<strong>en</strong> we hem oprap<strong>en</strong>'. ' Of D66, die hebb<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kel kader dus daar kan elke onervar<strong>en</strong><br />
halve gare mete<strong>en</strong> kamerlid word<strong>en</strong> of wethouder, maar aan de andere kant zal het niet lang<br />
meer dur<strong>en</strong> of de kiezer krijgt dat ook door.' Paula gelooft dat niet; kiezers hebb<strong>en</strong> niets door;<br />
het gaat om de bluf. E<strong>en</strong> cursus van twee dag<strong>en</strong> is daar ruimschoots voldo<strong>en</strong>de voor <strong>en</strong> als je<br />
dan toch lid wordt van die club richtingloz<strong>en</strong> zonder rugg<strong>en</strong>graat kun je die cursus ook wel<br />
mete<strong>en</strong> invoer<strong>en</strong>. Ik voel meer voor het opzett<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> zeer lucratief eig<strong>en</strong> bedrijf. Maar ja<br />
waarin. Probleem is volg<strong>en</strong>s Paula dat dat bedrijv<strong>en</strong>gedoe allemaal zo plat is, het gaat om<br />
productie <strong>en</strong> verkoop <strong>en</strong> verder niets. Je b<strong>en</strong>t er zo op uit gekek<strong>en</strong>, je verveelt je rot. Volg<strong>en</strong>s<br />
mij moet het meevall<strong>en</strong> als je product maar ingewikkeld g<strong>en</strong>oeg is. Het gaat niet om koekjes of<br />
patat, maar bijvoorbeeld om cursuss<strong>en</strong>, als niet iedere<strong>en</strong> dat al deed.<br />
Volg<strong>en</strong>s Paula is Kees best e<strong>en</strong> toffe peer. E<strong>en</strong> beetje moeilijke jeugd gehad waarschijnlijk. Hij<br />
moest waarschijnlijk altijd de grote jong<strong>en</strong> zijn thuis met zo'n zeur<strong>en</strong>de moeder <strong>en</strong> daarom doet<br />
hij nu e<strong>en</strong> beetje dominant. Maar in zijn hart best e<strong>en</strong> goede jong<strong>en</strong>. Maar die vri<strong>en</strong>dschap met<br />
Harriet daar deugde iets niet mee. Sprak<strong>en</strong> jullie wel e<strong>en</strong>s normaal met elkaar over wat je van<br />
elkaar dacht <strong>en</strong>zo. En heeft ze je niet erg makkelijk lat<strong>en</strong> vall<strong>en</strong> to<strong>en</strong>. Zo te hor<strong>en</strong> was het e<strong>en</strong><br />
erg egoïstisch meisje. 'Volg<strong>en</strong>s mij is ze gewoon niet aardig.'<br />
Soms is de weg van school naar huis verschrikkelijk lang. De tram komt maar niet <strong>en</strong> is vol als<br />
ik instap. De m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> kijk<strong>en</strong> me verontwaardigd aan. Zelfs voordat ik op de treeplank ga zitt<strong>en</strong>.<br />
Is m<strong>en</strong> weer verontwaardigd over de jeugd in het algeme<strong>en</strong> <strong>en</strong> vooral over de jeugd die in de<br />
tram stapt. Ik b<strong>en</strong> verontwaardigd over alles. Over de handwerkjuf die mijn werk niet waardeert<br />
<strong>en</strong> die ik absoluut niet begrijp. Over het feit dat ik op handwerkles moet <strong>en</strong> de jong<strong>en</strong>s van de<br />
klas ondertuss<strong>en</strong> leuk mog<strong>en</strong> knutsel<strong>en</strong>. Over het feit dat ik niet volwass<strong>en</strong> b<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat niemand<br />
naar me luistert. In mezelf mopper<strong>en</strong>d over de stompzinnigheid van het lev<strong>en</strong> waarin je als kind<br />
niet je eig<strong>en</strong> keuzes mag mak<strong>en</strong>, rijd ik e<strong>en</strong> halte te ver met de tram. De strat<strong>en</strong> zijn ook veel<br />
langer vandaag <strong>en</strong> er ligg<strong>en</strong> allemaal obstakels op de stoep. E<strong>en</strong> omgevall<strong>en</strong> fiets <strong>en</strong> e<strong>en</strong> half<br />
op de stoep geparkeerde auto, die uitgelad<strong>en</strong> wordt, e<strong>en</strong> vuilnisbak, drie dames die staan te<br />
klets<strong>en</strong>, maar toch kans zi<strong>en</strong> me meewarig na te kijk<strong>en</strong>. Ik schop mijn schooltas van me af, met<br />
e<strong>en</strong> klap komt deze weer terug teg<strong>en</strong> mijn knieën. Natuurlijk met de sluiting precies teg<strong>en</strong> het<br />
elektrische knobbeltje. Harriet heeft ook e<strong>en</strong> elektrisch knobbeltje onder haar knie, maar alle<br />
andere kinder<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> dat niet. Die hebb<strong>en</strong> er alle<strong>en</strong> e<strong>en</strong> bij hun elleboog. Stomme kinder<strong>en</strong>.<br />
Met e<strong>en</strong> van die stomme kinder<strong>en</strong> is Harriet nu naar huis.<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 16
Thuis staat moeder de boodschapp<strong>en</strong> op te berg<strong>en</strong> in de verschill<strong>en</strong>de kast<strong>en</strong>. Anders bied ik<br />
altijd aan te help<strong>en</strong> om dropjes <strong>en</strong> koekjes in de trommels te do<strong>en</strong>. Er zijn altijd te veel dropjes<br />
<strong>en</strong> veel kapotte koekjes.<br />
‘Is er iets, wil je thee, is Harriet niet meegekom<strong>en</strong>? Waarom niet, had je ge<strong>en</strong> zin of wilde Harriet<br />
niet?’<br />
‘Nee dat hoeft toch niet elke keer <strong>en</strong> trouw<strong>en</strong>s Harriet is met Carla mee.’ ‘O, zo is de liefde over.<br />
Nou zo erg is dat toch niet. Ik vind Harriet toch al niet zo'n aardig meisje.’<br />
Vijf<strong>en</strong>twintig jaar voor het gesprek op Texel was deze uitspraak de inleiding om nooit meer wat<br />
thuis te vertell<strong>en</strong>. Het doet pijn, nu nog. Hoe kom je erbij e<strong>en</strong> vri<strong>en</strong>din te hebb<strong>en</strong> die niet aardig<br />
is. Is het eig<strong>en</strong>lijk belangrijk aardig? B<strong>en</strong> ik aardig? B<strong>en</strong> ik eig<strong>en</strong>lijk wel wat of iemand? Wie b<strong>en</strong><br />
ik, wie is Harriet, wie is Paula? Wat vind ik belangrijk in e<strong>en</strong> vri<strong>en</strong>din? Op dat mom<strong>en</strong>t was het<br />
belangrijk dat Paula e<strong>en</strong> vri<strong>en</strong>din zou zijn. Nu zou ik de kwalificatie ‘aardig’ dodelijk vind<strong>en</strong>.<br />
‘Wat vind je van me?’ ‘Nou je b<strong>en</strong>t erg aardig’. Voor de rest deugt er niets aan je. Je b<strong>en</strong>t e<strong>en</strong><br />
slappe, oninteressante, nietszegg<strong>en</strong>de nitwit. Je b<strong>en</strong>t aardig. Maar de kwalificatie die mijn<br />
moeder gaf, klonk <strong>en</strong> voelde anders. Het was e<strong>en</strong> zeer diepgaande totale afkeuring van zowel<br />
mij als Harriet. E<strong>en</strong> afkeuring van mijn zijn <strong>en</strong> mijn lev<strong>en</strong>.<br />
'Joehoe b<strong>en</strong> je er nog', 'Ik b<strong>en</strong> er nog, nem<strong>en</strong> we er nog e<strong>en</strong>tje?'.<br />
Paula is lang in therapie geweest. 'Ja kijk ik dacht eerst nog dat het e<strong>en</strong> psychisch probleem<br />
was dat ik ge<strong>en</strong> kinder<strong>en</strong> kon krijg<strong>en</strong>. Ik was altijd zo onzeker met mann<strong>en</strong>'. Paula onzeker, lijkt<br />
me e<strong>en</strong> onmogelijkheid. 'Ik durfde me nooit helemaal te gev<strong>en</strong>. Met mijn huidige geliefde gaat<br />
het eig<strong>en</strong>lijk al jar<strong>en</strong> goed. Dat komt omdat hij zo geduldig is. Hij laat me echt alle ruimte. Vindt<br />
het ook niet erg als ik af <strong>en</strong> toe e<strong>en</strong>s buit<strong>en</strong> de deur vrij. Ik heb e<strong>en</strong> vreselijke jeugd gehad. E<strong>en</strong><br />
str<strong>en</strong>ge onrechtvaardige vader, e<strong>en</strong> slappe jammer<strong>en</strong>de moeder, twee etters van broers. De<br />
oudste heeft me jar<strong>en</strong>lang misbruikt. Mijn moeder moet het gemerkt hebb<strong>en</strong> maar durfde niet in<br />
te grijp<strong>en</strong> omdat mijn vader ons anders allebei het huis uit gemept zou hebb<strong>en</strong>. Had hij het<br />
maar, dan was ik er t<strong>en</strong>minste vanaf geweest. Mijn broer Jan vernederde me <strong>en</strong> eig<strong>en</strong>lijk deed<br />
mijn vader dat ook wel maar dan op e<strong>en</strong> andere manier. Ze vond<strong>en</strong> beid<strong>en</strong> dat ik nerg<strong>en</strong>s voor<br />
deugde. Ze vond<strong>en</strong> dat ik te lelijk was om e<strong>en</strong> man te krijg<strong>en</strong> <strong>en</strong> te stom om e<strong>en</strong> school af te<br />
mak<strong>en</strong>. Nou dat klopte ook to<strong>en</strong>, maar zodra ik los van ze was kon ik het wel. Op mijn<br />
zev<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>de b<strong>en</strong> ik weggelop<strong>en</strong> <strong>en</strong> bij het JAC terechtgekom<strong>en</strong> in Amsterdam, b<strong>en</strong> ik in e<strong>en</strong><br />
pleeggezin ondergebracht <strong>en</strong> heb ik met e<strong>en</strong> avondopleiding mijn staatsexam<strong>en</strong> gehaald. Ik<br />
kreeg to<strong>en</strong> ook sliert<strong>en</strong> jong<strong>en</strong>s achter me aan. Maar durfde er absoluut niet op in te gaan. Je<br />
snapt dat ik het niet zo makkelijk had met mann<strong>en</strong>'. Ik snap het, d<strong>en</strong>k ik <strong>en</strong> voel me ev<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
avond bescherm<strong>en</strong>d. Kom maar ik troost je, ik drink met je. Ik voel me trots omdat deze Paula,<br />
deze sterke vrouw van de wereld, mijn vri<strong>en</strong>din wil zijn <strong>en</strong> haar verled<strong>en</strong> met me deelt. Paula<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 17
die me begrijpt <strong>en</strong> me de wereld uitlegt. Die weet wie er deugt <strong>en</strong> wie niet. Paula die de<br />
vrouw<strong>en</strong>beweging zo'n beetje heeft uitgevond<strong>en</strong> <strong>en</strong> toch van mann<strong>en</strong> houdt. Die eindelijk,<br />
eindelijk weer richting lijkt te kunn<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> aan mijn lev<strong>en</strong>. Die de meetlat kan vorm<strong>en</strong> waaraan<br />
ik mijn keuzes toets. Wat zou Paula hier van vind<strong>en</strong>. Wat zou Paula do<strong>en</strong> in zo'n geval.<br />
Paula <strong>en</strong> Kees ging<strong>en</strong> met elkaar naar bed. Dat was eig<strong>en</strong>lijk logisch. Ik voelde me opgelucht.<br />
Dat was e<strong>en</strong> echte goedkeuring van Kees. En nu was ik ook niet meer alle<strong>en</strong> verantwoordelijk<br />
voor zijn welzijn. Sinds hij die losse contact<strong>en</strong> de deur uit had gedaan was ik de <strong>en</strong>ige die alle<br />
aandacht moet sch<strong>en</strong>k<strong>en</strong> die Kees nodig had. Ik wist niet of ik dat wel kon. Was ik eig<strong>en</strong>lijk wel<br />
in staat tot e<strong>en</strong> echte relatie? Kees vroeg zich dat ook regelmatig af. Nu had ik af <strong>en</strong> toe weer<br />
e<strong>en</strong> hele avond voor mezelf <strong>en</strong> hoefde ik me niet elke dag af te vrag<strong>en</strong> wat Kees zou hebb<strong>en</strong><br />
gedaan die dag <strong>en</strong> of dat emotioneel belast<strong>en</strong>d zou zijn geweest.<br />
Ik heb natuurlijk ook de pil gebruikt. De eerste jar<strong>en</strong> na de abortus van schrik. Ook al was er<br />
to<strong>en</strong> slechts sporadisch e<strong>en</strong> vluchtig vri<strong>en</strong>dje. De schrik verdwe<strong>en</strong> <strong>en</strong> to<strong>en</strong> bleek het moeilijk de<br />
regelmaat er in te houd<strong>en</strong>, zodat ik om de haverklap ongesteld bleek. To<strong>en</strong> de relaties wat<br />
vaster werd<strong>en</strong> is er e<strong>en</strong> spiraal aangelegd. Het was niet dat deze de m<strong>en</strong>struaties verergerde,<br />
maar ze verzachtte ze ook niet. To<strong>en</strong> de kinderw<strong>en</strong>s hoog opliep is de spiraal weer definitief<br />
verwijderd zonder <strong>en</strong>ige noem<strong>en</strong>swaardige verandering. Het was altijd al erg <strong>en</strong> het bleef erg.<br />
De laatste jar<strong>en</strong> heb ik om het bloed te stelp<strong>en</strong> weer wat pill<strong>en</strong> uitgeprobeerd. Zonder succes.<br />
Van de <strong>en</strong>e soort kreeg ik drie wek<strong>en</strong> dur<strong>en</strong>de bloeding<strong>en</strong>, van de ander migraine <strong>en</strong> de derde<br />
had ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kel effect, behalve dat ik hem weer begon te verget<strong>en</strong> <strong>en</strong> dus op de meest<br />
onmogelijke tijdstipp<strong>en</strong> weer e<strong>en</strong> bloeding kreeg. Uiteindelijk werd ik dat gefriemel van die<br />
arts<strong>en</strong> in me zat.<br />
En daarom zit ik nu hier in de kou mijn 400e keer te belev<strong>en</strong>. Alle<strong>en</strong> de bedeesde secretaresse<br />
komt af <strong>en</strong> toe voorzichtig e<strong>en</strong> boodschap doorgev<strong>en</strong> of e<strong>en</strong> vraag stell<strong>en</strong>. Beducht voor het<br />
sacherijn dat van mijn gezicht af schijnt te stral<strong>en</strong>. 'Mag ik nietjes bestell<strong>en</strong>, ze zijn op?'<br />
'Ja <strong>en</strong> ga daarna naar huis, het is te koud om te werk<strong>en</strong>.' Marja glimlacht <strong>en</strong> gaat niet naar huis.<br />
Dat is waarschijnlijk ook de manier om het hier uit te houd<strong>en</strong>. Glimlach<strong>en</strong> <strong>en</strong> niet do<strong>en</strong> wat je<br />
wordt gezegd. Er zijn in de acht jar<strong>en</strong> van het c<strong>en</strong>trum al vier secretaresses verslet<strong>en</strong>. De<br />
eerste secretaresses probeerd<strong>en</strong> steeds prompt uit te voer<strong>en</strong> wat ze opgedrag<strong>en</strong> kreg<strong>en</strong> van de<br />
baas. De e<strong>en</strong> werd daar zelf gek van <strong>en</strong> is vertrokk<strong>en</strong>. De ander wekte de woede op van de<br />
baas omdat ze zo efficiënt bleek dat nog allemaal echt te do<strong>en</strong> ook. Dan blek<strong>en</strong> er op e<strong>en</strong> dag<br />
drie totaal met elkaar in teg<strong>en</strong>spraak zijnde nota's naar de wethouder te zijn gestuurd. Uiteraard<br />
was dit niet de <strong>schuld</strong> van de baas. E<strong>en</strong> secretaresse moet dat wet<strong>en</strong>. Alle<strong>en</strong> wat, dat is niet<br />
duidelijk. De derde werd apathisch van alle teg<strong>en</strong>strijdige orders, e<strong>en</strong> reactie die bij dier<strong>en</strong> in<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 18
dergelijke situaties ook proefondervindelijk is aangetoond. De vierde was echt incompet<strong>en</strong>t<br />
maar wel in staat fiks ruzie te mak<strong>en</strong> <strong>en</strong> het hele c<strong>en</strong>trum bij elkaar te schreeuw<strong>en</strong>. Alle<strong>en</strong> Marja<br />
blijft <strong>en</strong> laat zich niet intimider<strong>en</strong>. ‘Ach het is de aard van het beestje’, zegt ze vergoelijk<strong>en</strong>d <strong>en</strong><br />
laat alle storm<strong>en</strong> rustig over zich he<strong>en</strong> waai<strong>en</strong>. Ze wacht altijd e<strong>en</strong> tijdje voor ze e<strong>en</strong> opdracht<br />
uitvoert, zodat de baas de tijd heeft van gedacht<strong>en</strong> te verander<strong>en</strong>. Ze krijgt dan wel woedebui<strong>en</strong><br />
over zich he<strong>en</strong> omdat de zak<strong>en</strong> te lang blijv<strong>en</strong> ligg<strong>en</strong> naar het gevoel<strong>en</strong> van de baas, maar het<br />
kan haar niet schel<strong>en</strong>. En ze maakt zich ook niet druk over het voortbestaan van het c<strong>en</strong>trum.<br />
Waar ik nog steeds ondanks alles mijn best voor blijf do<strong>en</strong>: subsidies voor aanvraag, lange<br />
telefoongesprekk<strong>en</strong> voer met wethouders <strong>en</strong> bemiddelaars <strong>en</strong> telk<strong>en</strong>s weer glad strijk<strong>en</strong> wat de<br />
baas overhoop heeft gegooid. Ondertuss<strong>en</strong> probeer ik die m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> boord te houd<strong>en</strong> die<br />
zich geschoffeerd voel<strong>en</strong>. Waarom eig<strong>en</strong>lijk? De consul<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> projectleiders hebb<strong>en</strong> het<br />
allang opgegev<strong>en</strong>. Na e<strong>en</strong> paar keer voor gek te hebb<strong>en</strong> gezet<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> project waar ze<br />
helemaal voor ging<strong>en</strong>, hun ziel <strong>en</strong> zaligheid in hadd<strong>en</strong> gelegd, participant<strong>en</strong> <strong>en</strong> sponsors voor<br />
hadd<strong>en</strong> gezocht <strong>en</strong> dat vervolg<strong>en</strong>s werd afgeblaz<strong>en</strong> door de baas omdat ze ope<strong>en</strong>s van m<strong>en</strong>ing<br />
was veranderd, bed<strong>en</strong>k<strong>en</strong> ze nu thuis strategieën om aan e<strong>en</strong> andere baan te kom<strong>en</strong>. Mede<br />
door de crisis <strong>en</strong> het gebrek aan ban<strong>en</strong> op beleidsniveau in de gezondheidszorg lukt dat niet<br />
erg. Maar het is ook niet erg bevorder<strong>en</strong>d voor je carrière als je bij dit c<strong>en</strong>trum gewerkt hebt. Als<br />
de selectiecommissie de baas vagelijk k<strong>en</strong>t id<strong>en</strong>tificer<strong>en</strong> ze je met de slechte verhal<strong>en</strong> over het<br />
c<strong>en</strong>trum <strong>en</strong> mak<strong>en</strong> daarin ge<strong>en</strong> onderscheid tuss<strong>en</strong> de verschill<strong>en</strong>de actor<strong>en</strong> in het spel. En als<br />
de selectiecommissie de baas goed d<strong>en</strong>kt te k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>, dan m<strong>en</strong><strong>en</strong> ze al te wet<strong>en</strong> dat het jouw<br />
<strong>schuld</strong> is dat het slecht gaat met het c<strong>en</strong>trum, natuurlijk niet die van de baas.<br />
Ik kreeg nu van zowel Kees als Paula verhal<strong>en</strong> over. Van Kees over Paula <strong>en</strong> van Paula over<br />
Kees. Aanvankelijk had dat iets heel knus. Soms ging<strong>en</strong> we ook wat met zijn drieën onder-<br />
nem<strong>en</strong> of met zijn vier<strong>en</strong> als Paula’s perman<strong>en</strong>te geliefde ook meeging. Het leek ideaal, ik<br />
voelde me gekoesterd <strong>en</strong> toch g<strong>en</strong>oeg op mezelf. Ik had e<strong>en</strong> soort familie, die goddank niets<br />
van mijn eig<strong>en</strong> familie had.<br />
De verhal<strong>en</strong> die Kees over Paula vertelde varieerd<strong>en</strong> wat t<strong>en</strong> opzichte van de verhal<strong>en</strong> die<br />
Paula aan mij vertelde. Zo had niet haar broer haar misbruikt, maar haar vader <strong>en</strong> was haar<br />
jongste broer ge<strong>en</strong> etter geweest, maar wel vroeg gestorv<strong>en</strong>: overred<strong>en</strong> <strong>en</strong> nog jar<strong>en</strong>lang<br />
betreurd. Zo betreurd dat er voor Paula ge<strong>en</strong> aandacht was van haar moeder.<br />
Van Paula's geliefde begreep ik dat Paula's moeder zelfmoord had gepleegd <strong>en</strong> dat ze e<strong>en</strong> brief<br />
vol verwijt<strong>en</strong> aan Paula had achtergelat<strong>en</strong>. Dat Paula niet van haar had gehoud<strong>en</strong> <strong>en</strong> haar in de<br />
steek had gelat<strong>en</strong>, alle<strong>en</strong> met die mann<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat zich zoveel had voorgesteld van e<strong>en</strong> dochter<br />
maar dat daar niets van was terechtgekom<strong>en</strong>.<br />
Ach die mann<strong>en</strong> dacht ik, ze klets<strong>en</strong> maar wat, ze luister<strong>en</strong> ook nooit goed. Ach, die mann<strong>en</strong><br />
zei Paula die smeu<strong>en</strong> zo'n verhaal toch altijd lekker op.<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 19
‘Weet je’, zei Kees: ‘Paula d<strong>en</strong>kt dat je eig<strong>en</strong>lijk toch ge<strong>en</strong> kinder<strong>en</strong> wilt, dat het daarom niet<br />
lukt. Dat je bang b<strong>en</strong>t voor de verantwoordelijkheid. Net zoals je in je e<strong>en</strong>tje e<strong>en</strong> geliefde<br />
hebb<strong>en</strong> ook e<strong>en</strong> te grote verantwoordelijkheid vindt’. Het ergste baalde ik nog van het feit dat<br />
Paula vertrouwelijke gesprekk<strong>en</strong> gebruikte in gesprek met Kees. De rest zou Kees wel weer uit<br />
zijn duim gezog<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>, of zou Kees alles bij elkaar verzonn<strong>en</strong> <strong>en</strong> verdraaid hebb<strong>en</strong>?<br />
Volg<strong>en</strong>s Paula wilde Kees eig<strong>en</strong>lijk ge<strong>en</strong> vaste relatie, hield hij alle<strong>en</strong> maar stand voor mij. Hij<br />
zag vreselijk op teg<strong>en</strong> het huisje-boompje-kindje gedoe. Vooral dat kindje. ‘Ik d<strong>en</strong>k eig<strong>en</strong>lijk’, zei<br />
Paula ; ‘dat Kees helemaal ge<strong>en</strong> kinder<strong>en</strong> wil. Dat het daarom maar niet lukt’. Volg<strong>en</strong>s Kees wil<br />
hij heus echt wel. Het is natuurlijk wel iets meer mijn w<strong>en</strong>s maar Paula ziet het allemaal wat te<br />
somber.<br />
Volg<strong>en</strong>s Kees wordt Paula onzeker van mijn claim op Kees, weet ze niet goed meer wat zij nu<br />
voor Kees betek<strong>en</strong>t. ‘Nee hoor’, zegt Paula: ‘Kees wordt wat onzeker. Het is toch ook e<strong>en</strong><br />
beetje onzekere situatie, dus dat is logisch. Kijk, jullie hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong> vaste relatie daar hoef je niet<br />
onzeker over te zijn, maar hoe dat nu met ons zal gaan daarover staat nog niets vast hè. Dus<br />
zo is het meer’.<br />
Harriet k<strong>en</strong>de dezelfde e<strong>en</strong>zaamheid als ik. Zij begreep haar ouders ook niet. Leefde wel daar<br />
in huis, maar deelde haar gedacht<strong>en</strong> erg<strong>en</strong>s anders. Ik had het idee dat moeder wel de moeder<br />
van al mijn broers <strong>en</strong> zusjes was, maar niet van mij. Moeder was e<strong>en</strong> oppas, e<strong>en</strong> voogd,<br />
iemand die de norm<strong>en</strong> voorschreef, het tijdschema waarnaar ik me moest schikk<strong>en</strong>, maar niet<br />
mijn lev<strong>en</strong> bepaalde. Moeder was deg<strong>en</strong>e die de restricties oplegde: om elf uur thuis zijn, niet<br />
alle<strong>en</strong> door het donker fiets<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> rok aando<strong>en</strong> naar school omdat de school dat zo wil, niet<br />
betaald werk<strong>en</strong> in de vakantie omdat het nerg<strong>en</strong>s voor nodig is. 'Kind als je iets nodig hebt kun<br />
je het krijg<strong>en</strong>. En als je het niet krijgt heb je het niet nodig. We zijn rijk g<strong>en</strong>oeg, mijn dochter<br />
hoeft niet te werk<strong>en</strong>.' Moeder had e<strong>en</strong> hele goede weeshuisdirectrice kunn<strong>en</strong> zijn, <strong>en</strong>ergie <strong>en</strong><br />
creativiteit g<strong>en</strong>oeg. Beter nog: ze had prachtige project<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> gaan opzett<strong>en</strong> in de derde<br />
wereld, met al haar gevoel voor de onderdrukte m<strong>en</strong>s, voor de armoede in de wereld. Ze had<br />
nog veel meer goede werk<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> gaan do<strong>en</strong> als al haar eig<strong>en</strong> kinder<strong>en</strong> niet in de weg<br />
hadd<strong>en</strong> gezet<strong>en</strong>. Maar waarschijnlijk werd<strong>en</strong> ook wij als de goede werk<strong>en</strong> beschouwd. Het was<br />
in die tijd beslist nog e<strong>en</strong> uiting van vroom katholicisme veel kinder<strong>en</strong> te krijg<strong>en</strong>. En moeder<br />
maakte ook beslist de indruk de opvoeding van dat al te zi<strong>en</strong> als e<strong>en</strong> project. Maar moeder had<br />
niets te mak<strong>en</strong> met mijn gevoel<strong>en</strong>s, met hoe ik zou will<strong>en</strong> zijn, zou will<strong>en</strong> do<strong>en</strong>.<br />
De lange vakanties, dat ik spelletjes moest do<strong>en</strong> met de familie, staan me nog als eindeloos<br />
voor de geest. Telk<strong>en</strong>s weer elk jaar naar dezelfde camping, met zijn all<strong>en</strong> zwemm<strong>en</strong>, et<strong>en</strong>,<br />
voetball<strong>en</strong>, verstoppertje spel<strong>en</strong>. Ik deed mee, maar was ook erg<strong>en</strong>s anders, opgeslot<strong>en</strong> in mijn<br />
eig<strong>en</strong> verhal<strong>en</strong> die ik met Harriet deelde.<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 20
Harriet ging elk jaar bij e<strong>en</strong> oom <strong>en</strong> tante <strong>en</strong> wat grote zwijgzame nev<strong>en</strong> loger<strong>en</strong> in de<br />
Achterhoek. Op e<strong>en</strong> boerderij waar ze heel veel tijd voor zich zelf had omdat het altijd druk was.<br />
De koei<strong>en</strong> moest<strong>en</strong> gemolk<strong>en</strong>, het hooi binn<strong>en</strong>gehaald, het dak gerepareerd, de vark<strong>en</strong>s<br />
gevoederd. Harriet maakte de hokk<strong>en</strong> van de konijn<strong>en</strong> schoon of voerde de kipp<strong>en</strong> <strong>en</strong> raapte<br />
eier<strong>en</strong>, zette koffie <strong>en</strong> had de rest van de dag voor zichzelf om te mijmer<strong>en</strong>, te lez<strong>en</strong> of e<strong>en</strong><br />
wandeling te mak<strong>en</strong>.<br />
Hoe graag zou ik in mijn e<strong>en</strong>tje gaan wandel<strong>en</strong> of fiets<strong>en</strong> of naar het eiland zwemm<strong>en</strong>. To<strong>en</strong> ik<br />
dat laatste e<strong>en</strong>s opperde nam moeder mete<strong>en</strong> de organisatie ter hand <strong>en</strong> stuurde e<strong>en</strong> broer<br />
mee voor de veiligheid <strong>en</strong> to<strong>en</strong> die toch al mee moest kon de rest ook wel mee. Niets begreep<br />
ze ervan, helemaal niets.<br />
Er was ge<strong>en</strong> sprake van dat ik met Harriet mee op vakantie zou gaan. 'Nee hoor kind dan zijn<br />
we toch niet met zijn all<strong>en</strong> op vakantie, dat is zo ongezellig', of dat Harriet met mij mee zou<br />
gaan. Dat laatste had vast wel gekund, maar dan was Harriet meegezog<strong>en</strong> in het<br />
familiegebeur<strong>en</strong>. In het elke avond met zijn all<strong>en</strong> zing<strong>en</strong> rond het kampvuur, gezam<strong>en</strong>lijk de<br />
hele dag hout zoek<strong>en</strong> of de andere dag bram<strong>en</strong>plukk<strong>en</strong> <strong>en</strong> bosbess<strong>en</strong>. Er zou ge<strong>en</strong> mom<strong>en</strong>t<br />
gegund word<strong>en</strong> aan ons sam<strong>en</strong>. Ik zou haar kwijt rak<strong>en</strong> in de familie. Dat leek helemaal ge<strong>en</strong><br />
goed idee. Ik kon het Harriet ook echt niet aando<strong>en</strong>. Ik zou me doodscham<strong>en</strong>.<br />
In Santa Cruz is het vast niet koud. Santa Cruz in Californië, de eeuwige zomer, het optimisme<br />
van de Amerikaanse droom komt daar voort uit het weer. Harriet was zo'n veelbelov<strong>en</strong>de leer-<br />
ling, zo'n wijsneus die altijd alles wist. Zo'n begaafd kind dat overal belangstelling voor had <strong>en</strong><br />
haar or<strong>en</strong> <strong>en</strong> og<strong>en</strong> wijd op<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> hoogbegaafde leidersfiguur, voorbestemd e<strong>en</strong><br />
toponderzoeksinstituut te leid<strong>en</strong>. Ze kwam iets te vroeg de prins op het witte paard teg<strong>en</strong>. Deze<br />
t<strong>en</strong>niss<strong>en</strong>de tandarts is wel weer net zo hard op e<strong>en</strong> ander paard er vandoor gegaan maar to<strong>en</strong><br />
was het kwaad al geschied. Om iets nuttigs te studer<strong>en</strong> deed Harriet Pedagogiek. Dan wist ze<br />
iets van kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong> kon ze iets sociaals do<strong>en</strong>, als ze al wat wilde do<strong>en</strong>. Ze is er in<br />
afgestudeerd to<strong>en</strong> Paul er met e<strong>en</strong> nog mooiere blonde dame, maar nu met heel veel geld van<br />
door was. Maar zet maar e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> toponderzoeksinstituut op in de Pedagogiek. Nee dat werd<br />
niets. Ze heeft e<strong>en</strong> tijdje tijd<strong>en</strong>s haar studie gewerkt aan e<strong>en</strong> school voor zmlk tot ze er gek van<br />
werd <strong>en</strong> is to<strong>en</strong> gaan rondreiz<strong>en</strong> in de VS tot ze e<strong>en</strong> tweede Paul ontmoette in New York. Deze<br />
Paul, e<strong>en</strong> stuk intellig<strong>en</strong>ter, hoewel dat moeilijk te zegg<strong>en</strong> is van Amerikan<strong>en</strong> wier IQ toch nooit<br />
bov<strong>en</strong> de honderd lijkt te reik<strong>en</strong> als ze hun mond op<strong>en</strong> do<strong>en</strong>, t<strong>en</strong>nist niet maar doet in de<br />
theoretische fysica <strong>en</strong> heeft nu e<strong>en</strong> mooie baan in Santa Cruz. Het is te hop<strong>en</strong> dat Harriet haar<br />
hoogbegaafdheid heeft doorgegev<strong>en</strong> aan haar kinder<strong>en</strong>, dan doet ze er nog iets nuttigs mee.<br />
Maar dat ik niets over die kinder<strong>en</strong> hoor is e<strong>en</strong> veeg tek<strong>en</strong>.<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 21
Ach met mij is het toch ook niet beter gesteld. In e<strong>en</strong> t<strong>en</strong> dode opgeschrev<strong>en</strong> c<strong>en</strong>trum, waar<br />
vroeg of laat de bom valt. Het geld zal nog wel binn<strong>en</strong>kom<strong>en</strong>, dat krijg ik wel voor elkaar.<br />
Hoewel er ge<strong>en</strong> sprake van zal zijn dat dat ook op mijn conto geschrev<strong>en</strong> wordt. Maar e<strong>en</strong>s zal<br />
toch duidelijk word<strong>en</strong> dat hier niemand functioneert, dat er niets uit dit c<strong>en</strong>trum voortkomt<br />
behalve prachtige subsidieaanvrag<strong>en</strong> voor project<strong>en</strong> die niet uitgevoerd word<strong>en</strong>. Dat m<strong>en</strong> thuis<br />
zit te schuil<strong>en</strong> of te werk<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> geheel andere carrière.<br />
Eig<strong>en</strong>lijk kon ik me wel voorstell<strong>en</strong> dat Paula de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> niet zo op hun woord vertrouwde. En<br />
dat ze eig<strong>en</strong>lijk verder ge<strong>en</strong> echte vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> of vri<strong>en</strong>dinn<strong>en</strong> had. Ze had al zoveel klot<strong>en</strong>ding<strong>en</strong> in<br />
haar lev<strong>en</strong> meegemaakt. M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met wie ze sam<strong>en</strong>werkte bij Wij Vrouw<strong>en</strong> Eis<strong>en</strong> hadd<strong>en</strong> haar<br />
zo van de <strong>en</strong>e op de andere dag als e<strong>en</strong> bakste<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> vall<strong>en</strong> omdat ze naar de<br />
vruchtbaarheidskliniek ging. Of ja t<strong>en</strong>minste dat dacht ze dat de red<strong>en</strong> was. En die collega's op<br />
het RIAGG gund<strong>en</strong> haar ook het licht in de og<strong>en</strong> niet. Had ze e<strong>en</strong> goed idee, dan ging er<br />
iemand anders mee vandoor. Het werk<strong>en</strong> daar werd haar ook eig<strong>en</strong>lijk min of meer onmogelijk<br />
gemaakt. Ze kreeg steeds minder cliënt<strong>en</strong> toegewez<strong>en</strong>. Zog<strong>en</strong>aamd omdat er <strong>en</strong>kele klacht<strong>en</strong><br />
war<strong>en</strong> binn<strong>en</strong>gekom<strong>en</strong> over onzorgvuldige behandeling. Maar eig<strong>en</strong>lijk omdat de andere<br />
therapeut<strong>en</strong> zich bedreigd voeld<strong>en</strong> omdat ze te goed was <strong>en</strong> de cliënt<strong>en</strong> te snel van hun kwal<strong>en</strong><br />
afhielp. Terwijl zo'n incestverled<strong>en</strong> alle<strong>en</strong> al voldo<strong>en</strong>de is om het wantrouw<strong>en</strong> je lev<strong>en</strong> te lat<strong>en</strong><br />
beheers<strong>en</strong>.<br />
Gelukkig stond daarteg<strong>en</strong>over dat ze ontzett<strong>en</strong>d veel m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> k<strong>en</strong>de. Uit haar actieverled<strong>en</strong><br />
k<strong>en</strong>de ze veel politici. En ook haar geliefde had e<strong>en</strong> reuze interessante k<strong>en</strong>niss<strong>en</strong>kring met zijn<br />
baan als journalist, dan kon je wel e<strong>en</strong> potje brek<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> lobby voer<strong>en</strong>.<br />
Moeder had haar hele lev<strong>en</strong> hard gewerkt <strong>en</strong> droog brood geget<strong>en</strong>. Tot ze natuurlijk mijn vader<br />
teg<strong>en</strong> kwam <strong>en</strong> e<strong>en</strong> goede partij aan de haak sloeg. Ze was to<strong>en</strong> pas twintig, dus het hele lev<strong>en</strong><br />
moest eig<strong>en</strong>lijk nog beginn<strong>en</strong>. Nu kan ik me wel voorstell<strong>en</strong> dat ze de eerste twintig jar<strong>en</strong> zo<br />
lang vond dur<strong>en</strong> dat het e<strong>en</strong> heel lev<strong>en</strong> leek. Maar to<strong>en</strong> vond ik het allemaal zo’n onzin, dat wij<br />
kinder<strong>en</strong> met dat verhaal geterroriseerd moest<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Hoe goed wij het wel niet hadd<strong>en</strong>,<br />
hoe veel luxe <strong>en</strong> elk jaar op vakantie! Ze had gelijk natuurlijk, we hadd<strong>en</strong> het breed. Alles<br />
waarvan mijn moeder dacht dat we het nodig zoud<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>, kreg<strong>en</strong> we. We hoefd<strong>en</strong><br />
niet veel te do<strong>en</strong>, alle<strong>en</strong> die eeuwige beurt<strong>en</strong> rond het avondet<strong>en</strong>, <strong>en</strong> je eig<strong>en</strong> kamer pijnlijk<br />
netjes houd<strong>en</strong>. Nieuwe tas, nieuwe kler<strong>en</strong>, nieuwe fiets, groot huis, grote auto, studietoelage<br />
voor de kinder<strong>en</strong>. Het kon er allemaal af voor iedere<strong>en</strong>. Geld kwam er g<strong>en</strong>oeg binn<strong>en</strong> vanuit het<br />
hav<strong>en</strong>bedrijf waar vader hele dag<strong>en</strong> doorbracht achter zijn veel te grote bureau in e<strong>en</strong> veel te<br />
grote kamer. Het is mij nooit helemaal duidelijk geword<strong>en</strong> wat hij daar deed achter dat bureau.<br />
De briev<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> allemaal door talloze verschill<strong>en</strong>de meisjes getypt, de financiën werd<strong>en</strong><br />
bijgehoud<strong>en</strong> door de boekhouders, het werk gedaan door de arbeiders, zoals die to<strong>en</strong> nog<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 22
g<strong>en</strong>oemd werd<strong>en</strong>, de contact<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> gelegd door de verteg<strong>en</strong>woordigers die van hot naar<br />
her reisd<strong>en</strong>. Vader hield niet zo van dat reiz<strong>en</strong>. Soms ontkwam hij er niet aan zelf ook e<strong>en</strong>s op<br />
bezoek te gaan bij e<strong>en</strong> grote klant of toekomstige handelspartner. Maar hij beperkte die reisjes<br />
liever tot e<strong>en</strong> dag of twee om zo snel mogelijk weer terug te kunn<strong>en</strong> zijn in de grote kamer. Ik<br />
d<strong>en</strong>k dat hij daar al zijn boek<strong>en</strong> had staan, geschied<strong>en</strong>isboek<strong>en</strong> bij voorkeur, of mooie oude<br />
uitgav<strong>en</strong> van klassiekers, filosofische werk<strong>en</strong> ook. Er was veel dat hem boeide, zolang het maar<br />
veilig op papier stond <strong>en</strong> niet teveel inbreuk maakte op zijn emoties of gedrag. Alle<strong>en</strong> zijn<br />
gedachtewereld mocht erdoor aangetast word<strong>en</strong>. Daar kon toch niemand aankom<strong>en</strong>, ook<br />
moeder niet.<br />
Het eig<strong>en</strong> bedrijv<strong>en</strong> idee liet me niet los. Het moest aan e<strong>en</strong> aantal voorwaard<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong>:<br />
Punt e<strong>en</strong>: het moet interessant zijn, e<strong>en</strong> product dat nog in ontwikkeling is. Vrouwvri<strong>en</strong>delijke<br />
anticonceptie bijvoorbeeld, of e<strong>en</strong> middel teg<strong>en</strong> m<strong>en</strong>struele ongemakk<strong>en</strong>. Nu vond ik het<br />
jammer niet in de onderzoeksrichting verder te zijn gegaan na mijn studie <strong>en</strong> in plaats daarvan<br />
de beleidskant gekoz<strong>en</strong> te hebb<strong>en</strong>. Maar to<strong>en</strong> leek dat het meest maatschappijgericht. De beste<br />
optie de wereld te verander<strong>en</strong>.<br />
Paula dacht mee. Haar leek de productomschrijving te beperkt. Daar is nooit e<strong>en</strong> goed<br />
bedrijfsplan op te mak<strong>en</strong>. Anderzijds, vrouw<strong>en</strong>gezondheidsc<strong>en</strong>tra bestaan al in overvloed <strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> zichzelf niet bedruip<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> farmaceutische industrie alle<strong>en</strong> voor<br />
vrouw<strong>en</strong>product<strong>en</strong> moest het ook niet word<strong>en</strong> want dan kijk je niet naar heel de m<strong>en</strong>s <strong>en</strong> b<strong>en</strong> je<br />
alle<strong>en</strong> maar bezig met het ontwikkel<strong>en</strong> van allopatische stoff<strong>en</strong> voor ingrep<strong>en</strong> in de m<strong>en</strong>selijke<br />
stofwisseling. Het zou niet moet<strong>en</strong> gaan om voorlichting <strong>en</strong> hulp aan individuele vrouw<strong>en</strong> alle<strong>en</strong>,<br />
maar vooral ook om het opspor<strong>en</strong> van gezondheidsrisico's voor vrouw<strong>en</strong>, om het id<strong>en</strong>tificer<strong>en</strong><br />
van verget<strong>en</strong> groep<strong>en</strong> <strong>en</strong> het ontwikkel<strong>en</strong> van project<strong>en</strong> om de situatie van die verget<strong>en</strong><br />
groep<strong>en</strong> te verbeter<strong>en</strong>.<br />
Er moest uiteraard e<strong>en</strong> bestuur kom<strong>en</strong>, beslot<strong>en</strong> Paula <strong>en</strong> ik in overleg. Het leek me dat Paula<br />
in haar kist goede <strong>en</strong> beroemde bek<strong>en</strong>d<strong>en</strong> e<strong>en</strong> voorraad bestuursled<strong>en</strong> zou moet<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>. Al<br />
brainstorm<strong>en</strong>d passeerde half Nederland. Het viel al niet mee e<strong>en</strong> leuk clubje te bed<strong>en</strong>k<strong>en</strong>.<br />
Want A is wel heel aardig, maar absoluut e<strong>en</strong> nitwit, B is wel heel goed maar wat e<strong>en</strong><br />
sacherijnig kr<strong>en</strong>g is dat, C is misschi<strong>en</strong> wel wat maar nog wat jong <strong>en</strong> wat weinig netwerk om<br />
zich he<strong>en</strong>. Met D heeft Paula al jar<strong>en</strong> on<strong>en</strong>igheid, E is vreselijk geweest teg<strong>en</strong> haar. F is echt<br />
heel bekwaam maar kan absoluut niet met G. Ik d<strong>en</strong>k dat Paula wellicht H, I <strong>en</strong> J maar moet<br />
vrag<strong>en</strong>, maar volg<strong>en</strong>s Paula kan ik dat maar beter do<strong>en</strong>.<br />
Als ik dan aan het bell<strong>en</strong> sla met wat nam<strong>en</strong> van m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die tijd<strong>en</strong>s het brainstorm<strong>en</strong> niet<br />
helemaal uit de boot zijn gevall<strong>en</strong>, blijk<strong>en</strong> veel van het lijstje niet te kunn<strong>en</strong>. 'Ach je hebt mijn<br />
naam van Paula wat leuk dat ze aan mij d<strong>en</strong>kt, ja leuk idee wel dat c<strong>en</strong>trum. Ik zal er e<strong>en</strong>s over<br />
nad<strong>en</strong>k<strong>en</strong>, ik heb het wel erg druk.' Moeizaam via via krijg ik wat voor mij onbek<strong>en</strong>de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> in<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 23
e<strong>en</strong> bestuurtje bije<strong>en</strong>. Niet H, I <strong>en</strong> J, de bek<strong>en</strong>d<strong>en</strong> van Paula blijk<strong>en</strong> met elkaar geme<strong>en</strong> te<br />
hebb<strong>en</strong> dat ze meester zijn in de boot af houd<strong>en</strong>.<br />
‘Marlies, de baas heeft nog gebeld, of je haar terug belt. Ze kan niet kom<strong>en</strong> vandaag want de<br />
auto is kapot.’ Ja <strong>en</strong> met de tram met die kou dat kan ze natuurlijk niet want daar krijgt ze reuma<br />
van of nee dat zal wel op de bronchitis gegooid word<strong>en</strong>. Baas bell<strong>en</strong> dus, baas bell<strong>en</strong>, laat ik<br />
dat maar ev<strong>en</strong> uitstell<strong>en</strong>. Eerst die brief af.<br />
Eerst die brief af. Ik maak me ev<strong>en</strong> kwaad. Zo’n toer is dat ook niet zo’n brief. Hoeveel<br />
subsidieverzoek<strong>en</strong> heb ik al niet geschrev<strong>en</strong>. Honderd<strong>en</strong> zeker. Waarvan zo’n ti<strong>en</strong> proc<strong>en</strong>t met<br />
succes. Elke keer weer e<strong>en</strong> project binn<strong>en</strong>hal<strong>en</strong> <strong>en</strong> nieuwe m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> aantrekk<strong>en</strong> om het uit te<br />
voer<strong>en</strong>. Nieuwe m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die vol <strong>en</strong>thousiasme solliciter<strong>en</strong> <strong>en</strong> beginn<strong>en</strong>. Zo leuk. Ze hebb<strong>en</strong><br />
zoveel over het c<strong>en</strong>trum gehoord. Wat hebb<strong>en</strong> ze er e<strong>en</strong> zin in. Ze voel<strong>en</strong> zich geheel<br />
geïnspireerd door de praatjes van de baas. Zo’n leuke b<strong>en</strong>adering, zo m<strong>en</strong>selijk <strong>en</strong> vol warmte.<br />
Na e<strong>en</strong> maand begint het wat te wrijv<strong>en</strong>. Baas wil het anders. Doe het nog maar e<strong>en</strong>s over. Je<br />
kunt het beter. Baas begint teg<strong>en</strong> mij te klag<strong>en</strong>. Eerst wat bedekt. ‘Leuke meid maar wat<br />
langzaam, niet echt briljant’. Of: ‘Leuke meid maar heeft veel leiding nodig. Ik heb e<strong>en</strong> hele<br />
middag met haar gewerkt <strong>en</strong> ze snapt het nog niet’ - als ze e<strong>en</strong> half uurtje met bijvoorbeeld<br />
Johanna gesprok<strong>en</strong> heeft. Johanna, e<strong>en</strong> van de laatst aangetrokk<strong>en</strong> projectleiders, loopt<br />
daarna geheel verward rond. Ziet kop noch staart meer aan het project verschijn<strong>en</strong>. Is<br />
vervolg<strong>en</strong>s twee dag<strong>en</strong> ziek <strong>en</strong> probeert het daarna nog e<strong>en</strong> keer. Sam<strong>en</strong> prober<strong>en</strong> we kop <strong>en</strong><br />
staart weer aan het project te bevestig<strong>en</strong> <strong>en</strong> bed<strong>en</strong>k<strong>en</strong> e<strong>en</strong> stapp<strong>en</strong>plan. Twee dag<strong>en</strong> later<br />
verschijnt Baas weer <strong>en</strong> roept Johanna bij haar op de kamer. Wat er besprok<strong>en</strong> wordt kom ik<br />
doorgaans niet te wet<strong>en</strong>, maar als ik Johanna daarna weer teg<strong>en</strong>kom kijkt ze me niet meer aan.<br />
Daarna b<strong>en</strong> ik de gebet<strong>en</strong> hond. Gezi<strong>en</strong> de gesprekk<strong>en</strong> die de baas af <strong>en</strong> toe met mij of<br />
eig<strong>en</strong>lijk meer teg<strong>en</strong> mij voert over ander<strong>en</strong>, neem ik aan dat er aan Johanna verteld is dat ik<br />
incompet<strong>en</strong>t b<strong>en</strong>, de baas altijd teg<strong>en</strong>werk <strong>en</strong> bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> geroddeld heb over Johanna. Zo iets,<br />
of wellicht dat de participant<strong>en</strong> in het project allemaal e<strong>en</strong> gruwelijke hekel aan me hebb<strong>en</strong>, dat<br />
Johanna het project vooral niet zo moet uitvoer<strong>en</strong> als wij sam<strong>en</strong> hadd<strong>en</strong> bedacht, want met die<br />
project<strong>en</strong> waar ik me mee bemoei gaat het altijd mis <strong>en</strong> bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> nou je snapt wel dat Marlies<br />
e<strong>en</strong> beetje bang van je is omdat jij zoveel beter b<strong>en</strong>t dan zij. Baas komt daarna teg<strong>en</strong> mij<br />
klag<strong>en</strong> dat er met die Johanna niet veel te beginn<strong>en</strong> valt, heel erg incompet<strong>en</strong>t <strong>en</strong> als maar over<br />
jou roddel<strong>en</strong>. Ze heeft er e<strong>en</strong> hard hoofd in of dat ooit nog wat wordt met het project <strong>en</strong> als dat<br />
zo is dan komt het omdat zij, baas zelf, er zoveel tijd in gestok<strong>en</strong> heeft. Maar ja, we kunn<strong>en</strong><br />
zeker niet meer van haar af hè? Vervolg<strong>en</strong>s loopt ze Johanna’s kamer binn<strong>en</strong> <strong>en</strong> zal daar<br />
ongetwijfeld gaan vertell<strong>en</strong> dat ik eig<strong>en</strong>lijk haar contract niet wil verl<strong>en</strong>g<strong>en</strong>, maar dat de baas<br />
vierkant achter haar is gaan staan <strong>en</strong> zolang zij er is zal het niet gebeur<strong>en</strong>. Nog weer drie<br />
maand<strong>en</strong> later is Johanna t<strong>en</strong> einde raad. De participant<strong>en</strong> in het project zijn allemaal erg<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 24
kwaad op haar, dat er maar ge<strong>en</strong> start gemaakt wordt met de werkelijke uitvoering <strong>en</strong> dat het<br />
project alle kant<strong>en</strong> opwaaiert behalve de richting die oorspronkelijk was aangegev<strong>en</strong>. Na nog<br />
drie maand<strong>en</strong> ploeter<strong>en</strong> is Johanna vervolg<strong>en</strong>s zes maand<strong>en</strong> overspann<strong>en</strong>. Nu is ze wel beter<br />
verklaard maar niet van plan zich nog op het c<strong>en</strong>trum te lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong>. Baas verwijt dit mij.<br />
Ongetwijfeld belde ze daarom. Om te zegg<strong>en</strong> dat ik Johanna moet sommer<strong>en</strong> op kantoor te<br />
verschijn<strong>en</strong>.<br />
De brief is af. Ik br<strong>en</strong>g het flopje naar Marja om haar op briefpapier te lat<strong>en</strong> uitdraai<strong>en</strong>. Weet je<br />
wat? Ik bel de baas om te vrag<strong>en</strong> of zij met haar naam er onder wil. Dan negeer ik gewoon dat<br />
zij gebeld heeft. Wellicht vergeet ze haar eig<strong>en</strong> onderwerpje. Ik voel er niets voor om Johanna<br />
te bell<strong>en</strong>. Natuurlijk kunn<strong>en</strong> we haar ontslaan weg<strong>en</strong>s werkweigering. Maar anderzijds heeft ze<br />
het morele recht om zich niet te lat<strong>en</strong> schoffer<strong>en</strong> <strong>en</strong> zich thuis rustig voor te bereid<strong>en</strong> op e<strong>en</strong><br />
andere baan.<br />
Het bleef niet zo, dat moeder het niet wist van die abortus. Op e<strong>en</strong> van die sporadische<br />
week<strong>en</strong>d<strong>en</strong> dat ik naar huis ging, meelift<strong>en</strong>d met e<strong>en</strong> vage k<strong>en</strong>nis die ook die kant opging, werd<br />
ik direct ontvang<strong>en</strong> in de huiskamer. De ander<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> naar hun kamers gestuurd. Groot,<br />
recht <strong>en</strong> vol rechtvaardigheid zat daar moeder op het puntje van haar stoel met vader ietwat<br />
bedremmeld naast zich weggezakt in de bank. ‘Zo Marlies, wij moet<strong>en</strong> e<strong>en</strong>s ev<strong>en</strong> met je<br />
prat<strong>en</strong>’. Het hele lev<strong>en</strong> werd doorgezaagd. Hoe ze me opgevoed hadd<strong>en</strong>, wat de belangrijke<br />
waard<strong>en</strong> <strong>en</strong> norm<strong>en</strong> war<strong>en</strong> die ze me hadd<strong>en</strong> bijgebracht. Dat ik altijd al zo dwars was <strong>en</strong><br />
ondankbaar. Dat het gezin het belangrijkste <strong>en</strong> hoogste goed was wat ze te bied<strong>en</strong> hadd<strong>en</strong> in<br />
dit lev<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat ik mij daaraan onttrok. Dat sex <strong>en</strong> liefde onverbrekelijk met elkaar verbond<strong>en</strong><br />
war<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat je je als vrouw maar aan één man geeft. Dat die jongeman maar e<strong>en</strong>s ev<strong>en</strong><br />
k<strong>en</strong>nis moest kom<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat het vanzelfsprek<strong>en</strong>d was dat ik natuurlijk weer thuis zou<br />
kom<strong>en</strong> won<strong>en</strong>. Ga je eig<strong>en</strong>lijk wel naar de kerk daar als je het week<strong>en</strong>d overblijft? Dat ik zoiets<br />
deed, dat zo in ging teg<strong>en</strong> alle waard<strong>en</strong> <strong>en</strong> norm<strong>en</strong> van ons gezin, dat kon natuurlijk helemaal<br />
niet. Maar ze war<strong>en</strong> bereid mij uiteindelijk te vergev<strong>en</strong> als ik me weer zou onderwerp<strong>en</strong> aan hun<br />
regels. Nu hadd<strong>en</strong> ze gedacht dat het het beste was als ik e<strong>en</strong> maand op retraite zou gaan in<br />
e<strong>en</strong> klooster, e<strong>en</strong> bevri<strong>en</strong>de priester had h<strong>en</strong> e<strong>en</strong> heel goed adres aangerad<strong>en</strong>. Dan kon ik daar<br />
boete do<strong>en</strong> <strong>en</strong> tot bezinning kom<strong>en</strong>. Omdat het gezin het hoogste goed was war<strong>en</strong> ze dit<br />
allemaal voor mij bereid te do<strong>en</strong>, zodat ik weer terug kon kom<strong>en</strong>.<br />
Ik heb vast allerlei onbezonn<strong>en</strong> ding<strong>en</strong> gezegd, zoals dat het maar de vraag was of ik het h<strong>en</strong><br />
kon vergev<strong>en</strong> dat ze me zo opgevoed hadd<strong>en</strong> <strong>en</strong> mijn jeugd verpest met dat vreselijke<br />
familielev<strong>en</strong>. Of met hoeveel jong<strong>en</strong>s ze precies wild<strong>en</strong> k<strong>en</strong>nis mak<strong>en</strong>, maar er bleef me vooral<br />
door het hoofd spok<strong>en</strong> hoe ze dit in godsnaam te wet<strong>en</strong> zijn gekom<strong>en</strong>. Dat kon helemaal niet.<br />
Niemand wist het, alle<strong>en</strong> Harriet. En zelfs al zou Harriet onbetrouwbaar zijn geblek<strong>en</strong>, de relatie<br />
tuss<strong>en</strong> mijn ouders <strong>en</strong> haar is nooit van di<strong>en</strong> aard geweest dat ze haar aan de telefoon te woord<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 25
gestaan zoud<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>. Moeder bleef natuurlijk tijd<strong>en</strong>s dit gesprek, terwijl ik ongetwijfeld op zijn<br />
minst op hoge toon gesprok<strong>en</strong> zal hebb<strong>en</strong>, zeer verstandig <strong>en</strong> kalm <strong>en</strong> overtuigd van haar<br />
gelijk. Vader heeft al die tijd nauwelijks iets gezegd, behalve het instemm<strong>en</strong>de gegrom op de<br />
opmerking<strong>en</strong> van moeder, ‘hè vader zo is het toch?’. Ze was zo kalm <strong>en</strong> overtuigd dat ze er niet<br />
op bedacht was dat ik to<strong>en</strong> ik opstond om naar de wc te gaan mijn spull<strong>en</strong> pakte <strong>en</strong> de deur<br />
uitliep.<br />
Ik heb nooit meer contact opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> <strong>en</strong> zij niet met mij. Ge<strong>en</strong> van mijn broers of zuss<strong>en</strong> kwam<br />
op de geweldige gedachte om e<strong>en</strong>s naar me op zoek te gaan, om e<strong>en</strong>s te informer<strong>en</strong> naar mij,<br />
of om de regels van mijn ouders te trotser<strong>en</strong> <strong>en</strong> bij me op bezoek te kom<strong>en</strong>. Ongetwijfeld was<br />
het ze verbod<strong>en</strong>. Ongetwijfeld was h<strong>en</strong> duidelijk gemaakt dat ik iets vreselijks had gedaan, iets<br />
onvergeeflijks <strong>en</strong> dat ze voor hun eig<strong>en</strong> ziel<strong>en</strong>heil er goed aan zoud<strong>en</strong> do<strong>en</strong> me niet meer te<br />
zi<strong>en</strong> of te sprek<strong>en</strong>. Maar dat ze dat allemaal ook nog slikt<strong>en</strong>, dat stak me. E<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele keer zag<br />
ik broer Herman in de stad, dan draaide hij zich van me weg. Ik heb zelf ook niet meer de<br />
moeite g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> om hem op zijn bek te slaan daarvoor. Mijn andere zuss<strong>en</strong> <strong>en</strong> broers zag ik<br />
nooit meer. We leefd<strong>en</strong> blijkbaar andere lev<strong>en</strong>s, gescheid<strong>en</strong> circuits, andere sted<strong>en</strong>, andere<br />
ideal<strong>en</strong>.<br />
Harriet bezwoer me dat ze het echt aan niemand had verteld. Ja natuurlijk wel aan Paul1. ‘Wat<br />
dacht je nou, daar bespreek ik alles mee, maar die vertelt het echt niet verder. Zo is hij niet’.<br />
Paul1 was heel anders dan Harriet zich voorstelde. Ik heb haar to<strong>en</strong> eindelijk toegeschreeuwd<br />
hoe ik over Paul1 dacht. Dat heeft ze me niet vergev<strong>en</strong>. Paul1 heeft natuurlijk bij zijn ouders<br />
thuis spann<strong>en</strong>de verhal<strong>en</strong> will<strong>en</strong> vertell<strong>en</strong> over het ruige stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong>lev<strong>en</strong>. Bij die leeghoofdige<br />
ouders van hem met al dat veel te nieuwe geld <strong>en</strong> die slechte smaak. Om indruk te mak<strong>en</strong> op<br />
zijn mooie maar oerdomme zusje of zoiets. Ach misschi<strong>en</strong> roddelde hij wel gewoon uit<br />
kwaadaardigheid. En die leeghoofdige ouders kond<strong>en</strong> in hun og<strong>en</strong> meters in status stijg<strong>en</strong> door<br />
contact te krijg<strong>en</strong> met mijn ouders. Ze hoefd<strong>en</strong> alle<strong>en</strong> maar e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> keer wel op zondag in de<br />
kerk te verschijn<strong>en</strong> <strong>en</strong> alle<strong>en</strong> maar e<strong>en</strong> kort gesprekje aan te knop<strong>en</strong>. ‘Hoe gaat het? En met de<br />
kinder<strong>en</strong>. Hoe bevalt Marlies de studie? Onze Paul heeft e<strong>en</strong> geweldige tijd. Besteedt natuurlijk<br />
veel te veel tijd aan het stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong>corps <strong>en</strong> zo komt er van studer<strong>en</strong> weinig terecht. Maar ik zit<br />
hem wel achter zijn broek. Hij moet t<strong>en</strong>tam<strong>en</strong>s hal<strong>en</strong> anders stopt de toelage. Ik hoor dat<br />
Marlies e<strong>en</strong> vri<strong>en</strong>dje heeft? Jullie hebb<strong>en</strong> nog ge<strong>en</strong> k<strong>en</strong>nis gemaakt? Ik weet dat jullie er teg<strong>en</strong><br />
zijn maar misschi<strong>en</strong> is het toch goed om het met Marlies over voorbehoedsmiddel<strong>en</strong> te hebb<strong>en</strong>.<br />
Je weet hoe dat gaat teg<strong>en</strong>woordig onder die stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. En zo’n abortus dat hakt er natuurlijk<br />
wel in, dat kun je voortaan toch beter voorkom<strong>en</strong>.’<br />
Of, misschi<strong>en</strong> e<strong>en</strong> nog directere methode. ‘Hoe gaat het met Marlies, heeft ze nog last van die<br />
abortus?’<br />
Harriet maakte het niet uit met Paul1. Ze zei mijn verdachtmaking<strong>en</strong> niet te will<strong>en</strong> gelov<strong>en</strong>. Maar<br />
hoe zou het anders gegaan kunn<strong>en</strong> zijn? Ze vond het meer voor de hand ligg<strong>en</strong> dat mijn ouders<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 26
e<strong>en</strong> spion achter me aan hadd<strong>en</strong> gestuurd, iemand die in de gat<strong>en</strong> hield of ik me wel keurig aan<br />
al hun norm<strong>en</strong> <strong>en</strong> waard<strong>en</strong> hield in die <strong>en</strong>ge grote stad. Harriet hield niet zo van mijn ouders. Nu<br />
was dat niet geheel onbegrijpelijk. Mijn ouders hield<strong>en</strong> ook niet van Harriet. Althans mijn<br />
moeder niet, mijn vader heb ik er nooit zo over gehoord. Die hield doorgaans overal zijn mond<br />
over. Het moet hem ooit wel e<strong>en</strong>s opgevall<strong>en</strong> zijn dat Harriet mijn vri<strong>en</strong>din was, bijvoorbeeld<br />
to<strong>en</strong> haar ouders kwam<strong>en</strong> k<strong>en</strong>nis mak<strong>en</strong>. Maar hij had dit net zo goed weer verdrong<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />
hebb<strong>en</strong>. Ik vraag me af of hij wel de nam<strong>en</strong> <strong>en</strong> verjaardag<strong>en</strong> van zijn kinder<strong>en</strong> k<strong>en</strong>de. De mijne<br />
zal hij nu in ieder geval wel verget<strong>en</strong> zijn. Ik d<strong>en</strong>k niet dat het zijn idee was zoveel kinder<strong>en</strong> te<br />
krijg<strong>en</strong>. Zo vroom was hij niet <strong>en</strong> teveel gesteld op zijn eig<strong>en</strong> tijd <strong>en</strong> eig<strong>en</strong> ruimte. Maar niet<br />
doortast<strong>en</strong>d g<strong>en</strong>oeg om die eig<strong>en</strong> ruimte ook los te krijg<strong>en</strong> van mijn moeder.<br />
Ze was vroeger vast e<strong>en</strong> heel mooie vrouw geweest. Zo mooi dat ze goed g<strong>en</strong>oeg bevond<strong>en</strong><br />
werd om in te trouw<strong>en</strong> in de goede <strong>en</strong> toch niet onbemiddelde familie van mijn vader, terwijl ze<br />
zelf voortkwam uit de verarmde midd<strong>en</strong>klasse. Haar vader was in de problem<strong>en</strong> gekom<strong>en</strong><br />
tijd<strong>en</strong>s de crisisjar<strong>en</strong> <strong>en</strong> zijn goed lop<strong>en</strong>de meubelzaak was snel achteruit gegaan. Uiteindelijk is<br />
hij geëindigd als leraar boekhoud<strong>en</strong>. Bijgeleerd in de avondur<strong>en</strong> <strong>en</strong> mogelijk in de gestol<strong>en</strong><br />
uurtjes tuss<strong>en</strong> de weinige klant<strong>en</strong> door. Net op tijd om nog e<strong>en</strong> klein p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong>tje van de<br />
overheid over te kunn<strong>en</strong> houd<strong>en</strong> to<strong>en</strong> hij 65 <strong>en</strong> uitgeblust was. Mijn grootmoeder was ondanks<br />
dat getob e<strong>en</strong> vrolijke vrouw geblev<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> milde houding t<strong>en</strong> opzichte van waard<strong>en</strong>,<br />
norm<strong>en</strong>, het geloof <strong>en</strong> geld. Het is wonderlijk dat mijn moeder niets van die relativer<strong>en</strong>de<br />
lev<strong>en</strong>shouding over heeft g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Of zou dit e<strong>en</strong> gebruikelijke g<strong>en</strong>eratieparadigmawisseling<br />
zijn. Net als in de koninklijke familie. De str<strong>en</strong>ge autoritaire Wilhelmina, opgevolgd door de<br />
uiterst gewone moederlijke Juliana, wier dochter het protocol, de afstand, de hiërarchie <strong>en</strong> de<br />
str<strong>en</strong>gheid weer invoerde.<br />
Ik moest op zoek naar geld, want die toelage kwam natuurlijk niet meer op mijn rek<strong>en</strong>ing nu. Ik<br />
heb van alles ondernom<strong>en</strong>. Schoonmak<strong>en</strong> in ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong>, typ<strong>en</strong> in het stadhuis, koffie<br />
sch<strong>en</strong>k<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> aftands bedrijf, erwt<strong>en</strong> in pott<strong>en</strong> stopp<strong>en</strong> <strong>en</strong> aardbei<strong>en</strong> plukk<strong>en</strong>. Tot ik bij<br />
Fransje op de kamer terecht kwam <strong>en</strong> met haar de mogelijkhed<strong>en</strong> doornam e<strong>en</strong> beurs aan te<br />
vrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> stud<strong>en</strong>tassist<strong>en</strong>tschap te vervull<strong>en</strong>. Fransje heeft mijn lev<strong>en</strong> gered <strong>en</strong> gezorgd<br />
dat ik mijn studie af kon mak<strong>en</strong>. En daarom zit ik hier nu ongesteld te wez<strong>en</strong> in dit tochtige<br />
gebouw, te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> dat ik het c<strong>en</strong>trum moet redd<strong>en</strong>. Omdat ik mijn medicijn<strong>en</strong>studie heb<br />
afgerond zonder artsexam<strong>en</strong> te do<strong>en</strong>. Omdat ik zonodig niet tot het establishm<strong>en</strong>t wilde<br />
behor<strong>en</strong> uit maatschappelijke overtuiging. Je moet toch wat met je idealisme <strong>en</strong> je intellectuele<br />
bagage, dus je richt e<strong>en</strong> c<strong>en</strong>trum op.<br />
Na die woord<strong>en</strong>wisseling over het verraad van Paul1 verkoelde de vri<strong>en</strong>dschap tuss<strong>en</strong> Harriet<br />
<strong>en</strong> mij nog verder. We kwam<strong>en</strong> elkaar wel e<strong>en</strong>s teg<strong>en</strong> op de fiets of in de m<strong>en</strong>sa <strong>en</strong> zeid<strong>en</strong><br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 27
elkaar dan wel gedag, maar veel meer was er niet. Harriet woonde vijf strat<strong>en</strong> verder in e<strong>en</strong><br />
stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong>huis met allemaal geweldige leuke jolige meid<strong>en</strong> van de vrouwelijke<br />
stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong>ver<strong>en</strong>iging. Uit e<strong>en</strong> soort liefdadigheid mocht Harriet daarbij won<strong>en</strong>, ze was weliswaar<br />
ge<strong>en</strong> lid van die club, dat was voor gewone sterveling<strong>en</strong> namelijk niet te betal<strong>en</strong>. Haar relatie<br />
met Paul, wel lid van het stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong>corps uiteraard, bezorgde haar toch e<strong>en</strong> kamer. Ik woonde<br />
in e<strong>en</strong> gewone stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong>flat met ti<strong>en</strong> ander<strong>en</strong> op de gang. Ti<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> is te veel om<br />
individuele verantwoordelijkheid te voel<strong>en</strong> voor de geme<strong>en</strong>schappelijke ruimtes. Zodat er e<strong>en</strong><br />
perman<strong>en</strong>te schimmellucht hing in de keuk<strong>en</strong>. De oorspronkelijke kleur van het fornuis, ter<br />
beschikking gesteld door stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong>huisvesting <strong>en</strong> waarschijnlijk wit, was geheel aan het oog<br />
onttrokk<strong>en</strong> door e<strong>en</strong> vette dikke koek. Het doucheputje was altijd verstopt met verschill<strong>en</strong>de<br />
kleur<strong>en</strong> har<strong>en</strong> <strong>en</strong> op het douchegordijn kwam de schimmel van onderuit opzett<strong>en</strong>. De jong<strong>en</strong>s in<br />
de flat pist<strong>en</strong> geregeld over de pot he<strong>en</strong> zonder daar de consequ<strong>en</strong>tie aan te verbind<strong>en</strong> dat er<br />
iets gedweild zou moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Doch alle luchtjes die door deze verwaarlozing ontstond<strong>en</strong><br />
werd<strong>en</strong> in toom gehoud<strong>en</strong> doordat de helft van de bewoners grote hoeveelhed<strong>en</strong> hash<br />
gebruikt<strong>en</strong>. Nee bij mij in de flat was het lang niet zo’n jolige boel. De <strong>en</strong>e helft was te<br />
ontspann<strong>en</strong> om jolig te zijn <strong>en</strong> de andere helft te gespann<strong>en</strong> doordat de viezigheid hun naar de<br />
keel vloog. Maar ik had al gauw ge<strong>en</strong> tijd om al te veel in de flat te zijn. Ik moest in mijn<br />
onderhoud zi<strong>en</strong> te voorzi<strong>en</strong> <strong>en</strong> ik probeerde het gat dat achtergelat<strong>en</strong> werd door Harriet op te<br />
vull<strong>en</strong> door nieuwe contact<strong>en</strong> aan te gaan. Deze contact<strong>en</strong> zocht ik in het in die tijd rijkelijk<br />
aanwezige actiewez<strong>en</strong>. Er moest<strong>en</strong> huiz<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gekraakt, er moest democratisch word<strong>en</strong><br />
bestuurd in de universiteit <strong>en</strong> als er dan e<strong>en</strong> beslissing viel die ons niet welgevallig was, moest<br />
er word<strong>en</strong> bezet. Bloem<strong>en</strong>hove moest bezet <strong>en</strong> abortus in het ziek<strong>en</strong>fondspakket, de VS<br />
moest<strong>en</strong> uit Vietnam <strong>en</strong> we moest<strong>en</strong> onze solidariteit betuig<strong>en</strong> aan Castro <strong>en</strong> Mao, waar we<br />
dan later weer spijt van kreg<strong>en</strong>. Het was e<strong>en</strong> drukke tijd kortom, het leverde ge<strong>en</strong> vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> op<br />
maar wel contact. Het was dan ook heel toevallig dat ik thuis was to<strong>en</strong> Harriet aanbelde <strong>en</strong> werd<br />
binn<strong>en</strong>gelat<strong>en</strong> door e<strong>en</strong> van de relaxtere types in de woone<strong>en</strong>heid. ‘Marlies, ja zou wel kunn<strong>en</strong><br />
dat Marlies hier woont, kijk maar ev<strong>en</strong>, weet je hoe ze er uit ziet? Ik heb ge<strong>en</strong> idee welke kamer<br />
je moet hebb<strong>en</strong> nee.’ Harriet zag er erg ongemakkelijk <strong>en</strong> bedremmeld uit to<strong>en</strong> ze na<br />
aanklopp<strong>en</strong> mijn kamer binn<strong>en</strong> stapte. Overdonderd door de viezige anonimiteit die<br />
contrasteerde met haar jolige door e<strong>en</strong> werkster schoon gehoud<strong>en</strong> huis.<br />
Paul1 had haar verlat<strong>en</strong> voor de rijke schone <strong>en</strong> Harriet was voor het eerst in haar lev<strong>en</strong><br />
wanhopig. Om Paul waar ze echt dol op was natuurlijk, om het lev<strong>en</strong> dat er nu heel anders uit<br />
was gaan zi<strong>en</strong> <strong>en</strong> om de meid<strong>en</strong> in haar huis die vond<strong>en</strong> dat het aan haar lag, dat hij haar<br />
verlat<strong>en</strong> had. Ze had iets niet goed gedaan. Waarschijnlijk niet g<strong>en</strong>oeg mee gebrald, niet<br />
g<strong>en</strong>oeg gedronk<strong>en</strong>, te hard gestudeerd, te intellig<strong>en</strong>t. Nu het met Paul1 uit was werd ze door de<br />
meid<strong>en</strong> in het huis niet meer als gelijke beschouwd. Ze was weer het armeluis kind, niet hun<br />
soort. Wat moest ze nu do<strong>en</strong>, ze had nog e<strong>en</strong> jaar nodig voor de studie. E<strong>en</strong> jaar nog maar,<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 28
mijn hemel, ik moest zeker nog e<strong>en</strong> jaar of vier. Maar mijn lev<strong>en</strong> was al eerder in elkaar gestort.<br />
Daar kon ik me nog niet overhe<strong>en</strong> zett<strong>en</strong>. Het was erg moedig dat ze met haar wanhoop naar<br />
me toe kwam <strong>en</strong> heel misschi<strong>en</strong> als ze to<strong>en</strong> teruggekom<strong>en</strong> was op het verraad van Paul, als ze<br />
toegegev<strong>en</strong> had dat het waarschijnlijk was dat Paul gekletst had over die abortus, dan was ik<br />
echt behulpzaam geweest, echt weer e<strong>en</strong> vri<strong>en</strong>din. Ik hoorde haar aan, ik schonk wat rosé <strong>en</strong> ik<br />
b<strong>en</strong> met haar meegegaan naar bureau stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong>huisvesting om snel e<strong>en</strong> nieuwe kamer los te<br />
prat<strong>en</strong> op sociale grond<strong>en</strong>. Harriet kwam ook op zo’n stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong>e<strong>en</strong>heid te won<strong>en</strong> aan de<br />
andere kant van de stad maar met dezelfde schimmel- <strong>en</strong> hashlucht. We zag<strong>en</strong> elkaar weer, zo<br />
nu <strong>en</strong> dan dronk<strong>en</strong> we sam<strong>en</strong> wat in de kroeg of bij elkaar op de koffie. Maar er bleef e<strong>en</strong><br />
zekere afstand. Harriet zag niets in al mijn actiebezighed<strong>en</strong>. Naar haar m<strong>en</strong>ing zou de macht in<br />
de hand<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> van de brall<strong>en</strong>de jong<strong>en</strong>s, met de jolige meid<strong>en</strong> aan hun zijde, gewoon als de<br />
sociale erf<strong>en</strong>is van hun ouders <strong>en</strong> hun netwerk<strong>en</strong>. Wat wij linkse types zoud<strong>en</strong> bereik<strong>en</strong> was<br />
wat gerommel in de marge, e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> circuitje zonder noem<strong>en</strong>swaardige werkelijke invloed. Als<br />
je iets wilde bereik<strong>en</strong> moest je je aansluit<strong>en</strong> bij het geld <strong>en</strong> de bestaande netwerk<strong>en</strong>. E<strong>en</strong><br />
dergelijke beoordeling van mijn activiteit<strong>en</strong> <strong>en</strong> inzet kon ik niet echt waarder<strong>en</strong>. Mijn ideal<strong>en</strong><br />
gav<strong>en</strong> mijn lev<strong>en</strong> zin, door mijn activiteit<strong>en</strong> voelde ik mezelf nuttig bezig. Door zo’n cynische kijk<br />
op de maatschappij zou mijn lev<strong>en</strong> wederom instort<strong>en</strong>. En ik bleef bij mijn m<strong>en</strong>ing dat het e<strong>en</strong><br />
zeg<strong>en</strong> was dat Paul er vandoor was. E<strong>en</strong> m<strong>en</strong>ing die ik aan Harriet niet kwijt kon, e<strong>en</strong><br />
voorzichtige hint in die richting bezorgde mij alle<strong>en</strong> e<strong>en</strong> gekwelde blik <strong>en</strong> e<strong>en</strong> duidelijke<br />
aanwijzing dat ik daar maar beter niet op door kon gaan. Zo kond<strong>en</strong> we eig<strong>en</strong>lijk nauwelijks<br />
prat<strong>en</strong> over de ding<strong>en</strong> die ons op dat mom<strong>en</strong>t bezig hield<strong>en</strong> <strong>en</strong> leefd<strong>en</strong> we nog steeds twee<br />
verschill<strong>en</strong>de lev<strong>en</strong>s ook al zag<strong>en</strong> onze leefomstandighed<strong>en</strong> er nu bijna hetzelfde uit.<br />
Het was logisch dat Harriet zich e<strong>en</strong>zaam <strong>en</strong> verlat<strong>en</strong> voelde, maar ik had voor die gevoel<strong>en</strong>s<br />
niet veel ruimte. Het was er de tijd niet voor <strong>en</strong> ik had er de tijd niet voor. Natuurlijk ging<strong>en</strong><br />
relaties uit, daar war<strong>en</strong> het relaties voor. Ik k<strong>en</strong>de ge<strong>en</strong> relaties die langer dan vijf jaar duurd<strong>en</strong>.<br />
En eerlijk gezegd vond ik m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met relaties doorgaans behoorlijk beleg<strong>en</strong>. We ded<strong>en</strong> wel<br />
aan sex natuurlijk <strong>en</strong> we ded<strong>en</strong> ook wel vaker met e<strong>en</strong> zelfde persoon aan sex, maar ons soort<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> had ge<strong>en</strong> relaties. Ik nam Harriet wel e<strong>en</strong>s mee naar mijn kroeg<strong>en</strong> <strong>en</strong> stelde haar zo<br />
e<strong>en</strong>s voor aan deze of g<strong>en</strong>e. Zoals Harm, e<strong>en</strong> van mijn vluchtige contactjes, e<strong>en</strong> bebrilde<br />
langharige, die zijn studie maar niet afkreeg omdat het elk jaar e<strong>en</strong> andere richting was waar hij<br />
in geïnteresseerd was. E<strong>en</strong> brede interesse had Harm, dat zeker. Jammer wel dat niemand zijn<br />
tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zag, niet begreep, zoals Harm vond, dat hij e<strong>en</strong> uitstek<strong>en</strong>de kandidaat zou zijn voor de<br />
geme<strong>en</strong>teraad. De SP heeft hem wel e<strong>en</strong>s op plaats vijf gezet maar to<strong>en</strong> was de SP nog niet zo<br />
populair dat er e<strong>en</strong> zeteltje afkon bij de verkiezing<strong>en</strong>. Harm zocht daarom zijn discussieplatform<br />
in de kroeg <strong>en</strong> daar moest bij gedronk<strong>en</strong> word<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> beetje veel vaak <strong>en</strong> dat rook je dan weer<br />
zo ‘s ocht<strong>en</strong>ds. Harriet vond hem e<strong>en</strong> beetje viezig, maar dat vond Harriet van mijn meeste<br />
k<strong>en</strong>niss<strong>en</strong>.<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 29
Michiel was duidelijk e<strong>en</strong> uitzondering met zijn keurig gekapte har<strong>en</strong> <strong>en</strong> zijn nette kleding. Dat<br />
was waarschijnlijk de red<strong>en</strong> dat Harriet wel wat in hem zag. Toegegev<strong>en</strong>, er was wel meer aan<br />
hem dan uiterlijk. Hij was ook charmant, geestig <strong>en</strong> intellig<strong>en</strong>t. Hij dronk niet zoveel als de<br />
andere k<strong>en</strong>niss<strong>en</strong> <strong>en</strong> was toch gezellig. Hij studeerde ontwikkelingseconomie <strong>en</strong> had plann<strong>en</strong><br />
zich na zijn studie in te gaan zett<strong>en</strong> voor de ontwikkeling van Tanzania. Michiel kon zeer<br />
bevlog<strong>en</strong> vertell<strong>en</strong> over de maand<strong>en</strong> dat hij daar als vrijwilliger had meegeholp<strong>en</strong> waterpomp<strong>en</strong><br />
te plaats<strong>en</strong>. Hij zette zich erg in voor verhoging van het budget voor ontwikkelingshulp <strong>en</strong> liep<br />
daarvoor vele partijavond<strong>en</strong> af. Daarnaast was hij ook niet te beroerd om met andere acties<br />
mee te help<strong>en</strong>.<br />
Ik had al e<strong>en</strong> tijdje e<strong>en</strong> oogje op hem.<br />
Michiel zag ook wel wat in Harriet. Vaak zat<strong>en</strong> ze ur<strong>en</strong> achtere<strong>en</strong> te klets<strong>en</strong> in de kroeg met zijn<br />
tweeën, terwijl ik de rest van de clièntele bezig hield. Het leek net of ze iets geme<strong>en</strong>schappelijks<br />
hadd<strong>en</strong> gevond<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat kon toch niet waar zijn. Dus dat heb ik Michiel verteld, dat Harriet van<br />
m<strong>en</strong>ing is dat iedere<strong>en</strong> het zelf maar moet uitzoek<strong>en</strong>, dat het recht van de sterkste geldt <strong>en</strong> dat<br />
de elite het land moet bestur<strong>en</strong>. Of zoiets. En daarbij heb ik verteld dat Harriet neerkijkt op<br />
linkse mannetjes, dat ze van m<strong>en</strong>ing is dat al dat actievoer<strong>en</strong> zinloos is <strong>en</strong> dat ze e<strong>en</strong> relatie<br />
had met e<strong>en</strong> rijke patser. Volg<strong>en</strong>s mij zei ik had <strong>en</strong> inderdaad, ik heb niet toegevoegd dat die<br />
relatie over was.<br />
De volg<strong>en</strong>de keer dat Harriet <strong>en</strong> ik sam<strong>en</strong> naar de kroeg ging<strong>en</strong> heb ik de hele tijd met Michiel<br />
gepraat <strong>en</strong> wist Harriet niet waar ze moest zitt<strong>en</strong>. Het luchtig onderhoud<strong>en</strong> van de rest van de<br />
cli<strong>en</strong>tèle zag ze blijkbaar niet zitt<strong>en</strong>, dus is ze vroeg vertrokk<strong>en</strong>. To<strong>en</strong> Harriet mij vertelde dat ze<br />
Michiel wel leuk vond, heb ik haar uitgelegd dat Michiel op jong<strong>en</strong>s valt, dat kon je toch zo zi<strong>en</strong><br />
aan die keurige kler<strong>en</strong> <strong>en</strong> die korte har<strong>en</strong>. Maar hij was er nog niet aan toe, misschi<strong>en</strong> zou hij<br />
wel nooit uit de kast kom<strong>en</strong>, want dan kon hij zijn Tanzaniaanse ideal<strong>en</strong> wel verget<strong>en</strong>. Daar<br />
gooi<strong>en</strong> ze de homo’s waarschijnlijk van de weinige flatgebouw<strong>en</strong>. ‘Het is wel e<strong>en</strong> schat, he, die<br />
Michiel, ik had hem verteld dat jij je niet zo thuis voelt in de kroeg <strong>en</strong> dat je vaak e<strong>en</strong> beetje<br />
alle<strong>en</strong> zit <strong>en</strong> niemand hebt om mee te prat<strong>en</strong>.’ To<strong>en</strong> ik <strong>en</strong>kele dag<strong>en</strong> later ’s ocht<strong>en</strong>ds Michiels<br />
stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong>woning verliet, stond Harriet aan de overkant. Ze keek me aan, draaide zich om <strong>en</strong><br />
liep weg. Twee wek<strong>en</strong> later studeerde ze af <strong>en</strong> heeft e<strong>en</strong> reis naar de VS geboekt. Michiel ging<br />
drie maand<strong>en</strong> later naar Tanzania.<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 30
Ontslag B. Pastors<br />
De hoofdredacteur van de kwaliteitskrant het Dagblad is met onmiddellijke ingang<br />
ontslag<strong>en</strong>. De directie stelt hem aansprakelijk voor het plaats<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> artikel, dat<br />
gebaseerd is op onjuiste <strong>en</strong> ongeverifieerde informatie. De directie stelt in e<strong>en</strong><br />
persbericht dat het vertrouw<strong>en</strong> van de lezers in de krant door dat artikel geschaad is.<br />
Pastors werkte vijfti<strong>en</strong> jaar voor het Dagblad, aanvankelijk op de stadsredactie,<br />
vervolg<strong>en</strong>s bij de redactie politiek <strong>en</strong> de laatste vijf jaar als hoofdredacteur.<br />
Hoe ver het was<br />
Paula <strong>en</strong> Kees ging<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> op vakantie. Ze hadd<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> keer nodig, dat begreep ik ook<br />
wel. Ze zag<strong>en</strong> elkaar natuurlijk alle<strong>en</strong> maar vluchtig zo af <strong>en</strong> toe. Het zou goed zijn om ook e<strong>en</strong>s<br />
langere tijd met elkaar door te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Daarna zou ik nog met Paula op vakantie gaan. Met<br />
Kees kwam het er dit jaar dan maar niet van.<br />
Ik had dus twee wek<strong>en</strong> alle<strong>en</strong> <strong>en</strong> er kwam e<strong>en</strong> gelukzalige rust over me, e<strong>en</strong> rust die ik ging<br />
opvull<strong>en</strong> met alle ding<strong>en</strong> waar ik anders niet aan toe kwam zodat ik het ontzett<strong>en</strong>d druk kreeg.<br />
Zo wilde ik 's ocht<strong>en</strong>ds mijn ontbijt in e<strong>en</strong> café nuttig<strong>en</strong>. Koffie met croissant <strong>en</strong> e<strong>en</strong> krantje erbij.<br />
En 's middags als ik terug van mijn werk kwam wandel<strong>en</strong> tot de zon ondergaat, of naar het<br />
strand fiets<strong>en</strong> <strong>en</strong> daar wijn drink<strong>en</strong> op het terras met wat bitterball<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> de duizeligheid<br />
straks bij het terugfiets<strong>en</strong>. Boek<strong>en</strong> uitlez<strong>en</strong>, naar de bibliotheek; de deur schilder<strong>en</strong>. 's Avonds<br />
alle<strong>en</strong> naar het café <strong>en</strong> dan net zo lang naar mann<strong>en</strong> star<strong>en</strong> tot ik zeker wist dat ik nog sjans<br />
had. En zo pikte ik Piet op, voor e<strong>en</strong> nacht. Ik voelde me weer achtti<strong>en</strong>, dat was e<strong>en</strong> vrolijke<br />
kant eraan. Ik kwam Piet nog e<strong>en</strong> keertje teg<strong>en</strong> to<strong>en</strong> ik stond te star<strong>en</strong> dus dat was de tweede<br />
nacht. Maar verder bleef het er wel bij. Hij was wel amusant, maar e<strong>en</strong> beetje aan de<br />
alcoholische kant <strong>en</strong> op d<strong>en</strong> duur waarschijnlijk vrij lastig. Ik vond het wel handig dat ik me wel<br />
achtti<strong>en</strong> voelde maar gelukkig toch 35 jaar oud was <strong>en</strong> verstandig kon zijn.<br />
Paula was buit<strong>en</strong>gewoon geïnteresseerd in mijn avontur<strong>en</strong>, maar vertelde opvall<strong>en</strong>d weinig<br />
over de twee wek<strong>en</strong> met Kees. Ik voelde me heerlijk vrij <strong>en</strong> bijna net zo’n vrouw van de wereld<br />
als Paula, terwijl we met zijn tweeën door Frankrijk trokk<strong>en</strong>. Ik had ge<strong>en</strong> idee waar we zat<strong>en</strong> of<br />
waar we naar toe red<strong>en</strong>, welke streek dit was <strong>en</strong> uit welke streek we vandaan kwam<strong>en</strong>. Op elk<br />
terras nam<strong>en</strong> we plaats, terwijl de Franse bevolking bestookt werd met kwinkslag<strong>en</strong> van Paula<br />
<strong>en</strong> de Franse mann<strong>en</strong> hun best ded<strong>en</strong> steeds dichterbij te kom<strong>en</strong> zitt<strong>en</strong>. Als ze dichtbij g<strong>en</strong>oeg<br />
war<strong>en</strong> vertrokk<strong>en</strong> we weer. Ze moest<strong>en</strong> ook weer niet te intiem word<strong>en</strong>. Het tal<strong>en</strong> tal<strong>en</strong>t van<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 31
Paula bleek e<strong>en</strong> goede basis voor zorgeloze, vrolijke dag<strong>en</strong>. Ge<strong>en</strong> last van norse Frans<strong>en</strong> die<br />
ge<strong>en</strong> zin hadd<strong>en</strong> in buit<strong>en</strong>landers; overal met égards behandeld word<strong>en</strong>; het <strong>en</strong>e drankje na het<br />
andere op terrass<strong>en</strong> aangebod<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> <strong>en</strong> toch wet<strong>en</strong> dat je met zijn tweeën blijft, dat het<br />
gezellig blijft <strong>en</strong> niet ongemakkelijk wordt door e<strong>en</strong> opdringerige man die jou niet w<strong>en</strong>st te begrij-<br />
p<strong>en</strong>.<br />
Sinds ik het ouderlijk huis verlat<strong>en</strong> had, had ik nooit meer gekampeerd. P<strong>en</strong>sions, bed and<br />
breakfast, de vieste hotelkamers, aftandse appartem<strong>en</strong>tjes, alles had ik geprobeerd op vakantie<br />
behalve de camping. Campings war<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>s mij synoniem met grote bedreig<strong>en</strong>de<br />
opslorp<strong>en</strong>de families. Campings staan voor spelletjes <strong>en</strong> gebrek aan privacy. Verplaatste<br />
nieuwbouwwijk<strong>en</strong>, platgelegde flats waar de mur<strong>en</strong> weggelat<strong>en</strong> zijn, terreur van de<br />
gezinsmoraal. Met Paula leerde ik het andere kamper<strong>en</strong>: klein t<strong>en</strong>tje, elke dag e<strong>en</strong> andere plek,<br />
e<strong>en</strong>-pits butagas-kok<strong>en</strong> <strong>en</strong> de stilte op e<strong>en</strong> klein veldje dat ‘camping municipal’ heet.<br />
Stil of niet op e<strong>en</strong> dag staat er e<strong>en</strong> t<strong>en</strong>tje naast. Nederlanders natuurlijk, op de fiets nog wel.<br />
Overdrev<strong>en</strong> zeg zo sportief do<strong>en</strong>. Waarom moet<strong>en</strong> die lui nu precies naast ons gaan staan.<br />
Terwijl ik nijdig zit te wacht<strong>en</strong> tot Paula terug komt uit het dorp met de boodschapp<strong>en</strong> bed<strong>en</strong>k ik<br />
list<strong>en</strong>. In ieder geval kun je met de rug naar die t<strong>en</strong>t toe gaan zitt<strong>en</strong>. Ter onderstreping van de<br />
gr<strong>en</strong>s leg ik wat takk<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> ons in. De auto zou er wellicht ook tuss<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong>. Vuilniszakk<strong>en</strong><br />
sleep ik aan om op e<strong>en</strong> rijtje er langs te zett<strong>en</strong>. Ik steek twee takk<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> punt in de grond<br />
<strong>en</strong> probeer daaraan e<strong>en</strong> lege vuilniszak te prikk<strong>en</strong>. Zou Paula wellicht touw hebb<strong>en</strong><br />
meeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> om de zakk<strong>en</strong> vast te snoer<strong>en</strong>. Als dat zo is ligt het vast in de auto. Misschi<strong>en</strong><br />
heb ik zelf nog e<strong>en</strong> scho<strong>en</strong>veter over. Geagiteerd b<strong>en</strong> ik in de weer <strong>en</strong> wind me steeds meer<br />
op. Juist nu vandaag heb ik er helemaal ge<strong>en</strong> zin in <strong>en</strong> waarom weer van die stomme Neder-<br />
landers. Waarschijnlijk zo'n ontzett<strong>en</strong>d idioot gezond stel, dat nu lop<strong>en</strong>d naar het dorp<br />
onderweg is om daar e<strong>en</strong> macrochaotische winkel te zoek<strong>en</strong>. Nou die hebb<strong>en</strong> ze niet hier. Dat<br />
wordt op e<strong>en</strong> houtje bijt<strong>en</strong>. Ze hebb<strong>en</strong> vast hun linz<strong>en</strong> wel meeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Linz<strong>en</strong> met hout, zal<br />
lekker smak<strong>en</strong>. Van de opwinding valt het niet mee stil te zitt<strong>en</strong>. Dus loop ik richting wc: e<strong>en</strong><br />
beetje water drink<strong>en</strong> <strong>en</strong> ev<strong>en</strong> kijk<strong>en</strong> of er wat te plass<strong>en</strong> valt om in beweging te blijv<strong>en</strong>. Als ik<br />
terug kom staat er e<strong>en</strong> groepje van drie geanimeerd bij de t<strong>en</strong>t<strong>en</strong> te klets<strong>en</strong>, Paula <strong>en</strong> twee<br />
onbek<strong>en</strong>d<strong>en</strong>. Onderwijl sleept Paula de vuilniszakk<strong>en</strong> weg <strong>en</strong> de takk<strong>en</strong>. De auto heeft ze aan<br />
de verre buit<strong>en</strong>kant van de twee t<strong>en</strong>t<strong>en</strong> gezet.<br />
Ik maak rechtsomkeert <strong>en</strong> loop de camping af, die op e<strong>en</strong> klein plateau van e<strong>en</strong> heuvel ligt. De<br />
grintweg leidt met <strong>en</strong>kele flauwe bocht<strong>en</strong> naar de weg naar Marzon-Rimiere, 500 m. naar rechts<br />
ligt het dorp. Op de terrass<strong>en</strong> in het dorp is het lev<strong>en</strong>dig op dit tijdstip. Mompel<strong>en</strong>de, maar<br />
vooral toch zwijg<strong>en</strong>de ietwat kromgetrokk<strong>en</strong> heertjes, 't potje petanque net afgelop<strong>en</strong> zeker; e<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong>kele vrouw in bloemetjesjurk. Langzaam druppelt de jeugd binn<strong>en</strong>. Jong<strong>en</strong>s met op<strong>en</strong> witte<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 32
overhemd<strong>en</strong>, meisjes in strakke jeans <strong>en</strong> nog strakkere truitjes of hemdjes. Hand<strong>en</strong> gev<strong>en</strong>,<br />
zo<strong>en</strong><strong>en</strong>, zolang je elkaar er maar niet bij aan kijkt. Ik bestel e<strong>en</strong> pernod <strong>en</strong> ga aan de bar<br />
hang<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> van de wat oudere jonger<strong>en</strong> heeft me echter toch in zijn blik gevang<strong>en</strong>. 'Ou est<br />
votre amie?'<br />
Na drie glaz<strong>en</strong> pernod op mijn nuchtere maag d<strong>en</strong>k ik dat ik Frans kan prat<strong>en</strong> <strong>en</strong> doe mijn best<br />
de aandacht van deze oudere jongere van Paula af te leid<strong>en</strong>. Zelfs als ze niet aanwezig is, is ze<br />
dominant, maar ook Jean-Loupe drinkt door <strong>en</strong> mijn poging<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> uiteindelijk greep. Zo komt<br />
het dat we ev<strong>en</strong> later in het dorpsplantso<strong>en</strong> langs het watertje dat voor rivier door moet gaan<br />
terechtkom<strong>en</strong>. Ik begrijp niet waarom Frans<strong>en</strong> voor goede minnaars door gaan, of misschi<strong>en</strong><br />
do<strong>en</strong> ze dat ook wel niet, zijn dat toch Italian<strong>en</strong> of zo. Maar <strong>en</strong>fin e<strong>en</strong> potje neuk<strong>en</strong> als je e<strong>en</strong><br />
beetje dronk<strong>en</strong> b<strong>en</strong>t in de zwoele Franse avondlucht: het is wel best ook al kom ik niet klaar.<br />
In Marzon gaat de schemering over in donker als ik mijn onderbroek weer aantrek, mijn kler<strong>en</strong><br />
glad strijk <strong>en</strong> rechttrek, doei roep <strong>en</strong> het plantso<strong>en</strong> uitloop. Jean-Loupe zal zo'n makkelijk einde<br />
allang goed vind<strong>en</strong> want hij roept me niet terug om zijn bezwering<strong>en</strong> van die avond dat ik de<br />
mooiste vrouw van de wereld b<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat hij me nooit meer laat gaan waarheid te lat<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
Als ik door de vochtige avond terug b<strong>en</strong> gekom<strong>en</strong> op de camping probeer ik me te wass<strong>en</strong> in de<br />
<strong>en</strong>ige douche die daar aanwezig is <strong>en</strong> droog me af met mijn T-shirt. Voor de t<strong>en</strong>t zit Paula met<br />
twee hevig geïnteresseerd kijk<strong>en</strong>de jong<strong>en</strong>s. Ze kunn<strong>en</strong> 25 of 40 zijn. Ze hebb<strong>en</strong> iets nichterigs<br />
zo op het eerste gezicht. Maar daar heb ik absoluut ge<strong>en</strong> kijk op. Ik roep hoi <strong>en</strong> duik de t<strong>en</strong>t in.<br />
Eerst val ik als e<strong>en</strong> blok in slaap, maar na e<strong>en</strong> paar uur word ik al half wakker <strong>en</strong> zweef ik de<br />
t<strong>en</strong>t door. Mijn hoofd wordt groter tot mijn voet<strong>en</strong> <strong>en</strong> hand<strong>en</strong> gaan tintel<strong>en</strong> <strong>en</strong> opzwell<strong>en</strong>. Ik<br />
probeer mijn hoofd te bezwer<strong>en</strong> <strong>en</strong> mijn lijf weer terug op bed te krijg<strong>en</strong>. Het hoofd komt op me<br />
af tot ik mijn luchtbed weer voel. Demon<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> dreig<strong>en</strong>d bov<strong>en</strong> mij hang<strong>en</strong> <strong>en</strong> zwev<strong>en</strong> van<br />
verschill<strong>en</strong>de kant<strong>en</strong> naar mij toe <strong>en</strong> van mij af. Jean-Loupe <strong>en</strong> Kees kom<strong>en</strong> van links <strong>en</strong> rechts<br />
<strong>en</strong> prober<strong>en</strong> me weg te trekk<strong>en</strong> van Piet terwijl Freek lach<strong>en</strong>d naar me wuift. Ik probeer ze weg<br />
te schudd<strong>en</strong>. Het donkere bos van de nacht buigt zich naar me over <strong>en</strong> sluit me in terwijl Jean-<br />
Loupe <strong>en</strong> Kees me inklemm<strong>en</strong>. Shit, d<strong>en</strong>k ik ondertuss<strong>en</strong>, onvoorzichtig zo zonder condoom.<br />
Zwanger zal ik er wel niet van word<strong>en</strong>, hoewel misschi<strong>en</strong> is JL wel e<strong>en</strong> vruchtbare partner voor<br />
me, maar al die SOA akelighed<strong>en</strong>, ev<strong>en</strong> totaal verget<strong>en</strong> in mijn woed<strong>en</strong>de ijver om me<br />
zelfstandig op te stell<strong>en</strong>. Met deze nuchtere overweging<strong>en</strong> zijn de drank demon<strong>en</strong> verdw<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> val ik weer in e<strong>en</strong> echte slaap.<br />
De volg<strong>en</strong>de ocht<strong>en</strong>d begint als altijd na e<strong>en</strong> avond drink<strong>en</strong> vroeg, de ell<strong>en</strong>dige vogels houd<strong>en</strong><br />
weliswaar hun snavel in augustus, maar daar verzint zo'n hoofd zelf honderd snerp<strong>en</strong>de vogels<br />
bij. Je hebt nooit zo'n hekel aan jezelf als na e<strong>en</strong> avond drink<strong>en</strong>. Je vindt jezelf onaantrekkelijk,<br />
stink<strong>en</strong>, niet om aan te zi<strong>en</strong>. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> zit er e<strong>en</strong> lijf aan jezelf vast dat er niet bij hoort. In bed,<br />
of nog erger zo'n slaapzak blijv<strong>en</strong> ligg<strong>en</strong>, verergert de stank slechts <strong>en</strong> lost ge<strong>en</strong> kater op. Het<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 33
este is te gaan zwemm<strong>en</strong> <strong>en</strong> daarna zeer langdurig onder e<strong>en</strong> douche te gaan staan. Ik heb<br />
echter ge<strong>en</strong> zin in Paula nu. Als ze wakker zou word<strong>en</strong> terwijl ik voorzichtig uit de slaapzak pro-<br />
beer te kruip<strong>en</strong> <strong>en</strong> mijn handdoek <strong>en</strong> kler<strong>en</strong> uit e<strong>en</strong> stapel probeer te trekk<strong>en</strong> gaat ze vast<br />
d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> dat ik er weer vandoor probeer te gaan of moet ik mete<strong>en</strong> verantwoording aflegg<strong>en</strong> over<br />
gisteravond. Of misschi<strong>en</strong> zegt ze niets <strong>en</strong> daar zou ik ook niet teg<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong>; doet ze gewoon<br />
of er niets aan de hand is <strong>en</strong> dan is de hele avond gister<strong>en</strong> voor niets geweest.<br />
In de <strong>en</strong>e zij steekt mijn lever, in de andere mijn milt. Ik heb e<strong>en</strong> droge mond, die naar dooie<br />
muiz<strong>en</strong> smaakt <strong>en</strong> het water staat aan de andere kant van Paula. Als ik op mijn rug lig moet ik<br />
als maar boer<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> <strong>en</strong> kom<strong>en</strong> er zure maagscheut<strong>en</strong> mee, die tot in mijn or<strong>en</strong> suiz<strong>en</strong>. Als de<br />
buurt<strong>en</strong>t eerder wakker is <strong>en</strong> weer hevig geïnteresseerd kijk<strong>en</strong>d voor de t<strong>en</strong>t zit met die<br />
opgewekte nicht<strong>en</strong>smoel<strong>en</strong> bega ik e<strong>en</strong> moord. De buurt<strong>en</strong>t is eerder op, nu namelijk. Irritant<br />
langzaam <strong>en</strong> aarzel<strong>en</strong>d wordt e<strong>en</strong> rits opgeschov<strong>en</strong>. Ze do<strong>en</strong> net alsof ze stil do<strong>en</strong>. Er wordt<br />
zelfs niet gesprok<strong>en</strong> tot ze ti<strong>en</strong> meter verder zijn. O wat e<strong>en</strong> sociale watjes. Moet<strong>en</strong> zeker eerst<br />
plass<strong>en</strong> <strong>en</strong> wass<strong>en</strong> <strong>en</strong> gaan dan zwijg<strong>en</strong>d voor de t<strong>en</strong>t zitt<strong>en</strong> wacht<strong>en</strong> tot er geluid gemaakt<br />
mag word<strong>en</strong>.<br />
‘Goedemorg<strong>en</strong>, leuke avond gehad gister<strong>en</strong>’? ‘En aan mij de taak overgelat<strong>en</strong> om de bur<strong>en</strong><br />
bezig te houd<strong>en</strong>’ fluistert Paula erachteraan. ‘Ja hoe was jouw avond, was het<br />
gezellig?’antwoord ik opzettelijk hard terug. ‘O jee ik b<strong>en</strong> helemaal niet zo opgewekt als ik<br />
probeer te klink<strong>en</strong>, heb je e<strong>en</strong> slokje water voor me’ ‘Zware avond dus’ fluistert Paula terug. ‘Ja<br />
e<strong>en</strong> beetje meer gedronk<strong>en</strong> dan mijn lijf nu zin in heeft, maar ik kon die opdringerige eo-typjes<br />
ev<strong>en</strong> niet verter<strong>en</strong>. Waarom zijn ze bov<strong>en</strong>op ons gaan staan? Heb je het daar nog over gehad?<br />
En jij stond zo prettig al mijn territoriumpaaltjes weer te verwijder<strong>en</strong>, to<strong>en</strong> moest ik ev<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
blokje om.’ ‘De rest van het veldje is erg drassig <strong>en</strong> is vergev<strong>en</strong> van de mugg<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>s de<br />
boys. Ze hebb<strong>en</strong> het overal geprobeerd maar dit was de <strong>en</strong>ige plek waar ze er ge<strong>en</strong> last van<br />
hebb<strong>en</strong>. Ik d<strong>en</strong>k trouw<strong>en</strong>s dat ze niet door de ballotage van de EO he<strong>en</strong>kom<strong>en</strong>. Ze zijn vast<br />
praktiser<strong>en</strong>d. Daar is ook niet aan te ontkom<strong>en</strong> in zo’n klein t<strong>en</strong>tje als je toch al de neiging hebt.’<br />
‘Vannacht toch niet?’ ‘Nee daarvoor zijn ze net weer wat te keurig. Ook e<strong>en</strong> red<strong>en</strong> geweest om<br />
de t<strong>en</strong>t liever erg<strong>en</strong>s anders op te zett<strong>en</strong>, maar dat lukte dus niet.’ ‘Zo <strong>en</strong> nu hebb<strong>en</strong> jullie<br />
gezellig de hele avond zitt<strong>en</strong> keuvel<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> glaasje kruid<strong>en</strong>thee erbij?’ ‘Ja je moet wat hè<br />
als je reisg<strong>en</strong>oot niet komt opdag<strong>en</strong>. Ik zou het niet gezellig will<strong>en</strong> noem<strong>en</strong>. Ik geloof dat ze het<br />
met wel met me te do<strong>en</strong> hadd<strong>en</strong> <strong>en</strong> me daarom de hele avond bezig hebb<strong>en</strong> gehoud<strong>en</strong>. We<br />
hebb<strong>en</strong> Hegel <strong>en</strong> Nietsche doorg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>: ‘Also sprach Zaratustra’ van voor naar achter’.<br />
‘Belez<strong>en</strong> types, <strong>en</strong> jij deed alsof je het gelez<strong>en</strong> had. Ja <strong>en</strong> am<strong>en</strong> <strong>en</strong> nee dat zie ik heel anders<br />
<strong>en</strong>zo.’ ‘Marlies je weet nog niet half wat ik allemaal gelez<strong>en</strong> heb. Zal ik voor je kater e<strong>en</strong> ei<br />
bakk<strong>en</strong>?’<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 34
Buit<strong>en</strong> zitt<strong>en</strong> de boys heel zwaar verdiept in ieder e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> boek. ‘Goedemorg<strong>en</strong>’ brom ik <strong>en</strong><br />
ga op weg om me echt te douch<strong>en</strong>. Na het douch<strong>en</strong> blijkt Paula ook voor de boys e<strong>en</strong> ei<br />
gebakk<strong>en</strong> te hebb<strong>en</strong>. ‘Zo ik dacht dat jullie alle<strong>en</strong> maar kruid<strong>en</strong>thee gedronk<strong>en</strong> hadd<strong>en</strong>?’ ‘Hallo<br />
ik b<strong>en</strong> Sjoerd <strong>en</strong> dit is Hans <strong>en</strong> jij b<strong>en</strong>t dus Marlies? Paula raakte niet uitgepraat over je gister<strong>en</strong>.<br />
Gaat het wel weer goed met je?’. ‘Het gaat nog steeds goed met me dank je’. Het lukt me niet<br />
om me sociaal te gedrag<strong>en</strong>. Maar Paula <strong>en</strong> de jong<strong>en</strong>s babbel<strong>en</strong> toch gezellig met elkaar, dus<br />
ik b<strong>en</strong> er niet bij nodig <strong>en</strong> voel me dan ook langzamerhand overbodig word<strong>en</strong>. De geur van<br />
koffie maakt me misselijk. De geur van koffie maakt me misselijk? Nee hè. Ik d<strong>en</strong>k dat ik maar<br />
e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> poosje ga kots<strong>en</strong> op de wc <strong>en</strong> probeer onopvall<strong>en</strong>d weg te lop<strong>en</strong> van de gezellige<br />
huishouding.<br />
Maar als ik op de wc over de pot gebog<strong>en</strong> sta roept Paula al. ‘Gaat het goed met je?’. En<br />
daarna als er ge<strong>en</strong> antwoord komt: ‘Doe die deur e<strong>en</strong>s op<strong>en</strong>, dan kan ik voor je zorg<strong>en</strong>’. Dat<br />
doe ik dan maar <strong>en</strong> verhef me. ‘Hoi’. Tja, wat zeg je in zo’n geval. Paula legt natte papier<strong>en</strong> in<br />
mijn nek <strong>en</strong> veegt mijn gezicht schoon. ‘Ga e<strong>en</strong>s ev<strong>en</strong> zitt<strong>en</strong>’. ‘Waar dan?’ ‘Hier op het stoepje<br />
buit<strong>en</strong>’. ‘Niet zo lekker hè? Verkeerde ding<strong>en</strong> gedronk<strong>en</strong>? Heb je wel wat geget<strong>en</strong> gisteravond?.<br />
Ik schud maar e<strong>en</strong>s wat, voor zo ver dat gaat met mijn pijnlijke hoofd. ‘Misschi<strong>en</strong> b<strong>en</strong> ik wel<br />
onvoorzichtig geweest’. ‘Hoe bedoel je onvoorzichtig, o god je hebt g<strong>en</strong>eukt. Met wie?’ ‘Doet dat<br />
er toe? Met die paarse broek in dat café op de hoek, die altijd zo naar jou aan het lonk<strong>en</strong> is.’<br />
‘Ach dat ei, waarom ?’ ‘Gewoon omdat ik er zin in had <strong>en</strong> dronk<strong>en</strong> was’. ‘Zeg je verbeeldt je<br />
toch niet dat je zwanger b<strong>en</strong>t?’ ‘Nee natuurlijk niet’, zeg ik zwakjes <strong>en</strong> d<strong>en</strong>k wat anders. ‘Dat zou<br />
wel e<strong>en</strong> beetje wrang zijn toch. Jar<strong>en</strong> prober<strong>en</strong> met Kees levert niets op <strong>en</strong> één keer in het<br />
plantso<strong>en</strong> <strong>en</strong> het is raak’. Ik vergeet voor het gemak ev<strong>en</strong> dat gedoe met Piet om de lijn<strong>en</strong><br />
duidelijk te houd<strong>en</strong>. Wrang is het wel, maar misschi<strong>en</strong> is het wel waar, alle<strong>en</strong> dat kan ik niet<br />
teg<strong>en</strong> Paula zegg<strong>en</strong>, die nooit meer zwanger zal word<strong>en</strong> <strong>en</strong> met Kees vrijt. God wat e<strong>en</strong><br />
puinhoop. Maar ach het zal ook wel niet. Wat e<strong>en</strong> onzin, die afkeer van koffiegeur komt door de<br />
kater <strong>en</strong> is toch niet mete<strong>en</strong> de volg<strong>en</strong>de dag al? Ik kan het me niet meer exact herinner<strong>en</strong> van<br />
mijn korte zwangerschap.<br />
Als we sam<strong>en</strong> terug naar de t<strong>en</strong>t lop<strong>en</strong> zitt<strong>en</strong> de boys me schaapachtig grijnz<strong>en</strong>d aan te kijk<strong>en</strong>.<br />
Ik negeer de grijnz<strong>en</strong>. Helaas blijkt er in mijn afwezigheid afgesprok<strong>en</strong> te zijn vandaag<br />
gezam<strong>en</strong>lijk e<strong>en</strong> grote wandeling te mak<strong>en</strong>. Als ik nu niet meega b<strong>en</strong> ik nog meer<br />
buit<strong>en</strong>geslot<strong>en</strong>, maar ik houd niet van dit soort afsprak<strong>en</strong> waar ik ge<strong>en</strong> zegg<strong>en</strong>schap in heb<br />
gehad. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> wandel<strong>en</strong>, vandaag? Ik probeer nog e<strong>en</strong> kop koffie, maar het wordt niets<br />
vandaag. Ik wuif stoer dat ik wel achterblijf terwijl de drie met rugzakk<strong>en</strong>, kaart <strong>en</strong> kompas op<br />
stap gaan. Ze zegg<strong>en</strong> dat ze de hele dag weg blijv<strong>en</strong>. Ik wist niet dat Paula van wandel<strong>en</strong> hield.<br />
Met mij sprak ze daar nooit over <strong>en</strong> nu loopt ze druk te do<strong>en</strong> met de boys alsof het haar<br />
dagelijkse bezigheid is. E<strong>en</strong> hele dag nog wel, of betek<strong>en</strong>t dat, dat er veel op terrass<strong>en</strong> rond<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 35
gehang<strong>en</strong> wordt? Ik blijf do<strong>en</strong> alsof het me niet kan schel<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat ik graag e<strong>en</strong> dagje alle<strong>en</strong><br />
blijf zitt<strong>en</strong> lez<strong>en</strong>.<br />
Er is weinig te et<strong>en</strong> over. Maar ik weet niet of ik wel wil et<strong>en</strong>. Soms wel, maar als ik het me dan<br />
echt voorstel word ik er misselijk van. Bij vlag<strong>en</strong> krijg ik trek in krokett<strong>en</strong>, of e<strong>en</strong> boterham met<br />
mosterd. Ik voel er niets voor weer naar het dorp te lop<strong>en</strong> om boodschapp<strong>en</strong> te do<strong>en</strong>. Voor<br />
ge<strong>en</strong> goud kom ik die Jean-Loupe weer teg<strong>en</strong>, of de wandel<strong>en</strong>de drie voor het geval ze dan al<br />
ur<strong>en</strong> op het terras blijk<strong>en</strong> te zitt<strong>en</strong>. Er is nog e<strong>en</strong> rol droge kaakjes, waarvan ik er elk half uur<br />
e<strong>en</strong> eet. Dat verlicht gelijk mijn maag. Ik probeer ondertuss<strong>en</strong> e<strong>en</strong> boek te lez<strong>en</strong> <strong>en</strong> val daarbij<br />
regelmatig ev<strong>en</strong> in slaap, waar ik met vieze smaak uit wakker word terwijl ik mijn hoofd van e<strong>en</strong><br />
duizelingwekk<strong>en</strong>de val probeer te redd<strong>en</strong>. Ik haat het dat ik hier nu alle<strong>en</strong> zit. Ik haat het dat ik<br />
e<strong>en</strong> kater heb. Ik haat het dat de minut<strong>en</strong> zo lang dur<strong>en</strong> vandaag, terwijl e<strong>en</strong> glaasje water zo<br />
op is.<br />
Het is warm op de camping, broeierig, of ligt dat aan mijn gesteldheid? Schaduw helpt iets,<br />
maar er hangt naar mijn zin toch e<strong>en</strong> wat muffe loomheid in de lucht. Ge<strong>en</strong> weer om actief te<br />
zijn, d<strong>en</strong>k ik blij, het wandeltrio in gedacht<strong>en</strong>. Teg<strong>en</strong> zess<strong>en</strong> heb ik ondanks regelmatig<br />
wegzakk<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> duffe dommel toch de helft van het boek uitgelez<strong>en</strong> <strong>en</strong> begin me <strong>en</strong>igszins<br />
tevred<strong>en</strong> te voel<strong>en</strong> over me zelf. Niet dat ik me niet meer vies, lelijk <strong>en</strong> ell<strong>en</strong>dig voel, maar ik<br />
heb t<strong>en</strong>minste gelez<strong>en</strong>, zoals het hoort op vakantie. Ik heb iets gedaan wat bij vakantie hoort <strong>en</strong><br />
dus heb ik iets leuks gedaan. De rol kaakjes is op <strong>en</strong> de wandelaars zijn nog niet terug. Ze<br />
buit<strong>en</strong> het wel uit. Ze mak<strong>en</strong> er e<strong>en</strong> echt sportief dagje van, de hele dag in de buit<strong>en</strong>lucht <strong>en</strong><br />
maar beweg<strong>en</strong>. Ik weet nu zeker dat ze op het terras hang<strong>en</strong> in het dorp <strong>en</strong> dat Paula nu Jean-<br />
Loupe uithoort. Omdat ik toch wat water moet hal<strong>en</strong> loop ik maar e<strong>en</strong>s ev<strong>en</strong> de camping rond.<br />
Dat is snel gebeurd, maar je kunt het ook drie keer do<strong>en</strong> zodat het nog wat lijkt. Nee nog steeds<br />
ge<strong>en</strong> wandelaars. Ik rommel nog maar e<strong>en</strong>s wat in onze bagage <strong>en</strong> vind e<strong>en</strong> zakje soep. Teg<strong>en</strong><br />
zev<strong>en</strong> uur vind ik het welletjes, zet de soep op <strong>en</strong> eet haar helemaal zelf alle<strong>en</strong> in mijn e<strong>en</strong>tje<br />
op. Vervolg<strong>en</strong>s ga ik met mijn rug naar de ingang zitt<strong>en</strong> <strong>en</strong> probeer me weer te conc<strong>en</strong>trer<strong>en</strong> op<br />
mijn boek. Als ze nu de camping op kom<strong>en</strong> lop<strong>en</strong> kan ik voordo<strong>en</strong> dat het me onverschillig laat<br />
<strong>en</strong> druk verdiept b<strong>en</strong> in P.D.James. De warmte wordt trouw<strong>en</strong>s nauwelijks minder, ook al is de<br />
zon verdw<strong>en</strong><strong>en</strong>. Ik doe nog maar e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> rondje camping, het lijkt zowaar al te gaan<br />
schemer<strong>en</strong>. Nog altijd gebeurt er niets. Zoud<strong>en</strong> ze toch echt zijn gaan wandel<strong>en</strong> <strong>en</strong> to<strong>en</strong><br />
verdwaald? Moet ik ze dan gaan zoek<strong>en</strong> <strong>en</strong> ton<strong>en</strong> dat ik me ongerust maak? En welke kant<br />
moet ik in godsnaam op om te zoek<strong>en</strong>? Ik zal lijdzaam moet<strong>en</strong> wacht<strong>en</strong> tot ze er zijn om me<br />
dan trots <strong>en</strong> onverschillig voor te do<strong>en</strong>.<br />
Als het in de verte begint het te rommel<strong>en</strong> <strong>en</strong> dichtbij begint te reg<strong>en</strong><strong>en</strong> zit er niets anders op<br />
dan in de t<strong>en</strong>t te gaan ligg<strong>en</strong>. Ik voel me ontzett<strong>en</strong>d verdrietig <strong>en</strong> alle<strong>en</strong> <strong>en</strong> in de steek gelat<strong>en</strong>.<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 36
Omdat het me toch niet zal lukk<strong>en</strong> te gaan slap<strong>en</strong> probeer ik bij het licht van de zaklantaarn mijn<br />
boek verder uit te lez<strong>en</strong>. Ondertuss<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong> mijn or<strong>en</strong> op scherp staan, maar het <strong>en</strong>ige dat ik<br />
hoor is aanzwell<strong>en</strong>de donder <strong>en</strong> reg<strong>en</strong> tikk<strong>en</strong>d teg<strong>en</strong> het t<strong>en</strong>tzeil. Tuss<strong>en</strong> de donderslag<strong>en</strong> door<br />
ritselt er van alles in de buurt van de t<strong>en</strong>t. Waarschijnlijk zijn hele kuddes kleingedierte op weg<br />
naar e<strong>en</strong> schuilplaats. Ik durf nauwelijks naar de rits te schijn<strong>en</strong> in de vrees dat del<strong>en</strong> van die<br />
kuddes hier binn<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> trekk<strong>en</strong>. Drukt er niets op mijn voet? Heeft er zich e<strong>en</strong> rat g<strong>en</strong>esteld<br />
op mijn slaapzak? Ik heb de moed niet om te kijk<strong>en</strong> <strong>en</strong> probeer voorzichtig te gaan verligg<strong>en</strong>.<br />
Misschi<strong>en</strong> trekt de lamp de dier<strong>en</strong> aan? Dan moet die ook maar uit. Stokstijf stil lig ik in mijn<br />
slaapzak te wacht<strong>en</strong> tot de eindeloze nacht voorbij gaat. Dat duurt erg lang. En het is e<strong>en</strong> hels<br />
kabaal in de omgeving als je er op ligt te lett<strong>en</strong>. Zelfs de bom<strong>en</strong> lijk<strong>en</strong> te prat<strong>en</strong> <strong>en</strong> te zucht<strong>en</strong><br />
over dat afgrijselijke weer dat zo ope<strong>en</strong>s omgeslag<strong>en</strong> is terwijl je er niet op verdacht b<strong>en</strong>t. Na<br />
ongeveer vijf wek<strong>en</strong> zijn de onweersbui<strong>en</strong> op zoek naar andere uithoek<strong>en</strong> van de wereld <strong>en</strong> is<br />
de reg<strong>en</strong> ook opgehoud<strong>en</strong>. Het is echter nog steeds pikdonker <strong>en</strong> ik b<strong>en</strong> nog steeds in mijn<br />
godganse e<strong>en</strong>tje. Dat laatste hoop ik althans, maar ik d<strong>en</strong>k eig<strong>en</strong>lijk dat er e<strong>en</strong> aantal kikkers<br />
naast me hebb<strong>en</strong> plaatsg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Ik wil weg naar huis. Nooit meer kamper<strong>en</strong>. Morg<strong>en</strong>ocht<strong>en</strong>d<br />
bij het eerste licht ga ik pakk<strong>en</strong> neem ik me vast voor. Paula of ge<strong>en</strong> Paula, ze zoekt het maar<br />
uit. Zou ze de autosleutels hebb<strong>en</strong> achtergelat<strong>en</strong>? Ik durf me niet te verroer<strong>en</strong> om ze te zoek<strong>en</strong>.<br />
Het is dwaas om me nu ontzett<strong>en</strong>d in de steek gelat<strong>en</strong> te voel<strong>en</strong>, t<strong>en</strong>slotte had ik Paula<br />
gisteravond in de steek gelat<strong>en</strong>. Als je zelf vrijheid wil moet je ook vrijheid kunn<strong>en</strong> gev<strong>en</strong>. Het is<br />
dwaas om nu ope<strong>en</strong>s te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> dat ik Paula eig<strong>en</strong>lijk nauwelijks k<strong>en</strong>. Niet e<strong>en</strong>s weet dat ze van<br />
wandel<strong>en</strong> houdt. Twee dag<strong>en</strong> geled<strong>en</strong> zou ik nog gewet<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> wat Paula zou do<strong>en</strong> als ze<br />
in zo’n situatie verkeerde als ik nu, zou ik het vertrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong> de zekerheid gehad hebb<strong>en</strong> dat ze<br />
er zo weer zou zijn voor me. Het is in ieder geval e<strong>en</strong> geruststell<strong>en</strong>de gedachte dat ze nu niet<br />
ligt te voz<strong>en</strong> met Hans <strong>en</strong> Sjoerd. Maar waarom is dat nu e<strong>en</strong> geruststell<strong>en</strong>de gedachte? Ik b<strong>en</strong><br />
zelf t<strong>en</strong>slotte ook aan de zwier geweest zonder daarbij het gevoel te hebb<strong>en</strong> dat ik verraad<br />
pleegde. Het stelde ook niets voor natuurlijk, behalve dat ik wellicht zwanger b<strong>en</strong> of e<strong>en</strong> nare<br />
ziekte eraan heb overgehoud<strong>en</strong>. Ik heb teg<strong>en</strong>over JL ook niets los gelat<strong>en</strong> over Paula of over<br />
wat ik van haar vind. Waar hij wel eindeloos naar bleef vrag<strong>en</strong> natuurlijk. Dat stoort me nog het<br />
meest: de idee dat Paula nu over mij verhaalt. Die gedachte laat me niet meer los. Zoals die<br />
twee naar me kek<strong>en</strong> vanocht<strong>en</strong>d leek het me duidelijk dat ze zich e<strong>en</strong> beeld hadd<strong>en</strong> gevormd<br />
van mij, waar ik ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele inbr<strong>en</strong>g in had gehad. Ik voel me ook in het geheel niet meer zeker<br />
over wat Paula over me vertelt, wat zij van mij vindt. Is het wel zo dat we hetzelfde wereldbeeld<br />
hebb<strong>en</strong>, dat we in dezelfde lijn<strong>en</strong> d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>, dat we in dezelfde richting will<strong>en</strong>? Als we met zijn<br />
tweeën prat<strong>en</strong>, lijkt het alsof we het zeer met elkaar e<strong>en</strong>s zijn, versterk<strong>en</strong> we elkaar in onze<br />
gedachteontwikkeling. Maar d<strong>en</strong>kt Paula dat ook nog als ze niet met mij praat?<br />
Blijkbaar b<strong>en</strong> ik toch in slaap gevall<strong>en</strong>, want ev<strong>en</strong> later lijkt het licht te zijn <strong>en</strong> b<strong>en</strong> ik geheel<br />
verstijfd, de zaklantaarn in mijn hand<strong>en</strong> geklemd <strong>en</strong> de slaapzak tot aan mijn kin getrokk<strong>en</strong>. Het<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 37
geritsel om de t<strong>en</strong>t he<strong>en</strong> lijkt minder onrustbar<strong>en</strong>d nu <strong>en</strong> ik kan zi<strong>en</strong> dat de kikkers zijn<br />
vertrokk<strong>en</strong>. Ik kan niet zegg<strong>en</strong> dat ik uitgeslap<strong>en</strong> b<strong>en</strong>, maar slaperig heet het ook niet. Buit<strong>en</strong> de<br />
slaapzak lijkt het me koud <strong>en</strong> buit<strong>en</strong> de t<strong>en</strong>t nat. Laat ik dan maar prober<strong>en</strong> om nog wat te<br />
blijv<strong>en</strong> ligg<strong>en</strong>. Als je je og<strong>en</strong> dicht doet rust je ook uit zou oma gezegd hebb<strong>en</strong>. Die lieve oma,<br />
erg dem<strong>en</strong>t, maar wel vrolijk dem<strong>en</strong>t. Ze zei iedere<strong>en</strong> die langs het raam van haar kamer liep<br />
gedag in de veronderstelling dat ze speciaal voor haar kwam<strong>en</strong>. “Hee, hallo, leuk dat je er b<strong>en</strong>t’.<br />
Aan haar stem kon je dan nog net hor<strong>en</strong> dat ze wat in verwarring was omdat ze niet op de<br />
naam kon kom<strong>en</strong> van deg<strong>en</strong>e die ze gedag aan het zegg<strong>en</strong> was. Oma hield ook niet van<br />
kamper<strong>en</strong>. Ze is wel e<strong>en</strong> keer mee geweest met de hele familie. Mee om spelletjes te do<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
zing<strong>en</strong> bij het kampvuur. Maar ze vond de stoel<strong>en</strong> ongemakkelijk zitt<strong>en</strong> <strong>en</strong> de bedd<strong>en</strong> niet<br />
lekker ligg<strong>en</strong>, de wc te ver weg <strong>en</strong> ze miste haar radio <strong>en</strong> haar tv. Lieve oma met haar<br />
breiwerkjes <strong>en</strong> haar kopjes thee <strong>en</strong> e<strong>en</strong> rijksdaalder voor e<strong>en</strong> mooi rapport. Als je zou will<strong>en</strong> kon<br />
je zo wel vijf keer e<strong>en</strong> rijksdaalder krijg<strong>en</strong> voor je rapport. De dropjes in de pot op tafel waar je<br />
er telk<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> van aangebod<strong>en</strong> kreeg, tijd<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> visite toch zeker wel twintig dropjes. En de<br />
e<strong>en</strong>djes in de vijver naast het verzorgingshuis, die op het laatst erg vadsig war<strong>en</strong> van al dat<br />
brood dat ze van oma toegestopt kreg<strong>en</strong>. Ik b<strong>en</strong> niet e<strong>en</strong>s bij haar begraf<strong>en</strong>is geweest. Sorry,<br />
oma ik wist het niet dat je dood was gegaan. Mij hebb<strong>en</strong> ze niets verteld. En ik weet niet wat ze<br />
jou over mij hebb<strong>en</strong> verteld. Misschi<strong>en</strong> had je me wel nooit meer will<strong>en</strong> zi<strong>en</strong>. Misschi<strong>en</strong> wilde je<br />
me wel helemaal niet bij je begraf<strong>en</strong>is.<br />
Na nog e<strong>en</strong> uurtje de dag uitgesteld te hebb<strong>en</strong> moet ik nodig plass<strong>en</strong> <strong>en</strong> b<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oodzaakt iets<br />
te gaan ondernem<strong>en</strong>. Ik wil niet. Ik wil niet door het natte gras naar de wc lop<strong>en</strong>. Ik wil niet dat<br />
de dag begint, maar b<strong>en</strong> wel blij dat de nacht over is. Ik wil ge<strong>en</strong> beslissing<strong>en</strong> nem<strong>en</strong>. Niet<br />
hoev<strong>en</strong> bed<strong>en</strong>k<strong>en</strong> wat ik moet do<strong>en</strong>. Hoe ik de dag door moet kom<strong>en</strong>. Of ik moet gaan zoek<strong>en</strong><br />
of moet wacht<strong>en</strong>. Wat ik ook doe het zal fout zijn. Als ik blijf zal ik ongelukkig zijn <strong>en</strong> als ik ga<br />
ook.<br />
Buit<strong>en</strong> de t<strong>en</strong>t is inderdaad alles nat <strong>en</strong> drassig. Mijn scho<strong>en</strong><strong>en</strong> zijn doorweekt geraakt, de<br />
stoel<strong>en</strong> die ik buit<strong>en</strong> heb lat<strong>en</strong> staan ook. De lucht is betrokk<strong>en</strong> <strong>en</strong> het is erg stil in de omgeving.<br />
Ik heb trek in sinaasappels <strong>en</strong> melk. Maar er is niets meer in voorraad. Of misschi<strong>en</strong> heb ik wel<br />
helemaal nerg<strong>en</strong>s trek in. Ik kan het niet echt besluit<strong>en</strong> of ik nu misselijk b<strong>en</strong> of niet.<br />
Hoe moet ik kijk<strong>en</strong> als ze nu de camping op kom<strong>en</strong> lop<strong>en</strong>. Kwaad, blij, opgelucht, of<br />
onverschillig? Voorlopig toch eerst maar e<strong>en</strong>s plass<strong>en</strong>. En daarna de sleutels zoek<strong>en</strong>, want het<br />
is wellicht toch wel handig om wat voedsel in te kop<strong>en</strong>. Misschi<strong>en</strong> gaat de misselijkheid wel weg<br />
als ik wat in mijn maag heb.<br />
Kaal <strong>en</strong> mistroostig ziet het wc gebouwtje eruit na al die reg<strong>en</strong>bui<strong>en</strong> <strong>en</strong> zonder bezoekers.<br />
Behalve mezelf dan, maar ik tel niet mee want ik b<strong>en</strong> tegelijkertijd de observator. De wc maakt<br />
mijn stemming er niet beter op. Het plass<strong>en</strong> wel, als altijd na e<strong>en</strong> hele nacht is het e<strong>en</strong><br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 38
geweldige opluchting te kunn<strong>en</strong> plass<strong>en</strong>. Ook al is het wc gebouwtje donker <strong>en</strong> vochtig, toch<br />
loop ik iets monterder weer terug naar de t<strong>en</strong>t<strong>en</strong> om daar Sjoerd over de ingang van onze t<strong>en</strong>t<br />
gebog<strong>en</strong> aan te treff<strong>en</strong>. Hij staat e<strong>en</strong> beetje te kuch<strong>en</strong>, blijkbaar bij gebrek aan deur om op te<br />
klopp<strong>en</strong>. ‘Ha die Sjoerd, wat heeft je zo lang opgehoud<strong>en</strong>. Ik had je ietsje eerder verwacht’. ‘O<br />
jeetje Marlies, ik schrik me dood, o sorry, ja we zijn vannacht gestrand. We kond<strong>en</strong> de weg<br />
terug niet zo goed vind<strong>en</strong> <strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong> <strong>en</strong>orme omweg moet<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>. To<strong>en</strong> begon het te<br />
onwer<strong>en</strong> <strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> we de eerste de beste schuilplaats opgezocht. Je b<strong>en</strong>t toch niet ongerust<br />
geweest he. Paula zei dat jullie dat wel vaker ded<strong>en</strong>, alle<strong>en</strong> op stap, e<strong>en</strong> avondje of e<strong>en</strong><br />
nachtje, dus dat het niet nodig was om je te waarschuw<strong>en</strong>. Maar ik dacht toch laat ik je ev<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> seintje gev<strong>en</strong> dat we zitt<strong>en</strong> te ontbijt<strong>en</strong> in het dorp. Ja, het valt ook niet mee he om met<br />
elkaar op vakantie te zijn als je zo verschill<strong>en</strong>d b<strong>en</strong>t <strong>en</strong> zulke verschill<strong>en</strong>de ding<strong>en</strong> wilt. Maar ik<br />
vind toch dat jullie het goed do<strong>en</strong> hoor met zijn tweeën.’ Dit gesprek gaat e<strong>en</strong> hele verkeerde<br />
kant uit voor mijn gevoel, of gesprek , het is meer e<strong>en</strong> monoloog, Sjoerd ratelt maar door. Ik<br />
weet niet hoe hier e<strong>en</strong> speld tuss<strong>en</strong> te krijg<strong>en</strong>. Ho, zo is het helemaal niet? Is het helemaal niet<br />
zo? Ik b<strong>en</strong> ook e<strong>en</strong> avond er vandoor gegaan zonder iets te zegg<strong>en</strong>. Toch heb ik niet het idee<br />
dat het hier over mijn vakantie gaat. We reiz<strong>en</strong> al e<strong>en</strong> week zonder één wanklank of meer dan<br />
e<strong>en</strong> half uur uit elkaars gezelschap geweest te zijn. ‘Lijkt me ook wel moeilijk’ ratelt Sjoerd door:<br />
‘als je van dezelfde man houdt: Heb ik ook wel e<strong>en</strong>s gehad. Het was dan ook nog e<strong>en</strong> van mijn<br />
oudste vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong>. Ik bedoel deg<strong>en</strong>e die ook van Jan hield, ja e<strong>en</strong> tijdje geled<strong>en</strong> al weer hoor, e<strong>en</strong><br />
paar jaar voor ik Hans ontmoette. Maar zoals jullie dat prober<strong>en</strong>, door nu met elkaar op vakantie<br />
te gaan, heel goed. Alle<strong>en</strong> zou het natuurlijk prettiger zijn als het allemaal wat soepeler verliep<br />
dat je meer op elkaars golfl<strong>en</strong>gte zou zitt<strong>en</strong>. Nou ga je mee ontbijt<strong>en</strong> in het dorp? ‘Eh ja ev<strong>en</strong> de<br />
sleutels zoek<strong>en</strong>’. ‘Nee joh, die heb ik. Paula had ze per ongeluk meeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>’. Sjoerd stapt<br />
achter het stuur <strong>en</strong> geheel bedremmeld, overdonderd <strong>en</strong> beklemd ga ik er maar naast zitt<strong>en</strong>.<br />
Wat is er met mijn vakantie gebeurd. Het is in drie zinn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> mislukte therapiesessie<br />
geword<strong>en</strong> in plaats van e<strong>en</strong> ontspann<strong>en</strong> uitje met mijn beste vri<strong>en</strong>din. En wat kan ik er teg<strong>en</strong>in<br />
zett<strong>en</strong>. De meeste uitsprak<strong>en</strong> zijn op zich waar, maar in zo’n rare volgorde geplaatst, zo<br />
verdraaid, zo’n geheel andere werkelijkheid dan ik ervar<strong>en</strong> heb tot anderhalve dag geled<strong>en</strong>. Ik<br />
zou w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> Sjoerd hiervan de <strong>schuld</strong> te kunn<strong>en</strong> gev<strong>en</strong>, verschrikkelijk kwaad te kunn<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong>, de deur op<strong>en</strong> smijt<strong>en</strong> <strong>en</strong> naar buit<strong>en</strong> spring<strong>en</strong> met veel theater. Maar de grond is onder<br />
mijn voet<strong>en</strong> weggeslag<strong>en</strong>, ik kan niet spring<strong>en</strong>, want ik kom nerg<strong>en</strong>s terecht. Van dezelfde man<br />
houd<strong>en</strong>, zo had ik het nog nooit bekek<strong>en</strong>. Technisch gezi<strong>en</strong> is het juist maar we verker<strong>en</strong> ieder<br />
in zo’n hele andere fase. Paula is verliefd, d<strong>en</strong>k ik, ja misschi<strong>en</strong> is dat wel zo, maar Paula heeft<br />
toch gewoon haar eig<strong>en</strong> vaste geliefde dat is toch zo’n beetje vergelijkbaar met wat ik met Kees<br />
heb. Dan kun je onze situatie toch niet zo maar gemakkelijk omschrijv<strong>en</strong> als van dezelfde man<br />
houd<strong>en</strong>. En vooral wat is er met mijn maatje gebeurd, wat is er waar van die verbond<strong>en</strong>heid, is<br />
ze wel mijn vri<strong>en</strong>din, wilde ze wel met mij op vakantie? Is dit e<strong>en</strong> soort corvee voor haar, dat<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 39
hoort bij de plicht<strong>en</strong> die vrij<strong>en</strong> met Kees met zich meebr<strong>en</strong>gt? En die autosleutels, was dat per<br />
ongeluk of vooral om te zorg<strong>en</strong> dat ik er niet onverwachts vandoor ga? ‘Wat is er, wat b<strong>en</strong> je stil,<br />
je was toch niet ongerust he?’ ‘Nee nee natuurlijk niet, maar door dat onweer heb ik toch niet zo<br />
best geslap<strong>en</strong>, ik moet nog e<strong>en</strong> beetje op gang kom<strong>en</strong>. Hebb<strong>en</strong> jullie wel geslap<strong>en</strong>?’<br />
‘Nauwelijks, maar ik heb er nu nog ge<strong>en</strong> last van. Of misschi<strong>en</strong> b<strong>en</strong> ik daarom wel zo druk.’<br />
‘Druk ja dat kun je wel zegg<strong>en</strong>. Zitt<strong>en</strong> Hans <strong>en</strong> Paula erg<strong>en</strong>s op e<strong>en</strong> terras?’ Ondertuss<strong>en</strong> breek<br />
ik me weer het hoofd over hoe ik me zou moet<strong>en</strong> opstell<strong>en</strong> als ik straks Paula zie, gewoon e<strong>en</strong><br />
zo<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> of luchtig hoi zwaai<strong>en</strong>. Zijn we nu wel of niet vri<strong>en</strong>dinn<strong>en</strong>?<br />
Als ik de auto uitstap bij het terras waar ik vanuit de verte Paula <strong>en</strong> Hans al zag zitt<strong>en</strong>, loopt<br />
Paula <strong>en</strong>thousiast op me af <strong>en</strong> omhelst me warm. ‘O wat goed dat Sjoerd je heeft gehaald, wat<br />
b<strong>en</strong> ik blij je weer te zi<strong>en</strong>, het is niks gedaan met die twee tortelduiv<strong>en</strong> <strong>en</strong> slav<strong>en</strong>drijvers. Ik heb<br />
me e<strong>en</strong> ongeluk gelop<strong>en</strong> <strong>en</strong> to<strong>en</strong> war<strong>en</strong> we ook nog de weg kwijt terwijl ik al vijf blar<strong>en</strong> had.<br />
Voorlopig ge<strong>en</strong> sportieve uitjes meer hoor. Laat ons maar rustig met de auto toer<strong>en</strong>. Ik had zelfs<br />
ge<strong>en</strong> puf meer om naar de camping te lop<strong>en</strong>.’ Ik laat het over me he<strong>en</strong>kom<strong>en</strong> omdat Paula de<br />
situatie zo voor me redt, maar ik zie Hans <strong>en</strong> Sjoerd Paula bewonder<strong>en</strong>d bekijk<strong>en</strong>. Helemaal<br />
gerust stelt ze me niet. Het lijkt e<strong>en</strong> beetje op het ontbijt van gister<strong>en</strong>. Iedere<strong>en</strong> kletst, doet<br />
vrolijk <strong>en</strong> eet veel, maar mijn misselijkheid is nog niet over <strong>en</strong> wat zou ik moet<strong>en</strong> vertell<strong>en</strong> over<br />
die lange lege dag van gister<strong>en</strong>. Laat staan over de bange nacht, over de kikkers <strong>en</strong> de muiz<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> het helse kabaal om me he<strong>en</strong>? ‘Ik liever ge<strong>en</strong> koffie als je het niet erg vind. E<strong>en</strong> glaasje<br />
sinaasappelsap, zou m<strong>en</strong> dat hier server<strong>en</strong> of is dat te gezond voor Frans<strong>en</strong>?’ Na e<strong>en</strong> lang<br />
ontbijt rijd<strong>en</strong> we met zijn vier<strong>en</strong> terug naar de camping. Sjoerd <strong>en</strong> Hans zijn so wie so van plan<br />
om vandaag in te pakk<strong>en</strong> <strong>en</strong> te vertrekk<strong>en</strong>. Paula stelt voor dat wij dat ook do<strong>en</strong>. ‘Dan hebb<strong>en</strong><br />
we nog e<strong>en</strong> paar dag<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> rustige terugreis’. Ik vind het best. Liever niet meer deze<br />
camping, liever überhaupt ge<strong>en</strong> campings meer op dit mom<strong>en</strong>t. We gaan dus pakk<strong>en</strong>. Bij Hans<br />
<strong>en</strong> Sjoerd ziet dat er uit als e<strong>en</strong> helse klus. Alles moet stijf opgerold <strong>en</strong> gevouw<strong>en</strong> <strong>en</strong> in kleine<br />
zakjes gepropt. Op de juiste volgorde in tass<strong>en</strong> gestopt <strong>en</strong> op de fiets gebond<strong>en</strong>. Paula <strong>en</strong> ik<br />
gooi<strong>en</strong> alles in willekeurige volgorde in de auto op de achterbank <strong>en</strong> in de kofferbak. Gelukkig<br />
dat is nog niet veranderd. We gedrag<strong>en</strong> ons niet ope<strong>en</strong>s als de perfecte kampeerders. Paula<br />
trekt veelbetek<strong>en</strong><strong>en</strong>d met e<strong>en</strong> knikje naar de jong<strong>en</strong>s haar w<strong>en</strong>kbrauw<strong>en</strong> omhoog. Niettemin<br />
zijn we op hetzelfde mom<strong>en</strong>t klaar. Dan moet er gezo<strong>en</strong>d word<strong>en</strong>. Het is duidelijk dat de<br />
jong<strong>en</strong>s mij ook maar zo<strong>en</strong><strong>en</strong> omdat het anders zo sneu is voor me. ‘Nou het beste he, ik schrijf<br />
je <strong>en</strong> laat me wet<strong>en</strong> hoe het met je gaat’ met e<strong>en</strong> extra kneepje in de hand voor Paula. Ik ga<br />
zitt<strong>en</strong> op de bijrijdersstoel als altijd <strong>en</strong> als altijd neemt Paula het initiatief om e<strong>en</strong> bepaalde kant<br />
op te rijd<strong>en</strong>. Zoud<strong>en</strong> we dat de hele dag uit houd<strong>en</strong>, do<strong>en</strong> of er niets gebeurd is? Naast elkaar<br />
zitt<strong>en</strong> alsof het nog hetzelfde is als daarvoor. Beetje keuvel<strong>en</strong>, beetje radio aan. Kopje koffie<br />
onderweg, of misschi<strong>en</strong> niet na dat uitgebreide ontbijt. Bij de gedachte aan koffie draait mijn<br />
maag zich al om.Ge<strong>en</strong> piekervaring dit maal verwacht ik. Ge<strong>en</strong> gevoel<strong>en</strong>s als voor eeuwig altijd<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 40
naast elkaar de zon tegemoet rijd<strong>en</strong> als Thelma <strong>en</strong> Louise, zonder begin, zonder eind, zonder<br />
toekomst. Het wordt eerder aftell<strong>en</strong> geblaz<strong>en</strong>. Hoever zijn we nu, is het al bijna tijd om e<strong>en</strong><br />
pauze in te lass<strong>en</strong>. Hoeveel kilometer do<strong>en</strong> we in e<strong>en</strong> kwartier, dat soort ding<strong>en</strong>. Ik vraag me af<br />
of ik het überhaupt wel red in e<strong>en</strong> auto zitt<strong>en</strong> met die misselijkheid.<br />
Paula sluit het portier <strong>en</strong> draait <strong>en</strong>thousiast het contactsleuteltje om. ‘Zo lekker weer op pad, ik<br />
heb er zin in, wat jij. Ik dacht vandaag e<strong>en</strong>s richting west<strong>en</strong> te rijd<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> beetje Dordogne mee<br />
te pakk<strong>en</strong>. Kunn<strong>en</strong> we daar thuis ook nog over opschepp<strong>en</strong>. Vertel nou e<strong>en</strong>s echt hoe het je<br />
gister<strong>en</strong> vergaan is. Je voelde je niet lekker, dus ik heb je maar met rust gelat<strong>en</strong>, maar je<br />
begrijpt dat ik het ook wel e<strong>en</strong> beetje e<strong>en</strong> bezoeking vond de hele dag in mijn e<strong>en</strong>tje met die<br />
jong<strong>en</strong>s opgescheept te lop<strong>en</strong>. En ze hebb<strong>en</strong> me behoorlijk afgepeigerd, die kunn<strong>en</strong> echt lop<strong>en</strong>.<br />
Maar ik wilde me niet lat<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> dus ik heb net gedaan of ik ze bij kon houd<strong>en</strong>. Het was wel<br />
erg vervel<strong>en</strong>d dat we de weg kwijtraakt<strong>en</strong> <strong>en</strong> to<strong>en</strong> ook nog dat onweer. Met zijn drieën in dat<br />
krakkemikkige schuurtje. Ook niet echt wat je je voorneemt als je aan vakantie d<strong>en</strong>kt. En e<strong>en</strong><br />
verhal<strong>en</strong> van die jong<strong>en</strong>s. Over vrijage dit <strong>en</strong> leuke jong<strong>en</strong> daar. Dat zie je toch niet echt aan ze,<br />
dat vrije sexlev<strong>en</strong>. Ze hebb<strong>en</strong> zo’n keurig uiterlijk. Wat jij al zei van die EO-typjes. Maar of ze dat<br />
allebei nou echt zo makkelijk vind<strong>en</strong>. Volg<strong>en</strong>s mij zit het niet helemaal lekker tuss<strong>en</strong> die twee.<br />
Ze kond<strong>en</strong> af <strong>en</strong> toe flink kattig do<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> elkaar. Maar hoe was het nou met jou want dat was<br />
natuurlijk niet zo gezellig zo’n natte nacht in je e<strong>en</strong>tje. Ik vond het wel erg lullig dat we je niet<br />
kond<strong>en</strong> bereik<strong>en</strong>. Maar ik zag echt ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele mogelijkheid letterlijk <strong>en</strong> figuurlijk dan. En je<br />
b<strong>en</strong>t toch al ge<strong>en</strong> ferv<strong>en</strong>t voorstander van kamper<strong>en</strong> is het wel.?’ ‘Ja nou ach het ging wel,<br />
overdag dan, ’s nachts was het minder, ik heb ook niet veel geslap<strong>en</strong>, ik hoorde van alles <strong>en</strong><br />
zo’. ‘Ja ik heb dat ook wel e<strong>en</strong>s gehad, dat ik in mijn e<strong>en</strong>tje achter was geblev<strong>en</strong> in de t<strong>en</strong>t met<br />
zo’n rare nacht. Eerst b<strong>en</strong> je alle<strong>en</strong> maar bang dat de t<strong>en</strong>t lekt <strong>en</strong> dat alles verschrikkelijk nat <strong>en</strong><br />
doorweekt raakt <strong>en</strong> vervolg<strong>en</strong>s als de reg<strong>en</strong> dan eindelijk ophoudt hoor je van alles om je he<strong>en</strong><br />
ritsel<strong>en</strong> <strong>en</strong> knorr<strong>en</strong> <strong>en</strong> zitt<strong>en</strong> de egels je als het ware aan te star<strong>en</strong> zodat je ge<strong>en</strong> oog dicht durft<br />
te do<strong>en</strong>. Ik moest vannacht voortdur<strong>en</strong>d aan je d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>, maar dat kon ik die jong<strong>en</strong>s niet<br />
uitlegg<strong>en</strong>, die d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> alle<strong>en</strong> maar in term<strong>en</strong> van relaties. Ze will<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>lijk alle<strong>en</strong> maar roddels<br />
hor<strong>en</strong> <strong>en</strong> vertell<strong>en</strong> <strong>en</strong> wie het met wie heeft gedaan <strong>en</strong> waarom <strong>en</strong> of wij elkaar hat<strong>en</strong> dan wel<br />
liefhebb<strong>en</strong>. Hele kromme gedachtes hebb<strong>en</strong> die jong<strong>en</strong>s. Vri<strong>en</strong>dschap betek<strong>en</strong>t eig<strong>en</strong>lijk niets<br />
voor ze, het gaat alle<strong>en</strong> maar over sex <strong>en</strong> relaties.’ ‘Goh, die indruk maakt<strong>en</strong> ze helemaal niet<br />
op mij’. ‘Nee gek he dat vond ik nou ook helemaal niet bij ze pass<strong>en</strong> als je ze zo ziet. Maar<br />
jeetje joh wat zie je wit, wat is er b<strong>en</strong> je nog steeds misselijk? Kun je wel teg<strong>en</strong> autorijd<strong>en</strong> met<br />
die toestand van je. Weet je wat je moet do<strong>en</strong>, ev<strong>en</strong> wat water drink<strong>en</strong> <strong>en</strong> dan op e<strong>en</strong><br />
pepermuntje zuig<strong>en</strong>. Dat water staat hier achter mijn stoel, kun je er bij? En in de deur zitt<strong>en</strong><br />
pepermuntjes. Als het dan nog niet beter gaat moet<strong>en</strong> we maar ev<strong>en</strong> stopp<strong>en</strong> dan masseer ik je<br />
hand<strong>en</strong> dat wil ook nog wel e<strong>en</strong>s help<strong>en</strong>. T<strong>en</strong>minste als dit migraine is.’ Ik d<strong>en</strong>k dat het heel wat<br />
anders is maar ik durf er niet over te beginn<strong>en</strong>. Maar ik vind het heerlijk om ev<strong>en</strong> niet te hoev<strong>en</strong><br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 41
<strong>en</strong> onderuit gezakt op e<strong>en</strong> pepermuntje te zuig<strong>en</strong>. Het helpt iets zolang ik zuig. Ik begin te<br />
ontspann<strong>en</strong> <strong>en</strong> me te verzo<strong>en</strong><strong>en</strong> met de autoreis, dat helpt ook teg<strong>en</strong> de misselijkheid.<br />
Als het echt van die roddeltantes war<strong>en</strong> die jong<strong>en</strong>s dan raakt zo’n verhaal natuurlijk al gauw<br />
verdraaid. En ik was ook extra gevoelig vanocht<strong>en</strong>d na die nare nacht. ‘Wat d<strong>en</strong>k je’ probeer ik<br />
de conversatie weer op te pakk<strong>en</strong>, ‘ga je ze nog e<strong>en</strong>s opzoek<strong>en</strong> in Nederland. Ze lek<strong>en</strong> zo<br />
close met je?’ ‘Nou ik weet niet ze drong<strong>en</strong> wel erg aan maar het is ook wel zo’n nicht<strong>en</strong>pose,<br />
dat kleffe. Ik d<strong>en</strong>k dat ik maar ev<strong>en</strong> afwacht wat ze zelf ondernem<strong>en</strong>. Van mij hoeft het niet zo.<br />
Je raakt met elkaar in gesprek omdat je naast elkaar staat op e<strong>en</strong> camping waar verder<br />
niemand is. Ik zou ze in e<strong>en</strong> café nooit opgezocht hebb<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> praatje bijvoorbeeld. Ik<br />
vraag me ook af of we elkaar nog iets te vertell<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> daar. Ik hou toch niet zo van dat<br />
geroddel <strong>en</strong> gestook, als je in e<strong>en</strong> lekke schuur zit <strong>en</strong> mekaar bezig moet houd<strong>en</strong> is het net uit<br />
te houd<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>lijk’.<br />
Het landschap verschuift van lieflijke wijnheuvels <strong>en</strong> abrikoz<strong>en</strong>bom<strong>en</strong> naar rotsige klov<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele olijf. Helaas maakt dat de weg<strong>en</strong> ook wat bochtiger. Het wordt hard werk<strong>en</strong> om mijn<br />
misselijkheid in te tom<strong>en</strong>. ‘O Paula zull<strong>en</strong> we ev<strong>en</strong> stopp<strong>en</strong> hier?’ ‘Ik zou graag will<strong>en</strong> maar er is<br />
hier echt helemaal niets om te stopp<strong>en</strong>, er zitt<strong>en</strong> drie auto’s achter me, ev<strong>en</strong> vol houd<strong>en</strong> nog<br />
volg<strong>en</strong>s mij komt er zo e<strong>en</strong> parkeerplaatsje aan’. Het plaatsje komt niet op tijd. De croissantjes<br />
verm<strong>en</strong>gd met sinaasappelsap will<strong>en</strong> nu naar buit<strong>en</strong> <strong>en</strong> ik spuug over de handrem <strong>en</strong> de<br />
versnellingspook he<strong>en</strong>, waarna Paula op de rem trapt <strong>en</strong> de auto achter ons met gier<strong>en</strong>de<br />
remm<strong>en</strong> in de kofferbak rijdt. ‘Wat doe je nou gatverdamme’, gilt Paula <strong>en</strong> zwaait haar portier<br />
op<strong>en</strong>. Het is maar goed dat er niet ook nog e<strong>en</strong> auto van de andere kant komt. Ik zwaai ook<br />
mijn portier op<strong>en</strong> om de rest van het kots<strong>en</strong> buit<strong>en</strong> af te mak<strong>en</strong>. En ga daarna op zoek naar e<strong>en</strong><br />
wc rol, terwijl Paula de automobilist achter ons probeert te suss<strong>en</strong>. Lastig als je alles<br />
ongeord<strong>en</strong>d in de auto hebt gestort. Of zou die in de kofferbak zitt<strong>en</strong> die nu natuurlijk niet meer<br />
op<strong>en</strong> te krijg<strong>en</strong> is. Ik vind wel e<strong>en</strong> vaatdoekje <strong>en</strong> e<strong>en</strong> fles spa. Met deze attribut<strong>en</strong> fatso<strong>en</strong>eer ik<br />
mezelf <strong>en</strong> daarna de versnellingspook <strong>en</strong> handrem.<br />
Paula is ondertuss<strong>en</strong> druk aan het orer<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> de achterop rijd<strong>en</strong>de automobilist. Hij is fout,<br />
d<strong>en</strong>k ik ondertuss<strong>en</strong>, want hij rijdt van achter<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> ons aan. Wat zal die bal<strong>en</strong>. Ik zet mezelf<br />
neer in de deurop<strong>en</strong>ing van de auto met mijn hoofd tuss<strong>en</strong> mijn knieën <strong>en</strong> ev<strong>en</strong> mijn og<strong>en</strong> dicht.<br />
‘Marlies, deze m<strong>en</strong>eer heeft e<strong>en</strong> neef in het volg<strong>en</strong>de dorp die uitstek<strong>en</strong>d auto’s uit kan deuk<strong>en</strong>.<br />
Dus ik d<strong>en</strong>k dat we daar maar e<strong>en</strong>s gebruik van moet<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>. Als we die neef e<strong>en</strong> doos<br />
sigar<strong>en</strong> aanbied<strong>en</strong> doet ie het mete<strong>en</strong> voor ons schijnt het’. ‘Is dat niet de taak van onze<br />
botskampio<strong>en</strong> om die sigar<strong>en</strong> uit te del<strong>en</strong>?’, probeer ik ev<strong>en</strong>. ‘Nee hij schuift hem wel wat geld<br />
toe, maar wij moet<strong>en</strong> zorg<strong>en</strong> dat het snel gebeurt snap je?’. Ik snap het. ‘Ga jij maar naar die<br />
autoherstelneef dan, ik loop dat stukje wel’. ‘Waarom, je b<strong>en</strong>t toch ziek, ga toch lekker zitt<strong>en</strong>, die<br />
auto rijdt nog wel hoor’. ‘Nee graag ev<strong>en</strong> wat frisse lucht <strong>en</strong> dan kan ik die bocht<strong>en</strong> ook in mijn<br />
eig<strong>en</strong> tempo nem<strong>en</strong>. Hoe heet die neef, kan ik hem vind<strong>en</strong>?’ ‘Goh ge<strong>en</strong> idee , nou het zal toch<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 42
niet zo’n groot dorp zijn, vraag maar naar de garagist. He wat e<strong>en</strong> gedoe, gaat dat wel goed met<br />
je? Volg<strong>en</strong>s die m<strong>en</strong>eer is het nog e<strong>en</strong> kwartiertje naar het dorp. Als ik je niet bij de neef tref,<br />
kom ik je wel zoek<strong>en</strong> okay?’ E<strong>en</strong> kwartiertje, dat k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> we, met de auto waarschijnlijk <strong>en</strong> dan<br />
nog e<strong>en</strong> heel relaxt kwartiertje ook. Maar ik kan ev<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> auto’s van binn<strong>en</strong> zi<strong>en</strong>, dus ik ga op<br />
weg.<br />
Het is ge<strong>en</strong> pretje langs de weg te lop<strong>en</strong>, ik b<strong>en</strong> heel wat aan het bermspring<strong>en</strong>. Vooral de<br />
achterlijke zol<strong>en</strong> die ook nog m<strong>en</strong><strong>en</strong> dat er ingehaald kan word<strong>en</strong>, jag<strong>en</strong> me de stuip<strong>en</strong> op het<br />
lijf. Hele stukk<strong>en</strong> worstel ik me door het hoge in deze tijd bloemloze gras. De berm is nat nog<br />
van de reg<strong>en</strong> van vannacht <strong>en</strong> mijn scho<strong>en</strong><strong>en</strong> zijn binn<strong>en</strong> de kortste ker<strong>en</strong> doorweekt. Leuk idee<br />
was dat van mezelf om e<strong>en</strong> stukje te gaan lop<strong>en</strong>. Gaf Paula niet erg snel toe? Zou ik e<strong>en</strong> zieke<br />
vri<strong>en</strong>din in de berm lat<strong>en</strong> lop<strong>en</strong>, of zou ik haar de auto in gesleurd hebb<strong>en</strong>? Of zou ik de auto<br />
ev<strong>en</strong> de kant in geduwd hebb<strong>en</strong> <strong>en</strong> sam<strong>en</strong> zitt<strong>en</strong> wacht<strong>en</strong> tot de misselijkheid over is? Ik krijg<br />
ernstig meelij met mezelf, loop ik hier in mijn piere-e<strong>en</strong>tje in dat nare Frankrijk. Wat doe ik hier<br />
veel te ver weg van huis zonder c<strong>en</strong>t op zak? Straks kan ik Paula <strong>en</strong> de auto niet meer<br />
terugvind<strong>en</strong> <strong>en</strong> kan ik gaan bedel<strong>en</strong> om mijn terugreis te betal<strong>en</strong>. Zul je net zi<strong>en</strong> dat die Frans<strong>en</strong><br />
dan plotsklaps mijn Frans niet meer verstaan. Er is ook niemand die voor me stopt om e<strong>en</strong> lift te<br />
gev<strong>en</strong>, zie ik er zo verlop<strong>en</strong> uit vandaag, ge<strong>en</strong> sjans? Zelfs ge<strong>en</strong> automobilist<strong>en</strong> die ev<strong>en</strong><br />
omkijk<strong>en</strong> of ze iets gemist hebb<strong>en</strong>. Zou ik iemand collect call kunn<strong>en</strong> bell<strong>en</strong> als ik eindelijk het<br />
dorp bereik <strong>en</strong> Paula is er niet? Zou Kees zo’n telefoontje aannem<strong>en</strong>? Vast niet <strong>en</strong> dan nog hoe<br />
kom ik aan geld. Ik heb ge<strong>en</strong> paspoort bij me, niets. Hoe kom ik dan terug in Nederland. Kees<br />
komt me niet hal<strong>en</strong>, dat lijkt me zeker. Nee het <strong>en</strong>ige dat erop zit is lift<strong>en</strong>. Dan word ik wel<br />
verkracht maar dat moet ik er maar voor over hebb<strong>en</strong>, bestel<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> ze me niet, vermoord<strong>en</strong><br />
wel natuurlijk, maar dat hoeft dan weer niet als ik gewoon toegeef. Bezoedeld b<strong>en</strong> ik toch al <strong>en</strong><br />
hoogstwaarschijnlijk zwanger of toch op zijn minst vol afgrijselijke soa bacill<strong>en</strong>, platjes <strong>en</strong><br />
wratt<strong>en</strong>.<br />
De bocht<strong>en</strong> neem ik dan wel langzamer zo wandel<strong>en</strong>d, maar ze zijn wel erg onoverzichtelijk.<br />
M<strong>en</strong>ig automobilist w<strong>en</strong>dt zich pas op het laatste mom<strong>en</strong>t luid toeter<strong>en</strong>d van me af. Er rijd<strong>en</strong><br />
ook nogal wat vrachtwag<strong>en</strong>s over dit veredelde karr<strong>en</strong>spoor. Eindelijk wordt de weg wat breder,<br />
de berm<strong>en</strong> wat lieflijker <strong>en</strong> minder nat. Uiteraard is dit aanleiding voor de langsstorm<strong>en</strong>de auto’s<br />
om nog maar e<strong>en</strong>s flink op het gaspedaal te trapp<strong>en</strong>, maar ik heb ondertuss<strong>en</strong> goede hoop dat<br />
het plaatsje dichterbij komt. Ik heb het idee dat ik ur<strong>en</strong> gelop<strong>en</strong> heb, maar de laatste dag<strong>en</strong> wil<br />
het niet erg meer lukk<strong>en</strong> met dat tijdsbesef. Gister<strong>en</strong> lijkt al weer zo ver weg, laat staan het<br />
plantso<strong>en</strong> in Marzon Rimière. Lichtjar<strong>en</strong> van mij verwijderd lijkt het. Het vuil langs de kant van<br />
de weg wordt geciviliseerder. Meer chipszakk<strong>en</strong> <strong>en</strong> lege blikjes, minder dode dier<strong>en</strong>. Het dorp<br />
kondigt zich aan met de eerste huiz<strong>en</strong>, de berm gaat aarzel<strong>en</strong>d over in e<strong>en</strong> trottoir. Onder het<br />
plaatsnaambordje staat e<strong>en</strong> half verzakt bankje. Mooi, dan kan ik daar gaan zitt<strong>en</strong> <strong>en</strong> de situatie<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 43
e<strong>en</strong>s bekijk<strong>en</strong>. Het dorp lijkt me groter dan verwacht, misschi<strong>en</strong> zijn er wel meer garages hier.<br />
De kroeg<strong>en</strong> zijn nog dicht, daar kan ik niets vrag<strong>en</strong>. De bakker is mogelijk op<strong>en</strong>, maar dan zou<br />
het toch wel beleefd zijn tev<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> brood te kop<strong>en</strong>, dus daar kan ik eig<strong>en</strong>lijk ook niet terecht.<br />
Ik moet iemand op straat aanschiet<strong>en</strong>. Wat is handig, e<strong>en</strong> toeristisch type bij de arm te grijp<strong>en</strong><br />
of juist e<strong>en</strong> autochtoon?<br />
Toerist<strong>en</strong> wet<strong>en</strong> mogelijk niet of <strong>en</strong> waar de garage is <strong>en</strong> de Frans<strong>en</strong> verstaan je bij voorkeur<br />
niet. Het is weer zo’n dilemma, e<strong>en</strong> van de vele van vandaag, waar ik nu net niet op zit te<br />
wacht<strong>en</strong>.<br />
Na e<strong>en</strong> kwartiertje zitt<strong>en</strong> raap ik mijn moed bij elkaar <strong>en</strong> schiet de eerste de beste aan.<br />
‘Monsieur, s’il vous plait, ou est le garage ici?’ Hé, Marlies, dat ik jou hier teg<strong>en</strong> kom. Hoe lang<br />
is dat nu geled<strong>en</strong> ?’ Schakel, schakel. Wie is die man achter die baard <strong>en</strong> die sandal<strong>en</strong>, het<br />
gevlekte T-shirt <strong>en</strong> de gescheurde broek? Eh? ‘Michiel, weet je nog wel, van de actiegroep 1<br />
proc<strong>en</strong>t?’ ‘Michiel, wat doe je hier? Niet meer in Tanzania? Wat zie je er anders uit. Ik hield je<br />
voor e<strong>en</strong> Franse kroegtijger.’ ‘Ik zie er niet uit, dat is waar, maar dat komt omdat ik e<strong>en</strong> huis aan<br />
het opknapp<strong>en</strong> b<strong>en</strong> hier. Ik heb nog ge<strong>en</strong> elektriciteit’. ‘Wat kan ik voor je do<strong>en</strong>, Marlies, je ziet<br />
er verdwaald uit. Loop ev<strong>en</strong> met me mee dan sch<strong>en</strong>k ik je wat koffie’. Ik kan net de reflex<br />
teg<strong>en</strong>houd<strong>en</strong> die het woord koffie in me oproept <strong>en</strong> leg Michiel de situatie uit. Ge<strong>en</strong> probleem<br />
we gaan e<strong>en</strong> garage zoek<strong>en</strong> <strong>en</strong> ev<strong>en</strong> nog ge<strong>en</strong> koffie. Er blijk<strong>en</strong> twee garages in het dorp, die<br />
we beid<strong>en</strong> bezoek<strong>en</strong>, zonder succes. In ge<strong>en</strong> van beide is Paula gesignaleerd. Michiel laat<br />
naam <strong>en</strong> adres achter bij de garagist<strong>en</strong> voor het geval Paula nog komt opdag<strong>en</strong>. Ik ga met<br />
Michiel mee <strong>en</strong> dat spijt me helemaal niet. Erg<strong>en</strong>s vaag op de achtergrond voel ik me ongerust<br />
over Paula. Maar ik voel me vooral erg gerust over mezelf. Ik hoef niet te lift<strong>en</strong>, ik hoef ge<strong>en</strong><br />
onverstaanbaar Frans te prat<strong>en</strong>. Ik hoef niet te handel<strong>en</strong>, ge<strong>en</strong> dilemma’s op te loss<strong>en</strong>. Ik mag<br />
gewoon mee met iemand die vertrouwd voelt, die mijn taal spreekt <strong>en</strong> toch niet te veel vraagt. Ik<br />
voel me gek<strong>en</strong>d in mijn naam <strong>en</strong> in mijn geschied<strong>en</strong>is. Ge<strong>en</strong> onbek<strong>en</strong>de gezondheidsnicht<strong>en</strong>,<br />
nachtelijke kikkers of ritsel<strong>en</strong>de egels op e<strong>en</strong> camping municipal, maar e<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>de van to<strong>en</strong><br />
het lev<strong>en</strong> nog easy going was. Er is ge<strong>en</strong> elektriciteit <strong>en</strong> er is maar één kamer ingericht <strong>en</strong><br />
stofvrij, maar daar staat wel e<strong>en</strong> heerlijke bank waar ik op ligg<strong>en</strong> mag. Michiel vertelt e<strong>en</strong> nieuw<br />
lev<strong>en</strong> te zijn begonn<strong>en</strong> in Frankrijk, na 10 zware jar<strong>en</strong> in Tanzania. Hij heeft nog ge<strong>en</strong> idee wat<br />
hij hier kan gaan do<strong>en</strong> <strong>en</strong> hoe hij in zijn lev<strong>en</strong>sonderhoud gaat voorzi<strong>en</strong>. Maar voorlopig is het<br />
hier geweldig <strong>en</strong> heeft hij zijn hand<strong>en</strong> vol aan het verbouw<strong>en</strong> van het huis. E<strong>en</strong> kleine<br />
boer<strong>en</strong>woning aan de rand van het dorp, dat hij voor e<strong>en</strong> habbekrats gekocht heeft <strong>en</strong> van de<br />
grond af weer aan het opbouw<strong>en</strong> is. De elektriciteit wordt morg<strong>en</strong> aangelegd door zijn broer die<br />
dan drie wek<strong>en</strong> over komt. Er is wel al water <strong>en</strong> riolering. Mijn specialiteit, lacht Michiel, dus dat<br />
zat er het eerste in. Ik mag naar e<strong>en</strong> echt toilet <strong>en</strong> e<strong>en</strong> bad nem<strong>en</strong>. Ik krijg thee <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
beschuitje.<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 44
Dat Paula verdw<strong>en</strong><strong>en</strong> is, komt wel mooi uit zo. Michiel is nog altijd ev<strong>en</strong> charmant <strong>en</strong> geestig.<br />
De dag vliegt om, de garages lat<strong>en</strong> niets van zich hor<strong>en</strong>. Michiel loopt er nog e<strong>en</strong>s langs terwijl<br />
ik uit mag rust<strong>en</strong> op de bank. Maar er heeft zich ge<strong>en</strong> Paula gemeld. Peter arriveert wel met<br />
e<strong>en</strong> auto, e<strong>en</strong> vri<strong>en</strong>din <strong>en</strong> gereedschap. Michiel kookt e<strong>en</strong> fantastische maaltijd <strong>en</strong> trekt wat<br />
fless<strong>en</strong> wijn op<strong>en</strong>. Het et<strong>en</strong> is aan mij niet besteed, het gezelschap wel. Peter is al ev<strong>en</strong><br />
onderhoud<strong>en</strong>d als Michiel <strong>en</strong> ook Katja blijkt e<strong>en</strong> bevlog<strong>en</strong> vertelster over respectievelijk het<br />
uitz<strong>en</strong>dbureau <strong>en</strong> het maatschappelijke werk. Peter wordt als financieel deskundige,<br />
boekhouder dus volg<strong>en</strong>s mij, door het uitz<strong>en</strong>dbureau aan diverse bedrijv<strong>en</strong> uitgele<strong>en</strong>d <strong>en</strong> kan<br />
daar zeer beeld<strong>en</strong>d over vertell<strong>en</strong>. In het bijzonder over de puinhop<strong>en</strong> die de meest bedrijv<strong>en</strong><br />
van hun boekhouding mak<strong>en</strong>. Tot de belastingdi<strong>en</strong>st aankondigt langs te will<strong>en</strong> kom<strong>en</strong>, dan<br />
breekt de paniek uit <strong>en</strong> moet de wonderdokter Peter kom<strong>en</strong>. Katja begeleidt gezinn<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
echtpar<strong>en</strong> die er ev<strong>en</strong> niet meer uitkom<strong>en</strong>. Heel vaak heeft dat ook e<strong>en</strong> financiële kant, maar<br />
daar komt meer leed bij kijk<strong>en</strong> dan alle<strong>en</strong> de paniek over de belasting<strong>en</strong>. Hoe kom je aan e<strong>en</strong><br />
wasmachine als de oude het begev<strong>en</strong> heeft, er drie kleine kinder<strong>en</strong> rond lop<strong>en</strong>, de<br />
wegwerpluiers eig<strong>en</strong>lijk te duur zijn, vader <strong>en</strong> moeder beid<strong>en</strong> gek word<strong>en</strong> van alle was die door<br />
het hele huis te drog<strong>en</strong> hangt <strong>en</strong> dat soort problem<strong>en</strong>.<br />
Mijn avontur<strong>en</strong> van de dag word<strong>en</strong> doorg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> <strong>en</strong> uitgeploz<strong>en</strong>. We tur<strong>en</strong> op de kaart van de<br />
omgeving om te ontdekk<strong>en</strong> of Paula e<strong>en</strong> andere weg g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> zou kunn<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> <strong>en</strong> in e<strong>en</strong><br />
ander dorp bij e<strong>en</strong> andere garage zou kunn<strong>en</strong> staan. Dat lijkt als we goed kijk<strong>en</strong> de meeste<br />
logische oplossing. Als we de kaart goed bestuder<strong>en</strong> <strong>en</strong> nauwkeurig analyser<strong>en</strong> zou het best zo<br />
kunn<strong>en</strong> zijn dat de afslag die wij zi<strong>en</strong> door ander<strong>en</strong> geïnterpreteerd zou word<strong>en</strong> als doorgaande<br />
weg. En langs die afslag of doorgaande weg ligt e<strong>en</strong> dorp. De afslag was mij tijd<strong>en</strong>s het lop<strong>en</strong><br />
niet opgevall<strong>en</strong>. Ik wind me op, hoe kan iemand dat nou rechtdoor noem<strong>en</strong> dat is toch niet<br />
logisch. En Paula die neemt dat maar allemaal aan, die rijdt zomaar door. Die kan toch ook wel<br />
begrijp<strong>en</strong> dat ik dat dan nooit zou kunn<strong>en</strong> vind<strong>en</strong>.<br />
Heel voorzichtig wordt overwog<strong>en</strong> of we wellicht toch ruzie gehad zoud<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>. Ik<br />
d<strong>en</strong>k toch van niet, hoewel Paula misschi<strong>en</strong> de situatie wel zo opgevat zou kunn<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>,<br />
omdat ik per se wilde lop<strong>en</strong>. We weg<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de zak<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> elkaar af, bekijk<strong>en</strong> het van<br />
alle kant<strong>en</strong> <strong>en</strong> besluit<strong>en</strong> morg<strong>en</strong> naar de garage van het dorp langs de rechtse weg te gaan.<br />
Het meest logisch is dat de garage van de neef van de botser toch per ongeluk daar ligt <strong>en</strong> dat<br />
Paula daar wel naar toe moest, terwijl ze rammel<strong>en</strong>d achter de botser aan reed.<br />
‘Paula’, zegt Katja, ik k<strong>en</strong> wel e<strong>en</strong> Paula waar ik zeker ruzie mee zou krijg<strong>en</strong>. Iedere<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>lijk,<br />
wat e<strong>en</strong> vals kr<strong>en</strong>g is dat. Maar ik d<strong>en</strong>k eig<strong>en</strong>lijk niet dat jij daar mee op vakantie b<strong>en</strong>t gegaan’.<br />
Die Paula, vertelt Katja, daar heb ik e<strong>en</strong> blauwe maandag mee in e<strong>en</strong> gespreksgroepje<br />
gezet<strong>en</strong>. Ze leek heel geweldig in het begin, ze was e<strong>en</strong> echte leider, e<strong>en</strong> aanjager van<br />
discussies <strong>en</strong> aanbr<strong>en</strong>ger van gespreksonderwerp<strong>en</strong>. Ze was de red<strong>en</strong> voor veel m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> om<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 45
ij de groep te will<strong>en</strong>. We dacht<strong>en</strong> allemaal bevri<strong>en</strong>d met haar te zijn <strong>en</strong> ze kwam bij vel<strong>en</strong> van<br />
ons thuis over de vloer. Vervolg<strong>en</strong>s zag ze kans om iedere<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> elkaar op te stok<strong>en</strong> <strong>en</strong> de<br />
meeste relaties van de led<strong>en</strong> in de groep zijn gestrand. En waarom? Waarom deed ze dat? Dat<br />
vraag ik me nog steeds af. Ze had zelf e<strong>en</strong> goede relatie. Ze was gevierd <strong>en</strong> geliefd <strong>en</strong> dat heeft<br />
ze allemaal kapot gemaakt’.<br />
Ik voel er niet veel voor op dat onderwerp door te gaan. Straks blijkt het verhaal over mijn Paula<br />
te gaan <strong>en</strong> moet ik er iets mee. Moet ik e<strong>en</strong> standpunt innem<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> keus mak<strong>en</strong>, constater<strong>en</strong><br />
dat Katja niet deugt omdat ze dit soort verhal<strong>en</strong> over Paula vertelt, of constater<strong>en</strong> dat Paula niet<br />
deugt. De e<strong>en</strong> of de ander verlooch<strong>en</strong><strong>en</strong> dus, terwijl ik het net zo gezellig heb hier. Nu ik haar<br />
weer e<strong>en</strong> dagje niet gezi<strong>en</strong> heb, zou ik het liefst weer gewoon het gevoel hebb<strong>en</strong> dat Paula mijn<br />
vri<strong>en</strong>din is, mijn beste vri<strong>en</strong>din. Ik begin me zorg<strong>en</strong> over haar te mak<strong>en</strong>, zou ze me zoek<strong>en</strong>, is<br />
ze nu wanhopig? Is ze op e<strong>en</strong> camping gaan staan? Zou de auto al klaar zijn? Hoe kunn<strong>en</strong> we<br />
nu met elkaar in contact kom<strong>en</strong>?<br />
Het vooruitzicht op e<strong>en</strong> bank te mog<strong>en</strong> slap<strong>en</strong> in plaats van op e<strong>en</strong> luchtbed in e<strong>en</strong> t<strong>en</strong>t met al<br />
die beest<strong>en</strong> <strong>en</strong> geluid<strong>en</strong> om me he<strong>en</strong> trekt me erg aan. Ik ga wel vast ligg<strong>en</strong>, maar Peter <strong>en</strong><br />
Michiel fluister<strong>en</strong> nog lang teg<strong>en</strong> elkaar door. Katja is al naar zolder vertrokk<strong>en</strong>, waar zij <strong>en</strong><br />
Peter op matjes zull<strong>en</strong> slap<strong>en</strong>. Michiel <strong>en</strong> ik blijv<strong>en</strong> in de kamer, keurig op e<strong>en</strong> afstandje van<br />
elkaar. Ik moet ook niet aan nabijheid d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> met mijn misselijke lijf <strong>en</strong> eig<strong>en</strong>lijk wil ik alle<strong>en</strong><br />
maar slap<strong>en</strong>. Ik verheug me op e<strong>en</strong> lange diepe slaap, ik nestel me, draai me op mijn zij terwijl<br />
ik de dek<strong>en</strong> onder mijn knieën prop <strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> mijn gevouw<strong>en</strong> arm<strong>en</strong> klem.<br />
Peter <strong>en</strong> Michiel blijv<strong>en</strong> nog lang klets<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> geruststell<strong>en</strong>d, verwarm<strong>en</strong>d gemurmel op de<br />
achtergrond, dat e<strong>en</strong> sfeer van knusse huiselijkheid schept. De hele nacht spok<strong>en</strong> Katja <strong>en</strong><br />
Paula sam<strong>en</strong> door mijn hoofd, ze mak<strong>en</strong> elkaar uit voor rotte vis, hete teef <strong>en</strong> vals serp<strong>en</strong>t.<br />
Michiel staat aan de overkant van de rivier naar me te zwaai<strong>en</strong>, daar waar het warm is <strong>en</strong> veilig,<br />
maar ik krijg mijn voet<strong>en</strong> niet uit het moeras getrokk<strong>en</strong>.<br />
Michiel <strong>en</strong> ik gaan de volg<strong>en</strong>de ocht<strong>en</strong>d mete<strong>en</strong> op zoek naar de garage in het betreff<strong>en</strong>de<br />
dorp. Daar staat inderdaad de auto. De achterkant is nog helemaal ingedeukt <strong>en</strong> de achterklep<br />
kan zo te zi<strong>en</strong> nog steeds niet op<strong>en</strong>. Dus waar is Paula nu geblev<strong>en</strong>? Ze kon niet bij de<br />
kampeerspull<strong>en</strong> <strong>en</strong> de andere bagage. Waar zou ze de nacht hebb<strong>en</strong> doorgebracht? Michiel<br />
informeert e<strong>en</strong>s bij de garagist. Volg<strong>en</strong>s deze Thierry heeft Paula e<strong>en</strong> hele tijd hier staan<br />
wacht<strong>en</strong> <strong>en</strong> is vervolg<strong>en</strong>s op zoek gegaan naar e<strong>en</strong> hotel in het dorp. Dat is er overig<strong>en</strong>s niet,<br />
maar misschi<strong>en</strong> wilde de kroegbaas wel e<strong>en</strong> kamertje bov<strong>en</strong> verhur<strong>en</strong>. Dus moet<strong>en</strong> we daar<br />
maar e<strong>en</strong>s na gaan vrag<strong>en</strong>. Paula zou vandaag wel weer e<strong>en</strong>s kom<strong>en</strong> informer<strong>en</strong> naar de<br />
stand van zak<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>s Thierry. Maar hij had haar al verteld dat de reparatie niet e<strong>en</strong>, twee,<br />
drie klaar zou zijn. Hij moest eerst nog e<strong>en</strong> andere klus afmak<strong>en</strong> <strong>en</strong> dan pas kan hij aan de klep<br />
beginn<strong>en</strong>. Zo te zi<strong>en</strong> kost dat ook zeker nog e<strong>en</strong> dagje werk <strong>en</strong> dan nog heb je e<strong>en</strong> uitgedeukte<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 46
klep, ge<strong>en</strong> nieuwe. Mooi zal het niet zijn <strong>en</strong> voort kletst Thierry. Als je zo veel tijd besteed aan<br />
de sociale contact<strong>en</strong>, dan schiet het natuurlijk niet op, d<strong>en</strong>k ik ondertuss<strong>en</strong> vri<strong>en</strong>delijk<br />
glimlach<strong>en</strong>d <strong>en</strong> knikk<strong>en</strong>d terwijl Michiel het woord doet.<br />
Okay, we gaan dus op zoek naar de kroeg <strong>en</strong> zijn baas. Ik b<strong>en</strong> nog steeds misselijk, al is mijn<br />
hoofd is iets beter nu <strong>en</strong> verder beweeg ik ook al e<strong>en</strong> stuk makkelijker dan gister<strong>en</strong>. Ik laat me<br />
leid<strong>en</strong> door Michiel. Ik hobbel prettig achter hem aan, terwijl hij zelfverzekerd door het dorp<br />
loopt.<br />
Ik b<strong>en</strong> bij de warme veilige overkant gekom<strong>en</strong>, met mijn voet<strong>en</strong> nog half in het moeras. Het<br />
voelt heel vertrouwd met Michiel op stap te zijn. Ik voel me op vakantie <strong>en</strong> toch ook thuis. Stel<br />
je voor elke dag e<strong>en</strong> beetje door e<strong>en</strong> dorp hobbel<strong>en</strong> om her <strong>en</strong> der wat boodschapjes te do<strong>en</strong>.<br />
En verder e<strong>en</strong> beetje bij het huis hang<strong>en</strong>, achter het huis in de zon zitt<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> flesje wijn op<strong>en</strong><br />
trekk<strong>en</strong> <strong>en</strong> keuvel<strong>en</strong> over de afgelop<strong>en</strong> 12 jaar. Waar was jij, wat deed jij, waar was ik wat deed<br />
ik. Hoe kijk jij nu teg<strong>en</strong> de regering aan, moet<strong>en</strong> we nog steeds actievoer<strong>en</strong> voor 1 %<br />
ontwikkelingshulp. Hoe is het met de liefde. Welke drom<strong>en</strong> ga je nog allemaal waar mak<strong>en</strong>. Wil<br />
ik Paula eig<strong>en</strong>lijk wel vind<strong>en</strong>. Wat zou zij van Michiel vind<strong>en</strong>, past hij wel in het plaatje dat zij<br />
van mij heeft? Vind ik het belangrijk wat Michiel van Paula zou vind<strong>en</strong>? Ik kan me de situatie<br />
eig<strong>en</strong>lijk niet voor stell<strong>en</strong>. Ik praat met Paula op e<strong>en</strong> andere toon dan met Michiel. B<strong>en</strong> ik twee<br />
verschill<strong>en</strong>de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>?<br />
De kroeg hebb<strong>en</strong> we vrij snel gevond<strong>en</strong>. Maar het is nog wat vroeg, zelfs voor e<strong>en</strong> Franse<br />
kroeg. Er staan nog ge<strong>en</strong> mann<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> voet op de – ja wat is het toograil, hoe heet dat<br />
eig<strong>en</strong>lijk zo’n stang aan de onderkant van de bar -. In ieder geval er staan nog ge<strong>en</strong> mann<strong>en</strong> in<br />
de kroeg hun eerste drankje naar binn<strong>en</strong> te giet<strong>en</strong> voor ze aan de arbeid gaan. Er wordt nog<br />
geveegd <strong>en</strong> bevoorraad. De baas zelf is er niet. De schoonmak<strong>en</strong>de dame weet niets van <strong>en</strong>e<br />
Paula. Of misschi<strong>en</strong> wil ze het niet wet<strong>en</strong>, d<strong>en</strong>k ik kwaadaardig. Wellicht heeft Paula hier<br />
gisteravond aan de bar gehang<strong>en</strong> <strong>en</strong> de plaatselijke hangvolwass<strong>en</strong><strong>en</strong> prettig bezig gehoud<strong>en</strong>.<br />
Dat vind<strong>en</strong> de plaatselijke dames niet altijd ev<strong>en</strong> leuk. Misschi<strong>en</strong> is Paula zelfs wel met e<strong>en</strong> van<br />
de plaatselijke vrijgezell<strong>en</strong> meegegaan. Michiel vraagt door naar de kroegbaas. Komt die<br />
spoedig? De dame weet het niet, zijn aankomsttijd schijnt per dag te wissel<strong>en</strong>. Woont hij soms<br />
in de buurt? Ja dat wel, maar ze heeft niet erg veel zin zijn adres door te gev<strong>en</strong>. Het kost Michiel<br />
veel overredingskracht het adres los te peuter<strong>en</strong>, waarbij hij e<strong>en</strong> heel verhaal ophangt over mij<br />
<strong>en</strong> mijn vakantie. Ik word steeds meer het slachtoffer <strong>en</strong> ga er vanzelf treuriger bij kijk<strong>en</strong>. Hij laat<br />
doorschemer<strong>en</strong> dat Paula onmogelijk geïnteresseerd kan zijn in de begeerde vrijgezell<strong>en</strong> van<br />
het dorp met e<strong>en</strong> knikje in mijn richting. Oh la la, mevrouw schrikt e<strong>en</strong> beetje. Ze kijkt me nu<br />
meewarig aan. Dat kan twee ding<strong>en</strong> betek<strong>en</strong><strong>en</strong>: lesbi<strong>en</strong>nes zijn e<strong>en</strong> betreur<strong>en</strong>swaardige<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>soort of Paula is gister<strong>en</strong> inderdaad met e<strong>en</strong> van de mann<strong>en</strong> uit de kroeg meegegaan,<br />
zodat mijn situatie nog treuriger wordt dan zij al was.<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 47
Ik zie aan zijn og<strong>en</strong> <strong>en</strong> lachhoek<strong>en</strong> dat Michiel het e<strong>en</strong> steeds leuker uitstapje vindt word<strong>en</strong>. Ik<br />
buig mijn hoofd deemoedig als we weer naar buit<strong>en</strong> lop<strong>en</strong>. Volg<strong>en</strong>s Michiel kunn<strong>en</strong> we wel ev<strong>en</strong><br />
naar het huis van de kroegbaas lop<strong>en</strong>. Het is e<strong>en</strong> mooie dag, het is e<strong>en</strong> leuk uitstapje, we zi<strong>en</strong><br />
nog e<strong>en</strong>s wat van het dorp. ‘Ja, ja’, mopper ik hem toe, ‘maar ik kan me hier niet meer verton<strong>en</strong>.<br />
Ik b<strong>en</strong> mete<strong>en</strong> e<strong>en</strong> outcast geword<strong>en</strong>. Zie je iedere<strong>en</strong> kijkt me met de nek aan.’ Er loopt<br />
inderdaad nog e<strong>en</strong> persoon in de straat voor ons. We vind<strong>en</strong> het huis van de kroegbaas snel <strong>en</strong><br />
klopp<strong>en</strong> beleefd op de deur. Mevrouw zelf doet op<strong>en</strong>, nee niet Paula. Er blijkt e<strong>en</strong> mevrouw<br />
kroegbaas te zijn, e<strong>en</strong> keurig opgedirkte strak gerokte, gekapte <strong>en</strong> geblondeerde dame.<br />
Kroegbaas zelf is er ook maar die zit nog e<strong>en</strong> beetje ongewass<strong>en</strong> aan de keuk<strong>en</strong>tafel te rok<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> e<strong>en</strong> kop koffie te drink<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> Hollandse vrouw? Ja inderdaad die was er gister<strong>en</strong> <strong>en</strong> zocht<br />
naar e<strong>en</strong> kamer, maar je ziet, ik heb er ge<strong>en</strong> <strong>en</strong> wel e<strong>en</strong> vrouw, dus ik heb haar doorverwez<strong>en</strong><br />
naar e<strong>en</strong> vri<strong>en</strong>d. Pierre verhuurt chambre d’hôtes als hij er zin in heeft, dus ik d<strong>en</strong>k dat ze daar<br />
wel te vind<strong>en</strong> zal zijn. Zegt kroegbaas dus allemaal, of zoiets, voor zover ik het kon volg<strong>en</strong>.<br />
Jammer wel, gaat kroegbaas verder. Hoe heet je eig<strong>en</strong>lijk vraagt Michiel tuss<strong>en</strong>door, ook Pierre<br />
eig<strong>en</strong>lijk maar meestal word ik Pete g<strong>en</strong>oemd, <strong>en</strong> Anglais, compr<strong>en</strong>ds? Hoe zo dommage<br />
eig<strong>en</strong>lijk? Vraagt Michiel verder. Nou ja dat ik ge<strong>en</strong> kamer heb <strong>en</strong> wel e<strong>en</strong> vrouw als er zo’n<br />
vrouw langs komt. K<strong>en</strong>t u haar ? Wat e<strong>en</strong> vrouw! En moet er wat vormgev<strong>en</strong>de gebar<strong>en</strong> bij.<br />
Michiel kijkt veront<strong>schuld</strong>ig<strong>en</strong>d naar mij. Jong<strong>en</strong> daar kan jij toch niets aan do<strong>en</strong>, dat de<br />
Frans<strong>en</strong> zich zo over haar uitlat<strong>en</strong>. Wellicht was de schoonmaakster dus wel echt jaloers, d<strong>en</strong>k<br />
ik. Blijf jij maar bij mij, Michiel. Ik hoop niet dat hij ook dat soort taal gaat uitslaan met die zelfde<br />
gebar<strong>en</strong> <strong>en</strong> omfloerste blikk<strong>en</strong> als we Paula eindelijk vind<strong>en</strong>.<br />
Het is niet gebruikelijk in Frankrijk e<strong>en</strong> kopje koffie te blijv<strong>en</strong> drink<strong>en</strong> als je ’s ocht<strong>en</strong>ds langs<br />
komt, dus dat do<strong>en</strong> we dan ook niet. We verlat<strong>en</strong> de kroegbaas <strong>en</strong> trekk<strong>en</strong> verder. Het komt me<br />
voor als e<strong>en</strong> puzzletocht. Opdracht succesvol volbracht, nu naar de volg<strong>en</strong>de. In Tanzania,<br />
vertelt Michiel, was hij ook vaak dag<strong>en</strong> zo op zoek naar zijn Tanzaniaanse counterparts. Dan<br />
was er weer e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> partner ondergedok<strong>en</strong> omdat er e<strong>en</strong> ver familielid lucht van had<br />
gekreg<strong>en</strong> dat hij werk had <strong>en</strong> dus geld <strong>en</strong> dat geld wilde zo’n ver familielid dan graag l<strong>en</strong><strong>en</strong>. Het<br />
was niet de gewoonte dat soort verzoek<strong>en</strong> te weiger<strong>en</strong>, dus zorgd<strong>en</strong> de betreff<strong>en</strong>de<br />
medewerkers er dan voor dat ze niet vindbaar war<strong>en</strong>. Helaas ook niet voor Michiel die dan<br />
vervolg<strong>en</strong>s niet verder kon met zijn project. E<strong>en</strong> andere keer bleek e<strong>en</strong> partner tuss<strong>en</strong>door op<br />
<strong>en</strong> neer gereisd naar zijn geboortedorp om het e<strong>en</strong> of andere feest bij te won<strong>en</strong>, zonder dit te<br />
meld<strong>en</strong> bij zijn werkgever. ‘Het was mooi werk daar, als het uiteindelijk lukte om de<br />
waterpomp<strong>en</strong> te plaats<strong>en</strong>, maar ik heb heel wat dag<strong>en</strong> rondgezworv<strong>en</strong> of gewacht <strong>en</strong> gewacht<br />
<strong>en</strong> gewacht op medewerkers; op onderdel<strong>en</strong> die opnieuw besteld moest<strong>en</strong> word<strong>en</strong> omdat ze<br />
zomaar war<strong>en</strong> verdw<strong>en</strong><strong>en</strong>; op toestemming van de autoriteit<strong>en</strong> die weer opnieuw aangevraagd<br />
moest word<strong>en</strong> omdat er andere autoriteit<strong>en</strong> war<strong>en</strong> gekom<strong>en</strong>’. ‘Heb je al die tijd daar alle<strong>en</strong><br />
gezet<strong>en</strong>, Michiel? Er war<strong>en</strong> toch wel andere ontwikkelingswerkers in de buurt? Je hebt je daar<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 48
toch niet celibatair gedrag<strong>en</strong>?’ Er was inderdaad e<strong>en</strong> leuke Zweedse arts geweest waarmee hij<br />
e<strong>en</strong> tijdje gescharreld had. Die ging na drie jaar weer terug naar Zwed<strong>en</strong>, to<strong>en</strong> was er nog e<strong>en</strong><br />
Tanzaniaanse verpleegster waar hij het goed mee kon vind<strong>en</strong>. Maar hij is nooit meer iemand<br />
teg<strong>en</strong>gekom<strong>en</strong> zoals Harriet. Ik probeer nog voorzichtig: ‘Zo goed k<strong>en</strong>de je Harriet toch niet? Je<br />
hebt haar maar e<strong>en</strong> paar keer gesprok<strong>en</strong>, of heb ik iets gemist’. Maar volg<strong>en</strong>s Michiel was er<br />
e<strong>en</strong> soort zielsverwantschap of zoiets vaags. Het beeld van Harriet is hem bijgeblev<strong>en</strong>. Zij was<br />
zijn ideaal. Is ze nog verder gegaan met die vri<strong>en</strong>d die ze to<strong>en</strong> had <strong>en</strong> is ze nog steeds zo<br />
rechts? Ik word er e<strong>en</strong> beetje misselijk van. Of ik haar nog wel e<strong>en</strong>s heb gesprok<strong>en</strong>. Ik vertel dat<br />
ik gehoord heb dat ze geëmigreerd is naar de VS. Weet ik dan e<strong>en</strong> adres? Michiel zou graag<br />
contact met haar opnem<strong>en</strong>. Dit gaat niet goed, ik krijg e<strong>en</strong> onbehaaglijk gevoel, visio<strong>en</strong><strong>en</strong> over<br />
contact<strong>en</strong> buit<strong>en</strong> mij om die leid<strong>en</strong> tot verhal<strong>en</strong> over <strong>en</strong> weer waar ik ge<strong>en</strong> greep op heb.<br />
Verhal<strong>en</strong> die leid<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> beeld over mij waar ik ge<strong>en</strong> zin in heb. ‘Goh ja waar zou die nou<br />
won<strong>en</strong>, doe ik vaag. ‘Eh moet<strong>en</strong> we hier niet naar rechts om de woning van die vri<strong>en</strong>d te<br />
bereik<strong>en</strong>? Wat is er met die Tanzaniaanse verpleegster gebeurd. Heb je daar nog contact mee.’<br />
‘Niet echt nee, ze moest terug naar haar eig<strong>en</strong> dorp om voor haar familie te zorg<strong>en</strong>.<br />
Waarschijnlijk moest ze daar ook trouw<strong>en</strong>. Ik voel me daar wel <strong>schuld</strong>ig over. Ze had gehoopt<br />
met mij mee te kunn<strong>en</strong> naar Nederland. Ik voel me e<strong>en</strong> verrader. Ik heb haar nooit het idee<br />
gegev<strong>en</strong> dat we zoud<strong>en</strong> trouw<strong>en</strong>, dat het voor eeuwig was. Daar b<strong>en</strong> ik van begin af aan<br />
duidelijk in geweest. Maar voor haar was die relatie met mij e<strong>en</strong> toetrede in e<strong>en</strong> heel andere<br />
wereld. De wereld van het individu. Het ging niet zozeer om de luxe, want voor e<strong>en</strong> Europeaan<br />
in Tanzania was ik niet bepaald rijk, terwijl haar familie voor Afrikaanse begripp<strong>en</strong> niet bepaald<br />
arm was. Maar vooral de betrekkelijke vrijheid die de individuele vorm van lev<strong>en</strong> geeft, dat was<br />
voor haar e<strong>en</strong> hele cultuuromslag. Ze paste zich aan mij aan, heeft haar lev<strong>en</strong> voor mij<br />
veranderd, zich van haar familie verwijderd, kreeg door die relatie met mij andere vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
k<strong>en</strong>niss<strong>en</strong>, vooral uit het Europese circuit. En to<strong>en</strong> kwam er e<strong>en</strong> neef langs met bericht<strong>en</strong> van<br />
haar moeder, iets over verdeling van de bezitting<strong>en</strong> <strong>en</strong> de verzorging <strong>en</strong> opvang van de<br />
kinder<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> broer, die plotsklaps vertrokk<strong>en</strong> was. Peggy wilde dat ik meeging naar haar<br />
familie. Maar dat heb ik geweigerd. To<strong>en</strong> ging ze alle<strong>en</strong> <strong>en</strong> heb ik haar niet meer teruggezi<strong>en</strong>.’<br />
‘Peggy heette ze zo’? Stomme vraag, natuurlijk heette ze zo. ‘Ja zo werd ze g<strong>en</strong>oemd. Ze had<br />
nog e<strong>en</strong> andere ingewikkelde naam, maar ze werd Peggy g<strong>en</strong>oemd. Hé, ik d<strong>en</strong>k dat we hier<br />
moet<strong>en</strong> zijn.’ We staan voor e<strong>en</strong> op zijn Frans opgeknapte boerderij. De stall<strong>en</strong> zijn blijv<strong>en</strong><br />
staan. E<strong>en</strong> oude stal met e<strong>en</strong> <strong>en</strong>orme deur waar vagelijk nog wat blauwe verf op te ontwar<strong>en</strong> is<br />
met e<strong>en</strong> doorgebog<strong>en</strong> pann<strong>en</strong>dak <strong>en</strong> stapeltjes pann<strong>en</strong> die rustig op het dak ligg<strong>en</strong> te wacht<strong>en</strong><br />
tot ze aan de beurt zijn. De andere schuur is voornamelijk opgetrokk<strong>en</strong> uit golfplat<strong>en</strong>, grijs voor<br />
de mur<strong>en</strong> <strong>en</strong> gro<strong>en</strong> voor het dak. De grote schuifdeur staat half op<strong>en</strong>. Er heerst hier absolute<br />
stilte, ge<strong>en</strong> verkeer, ge<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>, maar ook ge<strong>en</strong> rammel<strong>en</strong>de of huil<strong>en</strong>de dier<strong>en</strong>. Niets, ge<strong>en</strong><br />
activiteit, alle<strong>en</strong> stilte. Het huis lijkt me geheel nieuw opgetrokk<strong>en</strong> met kunststof ram<strong>en</strong>,<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 49
gasbeton blokk<strong>en</strong> <strong>en</strong> lichtgro<strong>en</strong> pleisterwerk. Er hangt hier zelfs e<strong>en</strong> bel: e<strong>en</strong> grote koebel met<br />
klepel <strong>en</strong> luidtouwtje, waar Michiel verwoed aan klingelt. Zwijg<strong>en</strong>d staan we te wacht<strong>en</strong> tot er<br />
iemand verschijnt. Maar dat gebeurt niet. Michiel probeert het nog e<strong>en</strong>s. Ik filosofeer hardop<br />
over de mogelijkhed<strong>en</strong>: 1. er is niemand thuis- dat lijkt logisch -, maar 2. het kan zijn dat ze nog<br />
slap<strong>en</strong>. 3. als Paula hier echt verblijft dan durft ze misschi<strong>en</strong> niet op<strong>en</strong> te do<strong>en</strong>. Ze verwacht<br />
uiteraard niet dat het bezoek voor haar komt. Michiel gaat voor de derde mogelijkheid <strong>en</strong> begint<br />
te roep<strong>en</strong>. Het is wat gênant, lawaai mak<strong>en</strong> in dit stille niets, maar misschi<strong>en</strong> wel handig, dus ik<br />
roep aldra met hem mee. Er gebeurt echter nog steeds niets, dus we ker<strong>en</strong> om <strong>en</strong> lop<strong>en</strong> terug.<br />
‘Nou ja ze kunn<strong>en</strong> natuurlijk ook gewoon vroeg opgestaan zijn, d<strong>en</strong>k je niet Michiel. Dan hangt<br />
Paula nu bij de garage rond of misschi<strong>en</strong> al weer in de kroeg?’ Ik begin het ope<strong>en</strong>s b<strong>en</strong>auwd te<br />
krijg<strong>en</strong>. Is het wel verstandig met Michiel te blijv<strong>en</strong> zoek<strong>en</strong>. Stel nou dat we Paula inderdaad<br />
vind<strong>en</strong> <strong>en</strong> ze beginn<strong>en</strong> gezellig te babbel<strong>en</strong> <strong>en</strong> elkaar leuk te vind<strong>en</strong>. Dan b<strong>en</strong> ik ze allebei kwijt.<br />
Het is ook mogelijk dat ze elkaar helemaal niet zi<strong>en</strong> zitt<strong>en</strong>. Daar word ik ook niet gelukkiger van<br />
d<strong>en</strong>k ik. Of dan zijn ze in gesprek <strong>en</strong> Paula laat doorschemer<strong>en</strong> dat ik wel degelijk het adres<br />
weet van Harriet. Ik kan alle<strong>en</strong> maar ramp<strong>en</strong> bed<strong>en</strong>k<strong>en</strong> die er gebeur<strong>en</strong> als ze elkaar<br />
ontmoet<strong>en</strong>. Dus dat moet ik voorkom<strong>en</strong>, maar hoe. Als ik voorstel nu verder alle<strong>en</strong> te zoek<strong>en</strong>, of<br />
bij de garage te wacht<strong>en</strong> tot Paula op komt dag<strong>en</strong>, dan mag ik niet meer op de bank slap<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
in bad bij Michiel. Dan b<strong>en</strong> ik zijn veilige geruststell<strong>en</strong>de aanwezigheid kwijt <strong>en</strong> bevind ik me<br />
weer in het moeras, waar ik sinds <strong>en</strong>kele dag<strong>en</strong> lijk thuis te hor<strong>en</strong>. En misschi<strong>en</strong> komt Paula<br />
vandaag niet meer tevoorschijn. Hoe kom ik dan weer terug bij Michiel? Als ik afspreek dat ik<br />
weer terug ga naar zijn huis als ik Paula niet vind, moet ik voor de beleefdheid ook nog ev<strong>en</strong><br />
langskom<strong>en</strong> als ik Paula wel vindt. Met Paula, dus dat schiet niet op, want niet alle<strong>en</strong> kan Paula<br />
dan doorgev<strong>en</strong> dat ik Harriets adres weet, ook kan Katja Paula id<strong>en</strong>tificer<strong>en</strong> als de zog<strong>en</strong>aamde<br />
grote stookster. Mijn stemming zakt blijkbaar zichtbaar, want Michiel roept vrolijk dat we haar<br />
heus binn<strong>en</strong>kort wel vind<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat hij het e<strong>en</strong> heel leuk intermezzo tuss<strong>en</strong> de verbouwing<strong>en</strong><br />
door vindt. ‘Peter heeft nu alle tijd om de elektriciteit aan te legg<strong>en</strong> zonder dat ik in de weg loop’.<br />
Ik weet niets te verzinn<strong>en</strong> om uit het dilemma te kom<strong>en</strong> <strong>en</strong> laat me door Michiel terugleid<strong>en</strong> naar<br />
de garage. Ter afleiding vraag ik Michiel door over zijn Tanzaniaanse avontur<strong>en</strong>. Waar hij<br />
woonde, of hij vaak tuss<strong>en</strong>door naar Nederland kwam, of hij daar ook naar de bioscoop ging,<br />
welke boek<strong>en</strong> hij heeft gelez<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat soort stomme vrag<strong>en</strong>.<br />
Terug bij de garage blijkt daar nu e<strong>en</strong> grote stilte te heers<strong>en</strong>, niemand te bek<strong>en</strong>n<strong>en</strong> ook niet de<br />
vrolijke babbel<strong>en</strong>de Thierry. Als we op ons horloge kijk<strong>en</strong> blijkt de stilte logisch te zijn. Het is<br />
inmiddels al 13.00 uur geword<strong>en</strong>. Thierry is aan het lunch<strong>en</strong>. Wij hebb<strong>en</strong> dus pauze, maar daar<br />
hebb<strong>en</strong> we voor de voedselvoorzi<strong>en</strong>ing ge<strong>en</strong> rek<strong>en</strong>ing mee gehoud<strong>en</strong>. De winkels zijn dicht <strong>en</strong><br />
we hebb<strong>en</strong> niets bij ons. De kroeg is ook dicht omdat het lunchtijd is. De Frans<strong>en</strong> zijn wat dat<br />
betreft ook erg logisch. Hotels gaan dicht in de vakantieperiode omdat het vakantie is, logisch<br />
toch. Nu moet ik toch niet echt aan et<strong>en</strong> d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>, maar Michiel krijgt last van hypo’s als hij niets<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 50
eet, vindt hij. We vind<strong>en</strong> in de auto nog e<strong>en</strong> pakje sultana’s <strong>en</strong> gaan er gezellig mee in het park<br />
zitt<strong>en</strong>. Tijd om mij uit te hor<strong>en</strong> over de afgelop<strong>en</strong> twaalf jaar, is Michiel van m<strong>en</strong>ing. Ik begin<br />
eerst voorzichtig over mijn werk bij de geme<strong>en</strong>te. Maar al prat<strong>en</strong>d lijkt het me eerlijk ter<br />
comp<strong>en</strong>satie voor mijn terughoud<strong>en</strong>dheid over Harriet over mijn relatie met Kees <strong>en</strong> over Paula<br />
te vertell<strong>en</strong>. Ik begin luchtig <strong>en</strong> opgewekt, vrolijk over mijn eerste contact<strong>en</strong> met Kees <strong>en</strong> de<br />
snelle ontwikkeling van onze relatie <strong>en</strong> over mijn ontmoeting<strong>en</strong> met Paula. Hoe dichter ik bij de<br />
huidige tijd kom hoe emotioneler ik word. Ik ga steeds sneller <strong>en</strong> harder prat<strong>en</strong> als om te<br />
b<strong>en</strong>adrukk<strong>en</strong> dat ik het toch echt zo wilde, dat het mijn keuzes zijn. Michiel zegt niets, knikt her<br />
<strong>en</strong> der <strong>en</strong> knijpt e<strong>en</strong>s in mijn hand. Oeps dit wil ik niet, ja wel dat knijp<strong>en</strong> maar niet de<br />
achterligg<strong>en</strong>de gedachte van medelev<strong>en</strong>. Ik b<strong>en</strong> niet zielig, ik b<strong>en</strong> niet e<strong>en</strong> vrouw om<br />
medelijd<strong>en</strong> mee te hebb<strong>en</strong> omdat haar partner vreemd gaat met haar beste vri<strong>en</strong>din. Ik b<strong>en</strong> juist<br />
die sterke vrouw die het niet nodig heeft haar partner door monogamie aan zich te bind<strong>en</strong>. Ik<br />
vind het heerlijk dat Paula het zo goed met Kees kan vind<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat ik e<strong>en</strong> stukje van mijn<br />
verantwoordelijkheid voor Kees aan haar kwijt kan, toch? Om dat te b<strong>en</strong>adrukk<strong>en</strong> verhaal ik<br />
door over mijn rec<strong>en</strong>te avontuurtjes, maar voel ook mete<strong>en</strong> e<strong>en</strong> aarzeling over de bijdrage van<br />
die verhal<strong>en</strong> aan mijn imago. Het komt er wat zacht <strong>en</strong> aarzel<strong>en</strong>d uit. ‘Weet je’, zegt Michiel, ‘we<br />
kunn<strong>en</strong> ook stopp<strong>en</strong> met zoek<strong>en</strong> <strong>en</strong> naar huis terug gaan. Je kunt bij mij blijv<strong>en</strong>.’ De<br />
mogelijkheid was ook door mijn hoofd gegaan. O, wat zou ik dat nu ontzett<strong>en</strong>d graag will<strong>en</strong>.<br />
Gewoon mijn hele lev<strong>en</strong> over boord gooi<strong>en</strong> <strong>en</strong> hier blijv<strong>en</strong>, onderduik<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> ander lev<strong>en</strong><br />
beginn<strong>en</strong>. Maar ik kan het niet. Wat als ik het doe, op zijn lieve aanbod inga? Dan blijf ik voor<br />
Michiel toch altijd het zielige vrouwtje dat door hem gered is. En overboord is ook echt weg.<br />
Ge<strong>en</strong> Kees meer, die ik zo mal<strong>en</strong>de ope<strong>en</strong>s ontzett<strong>en</strong>d begin te miss<strong>en</strong>. Ik houd natuurlijk van<br />
hem, toch, natuurlijk ja, ik houd van hem. Ik b<strong>en</strong> de laatste jar<strong>en</strong> nooit meer zo lang zonder<br />
Kees geweest. Het is misschi<strong>en</strong> goed voor me zo’n paar wek<strong>en</strong>, maar ik wil hem niet kwijt. En ik<br />
wil ook de rest van mijn lev<strong>en</strong> niet kwijt. Alles wat ik heb opgebouwd. Mijn werk, mijn expertise,<br />
het grote vrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong> gezondheidsproject dat ik gestart b<strong>en</strong>. Dat ligt goed op schema. Tot nu<br />
toe b<strong>en</strong> ik veel <strong>en</strong>thousiaste m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> gekom<strong>en</strong>. De mogelijkhed<strong>en</strong> voor subsidie zi<strong>en</strong> er<br />
goed uit. Mijn lev<strong>en</strong>swerk eig<strong>en</strong>lijk. En mijn vri<strong>en</strong>dschap met Paula is me toch ook heel wat<br />
waard. Als ik nog bed<strong>en</strong>k hoeveel steun ik van haar heb gekreg<strong>en</strong> in de kliniek <strong>en</strong> bij het<br />
opzett<strong>en</strong> van mijn project. Op vakantie erg<strong>en</strong>s in het zuid<strong>en</strong> van Frankrijk - waar b<strong>en</strong> ik eig<strong>en</strong>lijk,<br />
ach het kan me ook niet schel<strong>en</strong> waar ik b<strong>en</strong> - vergeet je je lev<strong>en</strong>, je werk, dat wat je hebt<br />
opgebouwd. Dat is ook de bedoeling van vakantie, maar dan alle<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s die vakantie. Ik knijp<br />
Michiel maar e<strong>en</strong>s terug in zijn hand <strong>en</strong> probeer nog e<strong>en</strong> beetje van mijn imago te redd<strong>en</strong> door<br />
hem te vrag<strong>en</strong> of hij het wel e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong>zaam vindt hier, als hij in zijn e<strong>en</strong>tje is. ‘Ik b<strong>en</strong> het gew<strong>en</strong>d.<br />
En ik vind het vaak heerlijk mijn eig<strong>en</strong> gang te kunn<strong>en</strong> gaan in mijn eig<strong>en</strong> tempo, ge<strong>en</strong> geluid<br />
om me he<strong>en</strong>, ge<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> waar ik rek<strong>en</strong>ing mee moet houd<strong>en</strong>. Maar het is niet mijn bedoeling<br />
alle<strong>en</strong> te blijv<strong>en</strong>. Ik zou wel kinder<strong>en</strong> will<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> heel gewoon gezin will<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> partner<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 51
waar ik veel mee kan del<strong>en</strong> <strong>en</strong> ook mee kan zwijg<strong>en</strong>. Zo iets. O, Michiel, d<strong>en</strong>k ik, kinder<strong>en</strong>, ook<br />
dat nog, je maakt het me wel erg moeilijk nee te zegg<strong>en</strong>. ‘Kom’, zeg ik, ‘zull<strong>en</strong> we nog e<strong>en</strong>s bij<br />
de garage gaan kijk<strong>en</strong>? Volg<strong>en</strong>s mij is de lunchpauze nu wel voorbij. Michiel ik vind het je<br />
aanbod erg aantrekkelijk, maar ik kan niet zo maar mijn hele lev<strong>en</strong> terug in Nederland verget<strong>en</strong>.<br />
Ik weet dat mijn situatie jou niet echt aantrekkelijk voor komt. Maar ik heb er zelf zeer bewust<br />
voor gekoz<strong>en</strong>. Ik moet her <strong>en</strong> der nog e<strong>en</strong> beetje herschikk<strong>en</strong> om het weer zo te krijg<strong>en</strong> dat ik er<br />
helemaal gelukkig van word.’ Hier houd ik er maar mee op, want ik geloof mezelf niet meer.<br />
Volg<strong>en</strong>s mij komt het bij Michiel ook niet helemaal over. Maar gelukkig doet hij er verder het<br />
zwijg<strong>en</strong> toe <strong>en</strong> lop<strong>en</strong> we rustig terug naar de garage, waar Thierry al weer vrolijk aan het<br />
babbel<strong>en</strong> is met e<strong>en</strong> klant, niet Paula. Thierry trekt als we nader<strong>en</strong> ev<strong>en</strong> zijn w<strong>en</strong>kbrauw<strong>en</strong> op<br />
bij wijze van groet, maar gaat rustig door met babbel<strong>en</strong>. We dr<strong>en</strong>tel<strong>en</strong> maar wat rond, pakk<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> mooie schroef, of e<strong>en</strong> prachtig doosje van e<strong>en</strong> werkbank, draai<strong>en</strong> het e<strong>en</strong>s rond <strong>en</strong><br />
legg<strong>en</strong> het behoedzaam weer terug. Tijd<strong>en</strong>s het klets<strong>en</strong> staat Thierry wel omstandig zijn<br />
hand<strong>en</strong> te poets<strong>en</strong> maar <strong>en</strong>ige echte productieve voortgang maakt hij niet. Paula’s auto staat er<br />
ook nog hetzelfde bij, op dezelfde plaats met dezelfde deuk<br />
Na e<strong>en</strong> kwartiertje of wat <strong>en</strong> veel hand<strong>en</strong> schudd<strong>en</strong> verdwijnt de klant eindelijk <strong>en</strong> kan Michiel<br />
zijn vrag<strong>en</strong> stell<strong>en</strong>. Paula is nog niet gezi<strong>en</strong> vandaag <strong>en</strong> aan het eind van de middag gaat<br />
Thierry aan de auto beginn<strong>en</strong>. Hij verwacht dat er morg<strong>en</strong> wel weer mee gered<strong>en</strong> kan word<strong>en</strong>.<br />
Mocht Paula nog langskom<strong>en</strong> wil Thierry dan doorgev<strong>en</strong> dat we geweest zijn <strong>en</strong> morg<strong>en</strong> weer<br />
terug kom<strong>en</strong>? Dat wil hij.<br />
Ik verheug me op nog e<strong>en</strong> avond <strong>en</strong> e<strong>en</strong> nacht bij Michiel, wellicht met licht, als Peter e<strong>en</strong><br />
beetje opgeschot<strong>en</strong> is. We rijd<strong>en</strong> zing<strong>en</strong>d terug naar Niom<strong>en</strong>d, ieder e<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>d lied<br />
volg<strong>en</strong>s mij, maar tweestemmig klinkt het erg goed.<br />
Peter ziet er woest uit, zijn har<strong>en</strong> staan overeind, het stof reikt tot aan zijn or<strong>en</strong> <strong>en</strong> hij heeft e<strong>en</strong><br />
wilde blik in zijn og<strong>en</strong>. Kortom het is nog niet gelukt met de elektriciteit. Hij heeft de hele dag op<br />
zijn buik op zolder ligg<strong>en</strong> puzzel<strong>en</strong> met de drad<strong>en</strong> zonder de clou te kunn<strong>en</strong> vind<strong>en</strong>. ‘Wellicht is<br />
het e<strong>en</strong> idee’, oppert Michiel: ‘als we e<strong>en</strong>s bij de bur<strong>en</strong> gaan kijk<strong>en</strong> hoe daar de elektriciteit is<br />
ingericht. Misschi<strong>en</strong> wordt er in Frankrijk e<strong>en</strong> ander soort logica gehanteerd.’ En weg zijn de<br />
her<strong>en</strong>.<br />
Katja blijkt ook de hort op. Dus daar b<strong>en</strong> ik alle<strong>en</strong> in dit huis, dat Michiel me net had<br />
aangebod<strong>en</strong>. Het stof <strong>en</strong> de rommel, de vieze bord<strong>en</strong> <strong>en</strong> de verslet<strong>en</strong> stoel<strong>en</strong> war<strong>en</strong> me<br />
gister<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>lijk niet zo opgevall<strong>en</strong>. Gister<strong>en</strong> zag het er vooral gastvrij uit, vandaag ziet het er<br />
uit als het huis van e<strong>en</strong> alle<strong>en</strong>staande man, die niet weet hoe hij gezelschap aan zich kan<br />
bind<strong>en</strong> door zijn huis gezellig te mak<strong>en</strong>. Ik zou me natuurlijk nuttig kunn<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> door op te<br />
ruim<strong>en</strong> <strong>en</strong> schoon te mak<strong>en</strong> met het risico dat Peter <strong>en</strong> Michiel straks <strong>en</strong>thousiast van de bur<strong>en</strong><br />
terugkom<strong>en</strong> <strong>en</strong> mete<strong>en</strong> aan het brek<strong>en</strong> <strong>en</strong> het bor<strong>en</strong> slaan. Daarom eerst maar e<strong>en</strong>s de afwas.<br />
Ik zet water op, diep e<strong>en</strong> teiltje op, vind elders e<strong>en</strong> afwasborstel <strong>en</strong> weer verderop e<strong>en</strong> theedoek<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 52
<strong>en</strong> ga aan de slag. Na e<strong>en</strong> uur is de afwas gedaan, is er geveegd <strong>en</strong> gestoft <strong>en</strong> opgeruimd. Nog<br />
is er niemand tevoorschijn gekom<strong>en</strong>. Nu zou ik e<strong>en</strong> boek kunn<strong>en</strong> gaan lez<strong>en</strong> achter het huis in<br />
de zon, als ik daar de rust voor had. Ik probeer het wel, maar kan mijn aandacht er niet bij<br />
houd<strong>en</strong>. Heb ik er wel goed aan gedaan weer hier naar toe te gaan? Ik laat Paula zo wel heel<br />
erg in de steek. Wat zou zij do<strong>en</strong> om mij te vind<strong>en</strong>? Misschi<strong>en</strong> is ze wel aan het rondrijd<strong>en</strong>, o<br />
nee dat kan niet want ze heeft ge<strong>en</strong> auto. Aan de andere kant, ze kan natuurlijk, net als ik,<br />
iemand hebb<strong>en</strong> opgeduikeld met e<strong>en</strong> auto <strong>en</strong> het daar vervolg<strong>en</strong>s heel erg leuk mee hebb<strong>en</strong>. Ik<br />
voel me ope<strong>en</strong>s erg alle<strong>en</strong>, dat stemt me vrolijk, droevig <strong>en</strong> onrustig. Kees, ik moet Kees maar<br />
e<strong>en</strong>s bell<strong>en</strong>. Het lijkt zo lang geled<strong>en</strong> dat ik hem sprak <strong>en</strong> ik begin hem weer ontzett<strong>en</strong>d te<br />
miss<strong>en</strong>. Volg<strong>en</strong>s mij heb ik erg<strong>en</strong>s in het dorp e<strong>en</strong> telefooncel zi<strong>en</strong> staan, ik heb weliswaar ge<strong>en</strong><br />
geld, maar ik moet het er maar op wag<strong>en</strong>. Mogelijk wil hij toch e<strong>en</strong> collectcall gesprek<br />
aanvaard<strong>en</strong>. Het is ook mogelijk dat Paula Kees heeft gebeld <strong>en</strong> dat hij nu tuss<strong>en</strong>persoon<br />
speelt <strong>en</strong> alsmaar zit te wacht<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> telefoontje van mij. Die laatste gedachte stemt me nog<br />
vrolijker <strong>en</strong> droever <strong>en</strong> onrustiger. Ik veronderstel dat ik het huis wel gewoon achter kan lat<strong>en</strong><br />
zonder van alles <strong>en</strong> nog wat achter slot <strong>en</strong> gr<strong>en</strong>del te moet<strong>en</strong> plaats<strong>en</strong>. Dat hoort toch zo in e<strong>en</strong><br />
dorp? Gewoon de deur op<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> <strong>en</strong> er vanuit gaan dat het veilig is?<br />
Ik vind de telefooncel inderdaad op het plein bij de kerk <strong>en</strong> probeer erachter te kom<strong>en</strong> hoe ik<br />
collect call kan bell<strong>en</strong>. Ik had er nog e<strong>en</strong> vage herinnering aan e<strong>en</strong> vorige vakantie to<strong>en</strong> ik dat<br />
van te vor<strong>en</strong> had opgezocht. Maar het telefoonboek in de cel is half verscheurd <strong>en</strong> wat er<br />
resteert is voor mij volstrekt onbegrijpelijk. Onverrichterzake loop ik weer terug naar Michiels<br />
huis, waar Katja inmiddels teruggekeerd blijkt. Zij heeft e<strong>en</strong> soort pasje van KPN waarop<br />
verschill<strong>en</strong>de nummers vermeld zijn waaronder e<strong>en</strong> waar je e<strong>en</strong> collect call gesprek kunt<br />
aanvrag<strong>en</strong>. Ik vind het eig<strong>en</strong>lijk <strong>en</strong>orm spann<strong>en</strong>d om Kees te bell<strong>en</strong> <strong>en</strong> mijn stem moet<br />
opgewond<strong>en</strong> geklonk<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>. De vri<strong>en</strong>delijke telefoniste doet opvall<strong>en</strong>d geruststell<strong>en</strong>d, maar<br />
Kees wil het gesprek niet. Ik dring nogmaals aan bij de telefoniste, ´heeft u wel gezegd wie het<br />
gesprek wil?’ Maar het helpt niet. Wat flauw, wat zou er zijn, zou hij veronderstell<strong>en</strong> dat ik te<br />
beroerd b<strong>en</strong> om geld te sp<strong>en</strong>der<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> telefoongesprek met hem? Of zou hij te druk zijn.<br />
Misschi<strong>en</strong> is hij wel kwaad erg<strong>en</strong>s over. Maar waar dan over? Dat ik hem niet eerder al gebeld<br />
heb? E<strong>en</strong> beetje van de humeurige kant is Kees altijd al. Maar daar val ik nou juist op, dat<br />
humeurige van hem, dat zelfverzekerde gelijkhebberige, dat <strong>en</strong>orme machomasker van hem.<br />
To<strong>en</strong> Kees me voor de eerste keer opviel, op e<strong>en</strong> partijbije<strong>en</strong>komst, waar hij in e<strong>en</strong> hoek van de<br />
zaal aan e<strong>en</strong> aantal vrouwelijke partijled<strong>en</strong> aan het uitlegg<strong>en</strong> was, dat het helemaal niet nodig<br />
was om partijlid te zijn om toch invloed te hebb<strong>en</strong>, vond ik dat gedrag al buit<strong>en</strong>gewoon<br />
charmant. Ik was het ook grondig met hem e<strong>en</strong>s <strong>en</strong> ge<strong>en</strong> partijlid. Ik was ook alle<strong>en</strong> maar op de<br />
bije<strong>en</strong>komst langs gekom<strong>en</strong> om de investering in e<strong>en</strong> nieuw vrouw<strong>en</strong>huis te bepleit<strong>en</strong>. De<br />
vrouw<strong>en</strong> om hem he<strong>en</strong> viel<strong>en</strong> ook all<strong>en</strong> als e<strong>en</strong> blok voor hem, maar ik heb hem to<strong>en</strong><br />
meeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> naar de kroeg <strong>en</strong> b<strong>en</strong> het langste blijv<strong>en</strong> zitt<strong>en</strong> zonder dronk<strong>en</strong> te word<strong>en</strong>. Ik heb<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 53
hem, wel dronk<strong>en</strong>, maar dat vond hij zelf natuurlijk niet, aan het eind van de nacht<br />
meeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> <strong>en</strong> eig<strong>en</strong>lijk nooit meer losgelat<strong>en</strong>. Het kostte moeite hem te bind<strong>en</strong>. Ik heb er<br />
heel wat water voor in de wijn moet<strong>en</strong> do<strong>en</strong>, heel wat slippertjes voor door de vingers moet<strong>en</strong><br />
zi<strong>en</strong>. Maar het is gelukt, het is goed <strong>en</strong> ik ga hem niet loslat<strong>en</strong>. Het is mijn v<strong>en</strong>t <strong>en</strong> hij kan het<br />
goed vind<strong>en</strong> met mijn beste vri<strong>en</strong>din. Het zit me echter niet lekker dat ik hem nu niet heb<br />
kunn<strong>en</strong> sprek<strong>en</strong>, het schuurt <strong>en</strong> wringt e<strong>en</strong> beetje.<br />
Als ik terug b<strong>en</strong> bij Michiel is het huis nog steeds verlat<strong>en</strong>, ook Katja is weer verdw<strong>en</strong><strong>en</strong>. Ze<br />
houd<strong>en</strong> het uit bij de bur<strong>en</strong>, d<strong>en</strong>k ik e<strong>en</strong> beetje narrig. Ik b<strong>en</strong> echter net binn<strong>en</strong> of ik hoor rappe<br />
voetstapp<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> deur die woest op<strong>en</strong>getrokk<strong>en</strong> wordt achter me. ‘Marlies kom gauw je moet<br />
help<strong>en</strong>’. Vraagtek<strong>en</strong>. Ik ? help<strong>en</strong> ? Ik kan nauwelijks e<strong>en</strong> spijker in de muur slaan. ‘Ja kom nou<br />
maar’, trekt Michiel ongeduldig aan mijn arm. ‘Ik kon je niet vind<strong>en</strong> <strong>en</strong> to<strong>en</strong> heb ik Katja maar<br />
meeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>, maar die kan dat niet.’ Ik snap er nog steeds ge<strong>en</strong> hout van. We lop<strong>en</strong> met<br />
haastige tred het buurhuis in, ik e<strong>en</strong> paar stapp<strong>en</strong> achter Michiel, aarzel<strong>en</strong>d. Michiel<br />
vastberad<strong>en</strong> <strong>en</strong> ietwat woest. De buurvrouw staat op bevall<strong>en</strong>, of liever zit op bevall<strong>en</strong>. Michiel<br />
br<strong>en</strong>gt me naar de slaapkamer bov<strong>en</strong>, waar we eerst door e<strong>en</strong> waterige plas bloed he<strong>en</strong> lop<strong>en</strong><br />
om vervolg<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> vrouw op het bed aan te treff<strong>en</strong>. Ze houdt met haar rechterhand de bedrand<br />
vast <strong>en</strong> met de linker knijpt ze Katja fijn. ‘Ja eh’, roept Michiel teg<strong>en</strong> me, hij ziet er heel<br />
geagiteerd uit, ‘wij hor<strong>en</strong> hier niet vindt haar echtg<strong>en</strong>oot, dus wij vertrekk<strong>en</strong> zo snel mogelijk, ik<br />
ga wel op zoek naar e<strong>en</strong> echte dokter. Peter is al het dorp in ger<strong>en</strong>d, maar zijn Frans is niet al te<br />
best. Dus dan doe jij het ondertuss<strong>en</strong>.’ Katja blijft gelukkig zitt<strong>en</strong>, ze kan ook niet weg, zit<br />
vastgeklonk<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> vrouw in nood. Ik begrijp dat Michiel met wij, wij mann<strong>en</strong> bedoelt. E<strong>en</strong><br />
bevalling, wat moet ik er mee. Ik heb dat theoretisch wel gehad, maar praktisch nooit<br />
meegemaakt. En dan in het Frans. Volg<strong>en</strong>s mij moet je zo iets als puff<strong>en</strong>. De vrouw heeft<br />
zwarte har<strong>en</strong> die op haar voorhoofd geplakt zitt<strong>en</strong>, ze oogt erg jong voor e<strong>en</strong> bevall<strong>en</strong>de vrouw<br />
<strong>en</strong> ziet er wild <strong>en</strong> verwrong<strong>en</strong> uit. Haar bloemetjesjurk is gekreukt <strong>en</strong> plakt teg<strong>en</strong> haar blote<br />
b<strong>en</strong><strong>en</strong>, waarvan er één over de bedrand hangt <strong>en</strong> de andere opgetrokk<strong>en</strong> op het bed staat. Ze<br />
leunt teg<strong>en</strong> de Franse rol die op het bed ligt, met haar hoofd iets voorover gebog<strong>en</strong> alsof ze elk<br />
mom<strong>en</strong>t kan gaan kots<strong>en</strong>. Ik weet niet beter te do<strong>en</strong> dan naast haar te zitt<strong>en</strong> <strong>en</strong> te gaan blaz<strong>en</strong>:<br />
pfuh, pfuh pfuh pfuh. Katja begrijpt me <strong>en</strong> gaat mee blaz<strong>en</strong>. De vrouw zelf ziet er niets in lijkt<br />
het. Ook goed, dan niet. Plotseling gaat er e<strong>en</strong> rilling door haar he<strong>en</strong>, Ze kreunt<br />
hartverscheur<strong>en</strong>d <strong>en</strong> trekt haar b<strong>en</strong><strong>en</strong> op. Wat zou ik in godsnaam ondertuss<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> do<strong>en</strong>.<br />
Ik ga op zoek naar e<strong>en</strong> badkamer, vindt daar e<strong>en</strong> doek, die ik nat maak om haar hoofd te<br />
depp<strong>en</strong>. Ze lijkt het prettig te vind<strong>en</strong>. Maar het is net of je in e<strong>en</strong> doofstomm<strong>en</strong> instituut terecht<br />
b<strong>en</strong>t gekom<strong>en</strong>. Hoe kan ik nu iets bemoedig<strong>en</strong>ds zegg<strong>en</strong> in het Frans. Ik probeer maar e<strong>en</strong>s<br />
‘courage’ <strong>en</strong> hoop dat het e<strong>en</strong> beetje leuk overkomt. Misschi<strong>en</strong> helpt het als ik e<strong>en</strong> kuss<strong>en</strong> zoek<br />
<strong>en</strong> in haar rug kan legg<strong>en</strong>. Op mijn volg<strong>en</strong>de zoekuitstapje vind ik die gelukkig in e<strong>en</strong> kamer<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 54
verderop. Zo redder ik wat he<strong>en</strong> <strong>en</strong> weer om mijn onrust te bezwer<strong>en</strong>, ondertuss<strong>en</strong> courage,<br />
courage mompel<strong>en</strong>d. De volg<strong>en</strong>de wee komt nog heftiger. Misschi<strong>en</strong> toch nog e<strong>en</strong>s dat blaz<strong>en</strong><br />
prober<strong>en</strong>. ‘S’i l vous plait? Pfuh, pfuh pfuh, pfuh. C’est bi<strong>en</strong> pour le malheur, pfuh pfuh pfuh<br />
pfuh.’ Waar blijv<strong>en</strong> die jong<strong>en</strong>s toch met de dokter. Straks zijn we te laat, ik kan moeilijk gaan<br />
voel<strong>en</strong> of ze al ontsluiting heeft lijkt me. Ik zou trouw<strong>en</strong>s niet wet<strong>en</strong> hoe dat moet.<br />
Uiteindelijk wil ze wel mee puff<strong>en</strong>. Ik hoop maar dat we de goede puf do<strong>en</strong>. Tijd<strong>en</strong>s de studie<br />
leerd<strong>en</strong> we dat veel vrouw<strong>en</strong> als het moet best alle<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> bevall<strong>en</strong>, dat ze op hun instinct af<br />
gaan <strong>en</strong> zo alles goed do<strong>en</strong>. Dus ik moet het eig<strong>en</strong>lijk maar gewoon aan haar overlat<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> zo<br />
natuurlijk mogelijke bevalling. In Nederland wil iedere<strong>en</strong> dat toch? Thuis bevall<strong>en</strong>, ge<strong>en</strong> arts er<br />
bij, de vroedvrouw pas op het allerlaatst er bij hal<strong>en</strong> <strong>en</strong> dan met e<strong>en</strong> kopje thee in de hoek neer<br />
zett<strong>en</strong>. ‘Ça va? Qu’est ce que vous voulez de moi maint<strong>en</strong>ant?’ Zou dit überhaupt e<strong>en</strong><br />
begrijpelijke zin zijn? Ik kijk Katja e<strong>en</strong>s vrag<strong>en</strong>d aan. Die knikt vri<strong>en</strong>delijk, maar durft blijkbaar<br />
ook niets in het Nederlands te zegg<strong>en</strong>, te bevreesd om onbeleefd te zijn. ‘Je suis Marlies et<br />
vous?’ vraag ik dan maar e<strong>en</strong>s. ‘Marianne, ahhh’ Pfuh pfuh pfuh pfuh. E<strong>en</strong> bevalling kan ook<br />
zesti<strong>en</strong> uur dur<strong>en</strong> natuurlijk. Misschi<strong>en</strong> vindt de plaatselijke arts het ook nog wat vroeg. ‘Hoe<br />
lang is mevrouw al bezig? Twee uur? Ik kom vanavond om e<strong>en</strong> uur of elf wel e<strong>en</strong>s kijk<strong>en</strong>.’ Maar<br />
er zal toch wel e<strong>en</strong> echte buurvrouw of e<strong>en</strong> moeder of e<strong>en</strong> nicht of zo in de buurt won<strong>en</strong>? Het is<br />
toch wat mal om met twee van die rare buit<strong>en</strong>landse wicht<strong>en</strong> te ligg<strong>en</strong> kram<strong>en</strong>? ‘Est ce votre<br />
premier <strong>en</strong>fant?’ ‘Oui, oui, aah’ pfuh pfuh pfuh pfuh. ‘Et votre mère ? Ou habite votre mère ?’<br />
‘Non, non’ Die woont zeker niet of is er niet of nou ja ik zou ook ge<strong>en</strong> zin hebb<strong>en</strong> om te prat<strong>en</strong><br />
als ik me eig<strong>en</strong>lijk moet conc<strong>en</strong>trer<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> wee. Na e<strong>en</strong> uur tobb<strong>en</strong> <strong>en</strong> pfuff<strong>en</strong> <strong>en</strong> non non,<br />
oui oui kom<strong>en</strong> Peter <strong>en</strong> Michiel met e<strong>en</strong> man met arts<strong>en</strong>tas aanlop<strong>en</strong>. Goddank e<strong>en</strong> dokter, we<br />
gaan. Maar dat blijkt niet de bedoeling. Terwijl Michiel, die zich keurig verdekt op de gang<br />
opstelt, vertaalt, geeft de dokter allerlei aanwijzing<strong>en</strong> wat ik moet do<strong>en</strong>. Handdoek<strong>en</strong> hal<strong>en</strong>,<br />
water kok<strong>en</strong>, lamp<strong>en</strong> van b<strong>en</strong>ed<strong>en</strong> hal<strong>en</strong>. Ik kan nerg<strong>en</strong>s in het huis e<strong>en</strong> bedje vind<strong>en</strong> of luiers,<br />
kinderkleertjes, het is er allemaal niet. De dokter praat ondertuss<strong>en</strong> geruststell<strong>en</strong>d met<br />
Marianne, ze doet nog steeds keurig pfuh pfuh pfuh pfuh bij e<strong>en</strong> wee. Ze moet gaan ligg<strong>en</strong> van<br />
de dokter, die het puff<strong>en</strong> maar zo zo vindt geloof ik. Hij gaat wel voel<strong>en</strong> hoe het met de<br />
ontsluiting is. Ziet er allemaal goed uit krijg ik de indruk. Volg<strong>en</strong>s Michiel was het de bedoeling<br />
dat het kind twee wek<strong>en</strong> later zou kom<strong>en</strong>. Het overvalt ze nu allemaal. Marianne zou naar het<br />
ziek<strong>en</strong>huis gaan om te bevall<strong>en</strong>, dat is hier de gewoonte. Thuisbevall<strong>en</strong> daar do<strong>en</strong> ze hier niet<br />
aan. Is ook niet handig in zo’n dorp want als er iets verkeerd gaat dan kan er niet op tijd<br />
ingegrep<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> bedje <strong>en</strong> luiers kop<strong>en</strong> ze pas als het kind gebor<strong>en</strong> is, want dan pas<br />
weet je het zeker.<br />
Michiel zegt dat de dokter zegt dat het bijna zover is. Ik moet nu klaar staan om te do<strong>en</strong> wat er<br />
gebeur<strong>en</strong> moet. ‘Ja wat’, zeg ik teg<strong>en</strong> Michiel, ‘d<strong>en</strong>kt die dokter dat ik e<strong>en</strong> verpleegster b<strong>en</strong> of<br />
zo’. ‘Nee erger nog, ik heb hem gezegd dat je arts b<strong>en</strong>t, maar niet gespecialiseerd in<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 55
evalling<strong>en</strong>, vandaar dat hij toch nodig was’. ‘Jeetje, Michiel ik weet er niks van, ik b<strong>en</strong> ge<strong>en</strong><br />
arts, ik heb alle<strong>en</strong> maar medicijn<strong>en</strong> gestudeerd.’ ‘Ga nou maar, doe nou maar gewoon wat, het<br />
wijst zich vast vanzelf.’ Ik houd niet precies bij wat de dokter allemaal doet ondertuss<strong>en</strong>. Hij blijkt<br />
e<strong>en</strong> grote lamp gericht te hebb<strong>en</strong> op de vagina van Marianne, die er groot <strong>en</strong> bol uitziet, tja dat<br />
blijkt dus e<strong>en</strong> kop met haar te zijn die er door he<strong>en</strong> geperst wordt, met e<strong>en</strong> luide schreeuw <strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> <strong>en</strong>orme zucht floept het kind er in één keer uit in de hand<strong>en</strong> van de dokter, die het<br />
glibberige paarse jongetje aan mij overdoet, <strong>en</strong> met e<strong>en</strong> rietje dat hij uit zijn tas haalt de<br />
neusgat<strong>en</strong> van het kindje leegzuigt. Vervolg<strong>en</strong>s knipt hij de navelstr<strong>en</strong>g door, bindt het af, pakt<br />
het kind van me over <strong>en</strong> geeft het e<strong>en</strong> pets op de bill<strong>en</strong>, waarna het begint te krijs<strong>en</strong>. Dit alles<br />
neemt nog ge<strong>en</strong> minuut in beslag. Ik zie nu pas dat het e<strong>en</strong> jongetje is, terwijl je dat toch<br />
moeilijk over het hoofd had kunn<strong>en</strong> zi<strong>en</strong>, wat e<strong>en</strong> gigantische ball<strong>en</strong> voor zo’n klein kindje. De<br />
dokter gebaart mij dat ik het kindje in handdoek<strong>en</strong> moet wikkel<strong>en</strong> <strong>en</strong> aan Marianne moet gev<strong>en</strong>.<br />
Oke, oke. Marianne ziet er uitgeput maar toch gelukkig uit. Ze kijkt heel vertederd <strong>en</strong> bezitterig<br />
naar het kind. ‘Tres bi<strong>en</strong>, tres bi<strong>en</strong>’ mompel ik teg<strong>en</strong> haar: vous avez un tres beau garçon’. Zou<br />
het nu niet e<strong>en</strong>s tijd word<strong>en</strong> om die echtg<strong>en</strong>oot er bij te hal<strong>en</strong>? Dat zal die dokter wel wet<strong>en</strong> wat<br />
hier de gewoonte is. Misschi<strong>en</strong> moet iedere<strong>en</strong> schoon <strong>en</strong> opgeknapt er bij ligg<strong>en</strong> voordat dat<br />
mag? Zou dat mijn taak zijn? Ik wijs e<strong>en</strong>s naar het teiltje met water <strong>en</strong> de handdoek<strong>en</strong>. Mais oui<br />
naturellem<strong>en</strong>t, s’il vous plait. De dokter is ondertuss<strong>en</strong> van alles aan het afhecht<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
plac<strong>en</strong>ta’s aan het opvang<strong>en</strong>. Dus tja wat moet ik nou met dat wass<strong>en</strong>. Ik gebaar met het water<br />
<strong>en</strong> de doek<strong>en</strong> naar Marianne. Die geeft mij eerst het kind terug. Heel voorzichtig wikkel ik het<br />
paarse jongetje uit zijn handdoek <strong>en</strong> laat hem heel voorzichtig in het lauwe water glijd<strong>en</strong>.<br />
Ondertuss<strong>en</strong> vraag ik Michiel nieuw water op te zett<strong>en</strong> zodat ik zo Marianne ook kan wass<strong>en</strong>.<br />
Dat lijkt me t<strong>en</strong>minste de bedoeling maar ik weet het ook niet geheel zeker. Katja heeft zich in<br />
dit geheel al tijdje niet meer lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong>. Wat e<strong>en</strong> prachtig klein verfrommeld ouwe<br />
mann<strong>en</strong>hoofdje heeft dit wurmpje. Wat is dat allemaal klein <strong>en</strong> fijn. Ik durf hem nauwelijks aan<br />
te rak<strong>en</strong> <strong>en</strong> dep hem voorzichtig droog, wikkel hem weer in e<strong>en</strong> andere doek <strong>en</strong> leg hem<br />
zachtjes naast Marianne in het bed, teg<strong>en</strong> de rol aan. Daarna gebaar ik naar Marianne of ze<br />
ook gewass<strong>en</strong> wil word<strong>en</strong>. Nee dat doet ze zelf, geef maar hier die kom <strong>en</strong> die handdoek<strong>en</strong>. Ik<br />
kijk haar vol bewondering aan. Maar ze is erg resoluut, dat kan ze best zelf. Michiel heeft de<br />
nieuwe vader ingelicht over de gang van zak<strong>en</strong>. Hij durft zich nu te verton<strong>en</strong>.<br />
Mij rest niets dan zoveel mogelijk de boel op ruim<strong>en</strong> <strong>en</strong> mij langzaam <strong>en</strong> onopvall<strong>en</strong>d terug te<br />
trekk<strong>en</strong><br />
Katja heeft gekookt: pasta met spekjes <strong>en</strong> gro<strong>en</strong>e salade. Het is lang geled<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> maaltijd<br />
mij heeft gesmaakt. Ik waag er zelfs e<strong>en</strong> glaasje wijn bij. De broers vertell<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s de maaltijd<br />
geanimeerd over de eerste helft van hun bezoek aan de bur<strong>en</strong>, vóór die <strong>en</strong>orme plas<br />
vruchtwater. Merkwaardig dat ze dat allemaal nog wet<strong>en</strong>. Bij mij lijk<strong>en</strong> de laatste drie jaar van<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 56
mijn lev<strong>en</strong> volledig uitgewist, zo beduusd b<strong>en</strong> ik van de bevalling, het geweld dat er bij komt<br />
kijk<strong>en</strong>. Het plotse nieuwe lev<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> kind dat mete<strong>en</strong> krijst <strong>en</strong> volledig voorzi<strong>en</strong> van alle<br />
onderdel<strong>en</strong> afgeleverd wordt. De nuchtere arts, die goddank mete<strong>en</strong> kwam. Maar vooral dat<br />
wurmpje. ‘Hebb<strong>en</strong> ze al hem al e<strong>en</strong> naam gegev<strong>en</strong>? ‘probeer ik tuss<strong>en</strong>door. Maar de bevalling<br />
is ge<strong>en</strong> onderwerp van gesprek meer bij het gezelschap. Ook van Katja niet, die er toch<br />
minst<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> blauwe hand aan over gehoud<strong>en</strong> moet hebb<strong>en</strong>.<br />
De jong<strong>en</strong>s hebb<strong>en</strong> van alles vernom<strong>en</strong> over vergunning<strong>en</strong>, over de burgemeester die<br />
spreekuur heeft op wo<strong>en</strong>sdagavond, over de riolering die vervang<strong>en</strong> gaat word<strong>en</strong>, over het<br />
dorpsfeest over twee wek<strong>en</strong>, de dochter van de bur<strong>en</strong> aan de overkant die volg<strong>en</strong>de maand<br />
gaat trouw<strong>en</strong>, de uitnodiging voor dat feest, maar over het elektriciteitstelsel in dit huis zijn ze<br />
niet erg veel wijzer geword<strong>en</strong>. Het plan is nu dat Peter alles opnieuw gaat aanlegg<strong>en</strong>. De hele<br />
bekabeling moet anders. Hij is ook van plan e<strong>en</strong> nieuwe knopp<strong>en</strong>kast, of hoe zoiets ook moge<br />
het<strong>en</strong>, te gaan scor<strong>en</strong> . Dus dat wordt het eerste dat hij morg<strong>en</strong> gaat ondernem<strong>en</strong>. Het beste<br />
gaat hij dan naar de dichtsbijzijnde grote stad <strong>en</strong> wel liefst ’s ocht<strong>en</strong>ds vroeg. Op de weg<br />
daarhe<strong>en</strong> zal hij mij in het andere dorp aflever<strong>en</strong>. En dan wacht ik daar tot Paula haar auto bij<br />
de garagist komt ophal<strong>en</strong>. Het laatste plan heb ik bedacht, daarmee voorkom ik dat de twee<br />
wereld<strong>en</strong> door elkaar gaan lop<strong>en</strong> <strong>en</strong> ik met loyaliteitsconflict<strong>en</strong> in mezelf wordt opgezadeld. Het<br />
kost me tegelijkertijd moeite om Michiel weer los te lat<strong>en</strong>, zijn aanbod hangt nog steeds erg<strong>en</strong>s<br />
in mijn gedacht<strong>en</strong>, <strong>en</strong>igszins opgewarmd weer doordat Kees me niet aan de telefoon wilde<br />
hebb<strong>en</strong>. In de nacht klem ik me aan hem vast zonder te will<strong>en</strong> vrij<strong>en</strong>. Michiel laat het gebeur<strong>en</strong>,<br />
dringt niet aan <strong>en</strong> dringt me niet weg. ’ s Ocht<strong>en</strong>ds nem<strong>en</strong> we afscheid <strong>en</strong> belov<strong>en</strong> te schrijv<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> dat ik weer langs kom de volg<strong>en</strong>de vakantie. ‘En als jij in Nederland b<strong>en</strong>t Michiel, dan<br />
sprek<strong>en</strong> we af, dan gaan we erg<strong>en</strong>s et<strong>en</strong>’, <strong>en</strong> al dat soort praatjes. ‘En’, zegt Michiel, ‘als je ooit<br />
nog wat van Harriet hoort of te wet<strong>en</strong> komt waar ze woont dan geef je het me door he?<br />
Paula verschijnt om elf uur bij de garage, juist op het mom<strong>en</strong>t dat Thierry de laatste hand aan<br />
de auto legt. Hij grijnst van oor tot oor als hij haar ziet. Ze zo<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> klets<strong>en</strong> <strong>en</strong> lach<strong>en</strong> tot ik me<br />
los ruk uit de schaduw. ‘ ‘Hé Paula!’ ‘ Marlies, eindelijk, wat b<strong>en</strong> ik blij je te zi<strong>en</strong>. K<strong>en</strong> je<br />
Thierry? O ja natuurlijk je b<strong>en</strong>t hier gister<strong>en</strong> langs geweest. Wat goed dat je het hebt gevond<strong>en</strong><br />
hier <strong>en</strong> o jeetje, wat heb ik me ongerust gemaakt. Wat e<strong>en</strong> avontur<strong>en</strong> he? Het is raar gelop<strong>en</strong><br />
met die malle aanrijding <strong>en</strong>zo. Nou we moet<strong>en</strong> het er straks maar uitgebreid over hebb<strong>en</strong>. O<br />
wat b<strong>en</strong> ik blij dat ik je zie. Ik ga eerst ev<strong>en</strong> de zak<strong>en</strong> met Thierry afhandel<strong>en</strong> <strong>en</strong> zull<strong>en</strong> we dan<br />
weer aan het rijd<strong>en</strong> gaan? O wat goed dat het uiteindelijk toch gelukt is.’Paula knijpt me<br />
uitgebreid in de arm <strong>en</strong> gaat weer teg<strong>en</strong> Thierry orer<strong>en</strong>. Thierry wuift het e<strong>en</strong> <strong>en</strong> ander weg, het<br />
gesprek gaat nu waarschijnlijk over geld. Uiteindelijk wissel<strong>en</strong> er toch wat biljett<strong>en</strong> van eig<strong>en</strong>aar.<br />
Als we ingestapt zijn <strong>en</strong> op weg naar, ik weet niet waar, begint Paula te vertell<strong>en</strong> over haar<br />
afgelop<strong>en</strong> dag<strong>en</strong>. We zull<strong>en</strong> wel richting het Noord<strong>en</strong> gered<strong>en</strong> zijn, op weg naar huis over niet al<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 57
te snelle weg<strong>en</strong>. Paula is achter de botser aangered<strong>en</strong> <strong>en</strong> kwam met de gebutste auto dus bij<br />
Thierry terecht. Ze heeft e<strong>en</strong> aantal ur<strong>en</strong> bij Thierry doorgebracht in de vaste overtuiging dat dit<br />
het eerste dorp was dat ik ook zou teg<strong>en</strong>kom<strong>en</strong>. Met de auto was het maar e<strong>en</strong> minuut of<br />
twintig hier naar toe. Ze verwachtte dat ik na e<strong>en</strong> paar uur lop<strong>en</strong> toch echt hier zou arriver<strong>en</strong>.<br />
To<strong>en</strong> dat maar niet gebeurde is ze met Thierry gaan overlegg<strong>en</strong>. Hij dacht dat ik wellicht in e<strong>en</strong><br />
ander dorp terecht zou zijn gekom<strong>en</strong> <strong>en</strong> legde uit dat de weg waar zijn neef achterop de auto<br />
van Paula terecht was gekom<strong>en</strong>, zich waarschijnlijk dus na die botsing splitst naar Niom<strong>en</strong>d <strong>en</strong><br />
Varnes. Dus Paula heeft to<strong>en</strong> e<strong>en</strong> andere neef van Thierry gestrikt om haar met zijn auto rond<br />
te rijd<strong>en</strong> <strong>en</strong> naar mij op zoek te gaan. Ze zijn Niom<strong>en</strong>d rondgered<strong>en</strong>, maar hebb<strong>en</strong> me niet<br />
kunn<strong>en</strong> vind<strong>en</strong>. Vervolg<strong>en</strong>s heeft Paula Kees gebeld. Het leek haar aannemelijk dat ik dat ook<br />
zou do<strong>en</strong>. Maar Kees had niets van mij gehoord. Inmiddels was het tamelijk laat <strong>en</strong> donker aan<br />
het word<strong>en</strong> <strong>en</strong> heeft Paula voor zichzelf e<strong>en</strong> slaapplaats geregeld in de boerderij waar ik met<br />
Michiel voor heb gestaan. De uitbater van de slaapplaats heeft haar getrakteerd op e<strong>en</strong> dagje<br />
zwemm<strong>en</strong> <strong>en</strong> zonn<strong>en</strong> bij het meer van Varnes. Vroeg op, barbecue mee, siësta op het strandje<br />
onder de parasol. Dat was nog e<strong>en</strong> leuk uitstapje voor e<strong>en</strong> dag die anders verlor<strong>en</strong> zou gaan<br />
met het wacht<strong>en</strong> bij de garage, vond Paula. ‘Ja ik maakte me natuurlijk wel ongerust, maar ik<br />
kon toch niets do<strong>en</strong> zonder auto <strong>en</strong> ik had ge<strong>en</strong> idee waar jij uithing.’. Vervolg<strong>en</strong>s vertelde ik<br />
van mijn avontur<strong>en</strong> met Michiel, over de bevalling, die Paula ook al niet sche<strong>en</strong> te interesser<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> de rest van mijn dag<strong>en</strong>. Dat Kees mijn collect call gesprek niet wilde hebb<strong>en</strong> vertelde ik er<br />
niet bij. Het hinderde me dat Paula Kees wel gesprok<strong>en</strong> had. Paula had geld, dat zou het<br />
verschil wel zijn, stelde ik mezelf gerust.<br />
We ded<strong>en</strong> nog e<strong>en</strong> paar dag<strong>en</strong> over de terugreis naar Nederland. Ge<strong>en</strong> idee waar we geweest<br />
zijn, maar het was erg gezellig <strong>en</strong> ontspann<strong>en</strong>. Ik bleef e<strong>en</strong> vage misselijkheid houd<strong>en</strong>, vooral ’s<br />
ocht<strong>en</strong>ds. Voorzichtig begon ik met mezelf plann<strong>en</strong> te mak<strong>en</strong> wat ik zou do<strong>en</strong> als ik toch<br />
zwanger zou zijn. Hoe het zo aan te pakk<strong>en</strong> dat het net leek dat het Kees’ kind zou zijn.<br />
T<strong>en</strong>slotte was Paula de <strong>en</strong>ige die zou kunn<strong>en</strong> vermoed<strong>en</strong> dat het niet zo was. Ik verlangde erg<br />
naar Kees <strong>en</strong> hij vast naar mij, dus het zou toch wel mete<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> lukk<strong>en</strong>.<br />
De laatste dag<strong>en</strong> van de vakantie hebb<strong>en</strong> we leuke dorpjes <strong>en</strong> leuke terrass<strong>en</strong> gezi<strong>en</strong>, Paula<br />
heeft vast ook heerlijk geget<strong>en</strong>. Af <strong>en</strong> toe zocht<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> strandje op om wat te zwemm<strong>en</strong>. We<br />
hebb<strong>en</strong> mooie vergezicht<strong>en</strong> bekek<strong>en</strong>, of e<strong>en</strong> stukje gewandeld als de omgeving ons wat leek.<br />
Langzaam red<strong>en</strong> we de gr<strong>en</strong>s over, maar ge<strong>en</strong> gr<strong>en</strong>swacht die ons wilde zi<strong>en</strong>. Sneller red<strong>en</strong> we<br />
de snelweg over richting huis. Eindelijk naar huis. Ik had <strong>en</strong>orm veel zin thuis te zijn, bij Kees,<br />
met mijn eig<strong>en</strong> spull<strong>en</strong> om me he<strong>en</strong> in mijn eig<strong>en</strong> tempo, mijn wereld. We sprak<strong>en</strong> af dat Paula<br />
mij gewoon met de spull<strong>en</strong> voor de deur af zou lever<strong>en</strong>. Zodat ik alle tijd met Kees had <strong>en</strong> zij<br />
niet de aandacht op zou eis<strong>en</strong>. Paula had ook erg veel zin om haar geliefde weer te zi<strong>en</strong>. We<br />
zoud<strong>en</strong> over e<strong>en</strong> à twee dag<strong>en</strong> wel weer e<strong>en</strong>s contact opnem<strong>en</strong>.<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 58
Er werd op mijn aanbell<strong>en</strong> niet op<strong>en</strong> gedaan. Jammer, wat jammer dacht ik. Ik had me e<strong>en</strong><br />
hartstochtelijke thuiskomst voorgesteld. Ik had gehoopt mete<strong>en</strong> het bed in te duik<strong>en</strong>. Wat zou<br />
Kees aan het do<strong>en</strong> zijn? Meestal werkt hij thuis, maar ik had natuurlijk niet aangekondigd hoe<br />
laat ik zou kom<strong>en</strong>. Misschi<strong>en</strong> verwacht hij me pas morg<strong>en</strong>. Gelukkig heb ik e<strong>en</strong> sleutel<br />
meeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> <strong>en</strong> weet ik nog waar die in mijn tas te vind<strong>en</strong> is. Op de drempel ligt e<strong>en</strong> stapeltje<br />
post, merkwaardig, niets voor Kees om dat te lat<strong>en</strong> ligg<strong>en</strong>. De kapstok ziet er erg leeg uit. Het<br />
lijkt wel of hij die opgeruimd heeft. Er hang<strong>en</strong> nog maar twee jass<strong>en</strong>, mijn jass<strong>en</strong>. De spiegel is<br />
verdw<strong>en</strong><strong>en</strong>. Ik krijg e<strong>en</strong> ongerust gevoel in mijn maag. Mijn misselijkheid komt in alle hevigheid<br />
op zett<strong>en</strong>. Voorzichtig op<strong>en</strong> ik de kamerdeur <strong>en</strong> blijft verbijsterd in de deurop<strong>en</strong>ing staan. Woest<br />
<strong>en</strong> kil staart de kamer mij aan. Het karpet dat we sam<strong>en</strong> hadd<strong>en</strong> gekocht is gehalveerd. De tafel<br />
is doorgezaagd. Er zijn nog twee van de vier stoel<strong>en</strong> over. Er staat nog e<strong>en</strong> halve boek<strong>en</strong>kast.<br />
Er is nog één bank over. Wat is er gebeurd? Hier is iemand heel erg kwaad geweest <strong>en</strong><br />
waarom? Waar is de andere helft van alles geblev<strong>en</strong>. Nu ik beter kijk zijn mijn boek<strong>en</strong> in de<br />
boek<strong>en</strong>kast blijv<strong>en</strong> staan <strong>en</strong> ligg<strong>en</strong> er wat uit elkaar gescheurde boek<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong>: de boek<strong>en</strong> die<br />
we sam<strong>en</strong> hadd<strong>en</strong>. De plant<strong>en</strong> die we sam<strong>en</strong> gekreg<strong>en</strong> hadd<strong>en</strong> zijn van de top tot de wortels<br />
gescheurd, <strong>en</strong> ligg<strong>en</strong> bleek <strong>en</strong> droog teg<strong>en</strong> het raam te wacht<strong>en</strong> tot ze helemaal dood zijn. De<br />
spull<strong>en</strong> die Kees had ingebracht zijn weg, mijn inboedel is blijv<strong>en</strong> staan <strong>en</strong> de gezam<strong>en</strong>lijke<br />
spull<strong>en</strong> zijn zorgvuldig gedeeld. Ik loop verdoofd rond te kijk<strong>en</strong> wat hij allemaal heeft uitgehaald,<br />
weggehaald, doorgezaagd <strong>en</strong> gescheurd. Zelfs e<strong>en</strong> poster aan de muur is door midd<strong>en</strong> geknipt<br />
<strong>en</strong> voor de helft blijv<strong>en</strong> hang<strong>en</strong>. Wat heb ik gedaan om zo’n woede op te wekk<strong>en</strong>? Het begint<br />
langzaam tot me door te dring<strong>en</strong> dat Kees weg is, zo te zi<strong>en</strong> al e<strong>en</strong> paar dag<strong>en</strong>. Hij woont hier<br />
niet meer. Maar begrijp<strong>en</strong> doe ik het helemaal niet. We hadd<strong>en</strong> toch goed overlegd over de<br />
vakantie? Dat we het zo zoud<strong>en</strong> do<strong>en</strong>, dat ik e<strong>en</strong> paar wek<strong>en</strong> alle<strong>en</strong> zou zijn <strong>en</strong> Kees ook? Kon<br />
hij er ope<strong>en</strong>s niet meer teg<strong>en</strong>? Waar zou hij he<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> zijn? Wat moet ik do<strong>en</strong>? Ik zink neer<br />
op de bank, mijn tass<strong>en</strong> naast me, verbijsterd, verdoofd, half <strong>en</strong> leeg als het huis. Ik kan niets<br />
beters bed<strong>en</strong>k<strong>en</strong> dan Paula te bell<strong>en</strong>. Ik zoek de telefoon, maar die is er niet meer. Dat is waar<br />
ook die was van Kees, net als de televisie <strong>en</strong> de stereo-installatie. Mij rest, zo blijkt na e<strong>en</strong><br />
tweede ronde door het huis de mixer <strong>en</strong> het koffiezetapparaat, het gasstel <strong>en</strong> de koelkast. De<br />
inbr<strong>en</strong>g in ons huishoud<strong>en</strong> was seksestereotype verdeeld. Dat valt pas op als je het weer uit<br />
elkaar haalt. Okay, rustig blijv<strong>en</strong>, wat nu te do<strong>en</strong>. Als iemand weet of te wet<strong>en</strong> kan kom<strong>en</strong> waar<br />
Kees zit dan is het toch Paula. Dus hoe gênant ook, ik zal haar toch moet<strong>en</strong> gaan bell<strong>en</strong>. Ik<br />
moet erg<strong>en</strong>s Nederlandse munt<strong>en</strong> vandaan zi<strong>en</strong> te hal<strong>en</strong>. Ik heb ge<strong>en</strong> c<strong>en</strong>t, ook ge<strong>en</strong> Frans<br />
geld meer, helemaal niets, alles is opgegaan. Ik moet dus eerst wat gaan pinn<strong>en</strong> <strong>en</strong> die flapp<strong>en</strong><br />
vervolg<strong>en</strong>s zi<strong>en</strong> klein te krijg<strong>en</strong> om te kunn<strong>en</strong> bell<strong>en</strong>. Wellicht is het het handigste om mete<strong>en</strong><br />
maar wat boodschapp<strong>en</strong> te gaan do<strong>en</strong>, hoewel elke gedachte aan et<strong>en</strong> me bijna doet<br />
kokhalz<strong>en</strong>, heb ik tegelijkertijd ook honger. De koelkast zal wel leeg zijn. Inderdaad blijkt bij<br />
inspectie de koelkast nag<strong>en</strong>oeg leeg op e<strong>en</strong> beschimmelde schap<strong>en</strong>kaas, <strong>en</strong> e<strong>en</strong> geklonterde<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 59
karnemelk na. Kees houdt niet van schap<strong>en</strong>kaas <strong>en</strong> karnemelk. Ik maak e<strong>en</strong> lijstje met<br />
et<strong>en</strong>swar<strong>en</strong> die me nog e<strong>en</strong> beetje aantrekkelijk lijk<strong>en</strong>, die niet al bij de gedachte eraan<br />
kotsneiging<strong>en</strong> oproep<strong>en</strong>: jonge kaas, banan<strong>en</strong> <strong>en</strong> vanillevla.<br />
Paula is vol warmte <strong>en</strong> begrip door te telefoon. Ze begrijpt niets van deze actie van Kees <strong>en</strong><br />
verwacht dat het allemaal wel weer goed zal kom<strong>en</strong>. Of ik misschi<strong>en</strong> liever bij haar kom loger<strong>en</strong><br />
nu? Vervel<strong>en</strong>d toch zo’n leeg huis als je terugkomt van vakantie. Ze zal e<strong>en</strong>s rond gaan bell<strong>en</strong><br />
om te kijk<strong>en</strong> of ze Kees te pakk<strong>en</strong> krijgt. Nou als ik toch liever in mijn eig<strong>en</strong> huis zit, dan veel<br />
sterkte, koop e<strong>en</strong> lekker wijntje voor jezelf, le<strong>en</strong> e<strong>en</strong> mooi boek in de bibliotheek <strong>en</strong> ga lekker op<br />
de bank bijkom<strong>en</strong> van de vakantie <strong>en</strong> g<strong>en</strong>iet<strong>en</strong> van thuis zijn. Ik had Paula niet verteld van de<br />
door midd<strong>en</strong> gezaagde tafel, het halve vloerkleed <strong>en</strong> de desolate halve plant<strong>en</strong>. Maar inderdaad<br />
ik heb nu alle<strong>en</strong> maar zin om in mijn e<strong>en</strong>tje op de bank met e<strong>en</strong> glaasje wijn te gaan zitt<strong>en</strong><br />
huil<strong>en</strong>, wacht<strong>en</strong> op morg<strong>en</strong> <strong>en</strong> wacht<strong>en</strong> op duidelijkheid. Zou ik eig<strong>en</strong>lijk nog wel e<strong>en</strong> bed<br />
hebb<strong>en</strong>, waar ik zo naar verlangd had de laatste dag<strong>en</strong>? Ik heb het niet gecontroleerd, de<br />
slaapkamer heb ik nog niet bekek<strong>en</strong>. Waarschijnlijk heeft hij het bed ook gehalveerd. Kees <strong>en</strong> ik<br />
hadd<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> e<strong>en</strong> tweepersoonsbed uitgezocht, e<strong>en</strong> heel groot, 1.80m breed, zodat we tijd<strong>en</strong>s<br />
warme nacht<strong>en</strong> ieder wijd uit kunn<strong>en</strong> ligg<strong>en</strong> <strong>en</strong> in verkilde nacht<strong>en</strong> ieder e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> hoekje op<br />
kunn<strong>en</strong> zoek<strong>en</strong> met de rugg<strong>en</strong> naar elkaar toe. Maar vaak g<strong>en</strong>oeg hebb<strong>en</strong> we in het midd<strong>en</strong><br />
van het bed teg<strong>en</strong> elkaar aangeklampt geleg<strong>en</strong>, over elkaar he<strong>en</strong> in elkaar gestr<strong>en</strong>geld, tijd<strong>en</strong>s<br />
koude <strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s hete nacht<strong>en</strong>.<br />
Het halve bed ligt te midd<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>zaam kuss<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> gescheurd dekbed <strong>en</strong> e<strong>en</strong> half<br />
matras waar de vulling deels uit hangt. De twee werkloze pot<strong>en</strong> van het bed wijz<strong>en</strong> naar bov<strong>en</strong>.<br />
Als om te duidelijk te mak<strong>en</strong> dat daar het plafond is waar ik vaak ´s nachts naar heb ligg<strong>en</strong><br />
star<strong>en</strong> als ik aan het fantaser<strong>en</strong> was over wat Kees <strong>en</strong> Paula nu zoud<strong>en</strong> do<strong>en</strong>, of als Kees lag<br />
te snurk<strong>en</strong> terwijl ik eig<strong>en</strong>lijk wilde vrij<strong>en</strong>, of als we net ruzie gehad hadd<strong>en</strong> <strong>en</strong> we ieder het<br />
eig<strong>en</strong> hoekje hadd<strong>en</strong> opgezocht van het grote bed <strong>en</strong> ik eig<strong>en</strong>lijk nog niet uitgeruzied was, maar<br />
Kees zijn conclusies al lang getrokk<strong>en</strong> had. Ik pomp het luchtbed maar weer op <strong>en</strong> haal mijn<br />
slaapzak tevoorschijn, ik schuif de halve spull<strong>en</strong> in de hoek <strong>en</strong> leg mezelf in de andere hoek.<br />
Wat e<strong>en</strong> treurnis <strong>en</strong> e<strong>en</strong> puinhoop. Na e<strong>en</strong> fles wijn <strong>en</strong> veel huil<strong>en</strong> op de bank slaap ik<br />
desondanks goed .<br />
De volg<strong>en</strong>de dag bel ik Paula weer of ze Kees al heeft gevond<strong>en</strong>. Nee, nog niet maar ze heeft<br />
wel e<strong>en</strong> vage aanwijzing waar hij zou kunn<strong>en</strong> zijn. Nee, die aanwijzing geeft ze mij niet. Ze gaat<br />
er zelf achteraan. Of ik vanmiddag weer terugbel, dan weet ze meer. ´s Middags sprek<strong>en</strong> we af<br />
in het café. Paula heeft Kees ev<strong>en</strong> kort gesprok<strong>en</strong>. Waar het op neer komt volg<strong>en</strong>s Paula is dat<br />
Kees er allemaal niet meer teg<strong>en</strong> kon. Ja dat lijkt me duidelijk, maar waar teg<strong>en</strong>? Wat heeft hij<br />
meegemaakt? E<strong>en</strong> echt goed antwoord krijg ik er niet op. Paula heeft er theorieën over. Ze<br />
vertelt wat zij <strong>en</strong> Kees hebb<strong>en</strong> besprok<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s hun vakantie. Volg<strong>en</strong>s Paula is het voor zowel<br />
Kees als voor mij al e<strong>en</strong> tijdje niet meer wat het geweest is, we houd<strong>en</strong> elkaar in e<strong>en</strong><br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 60
wurggreep. Dat is voor jou niet goed Marlies <strong>en</strong> voor Kees niet. ‘ Ik d<strong>en</strong>k, Marlies, dat het alle<strong>en</strong><br />
zijn deze twee wek<strong>en</strong>, Kees tot het inzicht heeft gebracht dat hij zo niet meer verder kan’. Ik<br />
begrijp er niets van. Dan doe je dat toch niet zo. Dan hoev<strong>en</strong> toch al die meubels niet stuk.<br />
Maar ik heb Paula niets verteld van die meubels. Ik wil Kees gewoon sprek<strong>en</strong>. Het lijkt me de<br />
normaalste zaak van de wereld dat hij de moeite neemt om het mij mondeling te vertell<strong>en</strong>. Maar<br />
ik kan ook nog steeds niet gelov<strong>en</strong> dat dit echt definitief is. Paula wil me echter ge<strong>en</strong><br />
telefoonnummer gev<strong>en</strong> <strong>en</strong> zegt zelf ook ge<strong>en</strong> adres te wet<strong>en</strong> van Kees. Ik smeek haar<br />
uiteindelijk om Kees naar me toe te stur<strong>en</strong>, hem te vrag<strong>en</strong> me iets te lat<strong>en</strong> wet<strong>en</strong> waarom dit zo<br />
moet gaan. Ze zegt toe te prober<strong>en</strong> Kees nog e<strong>en</strong>s te sprek<strong>en</strong>. Voor mijn gevoel is dit e<strong>en</strong><br />
verlor<strong>en</strong> gesprek <strong>en</strong> e<strong>en</strong> verlor<strong>en</strong> dag. Ik b<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> steek wijzer <strong>en</strong> ik heb ook niets aan de<br />
huiselijke toestand kunn<strong>en</strong> do<strong>en</strong>. Ik mis e<strong>en</strong> televisie, muziek, e<strong>en</strong> telefoon, e<strong>en</strong> bed. Maar<br />
Kees moet gewoon terug kom<strong>en</strong>, dus ik ga nu ook ge<strong>en</strong> nieuwe apparat<strong>en</strong> kop<strong>en</strong>, als ik er al<br />
geld voor zou hebb<strong>en</strong>. Die avond drink ik weer huil<strong>en</strong>d e<strong>en</strong> fles wijn op de bank.<br />
De volg<strong>en</strong>de dag zie ik Paula bij de koffie (<strong>en</strong> de chocolademelk voor mij). Ze heeft Kees<br />
gesprok<strong>en</strong> maar hij piekert er niet over om contact op te nem<strong>en</strong> met mij <strong>en</strong> eig<strong>en</strong>lijk wil hij Paula<br />
ook niet meer zi<strong>en</strong> of sprek<strong>en</strong>. Paula is er ook verdrietig van, ik zie de wall<strong>en</strong> onder haar og<strong>en</strong>.<br />
Ik geloof haar maar heb daar ev<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> puf voor. Moe <strong>en</strong> moedeloos maak ik snel e<strong>en</strong> eind<br />
aan onze ontmoeting <strong>en</strong> zwerf e<strong>en</strong> tijd lang pieker<strong>en</strong>d door de stad.<br />
Ik zou natuurlijk meer k<strong>en</strong>niss<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> gaan bell<strong>en</strong> om naar Kees te vrag<strong>en</strong>. Ik waag me maar<br />
niet aan zijn moeder, want die mag me niet. Dan krijg ik mete<strong>en</strong> e<strong>en</strong> hele tirade over me he<strong>en</strong>:<br />
dat ik hem ook niet twee wek<strong>en</strong> lang alle<strong>en</strong> had moet<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> zitt<strong>en</strong>. Ze zegt al jar<strong>en</strong> dat ik hem<br />
niet goed verzorg. Ze vindt het maar niks dat ik zijn overhemd<strong>en</strong> niet strijk <strong>en</strong> is natuurlijk van<br />
m<strong>en</strong>ing dat ik niet lekker g<strong>en</strong>oeg voor hem kook. Het is daarom vanzelfsprek<strong>en</strong>d dat hij er<br />
vandoor is. Misschi<strong>en</strong> zit hij wel bij zijn moeder, d<strong>en</strong>k ik nu . Hij zou er liefdevol <strong>en</strong> met op<strong>en</strong><br />
arm<strong>en</strong> ontvang<strong>en</strong> zijn. Elke avond e<strong>en</strong> soepje vooraf <strong>en</strong> e<strong>en</strong> toetje na <strong>en</strong> elke dag gro<strong>en</strong>t<strong>en</strong>,<br />
aardappel<strong>en</strong> <strong>en</strong> vlees, daar is hij wel e<strong>en</strong>s aan toe na al dat geliflaf, die rijst <strong>en</strong> pasta bij mij. Hij<br />
is vast bij zijn moeder. Aan de andere kant daar wordt hij wel erg in zijn vrijheid beperkt, kan hij<br />
niet te laat in de kroeg blijv<strong>en</strong> hang<strong>en</strong>, of e<strong>en</strong> scharrel me<strong>en</strong>em<strong>en</strong>. En misschi<strong>en</strong> vindt hij het<br />
toch ook wel gênant toe te gev<strong>en</strong> dat hij me (tijdelijk) verlat<strong>en</strong> heeft, terwijl zijn moeder dat toch<br />
al jar<strong>en</strong> geled<strong>en</strong> voorspeld heeft.<br />
Zonder telefoon is het echter lastig bell<strong>en</strong>. Ik voel me ontzett<strong>en</strong>d treurig <strong>en</strong> verlat<strong>en</strong> als ik e<strong>en</strong><br />
telefooncel binn<strong>en</strong>ga. Ik sta daar niet lekker op mijn gemak de halve wereld op te bell<strong>en</strong> om<br />
mijn v<strong>en</strong>t terug te vind<strong>en</strong>. Daar komt bij dat ik nog niet g<strong>en</strong>oeg kwartjes heb gespaard om veel<br />
gesprekk<strong>en</strong> te kunn<strong>en</strong> voer<strong>en</strong>. Emotioneel kan ik het ook niet opbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> trouw<strong>en</strong>s. Er zit niets<br />
anders op dan ook deze avond met e<strong>en</strong> fles wijn op de bank te gaan zitt<strong>en</strong>. Morg<strong>en</strong> moet ik<br />
weer aan het werk, of moet, het mag, het lijkt me heerlijk afleiding te hebb<strong>en</strong>. En op kantoor is<br />
e<strong>en</strong> telefoon om de k<strong>en</strong>niss<strong>en</strong> te bell<strong>en</strong>. Zo sl<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>d door de stad vraag ik me af of ik wellicht<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 61
toch het e<strong>en</strong> <strong>en</strong> ander nieuw moet gaan kop<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> bed bijvoorbeeld, dat valt niet meer aan<br />
elkaar te lijm<strong>en</strong> <strong>en</strong> zull<strong>en</strong> we dus so wie so nodig hebb<strong>en</strong>. Maar ja wat voor e<strong>en</strong> bed. Ga ik dan<br />
weer zo’n groot bed kop<strong>en</strong>? En wat voor e<strong>en</strong> matras. Kees klaagde er de laatste tijd over, dat<br />
hij er pijn van in zijn rug kreeg. Ik d<strong>en</strong>k dat ik toch maar beter op Kees kan wacht<strong>en</strong> voor ik e<strong>en</strong><br />
grote uitgave doe. Die avond zit ik weer op de bank met e<strong>en</strong> fles wijn voor me na e<strong>en</strong> maaltijd<br />
van jonge kaas, e<strong>en</strong> banaan <strong>en</strong> e<strong>en</strong> schaaltje warme vanillevla. In paniek bed<strong>en</strong>k ik dat ik deze<br />
ell<strong>en</strong>dige twee dag<strong>en</strong> in het geheel niet meer gedacht heb aan mijn mogelijke zwangerschap.<br />
Dat gaat natuurlijk helemaal niet. Ik kan er nooit meer zo’n draai aangev<strong>en</strong> dat het e<strong>en</strong> kind van<br />
Kees zou kunn<strong>en</strong> zijn. Als hij morg<strong>en</strong> terug zou kom<strong>en</strong> gaat het misschi<strong>en</strong> nog lukk<strong>en</strong>, maar als<br />
ik niet e<strong>en</strong>s weet waar hij is, als hij me vandaag niet e<strong>en</strong>s wil sprek<strong>en</strong>, dan is die kans tamelijk<br />
klein. De vlamm<strong>en</strong> slaan me plotseling uit. Hoe moet dat nou. Doe ik al die jar<strong>en</strong> moeite om<br />
zwanger te word<strong>en</strong>. B<strong>en</strong> ik door de hele mol<strong>en</strong> van onderzoek<strong>en</strong> gegaan, eet ik gezond, rook ik<br />
niet meer <strong>en</strong> dan zou het op e<strong>en</strong> dronk<strong>en</strong> ongezonde avond eindelijk gelukt zijn <strong>en</strong> dan komt<br />
het niet uit. Zou Kees het me ooit kunn<strong>en</strong> vergev<strong>en</strong>, hoe kan ik het hem uitlegg<strong>en</strong>, wat moet ik<br />
do<strong>en</strong>, moet ik het er met Paula over hebb<strong>en</strong>, of toch maar beter van niet? Al die wijn is vast niet<br />
goed voor het kind, als er al e<strong>en</strong> kind is. Ik zet de fles wijn ver van me af. Zal ik morg<strong>en</strong> e<strong>en</strong> test<br />
kop<strong>en</strong>, of is het maar beter niet te wet<strong>en</strong>, nog ge<strong>en</strong> zekerheid te hebb<strong>en</strong> <strong>en</strong> af te wacht<strong>en</strong> wat er<br />
gebeurt? Wat als Kees niet terug komt, hetge<strong>en</strong> ik me nauwelijks voor kan stell<strong>en</strong>, kan ik in mijn<br />
e<strong>en</strong>tje e<strong>en</strong> kind aan? Hoe moet het dan met mijn werk, met het c<strong>en</strong>trum in wording?<br />
Kees laat niets van zich hor<strong>en</strong>, ge<strong>en</strong> briefje ge<strong>en</strong> bericht, niets. De k<strong>en</strong>niss<strong>en</strong> die ik te pakk<strong>en</strong><br />
krijg gev<strong>en</strong> ook ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele informatie. Paula zegt niets meer van hem te hor<strong>en</strong>. Het<br />
telefoonnummer dat ze had gevond<strong>en</strong> werkt niet meer. Haar contact<strong>en</strong> wet<strong>en</strong> het ook niet<br />
meer. Ze zegg<strong>en</strong> dat hij misschi<strong>en</strong> de stad uit is. Misschi<strong>en</strong> het land zelfs uit, op zoek naar e<strong>en</strong><br />
ander lev<strong>en</strong>. Kees in het buit<strong>en</strong>land? Het lijkt mij sterk, daar kan hij met zijn adviespraktijk toch<br />
niets beginn<strong>en</strong> <strong>en</strong> ik zie hem niet als vele andere zijn heil zoek<strong>en</strong> in het verbouw<strong>en</strong> van spruitjes<br />
<strong>en</strong> het houd<strong>en</strong> van geit<strong>en</strong>. Op e<strong>en</strong> avond dat ik veel moed heb, ga ik naar zijn stamkroeg om<br />
hem te zoek<strong>en</strong>, maar ook dat levert niets op. E<strong>en</strong> andere stad zou misschi<strong>en</strong> wel kunn<strong>en</strong>, maar<br />
welke? Er zijn er toch iets te veel in Nederland om daar de beste kroeg<strong>en</strong> van te bezoek<strong>en</strong>.<br />
De datum dat ik ongesteld had moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gaat voorbij, er komt niets. Mijn paniek neemt<br />
daarover neemt toe <strong>en</strong> weer af. Ik begin me te verzo<strong>en</strong><strong>en</strong> met het idee dat het er misschi<strong>en</strong> wel<br />
e<strong>en</strong>s op uit zou lop<strong>en</strong> dat ik alle<strong>en</strong>staande moeder zou word<strong>en</strong>. Dat lijkt me eig<strong>en</strong>lijk nog niet<br />
e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> onaantrekkelijk perspectief. Maar het perspectief dat Kees niet terug zou kom<strong>en</strong><br />
w<strong>en</strong>kt veel minder. Zo beweg<strong>en</strong> mijn dag<strong>en</strong> zich tuss<strong>en</strong> paniek <strong>en</strong> berusting. Mijn dieet is<br />
inmiddels omgeslag<strong>en</strong> in melk <strong>en</strong> sinaasappels <strong>en</strong> af <strong>en</strong> toe e<strong>en</strong> hele vette, hele zoute <strong>en</strong> hele<br />
hete patat frites met zure Belgische mayonaise. Ik werk veel <strong>en</strong> als ik thuis kom b<strong>en</strong> ik moe. Ik<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 62
slaap veel <strong>en</strong> b<strong>en</strong> vroeg wakker. Zo zonder televisie <strong>en</strong> zonder drank ga ik vroeg naar bed. Mijn<br />
lijf vindt dat overig<strong>en</strong>s erg prettig, want die wil ’s avonds ook niet meer.<br />
Ik heb nog steeds ge<strong>en</strong> zwangerschapstest gekocht. Het lijkt me gezi<strong>en</strong> het uitblijv<strong>en</strong> van mijn<br />
m<strong>en</strong>struatie, mijn misselijkheid <strong>en</strong> mijn voedselvoorkeur wel duidelijk. En wie kan ik blij mak<strong>en</strong><br />
met de uitslag van de test? Niet de verwekker van het vruchtje, niet mijn eig<strong>en</strong> moeder, niet mijn<br />
geliefde <strong>en</strong> zelfs niet mijn beste vri<strong>en</strong>din. Alle<strong>en</strong> mezelf <strong>en</strong> ik b<strong>en</strong> nog steeds e<strong>en</strong> beetje<br />
ambival<strong>en</strong>t. Is dit nu allemaal wel e<strong>en</strong> goed idee op dit mom<strong>en</strong>t <strong>en</strong> in deze situatie?<br />
Op e<strong>en</strong> van de avond<strong>en</strong> na e<strong>en</strong> dag lang <strong>en</strong> bevredig<strong>en</strong>d werk<strong>en</strong>, heb ik me uitgestrekt op de<br />
bank met e<strong>en</strong> boek. Ik heb net mijn glaasje melk op als ik e<strong>en</strong> hevige kramp voel, die uit mijn<br />
rug door mijn buik he<strong>en</strong> in mijn b<strong>en</strong><strong>en</strong> trekt. Ik krijg het <strong>en</strong>orm heet <strong>en</strong> koud tegelijk, weer e<strong>en</strong><br />
kramp <strong>en</strong> ik voel me <strong>en</strong>orm misselijk. Bij de derde kramp bereik ik de wc, ik d<strong>en</strong>k dat ik moet<br />
overgev<strong>en</strong>. Uitgeput zet ik me op de wc <strong>en</strong> krijg e<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>de kramp, bij de vijfde kramp verlies<br />
ik <strong>en</strong>orm veel bloed <strong>en</strong> e<strong>en</strong> prop. Ik steun mijn hete hoofd teg<strong>en</strong> de tegels <strong>en</strong> zucht heel diep. Ik<br />
voel me verslag<strong>en</strong> door het lijf <strong>en</strong> de omstandighed<strong>en</strong>, door alles, door Kees, door mezelf, door<br />
Jean Loupe <strong>en</strong> door al mijn stommiteit<strong>en</strong>. Ik blijf nog e<strong>en</strong> half uur op de wc zitt<strong>en</strong>, terwijl de<br />
kramp<strong>en</strong> afnem<strong>en</strong>. Eindelijk voel ik me in staat weer op te staan <strong>en</strong> mijn broek op te hijs<strong>en</strong>. Ik<br />
prop er e<strong>en</strong> maandverband in, terwijl de tran<strong>en</strong> over mijn wang<strong>en</strong> strom<strong>en</strong>. Gelukkig heb ik nog<br />
e<strong>en</strong> fles wijn staan. De volg<strong>en</strong>de dag blijf ik ziek thuis. Ze moet<strong>en</strong> het me maar vergev<strong>en</strong>. Ik kan<br />
het niet doorgev<strong>en</strong> aan het werk, want ik heb nog steeds ge<strong>en</strong> telefoon. Ik kan ook aan<br />
niemand uitlegg<strong>en</strong> waarom. Niemand wist dat ik hoopte zwanger te zijn <strong>en</strong> toch weer niet. Ik<br />
kan het met niemand besprek<strong>en</strong>. Ik voel me <strong>en</strong>orm e<strong>en</strong>zaam <strong>en</strong> ell<strong>en</strong>dig. Ik heb hoofdpijn van<br />
de wijn, b<strong>en</strong> slap van het bloedverlies <strong>en</strong> b<strong>en</strong> vooral heel erg ontzett<strong>en</strong>d zielig.<br />
Ik b<strong>en</strong> wek<strong>en</strong> verder <strong>en</strong> beurs van het luchtbed voor ik besluit toch maar e<strong>en</strong> bed te kop<strong>en</strong>, op<br />
de pof, want geld heb ik niet. Nog e<strong>en</strong> paar wek<strong>en</strong> later koop ik toch ook maar e<strong>en</strong> televisie <strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> radio om de stilte in huis te doorbrek<strong>en</strong>. De tafel kan blijv<strong>en</strong> staan die heb ik op e<strong>en</strong><br />
plank<strong>en</strong>steun teg<strong>en</strong> de muur bevestigd.<br />
Maar de leegte in mijn lev<strong>en</strong> moet ik op e<strong>en</strong> andere manier opvull<strong>en</strong>: mijn c<strong>en</strong>trum. Ik stort me<br />
met volle overgave op mijn c<strong>en</strong>trum. Paula ondersteunt me er bij. We overlegg<strong>en</strong> regelmatig<br />
over de volg<strong>en</strong>de stap die ik moet nem<strong>en</strong>, de volg<strong>en</strong>de persoon die ik moet sprek<strong>en</strong> <strong>en</strong> de<br />
volg<strong>en</strong>de subsidie die ik moet aanvrag<strong>en</strong>. Vele borrelur<strong>en</strong> <strong>en</strong> koffieocht<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>en</strong> - avond<strong>en</strong><br />
br<strong>en</strong>g ik door met Paula. We prat<strong>en</strong> <strong>en</strong>orm veel over het c<strong>en</strong>trum, over nieuwe politieke<br />
ontwikkeling<strong>en</strong>, over de mogelijkhed<strong>en</strong> die we allebei zi<strong>en</strong>, over de subsidies die ik aanvraag <strong>en</strong><br />
over m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die ik er ev<strong>en</strong>tueel bij zou kunn<strong>en</strong> betrekk<strong>en</strong>. Daarnaast hebb<strong>en</strong> we het ook<br />
eindeloos over Kees, over mijn relatie met Kees, over wat er volg<strong>en</strong>s Paula mis was in onze<br />
relatie <strong>en</strong> wat toch de red<strong>en</strong> zou kunn<strong>en</strong> zijn achter zijn plotselinge vertrek. Ik kan maar niet<br />
begrijp<strong>en</strong> dat hij me zo achter heeft gelat<strong>en</strong> <strong>en</strong> helemaal niets heeft lat<strong>en</strong> hor<strong>en</strong>. Ik kan er maar<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 63
ge<strong>en</strong> goede red<strong>en</strong> voor vind<strong>en</strong>. En Paula is deg<strong>en</strong>e die Kees nog het meest van nabij k<strong>en</strong>t. Met<br />
haar kan ik er eindeloos over door blijv<strong>en</strong> prat<strong>en</strong>. Ze is e<strong>en</strong> <strong>en</strong>orme steun voor me in deze tijd.<br />
Mijn vri<strong>en</strong>din, mijn zielsverwant. Zonder Paula zou ik deze tijd niet doorgekom<strong>en</strong> zijn.<br />
Nu het bestuur rond is overleg ik ook regelmatig met h<strong>en</strong>. Ik vind e<strong>en</strong> goede kantoorruimte in<br />
e<strong>en</strong> buurthuis. Er staan daar e<strong>en</strong> aantal kamers op de tweede verdieping leeg. Ze will<strong>en</strong> die<br />
graag verhur<strong>en</strong>. Ideaal om het c<strong>en</strong>trum daar te start<strong>en</strong> tot we zo groot zijn geword<strong>en</strong> dat we e<strong>en</strong><br />
eig<strong>en</strong> huis kunn<strong>en</strong> hur<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> opgang <strong>en</strong> e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> gezicht. De geme<strong>en</strong>te heeft het<br />
ondernemingsplan op tafel ligg<strong>en</strong>. Mijn contact<strong>en</strong> met de geme<strong>en</strong>te zijn vanwege mijn functie<br />
daar complex. Enerzijds is het handig dat ze me k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>, dat ze wet<strong>en</strong> dat ik deskundig b<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
gedrev<strong>en</strong>. Ik weet de juiste weg<strong>en</strong> te bewandel<strong>en</strong> <strong>en</strong> kanal<strong>en</strong> te bevar<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> de geme<strong>en</strong>te.<br />
Dat scheelt <strong>en</strong>orm in tijd. Anderzijds gedrag<strong>en</strong> sommige ambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> <strong>en</strong> de wethouder zich<br />
terughoud<strong>en</strong>d. Dat begrijp ik <strong>en</strong> leg ik maar uit als angst hun mond voorbij te prat<strong>en</strong> teg<strong>en</strong><br />
iemand die zo dicht betrokk<strong>en</strong> is bij e<strong>en</strong> zaak, terwijl de beslissing<strong>en</strong> daarover nog niet<br />
helemaal g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> zijn. Misschi<strong>en</strong> do<strong>en</strong> ze ook wel terughoud<strong>en</strong>d, d<strong>en</strong>k ik hoopvol, omdat ze<br />
bang zijn mij kwijt te rak<strong>en</strong>. Het ondernemingsplan is in verschill<strong>en</strong>de gremia besprok<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
goed bevond<strong>en</strong>. De subsidietoek<strong>en</strong>ning van de geme<strong>en</strong>te is nu nog e<strong>en</strong> kwestie van wek<strong>en</strong>. De<br />
subsidie van het rijk zit er ook aan te kom<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> paar fonds<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong><br />
bijdrage toegek<strong>en</strong>d. Ik stel dan ook aan het bestuur voor dat we gaan start<strong>en</strong> met het<br />
aantrekk<strong>en</strong> van personeel. Om te beginn<strong>en</strong> met het personeel dat de organisatie gaat opzett<strong>en</strong>.<br />
Ik heb in het plan opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> dat er e<strong>en</strong> directeur zou moet<strong>en</strong> zijn <strong>en</strong> e<strong>en</strong> secretariaat <strong>en</strong> dat er<br />
verder per project e<strong>en</strong> projectmedewerker aangetrokk<strong>en</strong> zou kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Die<br />
projectmedewerkers kunn<strong>en</strong> in mijn og<strong>en</strong> later kom<strong>en</strong>, als de project<strong>en</strong> verder uitgewerkt zijn<br />
door de directeur. Eerst is het van belang dat de organisatie staat, dat er iemand de deur op<strong>en</strong><br />
doet, de post op<strong>en</strong> maakt <strong>en</strong> de telefoon aanneemt. Kortom lat<strong>en</strong> we gaan werv<strong>en</strong>.<br />
Ik had mezelf tijd<strong>en</strong>s het mak<strong>en</strong> van de plann<strong>en</strong> als directeur voorgesteld. Ik b<strong>en</strong> immers de<br />
initiatiefnemer, de motor achter het c<strong>en</strong>trum. Maar het bestuur aarzelt. Ze zi<strong>en</strong> mijn<br />
capaciteit<strong>en</strong>: ‘Natuurlijk je kunt heel goed zo’n c<strong>en</strong>trum trekk<strong>en</strong>. Je hebt de inhoudelijke<br />
deskundigheid in huis, je b<strong>en</strong>t e<strong>en</strong> organisator, e<strong>en</strong> manager, je kunt de fonds<strong>en</strong> werv<strong>en</strong>, dat is<br />
allemaal duidelijk. Maar weet je Marlies, het moet e<strong>en</strong> groot c<strong>en</strong>trum word<strong>en</strong>, het moet<br />
uitstraling <strong>en</strong> prestige hebb<strong>en</strong>, het moet landelijk staan. We d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> dat het goed zou zijn als er<br />
e<strong>en</strong> boegbeeld komt, iemand die het verhaal naar de pers kan do<strong>en</strong>, die e<strong>en</strong> pres<strong>en</strong>tatie heeft.<br />
Dat zi<strong>en</strong> we eig<strong>en</strong>lijk minder in jou. Dus stell<strong>en</strong> we voor dat er e<strong>en</strong> tweekoppige leiding komt:<br />
e<strong>en</strong> directeur-boegbeeld voor de externe contact<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> directeur-manager voor de<br />
bedrijfsvoering <strong>en</strong> de inhoudelijke <strong>en</strong> interne sturing. Voor die laatste functie hadd<strong>en</strong> we jou<br />
gedacht.’ Ik sputter nog wat over de financiën <strong>en</strong> voel me gedegradeerd <strong>en</strong> misk<strong>en</strong>d, maar zie<br />
tegelijkertijd de voordel<strong>en</strong> in van zo’n constructie. Ik werk graag sam<strong>en</strong>, dat zie ik nu ook zoals<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 64
het met Paula gaat. Ik vind het heerlijk om te overlegg<strong>en</strong>, om mijn ideeën te toets<strong>en</strong> <strong>en</strong> om<br />
sam<strong>en</strong> op nieuwe ideeën te kom<strong>en</strong>. Sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong> motiveert me. Ik d<strong>en</strong>k dat ik tot grotere<br />
prestaties kom als ik iemand naast me heb. Hoe meer ik er over nad<strong>en</strong>k, hoe meer ik voor het<br />
voorstel van het bestuur ga voel<strong>en</strong>.<br />
Paula vindt het ook e<strong>en</strong> goed idee. Sam<strong>en</strong> werp<strong>en</strong> we ons op de formulering<strong>en</strong> van de<br />
taakverdeling tuss<strong>en</strong> de twee directeur<strong>en</strong>. ‘s Nachts in mijn nieuwe e<strong>en</strong>persoonsbed onder mijn<br />
dekbed krijg ik e<strong>en</strong> lumineus idee. Paula, zij zou de tweede directeur moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Dat zou<br />
geweldig zijn. Zij is het ideale boegbeeld. Repres<strong>en</strong>tatief, naar buit<strong>en</strong> tred<strong>en</strong>d, zij is bek<strong>en</strong>d met<br />
het veld. Zij kan het c<strong>en</strong>trum verkop<strong>en</strong>. Ze kan over de gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> tred<strong>en</strong> met haar tal<strong>en</strong>knobbel.<br />
En ik kan fantastisch met haar sam<strong>en</strong> werk<strong>en</strong>. Voor mij zou het natuurlijk geweldig zijn. Naast<br />
Paula zou ik me helemaal niet de tweede violist voel<strong>en</strong>, niet gedegradeerd tot manager. Ik kan<br />
niet wacht<strong>en</strong> tot het ocht<strong>en</strong>d is <strong>en</strong> ik het bestuur kan pols<strong>en</strong> over mijn idee.<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 65
Kamervrag<strong>en</strong> over subsidiebesteding<strong>en</strong><br />
De SP heeft e<strong>en</strong> aantal vrag<strong>en</strong> ingedi<strong>en</strong>d aan de minister van VWS over de<br />
toek<strong>en</strong>ning van subsidies <strong>en</strong> de controle op de besteding daarvan. Uit rec<strong>en</strong>te<br />
publicaties rijst volg<strong>en</strong>s de woordvoerder e<strong>en</strong> beeld op van vri<strong>en</strong>djespolitiek <strong>en</strong><br />
corruptie.<br />
Hoe stil het was<br />
Paula zit waarschijnlijk in haar thuist<strong>en</strong>ue op de bank terwijl ze vruchteloos probeert mij te<br />
pakk<strong>en</strong> te krijg<strong>en</strong>. Bijna symbolisch probeert ze daarbij de nagels van haar rechter grote te<strong>en</strong><br />
af te bijt<strong>en</strong>, terwijl de hoorn van de telefoon tuss<strong>en</strong> haar schouder <strong>en</strong> wang geklemd zitt<strong>en</strong>.<br />
Ze verbijt zich maar dan wel zodanig dat ze tegelijkertijd haar minachting daarbij uitdrukt. Dat<br />
voorkomt ook dat ze niet meer toonbaar zou zijn vanwege te kort afgeklov<strong>en</strong> vingernagels.<br />
Dan zit ze onderuitgezakt op de bank, met veel kuss<strong>en</strong>s <strong>en</strong> boek<strong>en</strong> om zich he<strong>en</strong>, terwijl ze<br />
behaaglijk kan zi<strong>en</strong> hoe de wind buit<strong>en</strong> door de kale bom<strong>en</strong> waait. Ze heeft ongetwijfeld haar<br />
personal coach afgebeld, of de fitness club, of e<strong>en</strong> andere bezigheid die in haar visie voor<br />
haar positie ess<strong>en</strong>tieel is. Zo ess<strong>en</strong>tieel dat die op e<strong>en</strong> doordeweekse kantoordag gepland<br />
moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>en</strong> betaald door het bedrijf. Dat hoort er bij, ze moet toch in conditie blijv<strong>en</strong>,<br />
geestelijk <strong>en</strong> lichamelijk? Dat het er meestal niet van komt, dat is uiteraard haar <strong>schuld</strong> niet.<br />
Je kan toch niet van haar verwacht<strong>en</strong> dat ze nu de deur uit gaat naar het fitnessc<strong>en</strong>trum, dat<br />
ze strakke kler<strong>en</strong> aan moet trekk<strong>en</strong>, buik inhoud<strong>en</strong>, de warme zachte bank te verlat<strong>en</strong>. Er<br />
zijn gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> t<strong>en</strong>slotte.<br />
Ze zal me wel tegelijkertijd verwijt<strong>en</strong> dat ze nu alle ruimte heeft om zich te erger<strong>en</strong>, waardoor<br />
ze steeds verwoeder op haar grote te<strong>en</strong> zit te kauw<strong>en</strong>. Onderwijl mopper<strong>en</strong>d waarom dat<br />
m<strong>en</strong>s (ik dus) niet terug belt <strong>en</strong> dat ze niets aan die Marja over kan lat<strong>en</strong>. Dat Marja het vast<br />
weer verget<strong>en</strong> is door te gev<strong>en</strong>. Of wellicht vraagt ze zich steeds woed<strong>en</strong>der af waarom ik<br />
niet gewoon op mijn plek zit, waar ik uiteraard wel zit, maar lekker de telefoon niet opneem.<br />
Ze steekt ongetwijfeld nu teg<strong>en</strong> zichzelf de welbek<strong>en</strong>de tirade af waarom ik er nooit b<strong>en</strong> als<br />
zij me moet hebb<strong>en</strong>. Dat ik toch niet van haar kan verwacht<strong>en</strong> dat zij terugbelt. Dat ze het<br />
druk g<strong>en</strong>oeg heeft <strong>en</strong> dat die kou op haar bronchitis slaat. Waarom ze altijd alles alle<strong>en</strong> moet<br />
do<strong>en</strong>?. Do<strong>en</strong>? Wat doe je eig<strong>en</strong>lijk Paula, wat doe je eig<strong>en</strong>lijk behalve alles kapot mak<strong>en</strong>?<br />
Ik k<strong>en</strong> de litanieën van buit<strong>en</strong>. Dat het toch zo lastig is zo’n c<strong>en</strong>trum overeind te houd<strong>en</strong> als<br />
je ge<strong>en</strong> kwaliteit in huis hebt. Dat ze al verschill<strong>en</strong>de mal<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> mij gezegd heeft dat ik er<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 66
wat aan moet do<strong>en</strong>. Dat die Marja natuurlijk echt niet kan, omdat ze nooit doet wat Paula<br />
haar opdraagt. Dat ze regelmatig voor gek staat bij de geme<strong>en</strong>te of bij e<strong>en</strong> ministerie. Laatst<br />
had Marja daar e<strong>en</strong> brief naar toe gestuurd die, vond Paula achteraf, nog helemaal de deur<br />
niet uit mocht. Er stond<strong>en</strong> allemaal typfout<strong>en</strong> in. Paula was alle<strong>en</strong> verget<strong>en</strong> dat ze de dag<br />
daarvoor nog er op gestaan had dat de brief onverwijld met e<strong>en</strong> koeriersdi<strong>en</strong>st verstuurd<br />
moest word<strong>en</strong>.<br />
Paula had Marja om die red<strong>en</strong> will<strong>en</strong> ontslaan, ach om welke red<strong>en</strong> niet. Maar die stap zelf<br />
nem<strong>en</strong>, dat durft ze dan weer net niet. Nee, dan moet ik haar ontslaan <strong>en</strong> dat doe ik niet.<br />
Na het gemopper over Marja volgt dan het gezeur over Johanna, dat die echt e<strong>en</strong> ramp is,<br />
dat b<strong>en</strong> ik wel met haar e<strong>en</strong>s, maar ik begrijp heel goed hoe dat e<strong>en</strong> ramp geword<strong>en</strong> is.<br />
Paula vindt dat ze zoveel tijd gestok<strong>en</strong> heeft in Johanna. Dat verhaal heeft ze verschill<strong>en</strong>de<br />
mal<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> mij afgestok<strong>en</strong>, waarbij ze mij voortdur<strong>en</strong>d het gevoel probeert te gev<strong>en</strong> dat dat<br />
haar taak toch eig<strong>en</strong>lijk niet is. De taakopvatting van Paula is <strong>en</strong>orm gecompliceerd, maar als<br />
je de feitelijke tak<strong>en</strong> bij elkaar optelt, minimaal. Ik krijg dan e<strong>en</strong> uitgebreide beschrijving van<br />
‘al die bije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong>’ die ze met Johanna heeft gehad, gelardeerd met zucht<strong>en</strong> <strong>en</strong> steun<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> waarschijnlijk e<strong>en</strong> gekweld gezicht. Aangezi<strong>en</strong> het mer<strong>en</strong>deel van deze tirades door de<br />
telefoon plaats vind<strong>en</strong> kan ik dat niet met zekerheid zegg<strong>en</strong>, misschi<strong>en</strong> bewaart ze die<br />
gekwelde uitdrukking alle<strong>en</strong> voor de spaarzame ker<strong>en</strong> dat ze zich op kantoor laat zi<strong>en</strong>.<br />
Ondertuss<strong>en</strong> d<strong>en</strong>k ik, als ik niet gewoon doorga met het typ<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> stuk of e<strong>en</strong> brief<br />
waaraan ik bezig b<strong>en</strong>, die paar bije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong>? Hoeveel tijd kunn<strong>en</strong> die nu helemaal gekost<br />
hebb<strong>en</strong>. Ja die hebb<strong>en</strong> wel e<strong>en</strong> <strong>en</strong>orme impact gehad, die bije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong>. Sindsdi<strong>en</strong> is er<br />
niets meer uit Johanna’s vingers gekom<strong>en</strong>, helaas.<br />
Wat Paula ook buit<strong>en</strong>gewoon zal erger<strong>en</strong> is dat ze van al dat gemopper last krijgt van<br />
opvliegers. Al die humeurigheid werkt op haar hormon<strong>en</strong>. Ze kan er zo slecht teg<strong>en</strong> als het<br />
niet loopt zoals ze wil, dat ze er lichamelijk last van krijgt. Het doet mij bijzonder veel plezier<br />
om Paula rood aan te zi<strong>en</strong> lop<strong>en</strong> na zo’n mopperaanval. Vestje uit, niet al te opvall<strong>en</strong>d<br />
prober<strong>en</strong> te wapper<strong>en</strong> met de hand<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> beetje lucht te krijg<strong>en</strong>. Want het is natuurlijk<br />
e<strong>en</strong> aanval op haar waardigheid dat ze in de overgang is, dat past helemaal niet bij haar<br />
status. Ze vindt het vast erg onrechtvaardig om wel met dit soort ongemakk<strong>en</strong> opgezadeld te<br />
word<strong>en</strong> terwijl je nooit kinder<strong>en</strong> hebt kunn<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong>. Dat b<strong>en</strong> ik trouw<strong>en</strong>s met haar e<strong>en</strong>s. We<br />
zoud<strong>en</strong> er e<strong>en</strong> project op moet<strong>en</strong> formuler<strong>en</strong>. Als mann<strong>en</strong> in de overgang zoud<strong>en</strong> rak<strong>en</strong> dan<br />
was er allang e<strong>en</strong> effectief middel teg<strong>en</strong> gevond<strong>en</strong>.<br />
Paula heeft het Bernhard vast niet nog niet verteld dat ze in de overgang is. Dat likjkt me e<strong>en</strong><br />
probleem waar ze nog niet zomaar e<strong>en</strong> oplossing voor gevond<strong>en</strong> heeft. Hij moet niet al te<br />
veel aan haar leeftijd herinnerd word<strong>en</strong>. Het lijkt aanvankelijk allemaal zo mooi in de eerste<br />
helft van je lev<strong>en</strong>. Bernhard was voor Paula de ideale man, hij ietsje jonger, ietsje kleiner <strong>en</strong><br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 67
ietsje minder verdi<strong>en</strong><strong>en</strong>d. Maar ja dat leeftijdsverschil kan nu wel e<strong>en</strong>s lastig word<strong>en</strong>. Hij kan<br />
nog leuk erg<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> gezin beginn<strong>en</strong>. Ze is er vast helemaal niet gerust op hoe hij gaat<br />
reager<strong>en</strong>.<br />
Het ergert haar natuurlijk mateloos dat ze alsmaar met dat werk bezig moet zijn. Ik hoor het<br />
haar zegg<strong>en</strong>, dat het niet gepast is dat de directeur van het c<strong>en</strong>trum zelf moet bell<strong>en</strong>. E<strong>en</strong><br />
aantal maand<strong>en</strong> geled<strong>en</strong> had ze ope<strong>en</strong>s bedacht, dat ik haar elke ocht<strong>en</strong>d zou moet<strong>en</strong><br />
bell<strong>en</strong> om de dag door te nem<strong>en</strong>, zodat ze opdracht<strong>en</strong> aan mij door zou kunn<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
niet de hele dag hoeft te wacht<strong>en</strong>. Dan kon ze de rest van de dag t<strong>en</strong>minste aan allerlei zeer<br />
noodzakelijk bezighed<strong>en</strong> bested<strong>en</strong> als boodschapp<strong>en</strong> do<strong>en</strong>, naar de kapper, de nagelstudio<br />
<strong>en</strong> dergelijke. Ik heb het braaf twee, drie keer gedaan <strong>en</strong> to<strong>en</strong> ze de vierde keer niet mete<strong>en</strong><br />
om ti<strong>en</strong> uur opnam het er bij gelat<strong>en</strong>. Dat zal bij de familie Vlaar thuis wel weer het nodige<br />
gemopper veroorzaakt hebb<strong>en</strong>. ‘Je kunt van mij toch niet verwacht<strong>en</strong> dat ik altijd om ti<strong>en</strong> uur<br />
bij de telefoon zit, ze kan zich toch wel aan mijn bezighed<strong>en</strong> aanpass<strong>en</strong>, ik heb het al druk<br />
g<strong>en</strong>oeg’, of zoiets.<br />
Hoe zou Paula dat verder do<strong>en</strong> met die overgangsklacht<strong>en</strong>. Ze zal van alles geprobeerd<br />
hebb<strong>en</strong> om er van af te kom<strong>en</strong>. Ze heeft waarschijnlijk de huisarts langdurig lastig gevall<strong>en</strong><br />
om de juiste pill<strong>en</strong> voor geschrev<strong>en</strong> te krijg<strong>en</strong>. Maar naar wat ik er van gezi<strong>en</strong> heb is dat niet<br />
zo gelukt. Dat zal de huisarts bezuurd hebb<strong>en</strong>. Hij is waarschijnlijk <strong>en</strong>kele mal<strong>en</strong> de laan uit<br />
gestuurd, om vervolg<strong>en</strong>s teleurgesteld vast te stell<strong>en</strong> dat ze toch weer terug gekom<strong>en</strong> is.<br />
Het is vast lastig om het voor Bernhard verborg<strong>en</strong> te houd<strong>en</strong> <strong>en</strong> hem tegelijkertijd vast te<br />
houd<strong>en</strong> <strong>en</strong> geïnteresseerd. Vrij<strong>en</strong> lijkt me toch ge<strong>en</strong> pretje met zo’n klam heet lijf, maar op de<br />
e<strong>en</strong> of andere manier zal ze dat toch voor elkaar moet<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong>. Of wellicht voert ze<br />
Bernhard elke avond dronk<strong>en</strong> zodat hij er ook niets van bakt. En ze wordt steeds dikker, dat<br />
zal haar <strong>en</strong>orm erger<strong>en</strong>. Ha, van die mooie Paula blijft steeds minder over. Dat wil zegg<strong>en</strong><br />
het wordt steeds meer, maar wel minder mooi. Ook dat prachtige haar waar ik zo jaloers op<br />
was, lijkt met de jar<strong>en</strong> <strong>en</strong> de hormon<strong>en</strong> achter uit te holl<strong>en</strong>. Die <strong>en</strong>orme dos dunt<br />
zi<strong>en</strong>derog<strong>en</strong> uit. De gang naar de kapper elke week om de minste grijze uitgroei weg te<br />
werk<strong>en</strong> zal vast niet meegewerkt hebb<strong>en</strong> aan het haarbehoud. Maar ja je kunt toch niet met<br />
e<strong>en</strong> grijs hoofd door het lev<strong>en</strong>. Stel je voor. Paula d<strong>en</strong>kt ongetwijfeld dat ze dan niet meer<br />
serieus wordt g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>, dat ze dan op e<strong>en</strong> directrice van e<strong>en</strong> weeshuis gaat lijk<strong>en</strong>. Het <strong>en</strong>ige<br />
dat er dan nog aan ontbreekt is e<strong>en</strong> solex, e<strong>en</strong> blauwe of grijze jurk met c<strong>en</strong>tuur <strong>en</strong> stevige<br />
lage bruine scho<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />
Het waait nog steeds buit<strong>en</strong>, het ziet er grijs <strong>en</strong> ijzig uit.<br />
Het is grappig dat Bernhard e<strong>en</strong> echte koukleum is, zoals Paula me e<strong>en</strong>s toevertrouwd heeft,<br />
to<strong>en</strong> we nog op e<strong>en</strong> normale toon met elkaar sprak<strong>en</strong>. To<strong>en</strong> het nog net was alsof we<br />
vri<strong>en</strong>dinn<strong>en</strong> war<strong>en</strong>.<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 68
Dat verwacht je niet van e<strong>en</strong> man. Mann<strong>en</strong> hor<strong>en</strong> warmbloedig te zijn <strong>en</strong> vrouw<strong>en</strong> tere<br />
bloempjes die het gauw koud hebb<strong>en</strong>. Ik vermoed dat Paula dat in haar hart ook vindt, maar<br />
zich schaamt voor haar seksestereotype gedachte. Verder is Bernhard natuurlijk heel<br />
zorgvuldig uitgezocht op zijn niet-stereotype eig<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong>, zodat ze sam<strong>en</strong> vooral ge<strong>en</strong><br />
burgerlijk stel zijn. Volg<strong>en</strong>s Paula is Bernhard behalve jonger <strong>en</strong> kleiner, ook zorgzaam,<br />
sociaal <strong>en</strong> creatief. Ik zie het er niet aan af maar vooruit. Verder is hij natuurlijk vooral<br />
uitgezocht op zijn toewijding aan Paula. Hij kwam als jong beginn<strong>en</strong>d verslaggevertje bij het<br />
RIAGG langs op zoek naar plaatselijk nieuws <strong>en</strong> hing mete<strong>en</strong> aan haar lipp<strong>en</strong>. Ze was<br />
natuurlijk wel gew<strong>en</strong>d dat mann<strong>en</strong> haar aanbidd<strong>en</strong>d aankek<strong>en</strong>, maar deze was toch e<strong>en</strong><br />
beetje anders: intellig<strong>en</strong>t, ambitieus <strong>en</strong> jong <strong>en</strong> kneedbaar. Paula zal zegg<strong>en</strong> dat het goed<br />
gelukt is, ik heb zo mijn twijfels. Het kostte haar natuurlijk, zoals alles veel <strong>en</strong>ergie, in die zin<br />
dat ze er heel veel over heeft moet<strong>en</strong> vertell<strong>en</strong> hoeveel tijd <strong>en</strong> inspanning haar die opvoeding<br />
kostte. Ze heeft hem moet<strong>en</strong> ler<strong>en</strong> accepter<strong>en</strong> dat ze af <strong>en</strong> toe buit<strong>en</strong> de deur moet vrij<strong>en</strong>.<br />
Dat vereist haar positie natuurlijk, maar ze zou ook niet zonder kunn<strong>en</strong>. Ze moet haar ego af<br />
<strong>en</strong> toe oppoets<strong>en</strong>. Hij vindt het niet leuk, zo hoort het ook, maar het staat hun goede<br />
verhouding niet in de weg, d<strong>en</strong>kt Paula. En hij heeft e<strong>en</strong> mooie positie bereikt, opgeklomm<strong>en</strong><br />
naar hoofdredacteur in vijfti<strong>en</strong> jaar, mede natuurlijk dank zij haar contact<strong>en</strong> <strong>en</strong> kneedwerk.<br />
Zonder haar stimulans, heeft Paula mij toevertrouwd, was hij nu nog de stadsloopjong<strong>en</strong> bij<br />
die krant. Ze zei ook altijd teg<strong>en</strong> hem: ‘Ga e<strong>en</strong>s iets leuks do<strong>en</strong> jong<strong>en</strong>, zorg dat je spann<strong>en</strong>d<br />
wordt, dat je e<strong>en</strong> interessante hobby hebt.’ En to<strong>en</strong> is hij gaan parachutespring<strong>en</strong>. Ze wil<br />
natuurlijk niet hebb<strong>en</strong> dat hij interessant wordt door ook rond te neuk<strong>en</strong> <strong>en</strong> dit was e<strong>en</strong> mooi<br />
alternatief. Zolang hij goede kritische artikel<strong>en</strong> schrijft <strong>en</strong> niet al te toegeeflijk wordt aan de<br />
jonge beginn<strong>en</strong>de verslaggevers houdt hij de wind er wel onder bij de redactie, d<strong>en</strong>kt Paula.<br />
Ze zal hem wel voorgehoud<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> dat hoofdredacteur zijn, net als directeur zijn,<br />
betek<strong>en</strong>t dat je moet zorg<strong>en</strong> dat de medewerkers teg<strong>en</strong> je opkijk<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> beetje bang voor<br />
je zijn. Ja die Paula heeft het mooi voor elkaar. Ze deed het eig<strong>en</strong>lijk allemaal deed om haar<br />
vader te imponer<strong>en</strong>, om eindelijk e<strong>en</strong>s zijn respect te krijg<strong>en</strong>, voor vol aangezi<strong>en</strong> te word<strong>en</strong>.<br />
Ze is niet voor galg <strong>en</strong> rad opgegroeid, zoals haar vader haar had voorspeld, niet in de goot<br />
verzeild geraakt, niet als hoer geëindigd, niet aan e<strong>en</strong> rijke patser met losse handjes blijv<strong>en</strong><br />
hang<strong>en</strong>. Maar helaas hij heeft het niet mog<strong>en</strong> meemak<strong>en</strong>. Te jong gestorv<strong>en</strong> aan zijn<br />
ergerniss<strong>en</strong>, me<strong>en</strong>t Paula. Ondanks al die kritiek op haar ouders <strong>en</strong> die ontzett<strong>en</strong>d<br />
verschrikkelijke jeugd die ze gehad zou hebb<strong>en</strong>, heeft Paula nog steeds contact met haar<br />
familie. Teg<strong>en</strong>over mij beweerde ze niets te moet<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> van haar vader, maar ik merkte<br />
dat ze hem toch nog af <strong>en</strong> toe sprak voor hij stierf. Ook haar moeder die nu erg<strong>en</strong>s zit te<br />
bridg<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> verzorgingstehuis met e<strong>en</strong> glaasje advocaat met slagroom, zoekt ze volg<strong>en</strong>s<br />
mij nog wel e<strong>en</strong>s op. Hoe die familie verhouding<strong>en</strong> precies in elkaar zitt<strong>en</strong> kom ik toch nooit<br />
achter, de verhal<strong>en</strong> word<strong>en</strong> aangepast aan de situatie waarin ze gebruikt kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>,<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 69
om indruk te mak<strong>en</strong>, of e<strong>en</strong> standpunt te onderstrep<strong>en</strong>. Ik weet het niet. Haar vader heeft<br />
zich volg<strong>en</strong>s Paula veel te druk gemaakt over het gedrag van jan <strong>en</strong> alleman <strong>en</strong> in het<br />
bijzonder van zijn kinder<strong>en</strong>. Hoewel hij zich veel minder bemoeide met zijn zoons, dan met<br />
zijn <strong>en</strong>ige dochter. Niets wat ze deed deugde. Ze droeg de verkeerde kler<strong>en</strong>, ze werkte niet<br />
hard g<strong>en</strong>oeg voor school, ze hing te veel rond met jong<strong>en</strong>s, ze rookte de verkeerde ding<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> ze dronk te veel. Hij was wellicht jaloers op die jong<strong>en</strong>s, dat ze aan haar mocht<strong>en</strong> zitt<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> hij niet. En jaloers op haar omdat zij haar vrijheid nam, de vrijheid die hij allang kwijt was.<br />
Maar zeer waarschijnlijk was het gewoon e<strong>en</strong> lieve man die dol was op zijn dochter <strong>en</strong> zich<br />
wellicht e<strong>en</strong> beetje te overbezorgd heeft gedrag<strong>en</strong> to<strong>en</strong> ze jong was <strong>en</strong> zich onbezonn<strong>en</strong><br />
voordeed.<br />
Dat zal Paula wel weer zijn die belt. Ik heb Marja gevraagd om niet op te nem<strong>en</strong>, e<strong>en</strong>s kijk<strong>en</strong><br />
hoe lang ze dat vol houdt. Vijf minut<strong>en</strong> meer geef ik haar niet. E<strong>en</strong> keer niet opnem<strong>en</strong> houdt<br />
ze nog wel vol, maar bij de tweede keer neemt ze vast op. ‘C<strong>en</strong>trum voor vrouw <strong>en</strong><br />
gezondheid, met Marja’ . ‘Marlies, dit is de baas weer, ze wil je sprek<strong>en</strong>’. ‘Zeg haar maar dat<br />
ik terugbel, ik maak ev<strong>en</strong> deze brief af <strong>en</strong> sorry alvast voor de scheldkanonnade die je over<br />
je he<strong>en</strong> krijgt’.<br />
Paula springt nu natuurlijk uit haar vel, figuurlijk om te beginn<strong>en</strong> <strong>en</strong> letterlijk min of meer<br />
omdat de vlamm<strong>en</strong> haar waarschijnlijk weer uitslaan. Mopper<strong>en</strong>d dat wij er rek<strong>en</strong>ing mee<br />
zoud<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> houd<strong>en</strong> dat zij er opvliegers van krijgt als ze kwaad wordt. Waarna ze<br />
vervolg<strong>en</strong>s weer bed<strong>en</strong>kt dat Marja ontslag<strong>en</strong> moet word<strong>en</strong>. Paula kan zich waarschijnlijk<br />
niet voorstell<strong>en</strong> dat ik aan het muit<strong>en</strong> sla. Na al die tijd dat ik het allemaal gepikt heb. Ze ziet<br />
mij nog steeds als dat meisje dat zo teg<strong>en</strong> haar opkijkt, die de grond kust waarop ze loopt.<br />
Ze zal het weer prober<strong>en</strong> <strong>en</strong> weer prober<strong>en</strong>. Dus ik kan maar beter zorg<strong>en</strong> dat Marja naar<br />
huis gaat of e<strong>en</strong> boodschap gaat do<strong>en</strong>, want dat kan ik haar niet aando<strong>en</strong>.<br />
Paula d<strong>en</strong>kt nog steeds dat zonder haar mijn wereld instort. Dat is ook zo, overig<strong>en</strong>s. Zonder<br />
haar ge<strong>en</strong> c<strong>en</strong>trum <strong>en</strong> zonder c<strong>en</strong>trum heb ik ge<strong>en</strong> werk <strong>en</strong> dus niets, want wat heb ik verder<br />
t<strong>en</strong>slotte?<br />
Paula vindt me incompet<strong>en</strong>t, e<strong>en</strong> blok aan het be<strong>en</strong>, veel te aardig, te slap naar de<br />
medewerkers toe. En wat komt er nu eig<strong>en</strong>lijk uit mijn hand<strong>en</strong>: e<strong>en</strong> brief, het mocht wat. Ik<br />
heb natuurlijk wel al die subsidieaanvrag<strong>en</strong> gedaan. Maar zonder dat zij er achter was gaan<br />
staan, was het toch niets geword<strong>en</strong>. Je moet wel e<strong>en</strong> naam hebb<strong>en</strong>, contact<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> om<br />
subsidie te verwerv<strong>en</strong>. Je moet er achteraan bell<strong>en</strong>, netwerk<strong>en</strong>, borrels aflop<strong>en</strong>. Je moet<br />
wet<strong>en</strong> wat de meest rec<strong>en</strong>te politieke luim is, de waan van de volg<strong>en</strong>de dag al zi<strong>en</strong><br />
aankom<strong>en</strong>. Je hebt de macht als je weet wie de macht heeft <strong>en</strong> wie er niets meer te vertell<strong>en</strong><br />
heeft. Je moet er achter zi<strong>en</strong> te kom<strong>en</strong> welke spelletjes er allemaal gespeeld word<strong>en</strong>. Wet<strong>en</strong><br />
welke charmes je bij wie in kunt zett<strong>en</strong>. Dat is allemaal ontzett<strong>en</strong>d veel werk, vindt Paula, dat<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 70
verschrikkelijk onderschat wordt. Die subsidieverstrekkers moet<strong>en</strong> wet<strong>en</strong> aan wie ze het geld<br />
gev<strong>en</strong>. Ze will<strong>en</strong> niet zomaar geld op e<strong>en</strong> rek<strong>en</strong>ing stort<strong>en</strong>. Dan kom je er niet met mooie<br />
briev<strong>en</strong> schrijv<strong>en</strong> <strong>en</strong> plann<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>, stil in je kamertje zitt<strong>en</strong>, prat<strong>en</strong> met de medewerkers.<br />
M<strong>en</strong>ig avond heeft Paula doorgebracht met politici <strong>en</strong> ambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong>, ze e<strong>en</strong> et<strong>en</strong>tje<br />
aangebod<strong>en</strong>, op kost<strong>en</strong> van het c<strong>en</strong>trum natuurlijk, <strong>en</strong> ze vervolg<strong>en</strong>s dronk<strong>en</strong> gevoerd <strong>en</strong><br />
uitgehoord. Ze wil hun gevoelige plekk<strong>en</strong> ler<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>, zodat ze h<strong>en</strong> onder druk kan zett<strong>en</strong>.<br />
Als je weet van e<strong>en</strong> bordeelbezoekje hier <strong>en</strong> e<strong>en</strong> snuifje daar, levert dat zo weer e<strong>en</strong> positief<br />
advies in de commissie voor zorg <strong>en</strong> welzijn op.<br />
Bij de start van het c<strong>en</strong>trum heeft ze me geïnstrueerd dat soort acties te ondernem<strong>en</strong>, naar<br />
borrels <strong>en</strong> recepties te gaan, maar ik kan het niet <strong>en</strong> ik wil het niet. Ik wil niet dat mijn werk<br />
tot dat niveau verlaagd wordt. Ik wil iets betek<strong>en</strong><strong>en</strong>, iets bijdrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> niet alle<strong>en</strong> maar<br />
voortdur<strong>en</strong>d op zoek naar macht, naar e<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>d typje waar geld uit te pers<strong>en</strong> valt.<br />
Volg<strong>en</strong>s Paula is dat het lev<strong>en</strong>. Het gaat er om zo weinig mogelijk werk te verzett<strong>en</strong> <strong>en</strong> zo<br />
veel mogelijk te verdi<strong>en</strong><strong>en</strong>. Je moet de kunst afkijk<strong>en</strong> van de mann<strong>en</strong> die daar al eeuw<strong>en</strong>lang<br />
goed in zijn. Zij stapp<strong>en</strong> ’s ocht<strong>en</strong>ds de deur uit <strong>en</strong> vertrekk<strong>en</strong> dan naar ‘hun werk’. Daar<br />
gaan ze dan vervolg<strong>en</strong>s prettig niets zitt<strong>en</strong> do<strong>en</strong>, prat<strong>en</strong> wat met soortg<strong>en</strong>ot<strong>en</strong>, zorg<strong>en</strong> vooral<br />
dat ze niet teveel achter dat bureau te vind<strong>en</strong> zijn, maar vage afsprak<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> waar ze dan<br />
mee ‘moet<strong>en</strong>’ lunch<strong>en</strong>. Soms schuiv<strong>en</strong> ze e<strong>en</strong> stapeltje werk over dat bureau he<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong><br />
ondergeschikte, die dat op straffe van ontslag goed moet uitvoer<strong>en</strong>, zodat het door de baas<br />
toegeëig<strong>en</strong>d kan word<strong>en</strong>. Dat soort gedrag heeft Paula overg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Ze heeft het mij<br />
prober<strong>en</strong> te ler<strong>en</strong>, maar ik zit me te vervel<strong>en</strong> achter e<strong>en</strong> leeg bureau als ik zelf het werk niet<br />
mag do<strong>en</strong>. En ik vind die verplichte et<strong>en</strong>tjes <strong>en</strong> drink<strong>en</strong>tjes met m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die uitgeknep<strong>en</strong><br />
moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> zo deprimer<strong>en</strong>d. Zit ik daar zo’n avond naast e<strong>en</strong> stijve ambt<strong>en</strong>aar hevig op<br />
zoek naar conversatie. Ik probeer dan <strong>en</strong>thousiast te vertell<strong>en</strong> over het laatste boek dat ik<br />
gelez<strong>en</strong> heb, maar vaak gaan die her<strong>en</strong> al glazig kijk<strong>en</strong> als je over lez<strong>en</strong> begint. Je ziet ze<br />
d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> ‘lez<strong>en</strong>, ja hoe was dat ook weer, vroeger deed ik dat wel’ <strong>en</strong> bij e<strong>en</strong> <strong>en</strong>keling<br />
verschijnt er dan zo’n vage glimlach alsof hij er goede herinnering<strong>en</strong> aan heeft. Nu koppel<strong>en</strong><br />
ze lez<strong>en</strong> vooral aan die stapeltjes die ze naar de overkant van hun bureau schuiv<strong>en</strong>. Nee,<br />
het lukt mij dus niet om aan die tafelg<strong>en</strong>ot<strong>en</strong> interessante <strong>en</strong> vooral vertrouwelijke informatie<br />
te ontfutsel<strong>en</strong>. Ik voel er ook niets voor om vanwege het ijsbrek<strong>en</strong> iets zog<strong>en</strong>aamd<br />
vertrouwelijks over mijn lev<strong>en</strong> te berde te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Ik heb ge<strong>en</strong> privé-lev<strong>en</strong> <strong>en</strong> ‘zog<strong>en</strong>aamd’<br />
daar heb ik ge<strong>en</strong> zin in. Je moet er ook altijd zoveel bij drink<strong>en</strong>, ook daar voel ik niets voor.<br />
De tijd dat ik als e<strong>en</strong> dronk<strong>en</strong> lor over de kruk hing is geweest. Na twee wijn vind ik het wel<br />
weer mooi, maar dan begint het pas. Paula sch<strong>en</strong>kt de her<strong>en</strong> voortdur<strong>en</strong>d bij, dringt nog<br />
e<strong>en</strong>s aan om e<strong>en</strong> tweede fles wijn te bestell<strong>en</strong> <strong>en</strong> stelt e<strong>en</strong> cognacje voor bij de koffie <strong>en</strong><br />
liefst nog één om ze maar aan de praat te houd<strong>en</strong>. Paula d<strong>en</strong>kt dat we de subsidies aan dat<br />
soort avond<strong>en</strong> <strong>en</strong> vooral aan haar chantage te dank<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>. Ik wil het niet gelov<strong>en</strong>. Ik wil<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 71
niet dat mijn wereld zo in elkaar zit. Ik blijf, al is het maar om mezelf gerust te stell<strong>en</strong>,<br />
volhoud<strong>en</strong> dat de subsidies niet verkreg<strong>en</strong> word<strong>en</strong> op dat soort avond<strong>en</strong>, maar door goede<br />
plann<strong>en</strong>.<br />
Blijkbaar heeft Paula het bell<strong>en</strong> ev<strong>en</strong> opgegev<strong>en</strong>, ik hoor niets meer, lekker rustig, dan kan ik<br />
doorgaan met mijn briev<strong>en</strong> <strong>en</strong> nota’s. Hopelijk is ze in bad gegaan, wat ze drie keer per dag<br />
doet, ze moet natuurlijk wel met die regelmatige zweetaanvall<strong>en</strong>. En dan nog na het bad<br />
ev<strong>en</strong> ontspann<strong>en</strong> natuurlijk, dan lekker insmer<strong>en</strong> met olie, schone kler<strong>en</strong> aan, gezicht<br />
verv<strong>en</strong>, tutt<strong>en</strong>, b<strong>en</strong> je zo weer anderhalf uur mee bezig.<br />
Als ik Marja nu zo ver kreeg dat ze ijsvrij neemt, of kouvrij, of wat dan ook. Tja daar doe ik<br />
het toch voor. Toch, d<strong>en</strong>k ik? Ik doe het toch voor medewerkers als Marja, dat geld<br />
aanvrag<strong>en</strong>, deze brief vandaag nog de deur uitkrijg<strong>en</strong>? Zodat het c<strong>en</strong>trum door kan draai<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> zij niet op straat staan. Maar soms bekruipt me het gevoel dat, dat e<strong>en</strong> drogred<strong>en</strong> is. Doe<br />
ik het daar echt wel voor? Is het niet meer voor mezelf? Nu ik er zoveel jaar <strong>en</strong> zoveel<br />
<strong>en</strong>ergie in gestok<strong>en</strong> heb, kan ik het toch niet kapot lat<strong>en</strong> gaan? Zoud<strong>en</strong> die medewerkers het<br />
nu echt zo erg vind<strong>en</strong> op straat te kom<strong>en</strong> staan? Zou Johanna, bijvoorbeeld, niet vreselijk<br />
opgelucht zijn als duidelijk is dat ze niet meer terug hoeft omdat er niets meer is? En Marja<br />
zou die echt gehecht zijn aan het c<strong>en</strong>trum? Ze lijkt zich nerg<strong>en</strong>s druk over te mak<strong>en</strong>, dat kan<br />
toch wellicht ook wel thuis? Kan ze haar zorgtal<strong>en</strong>t geheel aan haar vijf kinder<strong>en</strong> sp<strong>en</strong>der<strong>en</strong>.<br />
Daar maakt ze zich opvall<strong>en</strong>d weinig zorg<strong>en</strong> over. Terecht natuurlijk, het zijn schatt<strong>en</strong> van<br />
kinder<strong>en</strong>, heel lief voor hun moeder, do<strong>en</strong> goed hun best op school, zijn (nog) niet aan de<br />
drugs of de drank <strong>en</strong>, voor zover ik kan overzi<strong>en</strong>, hang<strong>en</strong> ze ook niet dagelijks op straat te<br />
sliert<strong>en</strong>, te spijbel<strong>en</strong>, te jatt<strong>en</strong> of voorbijgangers lastig te vall<strong>en</strong>. Zo af <strong>en</strong> toe kom<strong>en</strong> de<br />
kinder<strong>en</strong> hier langs, één voor één. Ze zull<strong>en</strong> wel geïnstrueerd zijn door Marja dat het te druk<br />
is als ze alle vijf tegelijk zoud<strong>en</strong> kom<strong>en</strong>. Dan kom<strong>en</strong> ze verslag uitbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van hun<br />
spreekbeurt op school, of van e<strong>en</strong> mooie tek<strong>en</strong>ing die ze hebb<strong>en</strong> gemaakt. Het maakt zo’n<br />
harmonieuze, gezellige <strong>en</strong> toch rustige indruk dat gezin van Marja. Het zou toch heerlijk voor<br />
haar moet<strong>en</strong> zijn om lekker thuis te gaan zitt<strong>en</strong> <strong>en</strong> zich nerg<strong>en</strong>s druk over te mak<strong>en</strong>.<br />
Inderdaad het zijn barre tijd<strong>en</strong>, er zijn ge<strong>en</strong> ban<strong>en</strong> te vind<strong>en</strong> nu. Maar met e<strong>en</strong> uitkering valt<br />
toch wel e<strong>en</strong> tijdje te lev<strong>en</strong>, zou dat nu zoveel erger zijn dan de beklemming die je overvalt<br />
als je het c<strong>en</strong>trum binn<strong>en</strong>komt? De sporadische ker<strong>en</strong> dat ik Farida nog hier teg<strong>en</strong> kom, zie<br />
ik de paniek in haar og<strong>en</strong> <strong>en</strong> loopt ze zwaar adem<strong>en</strong>d, hyperv<strong>en</strong>tiler<strong>en</strong>d rond. Rond Nora<br />
hangt altijd e<strong>en</strong> bedorv<strong>en</strong> angstzweetgeur <strong>en</strong> Maaike heeft me toevertrouwd dat haar maag<br />
op slot raakt als ze het pand binn<strong>en</strong>treedt. Zo graag kom<strong>en</strong> de medewerkers hier niet <strong>en</strong><br />
meestal kom<strong>en</strong> ze toch al niet. Wat zou ik e<strong>en</strong> c<strong>en</strong>trum voor h<strong>en</strong> op<strong>en</strong>houd<strong>en</strong>? Voor ander<strong>en</strong><br />
hoeft het ook niet meer, sam<strong>en</strong>werkingspartners zijn doorgaans al gedesillusioneerd<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 72
vertrokk<strong>en</strong>. Klant<strong>en</strong> bell<strong>en</strong> niet meer aan of op. Wat zijn nou eig<strong>en</strong>lijk de resultat<strong>en</strong> van acht<br />
jaar c<strong>en</strong>trum? Zijn er vrouw<strong>en</strong> geholp<strong>en</strong>? Zijn er overheidsinstanties meer bewust geraakt<br />
van de gezondheidsrisico’s voor vrouw<strong>en</strong> van hun beleid. Is er meer g<strong>en</strong>ders<strong>en</strong>sitief<br />
onderwijs gekom<strong>en</strong>? Zijn de curricula van de g<strong>en</strong>eeskundeopleiding<strong>en</strong> aan gepast? Mogelijk<br />
wel, vrij zeker wel. Maar of dat aan dit c<strong>en</strong>trum te dank<strong>en</strong> is weet ik niet. Er is wel wat<br />
gebeurd, er is wat veranderd in Nederland, in de opvatting<strong>en</strong> die m<strong>en</strong> heeft over vrouw <strong>en</strong><br />
gezondheid <strong>en</strong> de gezondheidszorg. Ik verbeeld me dan toch maar dat ik daar door het<br />
opricht<strong>en</strong> van het c<strong>en</strong>trum aan heb bijgedrag<strong>en</strong>.<br />
Wat me echter vooral dwars zit, is dat al die project<strong>en</strong> die we gestart zijn, waar geld voor<br />
gekom<strong>en</strong> is van diverse fonds<strong>en</strong> <strong>en</strong> overhed<strong>en</strong>, eig<strong>en</strong>lijk nauwelijks van de grond gekom<strong>en</strong><br />
zijn. Elke keer heb ik het geld desondanks wel binn<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> hal<strong>en</strong> door er toch e<strong>en</strong> mooi<br />
rapport over te schrijv<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> financiële verantwoording op te stell<strong>en</strong> waar ge<strong>en</strong> speld<br />
tuss<strong>en</strong> te krijg<strong>en</strong> is. Maar ik voel me er <strong>schuld</strong>ig over. Het is gebruik van geme<strong>en</strong>schapsgeld.<br />
Geld dat wellicht beter besteed had kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>, door het te stek<strong>en</strong> in de thuiszorg, door<br />
de salariss<strong>en</strong> van verzorgsters te verhog<strong>en</strong> bijvoorbeeld. Dat zou e<strong>en</strong> echte verbetering van<br />
de zorg zijn <strong>en</strong> in het bijzonder voor vrouw<strong>en</strong>. Voor vrouw<strong>en</strong> zoals ik, die als ze oud zijn kind<br />
noch kraai hebb<strong>en</strong> die voor h<strong>en</strong> zorgt; die e<strong>en</strong>zaam <strong>en</strong> hulpbehoev<strong>en</strong>d op hun kamertje<br />
zitt<strong>en</strong> te verkommer<strong>en</strong>; die rond moet<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> te kom<strong>en</strong> van AOW <strong>en</strong> e<strong>en</strong> karig p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong>tje.<br />
God, ik word er s<strong>en</strong>tim<strong>en</strong>teel van, dat krijg je met die hormon<strong>en</strong>. Maar welbeschouwd zit ik<br />
hier dus vooral mijn eig<strong>en</strong> lev<strong>en</strong> te redd<strong>en</strong>, niet dat van de medewerkers.<br />
Ík heb niets anders <strong>en</strong> ik kan nerg<strong>en</strong>s naar toe. Wat zou ík moet<strong>en</strong> do<strong>en</strong>, als ik dit c<strong>en</strong>trum<br />
niet had? Ik heb ge<strong>en</strong> vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> meer - althans niemand die mij zou will<strong>en</strong> opvang<strong>en</strong> - als ik<br />
er over nad<strong>en</strong>k. In de loop van de jar<strong>en</strong> die ik in het c<strong>en</strong>trum gestok<strong>en</strong> heb, zijn de contact<strong>en</strong><br />
verwaterd lijkt het wel. Dat ligt waarschijnlijk aan mij, ik heb er te weinig <strong>en</strong>ergie in gestok<strong>en</strong>,<br />
ik b<strong>en</strong> te e<strong>en</strong>zijdig bezig geweest. Maar zij ded<strong>en</strong> ook ge<strong>en</strong> moeite, zij beld<strong>en</strong> mij ook niet.<br />
En als ik dan e<strong>en</strong>s oude vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> of k<strong>en</strong>niss<strong>en</strong> teg<strong>en</strong>kwam op e<strong>en</strong> bije<strong>en</strong>komst of e<strong>en</strong><br />
receptie, dan kek<strong>en</strong> ze me meewarig aan. Of meewarig…, dat is misschi<strong>en</strong> e<strong>en</strong> invulling, ik<br />
dacht dat het met Kees te mak<strong>en</strong> had, dat ze me zielig vond<strong>en</strong> of zo. Dat leek me ge<strong>en</strong> leuke<br />
basis voor contact of vri<strong>en</strong>dschap. Maar misschi<strong>en</strong> was het eerder argwan<strong>en</strong>d <strong>en</strong><br />
terughoud<strong>en</strong>d. Misschi<strong>en</strong> war<strong>en</strong> ze op hun hoede <strong>en</strong> had het niet met Kees maar met het<br />
c<strong>en</strong>trum te mak<strong>en</strong> <strong>en</strong> meer in het bijzonder met de baas.<br />
De <strong>en</strong>ige waarmee ik e<strong>en</strong> contact heb dat <strong>en</strong>igszins in de richting van vri<strong>en</strong>dschap gaat is<br />
Harriet. Het contact is wat luchtig, het gaat nerg<strong>en</strong>s over <strong>en</strong> het is vooral alle<strong>en</strong> maar digitaal.<br />
We sprek<strong>en</strong> elkaar niet <strong>en</strong> zi<strong>en</strong> elkaar al helemaal nooit. Toch vind ik het heerlijk om zo af <strong>en</strong><br />
toe e<strong>en</strong> mailtje naar haar te stur<strong>en</strong> <strong>en</strong> spring ik bijna e<strong>en</strong> gat in de lucht als ik e<strong>en</strong> mailtje van<br />
haar terug krijg. Omdat het nerg<strong>en</strong>s over gaat, gaat het dus ook niet over het c<strong>en</strong>trum, dat is<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 73
er zo prettig aan. Harriet k<strong>en</strong>t de baas niet, heeft zelfs nooit gerucht<strong>en</strong> over haar vernom<strong>en</strong>.<br />
Ze k<strong>en</strong>t de huidige politieke <strong>en</strong> economische situatie in Nederland misschi<strong>en</strong> wel via de pers,<br />
maar voelt het niet aan d<strong>en</strong> lijve. Ik kan e<strong>en</strong> beetje keuvel<strong>en</strong> over de gewone dagelijkse<br />
ding<strong>en</strong>. Ik bericht dan over de melk die ik opzette <strong>en</strong> die bedorv<strong>en</strong> bleek, zodat het zo leuk<br />
gaat schift<strong>en</strong>. Of ik schrijf over mijn veter die brak, zodat ik mijn winterscho<strong>en</strong><strong>en</strong> niet meer<br />
aankon <strong>en</strong> dus hele oude verslet<strong>en</strong> laarz<strong>en</strong> uit e<strong>en</strong> kast op moest diep<strong>en</strong> om toch nog de<br />
straat op te kunn<strong>en</strong> met deze kou. E<strong>en</strong> leuk onderwerp is ook mijn buurvrouw, die op me<br />
past, die zorgt dat ik goed eet. Ze br<strong>en</strong>gt me ’s avonds laat als ik thuis kom soep, die ze nog<br />
over heeft, zegt ze. Maar ik weet heel goed dat ze speciaal soep maakt voor mij. De<br />
buurvrouw d<strong>en</strong>kt dat soep gezond is <strong>en</strong> goed voor e<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s. Ik d<strong>en</strong>k dat het ‘goede’, dat<br />
m<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> soep vermoedt in het zout van de bouillon zit. Je bloeddruk gaat er van omhoog<br />
zodat je weer kleur op je wang<strong>en</strong> krijgt <strong>en</strong> ietsje wakkerder wordt. En ik vermoed ook dat de<br />
stukgekookte gro<strong>en</strong>t<strong>en</strong> in de soep nog maar weinig vitamines bevatt<strong>en</strong>. Maar ik b<strong>en</strong> er toch<br />
erg blij mee, met de warmte <strong>en</strong> de zorg. De buurvrouw dus, die zou zich ook wel wat van me<br />
aantrekk<strong>en</strong> als ik met plastic zakk<strong>en</strong> door de stad ga zwerv<strong>en</strong>. Zou ik dat gaan do<strong>en</strong>, als ik<br />
ge<strong>en</strong> vaste dagindeling meer heb? Zwerv<strong>en</strong> door de stad met bezitting<strong>en</strong> in e<strong>en</strong><br />
boodschapp<strong>en</strong>wag<strong>en</strong>tje, in mezelf mompel<strong>en</strong>d of naar niemand speciaal aan de overkant<br />
van de straat schreeuw<strong>en</strong>?<br />
Vast wel. Het verwondert me soms dat ik het nu nog niet doe. Dat ik mezelf nog steeds elke<br />
ocht<strong>en</strong>d was, mijn tand<strong>en</strong> poets <strong>en</strong> mezelf in keurige gewass<strong>en</strong> kler<strong>en</strong> hijs. Dat ik elke<br />
ocht<strong>en</strong>d weer opnieuw richting het c<strong>en</strong>trum fiets, of loop zoals vandaag. Wat is de zin van<br />
dat alles, de zin van mijn bezighed<strong>en</strong>? De zin van het lev<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>lijk? Je begint met mooie<br />
ideal<strong>en</strong>, je wilt de maatschappij verbeter<strong>en</strong>, je wilt iets betek<strong>en</strong><strong>en</strong> voor de m<strong>en</strong>sheid. En waar<br />
het op neer komt is dat je jezelf e<strong>en</strong> veilige plek creëert <strong>en</strong> daar blijft zitt<strong>en</strong> tot het allemaal<br />
over is.<br />
Ik vraag dus gewoon geld voor mezelf aan <strong>en</strong> dat begint me steeds meer teg<strong>en</strong> te staan. Als<br />
ik nu e<strong>en</strong>s die brief niet verstuur, of als ik nu e<strong>en</strong>s netjes meld aan onze subsidiegevers wat<br />
er werkelijk met het geld gebeurt. Op<strong>en</strong> kaart spel<strong>en</strong> <strong>en</strong> de subsidiegevers de mogelijkheid<br />
bied<strong>en</strong> de geldkraan dicht te draai<strong>en</strong> <strong>en</strong> de deur dicht te do<strong>en</strong>. De gedachte aan e<strong>en</strong><br />
evaluatierapport over dit c<strong>en</strong>trum beurt me helemaal op. Ik begin er mete<strong>en</strong> aan. Laat die<br />
brief maar ev<strong>en</strong> zitt<strong>en</strong>. Ik heb het wel e<strong>en</strong>s eerder voorzichtig met het bestuur besprok<strong>en</strong>, het<br />
functioner<strong>en</strong> van de baas prober<strong>en</strong> te besprek<strong>en</strong>. Er zijn zelfs <strong>en</strong>kele moedige medewerkers<br />
geweest, zoals Maaike, die contact op hebb<strong>en</strong> g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> met het bestuur over het gedrag<br />
van de baas. Maar het bestuur wil zijn hand<strong>en</strong> er niet aan brand<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> aantal jar<strong>en</strong> geled<strong>en</strong><br />
heeft e<strong>en</strong> bestuurslid wel actie will<strong>en</strong> ondernem<strong>en</strong>. Heel on<strong>schuld</strong>ig eig<strong>en</strong>lijk, stelde ze voor<br />
e<strong>en</strong> medewerkerstevred<strong>en</strong>heidonderzoek te do<strong>en</strong>. Heel gebruikelijk dunkt me, dat doet bijna<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 74
elke organisatie teg<strong>en</strong>woordig, het hoort tot het standaardpakket van Arbodi<strong>en</strong>st<strong>en</strong> of<br />
afdeling<strong>en</strong> personeelszak<strong>en</strong>. We hebb<strong>en</strong> to<strong>en</strong> e<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong>lijstje gebruikt dat zij voor e<strong>en</strong><br />
schoolbestuur had opgesteld. Dat is haar zwaar kom<strong>en</strong> te staan. Ze heeft het bestuur<br />
verlat<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> aantal maand<strong>en</strong> daarna zag ik haar bleek, dik <strong>en</strong> verdwaasd door de stad<br />
sjokk<strong>en</strong>. Ze herk<strong>en</strong>de me niet, of lette misschi<strong>en</strong> niet op. Ik hoorde dat haar relatie was<br />
uitgegaan, dat verwonderde me, ze war<strong>en</strong> zo dol op elkaar, zo verknocht <strong>en</strong> verliefd allebei.<br />
Ze is depressief geword<strong>en</strong> <strong>en</strong> opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Het heeft e<strong>en</strong> aantal jar<strong>en</strong> geduurd voor ze weer<br />
aan het werk kon. Wat er precies gebeurd is, wat de baas aan die inzinking heeft<br />
bijgedrag<strong>en</strong>, weet ik niet. Maar relaties verstor<strong>en</strong> <strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> tot waanzin br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> behoort<br />
wel tot haar specifieke deskundighed<strong>en</strong>.<br />
´Marja, ik wil nog ev<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> rapport werk<strong>en</strong> <strong>en</strong> blijf vanmiddag dus wat langer hier. Maar<br />
ik heb ge<strong>en</strong> tijd om de baas te sprek<strong>en</strong> nu, dus ik wil ge<strong>en</strong> telefoontjes <strong>en</strong> misschi<strong>en</strong> is het<br />
handig dat je de telefoon dan ook maar niet meer opneemt, anders blijft ze bell<strong>en</strong>. Eig<strong>en</strong>lijk<br />
heb ik het liefste dat je naar huis gaat. Alsjeblieft? Ik weet dat je e<strong>en</strong> trouwe schat b<strong>en</strong>t <strong>en</strong><br />
het werk niet in de steek wilt lat<strong>en</strong>, maar één keer e<strong>en</strong> middagje vrij op mijn verzoek kan er<br />
toch wel af?’<br />
‘ Okay, Marlies, ik d<strong>en</strong>k altijd dat je e<strong>en</strong> grapje maakt, als je dat soort ding<strong>en</strong> zegt, omdat je<br />
zelf bijna altijd werkt. Maar het klinkt nu wel erg serieus. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> komt het me wel goed<br />
uit. Ik moet nog want<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> shawl kop<strong>en</strong> <strong>en</strong> dan kan ik mijn moeder vanmiddag<br />
verrass<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> bezoekje. Zie ik je morg<strong>en</strong> weer.’<br />
Morg<strong>en</strong>, morg<strong>en</strong>, zou er nog e<strong>en</strong> morg<strong>en</strong> zijn voor dit c<strong>en</strong>trum als ik klaar b<strong>en</strong> met mijn<br />
rapport. Het klinkt als de titel van e<strong>en</strong> streekroman: ‘zou er nog e<strong>en</strong> morg<strong>en</strong> zijn?’. Zou er<br />
nog e<strong>en</strong> morg<strong>en</strong> voor mij zijn? Wat kan ik do<strong>en</strong>, waar kan ik he<strong>en</strong>, als ik dit schip ook achter<br />
me verbrand heb. Zou de baas mij achtervolg<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat wat er van mijn lev<strong>en</strong> rest ook nog<br />
kapot mak<strong>en</strong>? Als ik door de stad ga zwerv<strong>en</strong>, valt er toch niet veel greep meer op mij te<br />
krijg<strong>en</strong>. Als ik niets meer te verliez<strong>en</strong> heb, hoef ik ook niet meer bang te zijn. Kom op Marlies<br />
flink zijn, nu doorzett<strong>en</strong>.<br />
Welke onderwerp<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> in het rapport aan de orde kom<strong>en</strong>:<br />
- de resultat<strong>en</strong> van de project<strong>en</strong>, nihil. De <strong>en</strong>ige resultat<strong>en</strong> zijn de rapport<strong>en</strong> die ik er<br />
over geschrev<strong>en</strong> heb. Er is niets bereikt, er is niemand mee geholp<strong>en</strong> voor zover mij<br />
bek<strong>en</strong>d. Bijvoorbeeld dat project ouder<strong>en</strong>participatie. Maaike heeft twee maal<br />
proefgedraaid in e<strong>en</strong> buurthuis. To<strong>en</strong> mocht dat niet meer van de baas, de proef<br />
moest erg<strong>en</strong>s anders. Waarom is niet geheel duidelijk. Waarschijnlijk omdat er ruzie<br />
was met de welzijnsorganisatie. Wellicht is de directeur van die organisatie niet voor<br />
de charmes van de baas gevall<strong>en</strong>, wilde ze ge<strong>en</strong> geheim<strong>en</strong> prijs gev<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s de<br />
borrel, was ze te keurig hetero <strong>en</strong> ook nog e<strong>en</strong>s getrouwd? Dat er niets bereikt is heb<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 75
ik natuurlijk niet in de eindrapportage vermeld, zodat er dan toch de hele subsidie is<br />
gestort voor dit project <strong>en</strong> zo kom<strong>en</strong> we bij het tweede onderwerp<br />
- de afrek<strong>en</strong>ing van de project<strong>en</strong>, prachtig. Op papier dan. Altijd heb ik alles kunn<strong>en</strong><br />
verantwoord<strong>en</strong>. Ik hield zelf de ur<strong>en</strong> van de medewerkers bij, bedacht <strong>en</strong>orme kost<strong>en</strong><br />
voor activiteit<strong>en</strong> die gepland war<strong>en</strong> maar meestal niet uitgevoerd. We hebb<strong>en</strong> wel<br />
e<strong>en</strong> tijdschrijfsysteem, maar ja de medewerkers do<strong>en</strong> vrijwel niets, dus dat moet e<strong>en</strong><br />
beetje creatief word<strong>en</strong> opgelost <strong>en</strong> dat kan ik zelf het beste.<br />
- het personeel, hun activiteit<strong>en</strong> <strong>en</strong> bezighed<strong>en</strong>. Het lijkt me dat ik dat zo moet<br />
omschrijv<strong>en</strong> dat het het personeel onmogelijk gemaakt werd te werk<strong>en</strong>. Als ik schrijf<br />
dat ze allemaal al <strong>en</strong>ige tijd niets meer do<strong>en</strong>, krijg<strong>en</strong> ze mogelijk ge<strong>en</strong> uitkering<br />
weg<strong>en</strong>s disfunctioner<strong>en</strong> <strong>en</strong> niet opvolg<strong>en</strong> van de orders van de baas. Ik d<strong>en</strong>k dat ik<br />
hier zo helder mogelijk over moet zijn. Dat ik moet omschrijv<strong>en</strong> hoe het echt gaat in<br />
dit c<strong>en</strong>trum. Dat de baas zich de eerste twee maand<strong>en</strong> met je bemoeit <strong>en</strong> je volledig<br />
in de war br<strong>en</strong>gt <strong>en</strong> je vervolg<strong>en</strong>s zo dwars gaat zitt<strong>en</strong> dat je helemaal niet meer kunt<br />
werk<strong>en</strong>. Ik moet duidelijk kunn<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> dat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> hier als vrolijke <strong>en</strong>thousiaste<br />
zeer deskundige personeelsled<strong>en</strong> binn<strong>en</strong>kom<strong>en</strong> <strong>en</strong> binn<strong>en</strong> de kortste ker<strong>en</strong> volledig<br />
de draad kwijt zijn, het idee krijg<strong>en</strong> dat ze niets kunn<strong>en</strong> <strong>en</strong> niets waard zijn. Maar<br />
vooral dat ze bang word<strong>en</strong>, dat ze tot angstige kleine wezeltjes gereduceerd word<strong>en</strong><br />
die alle<strong>en</strong> nog maar in e<strong>en</strong> hoekje kunn<strong>en</strong> zitt<strong>en</strong> wacht<strong>en</strong> tot het veilig is om over te<br />
stek<strong>en</strong>.<br />
- de wijze van leidinggev<strong>en</strong>, daar kan ik heel uitgebreid <strong>en</strong> gedetailleerd op ingaan.<br />
Maar wellicht is het nog beter om dit onderwerp te onderbouw<strong>en</strong> met literatuur. Wat<br />
voor e<strong>en</strong> leidinggev<strong>en</strong>de is zij, onze baas. E<strong>en</strong> terrorist is ze, maar in dat soort<br />
categorieën doet de literatuur niet. Dit soort leiders word<strong>en</strong> omschrev<strong>en</strong> als<br />
opportunist<strong>en</strong> <strong>en</strong> dan is het nog netjes uitgedrukt. Ik vond e<strong>en</strong>s deze omschrijving<br />
van dit soort leiderschap: ‘Onze meest geruststell<strong>en</strong>de bevinding was dat slechts 5<br />
proc<strong>en</strong>t van de leiders uit onze steekproef gek<strong>en</strong>merkt werd door eig<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> als<br />
wantrouw<strong>en</strong>, egoc<strong>en</strong>trisme <strong>en</strong> de neiging tot manipuler<strong>en</strong>.’<br />
Deze constatering verontruste mij overig<strong>en</strong>s wel. B<strong>en</strong> ik zo naïef? Ik bevroedde voor ik<br />
haar als baas meemaakte in het geheel niet dat dat soort m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> bestaat. Laat staan dat<br />
ze het dan ook nog voor elkaar krijg<strong>en</strong> baas te word<strong>en</strong>. Vijf proc<strong>en</strong>t is dan toch al veel.<br />
Zoud<strong>en</strong> al die m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die tot die vijf proc<strong>en</strong>t optell<strong>en</strong> ook in het zadel geholp<strong>en</strong> zijn door<br />
zo’n naïeve dwaas als ik? Had ik dat allemaal niet veel eerder door moet<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>? Die<br />
passage over die vijf proc<strong>en</strong>t maakt dat ik me erg incompet<strong>en</strong>t ging voel<strong>en</strong>. Ik b<strong>en</strong> dus<br />
eig<strong>en</strong>lijk helemaal niet geschikt voor dit soort werk. Ik b<strong>en</strong> absoluut ge<strong>en</strong> goede manager<br />
want ik b<strong>en</strong> te goedgelovig <strong>en</strong> mede daarom de beste manager die deze baas zich kan<br />
w<strong>en</strong>s<strong>en</strong>.<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 76
- ‘We noem<strong>en</strong> deze leiders opportunist<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> term die hun neiging weerspiegelt om<br />
zich te conc<strong>en</strong>trer<strong>en</strong> op persoonlijk gewin <strong>en</strong> om andere m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> te beschouw<strong>en</strong> als<br />
kans<strong>en</strong> die b<strong>en</strong>ut moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. De manier waarop zij de buit<strong>en</strong>wereld b<strong>en</strong>ader<strong>en</strong><br />
wordt grot<strong>en</strong>deels bepaald door de vraag of ze controle kunn<strong>en</strong> uitoef<strong>en</strong><strong>en</strong> – met<br />
andere woord<strong>en</strong>, hoe ze op e<strong>en</strong> gebeurt<strong>en</strong>is reager<strong>en</strong>, hangt er vooral vanaf af of ze<br />
de uitkomst d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> te kunn<strong>en</strong> stur<strong>en</strong>. Ze behandel<strong>en</strong> andere m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> als object<strong>en</strong> of<br />
als concurr<strong>en</strong>t<strong>en</strong> die ook alle<strong>en</strong> uit eig<strong>en</strong> belang handel<strong>en</strong>.’<br />
Ik vond dit e<strong>en</strong> hele keurige beschrijving van het manipulatieve gedrag van de baas. Deze<br />
vorm van leiderschap is volg<strong>en</strong>s de auteurs overig<strong>en</strong>s ineffectief, maar dat wist<strong>en</strong> we al<br />
natuurlijk.<br />
Als ik het rapport straks af heb, stop ik het in e<strong>en</strong> <strong>en</strong>velop <strong>en</strong> gooi ik het in de briev<strong>en</strong>bus van<br />
het stadhuis gericht aan de afdeling zorg <strong>en</strong> welzijn. Daarvoor stuur ik dan nog e<strong>en</strong> mailtje<br />
naar onze contactambt<strong>en</strong>aar dat hij in de postbus kijkt <strong>en</strong> ik bel Marja vanavond wel ev<strong>en</strong>.<br />
Verder hoeft niemand het te wet<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>s mij. De andere medewerkers kom<strong>en</strong> toch niet<br />
meer, die krijg<strong>en</strong> wel bericht als er maatregel<strong>en</strong> g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> gaan word<strong>en</strong> door de geme<strong>en</strong>te.<br />
Paula belt niet meer, vreemd stil is het ope<strong>en</strong>s, nu ik hier in mijn e<strong>en</strong>tje bezig b<strong>en</strong> het<br />
c<strong>en</strong>trum dicht te do<strong>en</strong>. Ge<strong>en</strong> Marja die voorzichtig haar hoofd om de deur steekt om te<br />
vrag<strong>en</strong> of ze e<strong>en</strong> kopje thee zal zett<strong>en</strong>. Ge<strong>en</strong> voetstapp<strong>en</strong> op de gang van <strong>en</strong>thousiaste<br />
hardwerk<strong>en</strong>de ambitieuze projectmedewerkers. Zo had ik me het c<strong>en</strong>trum voorgesteld: e<strong>en</strong><br />
lev<strong>en</strong>dige bruis<strong>en</strong>de organisaties vol met discussiër<strong>en</strong>de medewerkers, ratel<strong>en</strong>de<br />
toets<strong>en</strong>bord<strong>en</strong>, ruis<strong>en</strong>de printers <strong>en</strong> klant<strong>en</strong> die binn<strong>en</strong> lop<strong>en</strong> met vrag<strong>en</strong>. Klant<strong>en</strong> die dan blij<br />
verrast zijn over de deskundige wijze waarop ze mete<strong>en</strong> geholp<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Zo zijn we ook<br />
begonn<strong>en</strong>, elke ocht<strong>en</strong>d ev<strong>en</strong> koffie drink<strong>en</strong> <strong>en</strong> de dag <strong>en</strong> de project<strong>en</strong> met elkaar<br />
doornem<strong>en</strong>. Regelmatig hebb<strong>en</strong> we sam<strong>en</strong> geluncht, waarbij we dan e<strong>en</strong> actueel onderwerp<br />
besprak<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> onderzoek dat net uit was, e<strong>en</strong> beleidsnota, e<strong>en</strong> krant<strong>en</strong>artikel <strong>en</strong> op<br />
vrijdagmiddag e<strong>en</strong> borrel om de week af te sluit<strong>en</strong>. Die borrel is het eerste gestruikeld. Paula<br />
vond dat er op het werk niet gedronk<strong>en</strong> mocht word<strong>en</strong>, dat zou e<strong>en</strong> slechte indruk mak<strong>en</strong>.<br />
Op wie Paula, op die m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die jij met emmers drank tot vertrouwelijkhed<strong>en</strong> probeert te<br />
verleid<strong>en</strong>? Vervolg<strong>en</strong>s kwam de klad in het kopje koffie, omdat de medewerkers flexibele<br />
werktijd<strong>en</strong> ging<strong>en</strong> aanhoud<strong>en</strong>. En to<strong>en</strong> ze ook nog e<strong>en</strong>s zoveel mogelijk thuis probeerd<strong>en</strong> te<br />
werk<strong>en</strong> viel er tijd<strong>en</strong>s de lunch niet meer zoveel te discussiër<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> Marja <strong>en</strong> mijzelf.<br />
Wat zal ik e<strong>en</strong>s gaan do<strong>en</strong> met de rest van mijn lev<strong>en</strong>? Zal ik mijn lev<strong>en</strong> heel snel opmak<strong>en</strong><br />
door heel veel te gaan rok<strong>en</strong> <strong>en</strong> drink<strong>en</strong>? Of ga ik e<strong>en</strong>s kijk<strong>en</strong> hoe het is om door de stad te<br />
zwerv<strong>en</strong>, met e<strong>en</strong> plakkaat aan mijn fiets in de sfeer van: ‘bekeer je nu, de wereld vergaat<br />
morg<strong>en</strong>’. Leuker is het misschi<strong>en</strong> om al die roddels die de baas in de loop der jar<strong>en</strong> heeft<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 77
verzameld over de hoge ambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> <strong>en</strong> de politiek verantwoordelijk<strong>en</strong> aan je fiets te<br />
hang<strong>en</strong>. ‘Hein Smit bezoekt op maandag de hoer<strong>en</strong>’, ‘Marie de Bruin neukt met Jan Simons’,<br />
‘H<strong>en</strong>ny Jans<strong>en</strong> haalt haar cocaïne bij …’ Bij wie was dat ook al weer? Ik vergeet dat soort<br />
informatie vrij snel weer. Het interesseert me niet. Ik d<strong>en</strong>k dat het er niet toe doet. Maar dat<br />
heb ik verkeerd. Het doet er alles toe. M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die de di<strong>en</strong>st uitmak<strong>en</strong>, die de macht hebb<strong>en</strong>,<br />
beschikk<strong>en</strong> over dat soort informatie over andere m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>, anders war<strong>en</strong> ze nooit op die<br />
positie gekom<strong>en</strong>. Althans dat d<strong>en</strong>kt de baas. Bij mij wil het er nog steeds niet in dat de<br />
wereld zo in elkaar steekt, maar e<strong>en</strong> beetje gelijk heeft ze wel.<br />
Maar is dat wel voldo<strong>en</strong>de voor mij? Ik wil toch ook wraak? Ik wil haar toch ook graag aan de<br />
schandpaal nagel<strong>en</strong>. Mijn mislukking toegev<strong>en</strong> <strong>en</strong> tegelijkertijd toch gelijk krijg<strong>en</strong>? Ik moet<br />
mijn strategie nog iets aanscherp<strong>en</strong> lijkt me zo. De pers is de moderne schandpaal. Dus het<br />
rapport moet ook mete<strong>en</strong> bij e<strong>en</strong> journalist terecht kom<strong>en</strong>, liefst bij iemand die nog e<strong>en</strong><br />
appeltje te schill<strong>en</strong> heeft met Bernhard. De invloed van Bernhard reikt ver buit<strong>en</strong> zijn eig<strong>en</strong><br />
krant. Hij is in staat om compromitter<strong>en</strong>de informatie over de baas teg<strong>en</strong> te houd<strong>en</strong> <strong>en</strong> heeft<br />
dat ook al vaak gedaan. Maar er zijn ook veel journalist<strong>en</strong> die zijn bloed inmiddels wel<br />
kunn<strong>en</strong> drink<strong>en</strong>. Bijvoorbeeld Maria Douw, die hij de redactie uit heeft gewerkt, omdat ze te<br />
veel van de gezondheidszorg af wist. Ik weet waar ze woont <strong>en</strong> fiets zo mete<strong>en</strong> wel ev<strong>en</strong> met<br />
e<strong>en</strong> kopietje van het rapport langs om het in haar briev<strong>en</strong>bus te stopp<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> betere wraak is het nog als ik nog e<strong>en</strong> ander rapport schrijf. E<strong>en</strong> juich<strong>en</strong>d rapport over<br />
het c<strong>en</strong>trum <strong>en</strong> de daadkracht van de algeme<strong>en</strong> directeur. Over wat zij allemaal voor elkaar<br />
heeft gekreg<strong>en</strong> <strong>en</strong> haar goede contact<strong>en</strong> met alle belangrijke m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>. Dat rapport stuur ik<br />
naar e<strong>en</strong> onderknuppeltje van Bernhard. Dat onderknuppeltje zal graag in e<strong>en</strong> goed blaadje<br />
bij Bernhard will<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> <strong>en</strong> er dus snel over publicer<strong>en</strong>. Vervolg<strong>en</strong>s kom<strong>en</strong> andere krant<strong>en</strong><br />
met het schandaal verhaal <strong>en</strong> staat Bernhard compleet voor paal. Dat lijkt me e<strong>en</strong> leuk plan’.<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 78
Hoe leeg het was<br />
Vrouw<strong>en</strong>gezondheidsc<strong>en</strong>trum wederom zeer succesvol.<br />
Het jaarverslag van het vrouw<strong>en</strong>gezondheidsc<strong>en</strong>trum beschrijft dat het c<strong>en</strong>trum ook<br />
afgelop<strong>en</strong> jaar weer <strong>en</strong>kele goede resultat<strong>en</strong> heeft bereikt <strong>en</strong> succesvolle project<strong>en</strong><br />
heeft uitgevoerd.<br />
Het c<strong>en</strong>trum dat wordt gesubsidieerd door de geme<strong>en</strong>te <strong>en</strong> daarnaast e<strong>en</strong> aantal<br />
project<strong>en</strong> voor het ministerie uitvoert bereikt met e<strong>en</strong> beperkt aantal medewerkers<br />
e<strong>en</strong> groot publiek. Onderzoek geeft aan dat de klant<strong>en</strong> zeer tevred<strong>en</strong> zijn.<br />
Als Herman niet ope<strong>en</strong>s voor me had gestaan in de rij, dan had ik nu ik Californië gezet<strong>en</strong> bij<br />
Harriet. Dan had ik haar alles eerlijk opgebiecht. Ik zou haar het adres van Michiel gegev<strong>en</strong><br />
hebb<strong>en</strong>. Ik zou haar verteld hebb<strong>en</strong> dat ik eig<strong>en</strong>lijk nog altijd ev<strong>en</strong> veel van haar houd als<br />
vroeger, to<strong>en</strong> we nog op school zat<strong>en</strong>. Ik zou daar in Californië e<strong>en</strong> nieuw lev<strong>en</strong> zijn<br />
begonn<strong>en</strong>. Ik zou mijn arts exam<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> gedaan bijvoorbeeld. Ik zou me hebb<strong>en</strong><br />
aangemeld voor ontwikkelingswerk in Afrika, d<strong>en</strong>k ik, voor zover ik nog weet. Ik b<strong>en</strong> de tijd<br />
kwijt: de tijd, de weg, de plaats, mezelf, de dag<strong>en</strong>. Waar was ik, wat heb ik gedaan in de<br />
tuss<strong>en</strong>tijd? Zev<strong>en</strong> dag<strong>en</strong> heb ik op Schiphol rondgelop<strong>en</strong>, zei die veiligheidsman. Ge<strong>en</strong> idee,<br />
zev<strong>en</strong> dag<strong>en</strong>? Ik kan me herinner<strong>en</strong> dat ik de politie niet kon vind<strong>en</strong> <strong>en</strong> to<strong>en</strong> de uitgang niet<br />
<strong>en</strong> ik was zo moe <strong>en</strong> moest erg<strong>en</strong>s gaan zitt<strong>en</strong> <strong>en</strong> to<strong>en</strong> moest ik naar de wc.<br />
Ik schrok me e<strong>en</strong> ongeluk. ‘He Marlies’, hoorde ik ope<strong>en</strong>s bov<strong>en</strong> me terwijl ik me bukte naar<br />
mijn tas. ‘Dat is mooi dat ik jou hier zie, kan ik je eindelijk e<strong>en</strong>s de waarheid vertell<strong>en</strong>, wat<br />
e<strong>en</strong> trut je b<strong>en</strong>t. Wat e<strong>en</strong> ongelooflijk vervel<strong>en</strong>d egoc<strong>en</strong>trisch kr<strong>en</strong>g je b<strong>en</strong>t.’<br />
Herman, van alle m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die je teg<strong>en</strong> kunt kom<strong>en</strong> <strong>en</strong> van alle m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die je niet w<strong>en</strong>st<br />
teg<strong>en</strong> te kom<strong>en</strong>. Hij zag er mager <strong>en</strong> afgetobd uit. Onmisk<strong>en</strong>baar Herman, twintig jaar<br />
ongezond lev<strong>en</strong> verder, zo te zi<strong>en</strong>. Ik was te verdwaasd om mete<strong>en</strong> terug te scheld<strong>en</strong>. Ik<br />
dacht waar gaat dit over? Zo moet ik er ook uitgezi<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>. Herman vond al spug<strong>en</strong>d van<br />
woede dat ik echt wel moest wet<strong>en</strong> waar het over ging. Ik had ge<strong>en</strong> idee. Bij mijn wet<strong>en</strong> had<br />
ik twintig jaar lang niets met hem te mak<strong>en</strong> gehad, dus hoe kon ik hem iets aangedaan<br />
hebb<strong>en</strong>? Volg<strong>en</strong>s Herman ging het juist daarover dat ik niets van me had lat<strong>en</strong> hor<strong>en</strong> <strong>en</strong> hem<br />
alle rotzooi had lat<strong>en</strong> opruim<strong>en</strong>. Aangezi<strong>en</strong> ik ook niets wist van rotzooi, die opgeruimd<br />
moest word<strong>en</strong>, wilde ik me omdraai<strong>en</strong> <strong>en</strong> bukte weer naar mijn tas, die weg was. To<strong>en</strong> b<strong>en</strong> ik<br />
Herman aangevlog<strong>en</strong>. En heb hem de huid vol geschold<strong>en</strong> over zijn smerige trucs <strong>en</strong> dat hij<br />
zijn diev<strong>en</strong>vri<strong>en</strong>djes maar eerst ev<strong>en</strong> terug moest roep<strong>en</strong> voor ik hem losliet. Hij rook naar<br />
alcohol <strong>en</strong> oud zweet, gadver, is dat mijn familie dacht ik nog, blij dat ik daar niets meer mee<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 79
te mak<strong>en</strong> heb gehad in de tuss<strong>en</strong>tijd. Ik heb waarschijnlijk e<strong>en</strong> klap teg<strong>en</strong> mijn kop gekreg<strong>en</strong>,<br />
want ev<strong>en</strong> later stond er e<strong>en</strong> vrouw over me he<strong>en</strong> gebog<strong>en</strong> die vroeg of het weer e<strong>en</strong> beetje<br />
ging. Inmiddels bleek ik ook mijn andere tas kwijt te zijn. Ik zat op de grond midd<strong>en</strong> in de<br />
vertrekhal <strong>en</strong> had niets meer: ge<strong>en</strong> tass<strong>en</strong>, ge<strong>en</strong> paspoort, ge<strong>en</strong> ticket, ge<strong>en</strong> geld. To<strong>en</strong> ik<br />
weer e<strong>en</strong> beetje kon d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> b<strong>en</strong> ik opgestaan <strong>en</strong> op zoek gegaan: eerst naar Herman, die ik<br />
nu echt kon vill<strong>en</strong> <strong>en</strong> to<strong>en</strong> ik die nerg<strong>en</strong>s meer zag naar de politie. Maar al snel raakte ik mijn<br />
oriëntatie kwijt. Roltrapp<strong>en</strong> <strong>en</strong> roltrottoirs, gewone trapp<strong>en</strong>, hall<strong>en</strong> <strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>, m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>,<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> herinner ik me. Ik heb eindeloos gelop<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>s mij <strong>en</strong> ik was zo moe <strong>en</strong> ell<strong>en</strong>dig<br />
<strong>en</strong> verdrietig. Ik kon niet meer verder, ik had dorst, ik moest naar de wc. Ik heb iemand<br />
aangeklampt om 50 c<strong>en</strong>t te vrag<strong>en</strong> voor de wc, verschill<strong>en</strong>de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zelfs maar die kek<strong>en</strong><br />
allemaal misprijz<strong>en</strong>d de andere kant op als ik mijn verhaal deed. T<strong>en</strong>slotte kwam ik naast<br />
e<strong>en</strong> vrouw terecht met allemaal plastic tass<strong>en</strong> om zich he<strong>en</strong> die zo vri<strong>en</strong>delijk was mij e<strong>en</strong> wc<br />
te wijz<strong>en</strong> waar je zonder te betal<strong>en</strong> in kon. Ik moest alle<strong>en</strong> ev<strong>en</strong> over het hekje klimm<strong>en</strong>. Ik<br />
d<strong>en</strong>k dat ik e<strong>en</strong> tijd op die wc heb gezet<strong>en</strong>, wellicht ook wel in slaap gevall<strong>en</strong> of zo <strong>en</strong><br />
daarna? Ik weet het allemaal niet meer precies. Ik heb heel veel m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> gezi<strong>en</strong>. Die vrouw<br />
met die tass<strong>en</strong> kwam ik ook weer teg<strong>en</strong>. Ze vroeg of ik er ev<strong>en</strong> op wilde pass<strong>en</strong>. Ik b<strong>en</strong><br />
tuss<strong>en</strong> de tass<strong>en</strong> gaan zitt<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> e<strong>en</strong> muur aan <strong>en</strong> in slaap gevall<strong>en</strong> d<strong>en</strong>k ik. Ze kwam<br />
weer terug op e<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong> mom<strong>en</strong>t <strong>en</strong> to<strong>en</strong> zijn we ev<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> opgetrokk<strong>en</strong>, ze had wat<br />
broodjes gevond<strong>en</strong>, die ze met me deelde. Maar ja of dat nou alles is wat ik al die dag<strong>en</strong> heb<br />
geget<strong>en</strong>. Zev<strong>en</strong> dag<strong>en</strong>? Ik vond ook erg<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> half bakje patat, koud geword<strong>en</strong>, maar wel<br />
lekker zout. Buit<strong>en</strong> was het e<strong>en</strong> beetje te koud, ik vond wel e<strong>en</strong> uitgang, e<strong>en</strong> deur naar<br />
buit<strong>en</strong>, maar dat herk<strong>en</strong>de ik helemaal niet. Het was e<strong>en</strong> grote kale vlakte, asfalt <strong>en</strong> tegels,<br />
verder niets, alle<strong>en</strong> maar asfalt <strong>en</strong> tegels, e<strong>en</strong> verlat<strong>en</strong> vlakte, e<strong>en</strong> koude ste<strong>en</strong>woestijn.<br />
To<strong>en</strong> b<strong>en</strong> ik binn<strong>en</strong> maar weer in e<strong>en</strong> hoekje gekrop<strong>en</strong> wacht<strong>en</strong>d, slap<strong>en</strong>d, wanhopig, alle<strong>en</strong>.<br />
Soms kwam er iemand bij zitt<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> man met e<strong>en</strong> doek om zijn hoofd <strong>en</strong> vaatdoek<strong>en</strong> om<br />
zijn voet<strong>en</strong> gebond<strong>en</strong>, die af <strong>en</strong> toe naar buit<strong>en</strong> sloop om sjekkies te rok<strong>en</strong>. E<strong>en</strong><br />
wonderbaarlijk dikke vrouw die heel veel jass<strong>en</strong> over elkaar droeg <strong>en</strong> altijd haar capuchon op<br />
hield. Ze zeeg, als ze kwam zitt<strong>en</strong>, altijd neer als e<strong>en</strong> Buddha <strong>en</strong> straalde e<strong>en</strong> wonderlijke<br />
rust uit. Mijn eerste tass<strong>en</strong>vrouw, die e<strong>en</strong> soort vri<strong>en</strong>din leek, als ik haar weer e<strong>en</strong>s<br />
teg<strong>en</strong>kwam. De tass<strong>en</strong>vrouw wist waar je water kon drink<strong>en</strong> <strong>en</strong> waar je van de wc gebruik<br />
kon mak<strong>en</strong> <strong>en</strong> kon altijd wel erg<strong>en</strong>s wat te et<strong>en</strong> vind<strong>en</strong>. Soms was ik weer in paniek aan het<br />
zoek<strong>en</strong> naar de politie of naar Herman, die, zo zei mijn gevoel, op Schiphol e<strong>en</strong> roversb<strong>en</strong>de<br />
leidde <strong>en</strong> waarschijnlijk regelmatig terug kwam om zijn slag te slaan. Maar het lukte niet e<strong>en</strong><br />
lijn te vind<strong>en</strong>, ik kon ge<strong>en</strong> beeld krijg<strong>en</strong> van de gebouw<strong>en</strong> waar ik door he<strong>en</strong> liep. Het bleef<br />
e<strong>en</strong> grote wirwar van m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>en</strong> trapp<strong>en</strong> <strong>en</strong> hall<strong>en</strong>. Er ontstond ge<strong>en</strong> plattegrond in mijn<br />
hoofd, er ontstond eig<strong>en</strong>lijk niets in mijn hoofd.<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 80
De meeste tijd echter lijkt leeg. Niet meer te vind<strong>en</strong>, die tijd. Zo leeg als de asfaltwoestijn.<br />
Tot de politie me vond. Twee man sterk stond<strong>en</strong> over me he<strong>en</strong> gebog<strong>en</strong> aan me te<br />
schudd<strong>en</strong> terwijl ik lag te slap<strong>en</strong> met mijn hoofd op e<strong>en</strong> plastic zak vol papier. Ik was erg blij<br />
ze te zi<strong>en</strong>. Dat zei ik ook. Maar ze kek<strong>en</strong> me heel wantrouwig aan.<br />
En nu zit ik dan hier in e<strong>en</strong> politiecel. Die leuke politieag<strong>en</strong>te hier, Rietje heet ze, komt me af<br />
<strong>en</strong> toe opzoek<strong>en</strong> <strong>en</strong> geeft me dan e<strong>en</strong> kop koffie of e<strong>en</strong> broodje. Ik vind het wel lekker hier in<br />
de cel. Beter dan op Schiphol, ik voelde me daar zo verlor<strong>en</strong> <strong>en</strong> gedesoriënteerd <strong>en</strong> hongerig<br />
<strong>en</strong> ell<strong>en</strong>dig. Hier is het warm, ik kan op e<strong>en</strong> bed slap<strong>en</strong>, naar de wc als ik dat wil, ik krijg te<br />
et<strong>en</strong> <strong>en</strong> te drink<strong>en</strong>. Ik hoef eig<strong>en</strong>lijk niets te do<strong>en</strong>, behalve af <strong>en</strong> toe met Rietje <strong>en</strong> Joost<br />
prat<strong>en</strong>. Rietje heeft me verteld van alle gesprekk<strong>en</strong> die ze gevoerd hebb<strong>en</strong> met de<br />
medewerkers van het c<strong>en</strong>trum. Ze vroeg me wat ik vond van de verhal<strong>en</strong> van de<br />
medewerkers. Tja wat vind ik ervan, ze hebb<strong>en</strong> gelijk natuurlijk. Aardige m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> allemaal<br />
vind ik, ik herk<strong>en</strong>de h<strong>en</strong> wel in die verslag<strong>en</strong>.<br />
De politie kwam eerst terecht bij Marja. Ze hadd<strong>en</strong> e<strong>en</strong> inval gedaan in het c<strong>en</strong>trum na e<strong>en</strong><br />
tip van de bov<strong>en</strong>buurman, die z<strong>en</strong>uwpees van het marktonderzoeksbureau, die mij altijd als<br />
e<strong>en</strong> hondje achterna liep. Hij miste me <strong>en</strong> vertrouwde het niet, dat het c<strong>en</strong>trum <strong>en</strong>kele dag<strong>en</strong><br />
dicht bleef <strong>en</strong> het alarm niet aanstond. Hij kon zich niet voorstell<strong>en</strong> dat ik zomaar e<strong>en</strong> paar<br />
dag<strong>en</strong> weg zou blijv<strong>en</strong> <strong>en</strong> dan nog wel tegelijkertijd met Marja. Dat was hij niet gew<strong>en</strong>d.<br />
Marja<br />
‘Hoe ik bij het c<strong>en</strong>trum terecht gekom<strong>en</strong> b<strong>en</strong>? Interessante vraag, hoe was het ook al<br />
weer? En waarom blijf je er dan, ook e<strong>en</strong> interessante vraag.<br />
Marlies heeft me aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Dat was de eerste die ik hier in het c<strong>en</strong>trum trof <strong>en</strong> ze<br />
schrok niet van me. Ook al leek ze me nogal verleg<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>lijk. Ik was hier zo maar<br />
binn<strong>en</strong>gelop<strong>en</strong> vanwege de slappe buikspier<strong>en</strong> na de bevalling van mijn laatste. Ik stelde<br />
me voor dat ze in e<strong>en</strong> vrouw<strong>en</strong>gezondheidsc<strong>en</strong>trum cursuss<strong>en</strong> <strong>en</strong> training<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong><br />
verzorg<strong>en</strong> specifiek gericht op vrouw<strong>en</strong>, logisch toch. En wat do<strong>en</strong> vrouw<strong>en</strong>, die bevall<strong>en</strong>,<br />
dus wordt er vast bevallingsgymnastiek gegev<strong>en</strong>. Dus ik liep met Jur op mijn buik naar<br />
binn<strong>en</strong> <strong>en</strong> trof Marlies aan achter haar bureau, druk typ<strong>en</strong>d, met e<strong>en</strong> telefoonhoorn<br />
tuss<strong>en</strong> schouder <strong>en</strong> oor geklemd.<br />
Het was me mete<strong>en</strong> duidelijk dat hier ge<strong>en</strong> gymnastiek verzorgd zou gaan word<strong>en</strong>, maar<br />
het leek me onbeleefd zomaar weer te vertrekk<strong>en</strong>, dus ik bleef wacht<strong>en</strong> tot ze uitgepraat<br />
was met de persoon aan de andere kant van de lijn.<br />
Marlies dacht dat ik op e<strong>en</strong> advert<strong>en</strong>tie afkwam die ze geplaatst had in het sufferdje. Ik<br />
heb het maar zo gelat<strong>en</strong>. Ze zocht e<strong>en</strong> secretaresse. Voor de duidelijkheid heb ik mete<strong>en</strong><br />
al mijn vijf bezwar<strong>en</strong> op tafel gegooid. Maar daar was ze niet van onder de indruk. Ook<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 81
niet van de kleinste die het op e<strong>en</strong> brull<strong>en</strong> zette to<strong>en</strong> ik ging zitt<strong>en</strong>. Hij was zijn cadans<br />
kwijt. Ik vond dat zo moedig van haar, dat ik mete<strong>en</strong> de week daarop begonn<strong>en</strong> b<strong>en</strong>. De<br />
eerste wek<strong>en</strong> ging Jur gewoon mee.<br />
En waarom ik er geblev<strong>en</strong> b<strong>en</strong>? Deels ook om Marlies. Ik kon haar toch niet in de steek<br />
lat<strong>en</strong>. En zo erg is dat werk toch niet. Het is werk, dat is al heel wat. In deze tijd<strong>en</strong> valt<br />
het niet mee om werk te krijg<strong>en</strong>, zelfs niet als secretaresse. Van die baas moet je je niet<br />
al te veel aantrekk<strong>en</strong>, dan valt er goed te werk<strong>en</strong> hier. Het is wel jammer dat de meeste<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> niet meer op kantoor kom<strong>en</strong>. Het is soms e<strong>en</strong> beetje saai, vooral als Marlies<br />
weer zo monomaan achter de pc zit te typ<strong>en</strong>, of eindeloos bespreking<strong>en</strong> voert via de<br />
telefoon.<br />
Mijn vorige baan was bij e<strong>en</strong> advocat<strong>en</strong>kantoor. Daar hebb<strong>en</strong> ze me er bij mijn tweede<br />
zwangerschap uit gegooid. Ik was niet beschikbaar g<strong>en</strong>oeg, vond<strong>en</strong> ze, ze hadd<strong>en</strong><br />
iemand nodig die voltijds aanwezig was. Ach ik vergeef het ze, ze hadd<strong>en</strong> al e<strong>en</strong><br />
zwangerschap doorstaan. Het war<strong>en</strong> van die keurige advocaatjes. Ze wist<strong>en</strong> zelf ook wel<br />
dat het ge<strong>en</strong> geldige ontslagred<strong>en</strong> was. Dat had ze e<strong>en</strong> hoop geld kunn<strong>en</strong> kost<strong>en</strong>, als ik<br />
daar achteraan was gegaan. Ik was indertijd, kreeg ik de indruk, aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong> op e<strong>en</strong><br />
soort sociale indicatie. Ze dacht<strong>en</strong> er goed aan te do<strong>en</strong> e<strong>en</strong> jonge alle<strong>en</strong>staande moeder<br />
e<strong>en</strong> kans te gev<strong>en</strong> <strong>en</strong> zocht<strong>en</strong> zelfs mee voor e<strong>en</strong> goede crècheplaats voor Angela. Ze<br />
hebb<strong>en</strong> vast gedacht dat zo’ n hulpeloos gevall<strong>en</strong> meisje dat kunstje niet nog e<strong>en</strong> keer<br />
flikt. Dus dat was schrikk<strong>en</strong>.<br />
En daarna b<strong>en</strong> ik e<strong>en</strong> paar jaar werkloos geweest. Dat wil zegg<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> betaald werk.<br />
Werk g<strong>en</strong>oeg natuurlijk. Angela <strong>en</strong> Kees, de ontslagred<strong>en</strong> zeg maar, de eerste jar<strong>en</strong>, <strong>en</strong><br />
to<strong>en</strong> de tweeling Youri <strong>en</strong> Janna <strong>en</strong> nu dan Jur. De vaders <strong>en</strong> het geld kwam<strong>en</strong> <strong>en</strong> ging<strong>en</strong><br />
weer, maar de kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong> het werk blev<strong>en</strong>. Gelukkig maar, ik zou niet zonder ze will<strong>en</strong>.<br />
De eerste wek<strong>en</strong> op het c<strong>en</strong>trum war<strong>en</strong> erg leuk <strong>en</strong> gezellig. Er war<strong>en</strong> net nieuwe<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong>, die vol <strong>en</strong>thousiasme elke dag naar het werk kwam<strong>en</strong> <strong>en</strong> veel met<br />
elkaar overlegd<strong>en</strong> over de project<strong>en</strong>. Sam<strong>en</strong> lunch<strong>en</strong> <strong>en</strong> koffie drink<strong>en</strong> <strong>en</strong> Marlies maar<br />
stral<strong>en</strong>. Tot de baas terug kwam van e<strong>en</strong> of andere vakantie of ziekte of zo. De baas ging<br />
dan met de e<strong>en</strong> <strong>en</strong> dan met de ander lunch<strong>en</strong> <strong>en</strong> met sommige m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> niet. Tijd<strong>en</strong>s het<br />
koffiedrink<strong>en</strong> kwam ze altijd op verontwaardigde toon e<strong>en</strong> dossier vrag<strong>en</strong> aan Marlies,<br />
met e<strong>en</strong> ondertoon van hoe kan het nou weer dat ik dat niet kan vind<strong>en</strong>, zodat zij op<br />
moest spring<strong>en</strong> om het aan te kom<strong>en</strong> reik<strong>en</strong>.<br />
In die tijd kwam de baas meestal pas teg<strong>en</strong> e<strong>en</strong> uur of ti<strong>en</strong>, als ze kwam. Maar zo e<strong>en</strong>s<br />
in de twee of drie wek<strong>en</strong> versche<strong>en</strong> ze onverwacht al om acht uur, om dan vervolg<strong>en</strong>s als<br />
Marlies <strong>en</strong> ik om half neg<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> kwam<strong>en</strong> op luide toon te gaan klag<strong>en</strong>, dat iedere<strong>en</strong><br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 82
zo laat komt <strong>en</strong> dat zij altijd ur<strong>en</strong> lang alle<strong>en</strong> op kantoor is, dat ze altijd de deur van het<br />
slot moet hal<strong>en</strong>, koffie zett<strong>en</strong> <strong>en</strong> de post uit de postbus hal<strong>en</strong>, dat soort ding<strong>en</strong>. Tak<strong>en</strong><br />
die ze uiteraard nooit zomaar zou do<strong>en</strong>, alle<strong>en</strong> om te controler<strong>en</strong> of om ons voor te zijn<br />
omdat er e<strong>en</strong> brief bij zit, die zij alle<strong>en</strong> mag zi<strong>en</strong>.<br />
Ik had al snel door dat ik bij haar uit de buurt moest blijv<strong>en</strong>. Ja dat is inderdaad lastig<br />
als je secretaresse b<strong>en</strong>t <strong>en</strong> wel des te meer omdat de baas de secretaresse van het<br />
c<strong>en</strong>trum als haar hoogstpersoonlijke eig<strong>en</strong>dom beschouwt. Fysiek <strong>en</strong> zakelijk uit de buurt<br />
blijv<strong>en</strong> lukte dan ook niet maar emotioneel heb ik me afzijdig wet<strong>en</strong> te houd<strong>en</strong>.<br />
Ik heb me niet lat<strong>en</strong> verlokk<strong>en</strong> tot vertrouwelijkhed<strong>en</strong>, of tot mededeling<strong>en</strong> over mijn<br />
privé-lev<strong>en</strong>. Als ze begon te roddel<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> me over wie of wat dan ook, heb ik me van<br />
de domme gehoud<strong>en</strong>. Zolang het niet over werkzaamhed<strong>en</strong> ging heb ik mijn antwoord<strong>en</strong><br />
beperkt tot ‘o ja, of ‘’zo’!<br />
Ze mag me niet. Ze kan daar helemaal niet teg<strong>en</strong>, want zo krijgt ze ge<strong>en</strong> grip op me. Ze<br />
kan me niet uitspel<strong>en</strong>. Ze krijgt het niet e<strong>en</strong>s voor elkaar om over me te roddel<strong>en</strong>, want<br />
daarvoor heeft ze te weinig, alle<strong>en</strong> maar lukrake fantasieën zonder <strong>en</strong>ige bodem in e<strong>en</strong><br />
feitje dat slaat niet aan. Dat begrijpt ze ook wel.<br />
Ik vond het merkwaardig, dat ik door de politie werd gebeld. Marlies had me nog zo<br />
gezegd dat ik er ge<strong>en</strong> moeilijkhed<strong>en</strong> mee zou krijg<strong>en</strong>. Die z<strong>en</strong>uw<strong>en</strong>pees van de derde<br />
verdieping had h<strong>en</strong> gevraagd te kom<strong>en</strong> <strong>en</strong> to<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> ze de deur geforceerd.<br />
Het c<strong>en</strong>trum ligt op de tweede etage in e<strong>en</strong> <strong>en</strong>igszins gedateerd kantoorpand aan de<br />
Kruisweg. Het pand is duidelijk in haast in de zestiger jar<strong>en</strong> neergezet zonder veel<br />
fantasie of geld. To<strong>en</strong> ik er na dat telefoontje aan kwam bij het c<strong>en</strong>trum war<strong>en</strong> er wit-<br />
rode afzet strok<strong>en</strong> geplakt over de deur.<br />
Die z<strong>en</strong>uwpees van bov<strong>en</strong> werkt bij e<strong>en</strong> onderzoeksbureau, dat consum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>onderzoek<br />
op verzoek doet, soms telefonisch, soms op straat afhankelijk van wat m<strong>en</strong> wil<br />
onderzoek<strong>en</strong>. Ze zijn drie jaar geled<strong>en</strong> bov<strong>en</strong> ‘ons’ kom<strong>en</strong> zitt<strong>en</strong>. Ik was er to<strong>en</strong> al e<strong>en</strong><br />
half jaar. Hij, die H<strong>en</strong>te Ruland dus, heeft e<strong>en</strong> oogje op Marlies volg<strong>en</strong>s mij <strong>en</strong> het viel<br />
hem teg<strong>en</strong> dat hij haar de laatste dag<strong>en</strong> niet meer was teg<strong>en</strong> gekom<strong>en</strong> op de trap. Hij<br />
kon er vast niet van slap<strong>en</strong>, de schat. Hij zag helemaal niemand van het c<strong>en</strong>trum <strong>en</strong><br />
vond dat e<strong>en</strong> beetje raar, ook omdat het ge<strong>en</strong> vakantietijd is. Hij zag door de ruit van de<br />
deur licht brand<strong>en</strong> <strong>en</strong> ook dat het alarm niet knipperde, maar de deur zat wel op slot.<br />
Nadat die Ruland het e<strong>en</strong> paar dag<strong>en</strong> heeft aangekek<strong>en</strong> <strong>en</strong> nog steeds niemand zag,<br />
heeft hij eerst nog met de b<strong>en</strong>ed<strong>en</strong>verdieping er over gesprok<strong>en</strong> maar omdat die ook van<br />
niets wist<strong>en</strong>, heeft hij uiteindelijk toch maar de politie gebeld. Op de b<strong>en</strong>ed<strong>en</strong>verdieping<br />
zit e<strong>en</strong> team van de reclassering, die war<strong>en</strong> uit het gebouw gegroeid op de Gedempte<br />
Gracht. Marlies heeft af <strong>en</strong> toe e<strong>en</strong> overleg met de bureaumanager van de reclassering<br />
<strong>en</strong> z<strong>en</strong>uwpeesje over veiligheid <strong>en</strong> brandprev<strong>en</strong>tie <strong>en</strong> dat soort onderwerp<strong>en</strong>, die je als je<br />
sam<strong>en</strong> e<strong>en</strong> gebouw bewoont behoort af te stemm<strong>en</strong>. Z<strong>en</strong>uwpeesje let erg op Marlies, <strong>en</strong><br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 83
Lia Spoor van de reclassering b<strong>en</strong>ed<strong>en</strong> kan het allemaal niet zo veel schel<strong>en</strong>, behalve dat<br />
ze wel vaak laat doorschemer<strong>en</strong> dat ze het erg druk hebb<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat er zoveel klant<strong>en</strong><br />
langs kom<strong>en</strong> bij h<strong>en</strong>. Waarmee ze volg<strong>en</strong>s mij ook bedoelt dat er bij ons in het c<strong>en</strong>trum<br />
wel veel stille periodes zijn de laatste tijd. Niet alle<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> klant<strong>en</strong>, maar ook nauwelijks<br />
personeel. Ze heeft gelijk natuurlijk. Haar werk is vast veel belangrijker.<br />
Voor Marlies is dit werk belangrijk, zo <strong>en</strong>orm belangrijk dat ze bijna het kantoor niet uit<br />
te krijg<strong>en</strong> is. Ik breek me er mijn hers<strong>en</strong>s meestal niet over. Lev<strong>en</strong> <strong>en</strong> lat<strong>en</strong> lev<strong>en</strong>, dat<br />
geeft de meest gemoedsrust volg<strong>en</strong>s mij. Maar ik krijg sterk de indruk dat Marlies ge<strong>en</strong><br />
privé-lev<strong>en</strong> heeft. Ik weet niet goed hoe ze leeft, ze praat nooit over naast<strong>en</strong>, of over<br />
huisg<strong>en</strong>ot<strong>en</strong>. Nu doe ik dat zelf ook zo min mogelijk, maar ik kom er toch niet onderuit<br />
dat ik af <strong>en</strong> toe vrij moet nem<strong>en</strong> omdat de tweeling ziek is, of Kees naar de tandarts<br />
moet.<br />
Ze vroeg<strong>en</strong> mij naar de telefoonnummers van de medewerkers, die heb ik ze gegev<strong>en</strong>.<br />
Raar g<strong>en</strong>oeg was Marlies helemaal niet te bereik<strong>en</strong>, ook mobiel niet.<br />
Maaike<br />
Maaike de Jong is e<strong>en</strong> prettige verschijning, e<strong>en</strong> beetje mollig, goed gekleed <strong>en</strong> gekapt,<br />
ze heeft haar gezicht licht opgemaakt. Het prettige aan haar verschijning is de op<strong>en</strong><br />
uitstraling. Ondanks de bril kijkt ze je aan of je haar al jar<strong>en</strong> k<strong>en</strong>t <strong>en</strong> zij jou. Stevig,<br />
heldere stem, verzorgd uiterlijk, positief gestemd <strong>en</strong> meewerk<strong>en</strong>d. Het blonde haar zit<br />
keurig in e<strong>en</strong> staartje gebond<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> schoonheid is het niet met haar mopsneusje, maar<br />
je zou toch maar wat graag naast haar in de klas hebb<strong>en</strong> gezet<strong>en</strong>. Zo’n stevige op<strong>en</strong><br />
uitstraling verhoogt mete<strong>en</strong> ook jouw status. Maaike staat, die gooi je niet omver met<br />
trefbal. Die laat zich niet in e<strong>en</strong> hoekje van het schoolplein drijv<strong>en</strong> omdat de jong<strong>en</strong>s zo<br />
graag will<strong>en</strong> voetball<strong>en</strong>. Je b<strong>en</strong>t al iemand als je naast haar zit.<br />
Maaike verwoordt haar visie op het c<strong>en</strong>trum als volgt: ‘je had eig<strong>en</strong>lijk alle vrijheid daar<br />
<strong>en</strong> dat beviel me in eerste instantie wel. Ik heb de eerste maand<strong>en</strong> beslist met veel<br />
plezier gewerkt <strong>en</strong> kon het goed vind<strong>en</strong> met de meeste andere medewerkers. Ik was ook<br />
erg blij met die baan, ik was al e<strong>en</strong> tijdje werkloos to<strong>en</strong> ik werd aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. De vorige<br />
organisatie waar ik werkte, e<strong>en</strong> steunfunctie voor welzijn, werd opgehev<strong>en</strong>. Ik voelde me<br />
to<strong>en</strong> dat gebeurde zo in de steek gelat<strong>en</strong>, zo gepakt eig<strong>en</strong>lijk, hoe zeg je dat netjes. We<br />
hadd<strong>en</strong> daar niets over in te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Het gebeurde gewoon. En ik had me met ziel <strong>en</strong><br />
zaligheid voor die organisatie ingezet. Dat was echt mijn werk. Ik had goede collega’s <strong>en</strong><br />
het idee dat ik al mijn capaciteit<strong>en</strong> in dat werk kwijt kon. Ik b<strong>en</strong> er echt e<strong>en</strong> aantal<br />
maand<strong>en</strong> depressief van geweest. En to<strong>en</strong> was er ook nog de economische depressie <strong>en</strong><br />
was het helemaal niet makkelijk om aan het werk te kom<strong>en</strong>. Dus ik was echt erg blij met<br />
deze baan. We hadd<strong>en</strong> het in het begin ook best gezellig. We begonn<strong>en</strong> ’s ocht<strong>en</strong>ds met<br />
gezam<strong>en</strong>lijk koffie drink<strong>en</strong> <strong>en</strong> de week door te nem<strong>en</strong>. Als je oma net in het<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 84
verzorgingstehuis was opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>, of je neefje van zijn fiets gevall<strong>en</strong>, dan kon je je<br />
verhaal daarover kwijt. En als de ander<strong>en</strong> dan: ‘o, wat erg voor je’ of ‘dan b<strong>en</strong> je zeker<br />
erg geschrokk<strong>en</strong>’, hadd<strong>en</strong> gezegd dan kon je weer met e<strong>en</strong> vrij hoofd aan de slag.<br />
Ik b<strong>en</strong> aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong> door Marlies Deutekom <strong>en</strong> kreeg de opdracht om e<strong>en</strong> nieuw project<br />
uit te werk<strong>en</strong>, dat was gericht op vroege gezondheidsvoorlichting aan kinder<strong>en</strong> in<br />
sam<strong>en</strong>werking met peuterspeelzal<strong>en</strong> <strong>en</strong> kinderdagverblijv<strong>en</strong>. Ik had bij de vormgeving<br />
van dat project e<strong>en</strong> behoorlijke vrijheid <strong>en</strong> deed zo af <strong>en</strong> toe verslag aan Marlies, dan<br />
prat<strong>en</strong> we daarover door <strong>en</strong> kwam ik weer e<strong>en</strong> paar stapp<strong>en</strong> verder. De eerste maand<strong>en</strong><br />
heb ik de directeur eig<strong>en</strong>lijk niet gezi<strong>en</strong>. Er was iets, ze zat in het buit<strong>en</strong>land of zo, of<br />
was ziek. Ik weet het niet meer. Dat war<strong>en</strong> mooie eerste maand<strong>en</strong>. Maar to<strong>en</strong> kwam de<br />
directeur terug <strong>en</strong> to<strong>en</strong> begon het gedonder. Het was mete<strong>en</strong> te merk<strong>en</strong> aan de sfeer,<br />
raar g<strong>en</strong>oeg eig<strong>en</strong>lijk, want in eerste instantie was ze erg aardig. Ze nodigde me mete<strong>en</strong><br />
uit om mee te gaan lunch<strong>en</strong> <strong>en</strong> was erg geïnteresseerd in mij <strong>en</strong> mijn omgeving, zo leek<br />
het. Haar interesse verleid je veel over jezelf te vertell<strong>en</strong>. Ik houd daar wel van. Ik b<strong>en</strong><br />
ook heel op<strong>en</strong> over mezelf <strong>en</strong> mijn privé. Ik had bijvoorbeeld verteld dat mijn vri<strong>en</strong>d <strong>en</strong><br />
ik ieder hun eig<strong>en</strong> vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong>kring hadd<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat ik dat als heel positief ervaar, omdat je<br />
elkaar zo blijft uidag<strong>en</strong> <strong>en</strong> verrass<strong>en</strong>. Dat was bijna het eind van mijn relatie. E<strong>en</strong> van<br />
Frans´ collega´s waarschuwde hem tijd<strong>en</strong>s hun vrijdagmiddagborrel dat ik vond dat we<br />
uit elkaar gegroeid war<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat ik op zoek was naar nieuwe uitdaging<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
verrassing<strong>en</strong>. Gelukkig kan onze relatie e<strong>en</strong> stootje hebb<strong>en</strong>.<br />
Ik kon er op d<strong>en</strong> duur niet meer goed teg<strong>en</strong> dat mijn project<strong>en</strong> nerg<strong>en</strong>s meer toe leid<strong>en</strong>.<br />
Dat gezondheidsvoorlichtingproject verliep heel succesvol. Daarna heb ik nog <strong>en</strong>kele<br />
projectvoorstell<strong>en</strong> geschrev<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> met Marlies op het gebied van<br />
gezondheidsvoorlichting. Enkele daarvan zijn ook toegewez<strong>en</strong>, bijvoorbeeld voor e<strong>en</strong><br />
paar buurthuiz<strong>en</strong> hier in de stad. Maar daar begon het gedonder mee. Van de directeur<br />
mocht ik niet naar buurthuis zus of zo <strong>en</strong> van Marlies moest dat nou juist wel omdat dat<br />
in het projectplan stond etc.<br />
Ik heb e<strong>en</strong> van de project<strong>en</strong> mee naar huis g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> <strong>en</strong> b<strong>en</strong> die op eig<strong>en</strong> houtje toch<br />
gaan uitvoer<strong>en</strong>. Zo heb ik e<strong>en</strong> aantal voorlichtingsbije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> gehoud<strong>en</strong> op schol<strong>en</strong> in<br />
de buurt <strong>en</strong> daarvan thuis e<strong>en</strong> verslag geschrev<strong>en</strong>. Ik b<strong>en</strong> de laatste twee maand<strong>en</strong> niet<br />
meer op kantoor geweest. Ik heb wel contact gehad met Marlies. Over de telefoon heb ik<br />
haar verslag gedaan <strong>en</strong> dat was e<strong>en</strong> prettig <strong>en</strong> positief contact. Ze vroeg me om het ook<br />
op papier uit te werk<strong>en</strong> <strong>en</strong> daar heb ik me de laatste week mee bezig gehoud<strong>en</strong>. Er zijn<br />
wel voelbare spanning<strong>en</strong>, daarom werk ik maar liever thuis. Het slaat zo op mijn keel als<br />
ik dat c<strong>en</strong>trum binn<strong>en</strong> kom. Ik krijg het mete<strong>en</strong> b<strong>en</strong>auwd. Ik vind de directeur eig<strong>en</strong>lijk<br />
ook e<strong>en</strong> beetje mal, maar dat heb je wel vaker met directeur<strong>en</strong>, die hebb<strong>en</strong> het idee dat<br />
ze ope<strong>en</strong>s van alles moet<strong>en</strong> omdat ze de verantwoordelijkheid hebb<strong>en</strong>. Dan d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> ze<br />
iedere<strong>en</strong> te moet<strong>en</strong> commander<strong>en</strong> <strong>en</strong> dwars te zitt<strong>en</strong> <strong>en</strong> verder heb je binn<strong>en</strong> de<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 85
organisatie ge<strong>en</strong> idee wat ze nu eig<strong>en</strong>lijk do<strong>en</strong>. Om eerlijk te zegg<strong>en</strong> had Maaike het idee<br />
dat de directeur gewoon niets doet. De manager verklaart dan wel e<strong>en</strong>s loyaal dat de<br />
directeur strategische tak<strong>en</strong> heeft, als je haar vraagt wat de taakverdeling tuss<strong>en</strong> h<strong>en</strong> is,<br />
maar wat je daar nou aan hebt: strategische tak<strong>en</strong>, dat is voor e<strong>en</strong> gewone medewerker<br />
volstrekt onduidelijk.<br />
Nora<br />
Nora Boussabon is e<strong>en</strong> keurige vrouw in mantelpak, de har<strong>en</strong> net gekapt, haar gezicht<br />
bescheid<strong>en</strong> doch nauwkeurig opgemaakt, de nagels gelakt <strong>en</strong> gemanicuurd. Ze neemt op<br />
het puntje van de stoel plaats <strong>en</strong> wacht af wat er kom<strong>en</strong> gaat.<br />
Ze verklaart dat ze inderdaad werkzaam is voor het vrouw<strong>en</strong>gezondheidsc<strong>en</strong>trum. Ze is<br />
antropologe van huis uit <strong>en</strong> is door het gezondheidsc<strong>en</strong>trum aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong> om<br />
onderzoek<strong>en</strong> te do<strong>en</strong> naar de gezondheidsituatie van allochtone vrouw<strong>en</strong> in de<br />
binn<strong>en</strong>stad. Dat ligt helemaal in het verl<strong>en</strong>gde van haar afstudeeronderzoek. Ze is er e<strong>en</strong><br />
jaar geled<strong>en</strong> mee begonn<strong>en</strong>. Ze is de laatste tijd vooral bezig geweest met interview<strong>en</strong>.<br />
In de eerste maand<strong>en</strong> heeft ze het onderzoek opgezet, literatuur gezocht, e<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong>lijst<br />
sam<strong>en</strong>gesteld, allemaal in sam<strong>en</strong>spraak met de manager. Af <strong>en</strong> toe wilde de directeur<br />
haar sprek<strong>en</strong>. Dan nam ze de opzet <strong>en</strong> de vrag<strong>en</strong>lijst mee. De directeur leverde dan<br />
kritiek <strong>en</strong> vond dat het anders moest. Nora vond dat ge<strong>en</strong> prettige gesprekk<strong>en</strong>. Ze kon<br />
het niet goed met de directeur vind<strong>en</strong>. Ze kreeg ook nooit de kans iets terug te zegg<strong>en</strong>,<br />
of uit te legg<strong>en</strong> waarom de opzet zo was of op welke manier de vrag<strong>en</strong>lijst was<br />
sam<strong>en</strong>gesteld. Als ze dat al e<strong>en</strong>s probeerde liet de directeur wet<strong>en</strong> dat niet gepast te<br />
vind<strong>en</strong>. En altijd dat gevis naar haar privélev<strong>en</strong> vond ze erg vervel<strong>en</strong>d, of die suggesties,<br />
die als vri<strong>en</strong>delijke prietpraat verhulde dreigem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> over de uitgebreide k<strong>en</strong>niss<strong>en</strong>kring<br />
van de directeur, die zoud<strong>en</strong> overlapp<strong>en</strong> met die van de echtg<strong>en</strong>oot van Nora.<br />
Dreigem<strong>en</strong>t<strong>en</strong>? Hoe ging dat dan die dreigem<strong>en</strong>t<strong>en</strong>? Nora legt uit dat de directeur dan<br />
suggereerde, dat als je niet deed wat zij zei dat je moest do<strong>en</strong> of kritiek had op haar, dat<br />
haar echtg<strong>en</strong>oot het dan moeilijk zou krijg<strong>en</strong> of dat ze roddels zou gaan verspreid<strong>en</strong> over<br />
Nora in die zog<strong>en</strong>aamde geme<strong>en</strong>schappelijke k<strong>en</strong>niskring. Nora meldt verder nog dat ze<br />
de sfeer op kantoor eig<strong>en</strong>lijk nauwelijks te hard<strong>en</strong> vond. Ze werkt eig<strong>en</strong>lijk het prettigste<br />
thuis, dus dat doet ze dan ook. Nora woont sam<strong>en</strong> met haar echtg<strong>en</strong>oot, heeft ge<strong>en</strong><br />
kinder<strong>en</strong>. Betek<strong>en</strong>t dit nu dat ze haar baan kwijt is <strong>en</strong> dat ze het onderzoek niet kan<br />
afmak<strong>en</strong>? Dat zou ze wel heel vervel<strong>en</strong>d vind<strong>en</strong>. Ze kan het zich eig<strong>en</strong>lijk niet<br />
veroorlov<strong>en</strong> zonder werk te kom<strong>en</strong> zitt<strong>en</strong>. Ze hebb<strong>en</strong> <strong>schuld</strong><strong>en</strong> moet<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>, haar<br />
echtg<strong>en</strong>oot <strong>en</strong> zij om de bruiloft te kunn<strong>en</strong> financier<strong>en</strong> <strong>en</strong> ze hebb<strong>en</strong> verder ook hoge<br />
kost<strong>en</strong> vanwege de familie.<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 86
Johanna<br />
Het personeelslid Johanna ’t Hart ziet er uit als e<strong>en</strong> verschrikt vogeltje dat net uit het<br />
nest komt. Ze is klein <strong>en</strong> frêle, haar donkerblonde har<strong>en</strong> piek<strong>en</strong> vettig alle kant<strong>en</strong> uit <strong>en</strong><br />
ze heeft kring<strong>en</strong> onder haar blauwe ietwat bolle og<strong>en</strong>. Ze draagt e<strong>en</strong> verschot<strong>en</strong>, e<strong>en</strong>s<br />
gifgro<strong>en</strong>e, joggingbroek, e<strong>en</strong> oranje sweater met vlekk<strong>en</strong> <strong>en</strong> pluizige afgetrapte<br />
lichtblauwe sloff<strong>en</strong>. Ze grijpt haar sweater bij de hals als ze ze vraagt wat de heer <strong>en</strong><br />
dame van de politie kom<strong>en</strong> do<strong>en</strong>. Of ze dat ev<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> mog<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> uitlegg<strong>en</strong>. Na<br />
<strong>en</strong>ige aarzeling doet Johanna haar deur wat verder op<strong>en</strong>, maar deze blijft halverwege<br />
stek<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> e<strong>en</strong> stapel krant<strong>en</strong>. Johanna gaat h<strong>en</strong> voor naar e<strong>en</strong> kamer, die wellicht<br />
bedoeld is als huiskamer. De vloer is bezaaid met krant<strong>en</strong>, papier <strong>en</strong> kler<strong>en</strong>. Op alle<br />
stoel<strong>en</strong> in de kamer ligg<strong>en</strong> stapeltjes <strong>en</strong> hang<strong>en</strong> kledingstukk<strong>en</strong>. Op e<strong>en</strong> lage tafel, die<br />
mogelijk ooit bedoeld was als salontafel, staan vuile kopjes <strong>en</strong> volle asbakk<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
vaas met reeds lang uitgebloeide bloem<strong>en</strong>. In de hoek van de kamer staat e<strong>en</strong><br />
kamerplant zijn best te do<strong>en</strong> te overlev<strong>en</strong>. Terwijl Johanna op de bank plaats neemt<br />
bov<strong>en</strong> op <strong>en</strong>kele stapels papier<strong>en</strong> <strong>en</strong> kledingstukk<strong>en</strong>, blijv<strong>en</strong> de beide politierechercheurs<br />
aarzel<strong>en</strong>d staan. Johanna doet ge<strong>en</strong> poging<strong>en</strong> e<strong>en</strong> stoel voor h<strong>en</strong> vrij te mak<strong>en</strong> <strong>en</strong> lijkt<br />
zich überhaupt niet te realiser<strong>en</strong> dat ze ev<strong>en</strong>tueel zoud<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> will<strong>en</strong> zitt<strong>en</strong>. Ze<br />
zoek<strong>en</strong> e<strong>en</strong> staanplaats teg<strong>en</strong> de deur <strong>en</strong> legg<strong>en</strong> de red<strong>en</strong> van hun komst uit. Johanna<br />
aarzelt, ze blijft naar de punt van haar slof star<strong>en</strong> terwijl ze naar e<strong>en</strong> antwoord zoekt. ‘Ik<br />
b<strong>en</strong> er al e<strong>en</strong> paar maand<strong>en</strong> niet meer geweest, het is zo’n zootje daar. Maar ik b<strong>en</strong><br />
officieel nog wel personeelslid d<strong>en</strong>k ik, als ik nog niet ontslag<strong>en</strong> b<strong>en</strong>.’ De rechercheur<br />
kan zich voorstell<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> willekeurige leidinggev<strong>en</strong>de de neiging zou hebb<strong>en</strong> haar te<br />
ontslaan. Ze ziet er uit alsof ze al dag<strong>en</strong> nauwelijks haar bed is uitgeweest <strong>en</strong> spreekt als<br />
e<strong>en</strong> zombie, die teveel slaappill<strong>en</strong> op heeft. En die wez<strong>en</strong>loze uitstraling gekoppeld aan<br />
de rotzooi in huis, maakt dat ze op zijn zachtst gezegd ge<strong>en</strong> compet<strong>en</strong>te indruk maakt.<br />
Hij zelf zou niet veel fiducie hebb<strong>en</strong> in de capaciteit<strong>en</strong> van deze dame. Maar misschi<strong>en</strong> is<br />
ze ziek, ze ziet er wel erg scharminkelig uit. Ziek of al <strong>en</strong>ige jar<strong>en</strong> zwaar verslaafd aan de<br />
wat zwaarder soort verdov<strong>en</strong>de middel<strong>en</strong>. Johanna verklaart moeizaam alsof het<br />
sprek<strong>en</strong> haar onnoemelijk veel pijn doet, dat ze inderdaad ziek is, officieel depressief<br />
volg<strong>en</strong>s de huisarts. Dat komt van dat zootje daar, dat heeft haar volledig overspann<strong>en</strong><br />
gemaakt, compleet uitgeput. Ze bedoelt inderdaad dat vrouw<strong>en</strong>gezondheidsc<strong>en</strong>trum daar<br />
ja. Het verwondert haar niets dat er e<strong>en</strong> slachtoffer gevall<strong>en</strong> is. Van haar mog<strong>en</strong> ze<br />
allebei in de stront zakk<strong>en</strong>. Gaat allemaal t<strong>en</strong> koste van het personeel. Met allebei<br />
bedoelt ze de baas <strong>en</strong> Marlies. Ze war<strong>en</strong> allebei ev<strong>en</strong> erg in haar og<strong>en</strong>, de e<strong>en</strong> trok de<br />
<strong>en</strong>e kant, de andere de andere kant op. Ze werd er helemaal gek van. En die baas die<br />
haatte Marlies, andersom waarschijnlijk ook. Ze betreurt de dag dat ze daar ooit<br />
begonn<strong>en</strong> is, het heeft haar lev<strong>en</strong> verwoest. Ze is zwaar aan de medicijn<strong>en</strong> om in lev<strong>en</strong><br />
te kunn<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong>. Anders had ze er al lang e<strong>en</strong> eind aan gemaakt. En nu is er dus één<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 87
dood. En wat moet zij daar mee? Johanna verklaart dat ze het huis vrijwel niet meer<br />
uitkomt <strong>en</strong> al zeker niet met die kou die vorige week heerste. Er is niemand die dat kan<br />
bevestig<strong>en</strong> nee. Waarom zou ze? Ze hadd<strong>en</strong> toch niet gedacht dat zij de <strong>en</strong>ergie had om<br />
e<strong>en</strong> van die dames naar het lev<strong>en</strong> te staan. Veel te mooi einde ook vindt ze. Gewoon<br />
maar dood gaan, er tuss<strong>en</strong>uit gaan, zonder te boet<strong>en</strong>, nee daar zou ze niet aan hebb<strong>en</strong><br />
will<strong>en</strong> bijdrag<strong>en</strong>. ‘Nou’, verklaart Johanna, die iets meer warm begint te draai<strong>en</strong>:<br />
‘eig<strong>en</strong>lijk heb ik ge<strong>en</strong> idee, het leek mij alsof ze elkaar uit principe dwars wild<strong>en</strong> zitt<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
dat dan over de hoofd<strong>en</strong> van de medewerkers he<strong>en</strong>.’ Johanna was aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong> door de<br />
directeur op e<strong>en</strong> project, dat de manager had verzonn<strong>en</strong>. Zij, die Marlies , had daarvoor<br />
dan ook het geld aangevraagd <strong>en</strong> had ideeën over hoe het uitgevoerd zou moet<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong>. De directeur echter had met Johanna afsprak<strong>en</strong> gemaakt over de uitvoering van<br />
het project. Daar was de manager het dan weer niet mee e<strong>en</strong>s <strong>en</strong> zo bleef dat maar<br />
voortgaan. Vervolg<strong>en</strong>s begon de directeur Marlies zwart te mak<strong>en</strong> bij Johanna <strong>en</strong><br />
vertelde dat Marlies over Johanna roddelde. Het vervel<strong>en</strong>de was ook dat de andere<br />
personeelsled<strong>en</strong> er ook allemaal weer e<strong>en</strong> m<strong>en</strong>ing over hadd<strong>en</strong>. Ze raakte er totaal<br />
verscheurd van <strong>en</strong> het schoot ge<strong>en</strong> meter op. Ze heeft ge<strong>en</strong> idee of die conflict<strong>en</strong> al lang<br />
zo bestond<strong>en</strong>. Ze bestond<strong>en</strong> in ieder geval wel op het mom<strong>en</strong>t dat zij daar kwam werk<strong>en</strong>.<br />
En ze heeft het er niet met de medewerkers over gehad die er al langer zat<strong>en</strong>. Eig<strong>en</strong>lijk<br />
bemoeide ze zich verder niet zo met de andere medewerkers. Ze kreeg de indruk dat ze<br />
niet zo welkom was in de organisatie. Nou ja iedere<strong>en</strong> ging ook maar zo’n beetje zijn<br />
eig<strong>en</strong> gangetje, kwam wel of niet, vaker niet eig<strong>en</strong>lijk, dus er was ook niet zoveel<br />
geme<strong>en</strong>schappelijks. Er werd eig<strong>en</strong>lijk nooit gezam<strong>en</strong>lijk koffie gedronk<strong>en</strong>, of geluncht.<br />
Ze heeft wel e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> keer meegemaakt dat er e<strong>en</strong> personeelsuitje werd georganiseerd<br />
door Marlies. De directeur zei dat zij niet uitg<strong>en</strong>odigd was <strong>en</strong> Johanna kreeg daardoor het<br />
idee dat het maar beter was ook niet te gaan. En al die tijd dat zij ziek is heeft er nooit<br />
iemand contact met haar opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>, niet e<strong>en</strong>s gebeld, ge<strong>en</strong> kaartje kon er af.<br />
Farida<br />
Farida Oktay is e<strong>en</strong> grote stevige vrouw, ietwat slordig gekleed, lang sluik haar, mooie<br />
grote og<strong>en</strong>, die onrustig van de e<strong>en</strong> naar de ander kijk<strong>en</strong>. Ze ademt kort <strong>en</strong> oppervlakkig<br />
<strong>en</strong> maakt duidelijk de indruk teg<strong>en</strong> dit gesprek op te zi<strong>en</strong>. Farida vertelt dat ze al e<strong>en</strong><br />
tijdje vruchteloos aan het solliciter<strong>en</strong> is. Ze hield het niet meer uit in dat c<strong>en</strong>trum. Ze<br />
werd er zo gespann<strong>en</strong> van elke keer dat ze er moest zijn voor het werk. Ze is niet het<br />
type om het werk niet te do<strong>en</strong> om zich ziek te meld<strong>en</strong> of zo. Ja soms kon het niet anders,<br />
dan had ze zo slecht geslap<strong>en</strong> met het vooruitzicht weer naar kantoor te moet<strong>en</strong> <strong>en</strong> de<br />
kans te lop<strong>en</strong> de directeur teg<strong>en</strong> te kom<strong>en</strong>, die dan mete<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> haar begon uit te<br />
var<strong>en</strong>, dat ze zich wel ziek moest meld<strong>en</strong>. Farida praat snel <strong>en</strong> hapt regelmatig naar<br />
adem. Farida is direct na afronding van haar studie gezondheidswet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> bij het<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 88
c<strong>en</strong>trum gaan werk<strong>en</strong>. Ze werkt er nog niet zo lang, zo’n anderhalf jaar. Ze is<br />
aangetrokk<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> platform <strong>en</strong> informatiec<strong>en</strong>trum op te zett<strong>en</strong> voor ouders van<br />
gehandicapte kinder<strong>en</strong>. Ze woont bij haar ouders thuis. Ze heeft het geld dat ze bij het<br />
c<strong>en</strong>trum verdi<strong>en</strong>t nodig om haar ouders te ondersteun<strong>en</strong> die met hoge kost<strong>en</strong> zitt<strong>en</strong><br />
vanwege hun eig<strong>en</strong> gezondheid <strong>en</strong> de gezondheid <strong>en</strong> verzorging van haar gehandicapte<br />
broertje. Ze kan thuis niet werk<strong>en</strong>, heeft er ook ge<strong>en</strong> computer. Dat is ook de red<strong>en</strong> dat<br />
ze toch regelmatig naar het c<strong>en</strong>trum moet. Soms kan ze terecht in de bibliotheek, of<br />
heeft ze afsprak<strong>en</strong> elders, dan hoeft ze –gelukkig- niet naar kantoor.<br />
Ze hoopt dat de gebeurt<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> rond het c<strong>en</strong>trum niet betek<strong>en</strong><strong>en</strong> dat ze haar baan <strong>en</strong><br />
inkom<strong>en</strong> kwijt is, want dat zou e<strong>en</strong> ramp zijn. Op de vraag wat Farida donderdagmiddag<br />
deed begint ze weer te hyperv<strong>en</strong>tiler<strong>en</strong>.<br />
‘O god, o god, ja . Donderdag dat was weer zo’n dag. Ik moest wel naar kantoor, het<br />
moest wel. Ik moest wat opzoek<strong>en</strong> in het archief <strong>en</strong> eig<strong>en</strong>lijk ev<strong>en</strong> met Marlies<br />
overlegg<strong>en</strong>. Ik belde ’s ocht<strong>en</strong>ds eerst op om te besprek<strong>en</strong> wanneer het Marlies uitkwam.<br />
Maar er werd niet opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Dat vond ik heel raar. Meestal is er wel iemand, Marlies of<br />
Marja. Ik heb het eerst nog e<strong>en</strong> tijdje uitgesteld, wat andere ding<strong>en</strong> gedaan, gebeld met<br />
wat led<strong>en</strong> van de adviesgroep <strong>en</strong> met de geme<strong>en</strong>te. Nou ja to<strong>en</strong> heb ik de stap maar<br />
gewaagd <strong>en</strong> b<strong>en</strong> gewoon gegaan. Ik was er om e<strong>en</strong> uur of e<strong>en</strong>. Er was to<strong>en</strong> niemand, <strong>en</strong><br />
dat was wel lekker rustig. Ik heb e<strong>en</strong> tijdje rustig zitt<strong>en</strong> werk<strong>en</strong> <strong>en</strong> to<strong>en</strong> kwam<strong>en</strong> ze<br />
ope<strong>en</strong>s binn<strong>en</strong>, luid prat<strong>en</strong>d.’ ‘Wie kwam<strong>en</strong> er ope<strong>en</strong>s binn<strong>en</strong> mevrouw Oktay?’ ‘De baas<br />
<strong>en</strong> e<strong>en</strong> man, ik d<strong>en</strong>k dat het haar partner was. Maar ik weet het niet zeker hoor. Ja van<br />
de baas wel want die stem k<strong>en</strong> ik maar haar partner k<strong>en</strong> ik niet. Het klonk alsof ze ruzie<br />
hadd<strong>en</strong>. Ik heb me schuil gehoud<strong>en</strong> op mijn kamer. Ik hoopte maar dat ze me niet zou<br />
ontdekk<strong>en</strong>, ik was erg bang dat ze weer teg<strong>en</strong> mij zou gaan scheld<strong>en</strong>, of ope<strong>en</strong>s zou<br />
d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> dat ik haar aan het afluister<strong>en</strong> of bespioner<strong>en</strong> was. Ik heb mijn or<strong>en</strong> dicht<br />
gestopt, ik wilde het niet hor<strong>en</strong>. Nou ja, ze moet<strong>en</strong> wel gewet<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> dat er iemand<br />
was want ik had natuurlijk het alarm er af gehaald.’ ‘Hoe laat dacht u dat zij<br />
binn<strong>en</strong>kwam<strong>en</strong> mevrouw?’ ‘Ik d<strong>en</strong>k e<strong>en</strong> uur of twee. Zoiets moet het wel geweest zijn. Ik<br />
heb gewacht tot ze zich terugtrokk<strong>en</strong> in de kamer van de directeur <strong>en</strong> b<strong>en</strong> er to<strong>en</strong> min of<br />
meer langs geslop<strong>en</strong>.’ ‘En er is u verder, behalve de luide stemm<strong>en</strong> <strong>en</strong> het geharrewar<br />
tuss<strong>en</strong> de twee person<strong>en</strong> die binn<strong>en</strong>kwam<strong>en</strong> niets opgevall<strong>en</strong>? ‘Nee ze war<strong>en</strong> nog steeds<br />
luid aan het discussiër<strong>en</strong> to<strong>en</strong> ik langs sloop. Dat wil zegg<strong>en</strong>, nou ja het was wel e<strong>en</strong><br />
beetje vreemd, maar er lag<strong>en</strong> wel allemaal mapp<strong>en</strong> verspreid door de hal, alsof ze wat<br />
hanglad<strong>en</strong> leeg getrokk<strong>en</strong> hadd<strong>en</strong>. De directeur bemoeide zich nooit met archiev<strong>en</strong> of<br />
administratie. Dat vond ze allemaal b<strong>en</strong>ed<strong>en</strong> haar waardigheid. En to<strong>en</strong> ik net de deur<br />
van het gebouw achter me dichttrok, zag ik Marlies aan kom<strong>en</strong> lop<strong>en</strong>. Ze liep e<strong>en</strong> beetje<br />
gehaast <strong>en</strong> had e<strong>en</strong> rugzak op haar rug. Ik b<strong>en</strong> gauw weggegaan <strong>en</strong> heb gedaan of ik<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 89
haar niet had gezi<strong>en</strong>. Ik was als de dood, o sorry dat bedoel ik niet zo, dat ze me zou<br />
vrag<strong>en</strong> ev<strong>en</strong> mee naar bov<strong>en</strong> te lop<strong>en</strong> om nog wat ding<strong>en</strong> te besprek<strong>en</strong>.’<br />
Rietje vertelde me dat ze Herman gepakt hebb<strong>en</strong> op Schiphol, dat hij inderdaad e<strong>en</strong> b<strong>en</strong>de<br />
leidt die toerist<strong>en</strong> hun tass<strong>en</strong> afhandig maakt. Ik heb haar gevraagd of ze e<strong>en</strong> ontmoeting<br />
met hem kon arranger<strong>en</strong>.<br />
Dat mocht wel, onder toezicht dan. Ik had er lang over na gedacht, of hij wellicht toch iets<br />
concreets bedoelde met zijn scheldpartij, of hij niet zomaar alle<strong>en</strong> e<strong>en</strong> afleidingsmanoeuvre<br />
in gedacht<strong>en</strong> had.<br />
Het was ge<strong>en</strong> leuk gesprek, dat had ik ook niet verwacht. Herman verwijt me dat ik zo maar<br />
weggelop<strong>en</strong> b<strong>en</strong> uit huis indertijd na dat vreselijke gesprek over mijn abortus met vader <strong>en</strong><br />
moeder. Dat ik helemaal niet na dacht over de gevolg<strong>en</strong> voor de rest van de familie. Volg<strong>en</strong>s<br />
hem kwam het verhaal over de abortus inderdaad via de ouders van Paul1 bij moeder<br />
terecht. Zij heeft Herman to<strong>en</strong> eerst op het matje geroep<strong>en</strong> <strong>en</strong> hem verwet<strong>en</strong> dat hij niet<br />
goed g<strong>en</strong>oeg op mij lette. Hij heeft to<strong>en</strong> nog als Brugman gepraat, heeft beweerd dat Paul1<br />
uit zijn nek kletste, dat hij mij regelmatig sprak dat ik me heel keurig gedroeg <strong>en</strong> hard<br />
studeerde <strong>en</strong> dat hij absoluut niet geloofde dat ik dat soort ding<strong>en</strong> zou do<strong>en</strong>. En wat deed ik<br />
met mijn dwaze kop, ik ontk<strong>en</strong>de niet, maar ging er vandoor, waarmee ik alles toegaf.<br />
Daarmee was Herman ook mete<strong>en</strong> verdacht. Zijn toelage is ingetrokk<strong>en</strong> <strong>en</strong> hij is op retraite<br />
gestuurd. Daarna heeft hij zelf het huis verlat<strong>en</strong>, maar kon zijn studie niet afmak<strong>en</strong>, omdat hij<br />
ge<strong>en</strong> geld meer had. Hij moest dus aan het werk. Je ziet wat er van gekom<strong>en</strong> is, mooie<br />
carrière niet? Volg<strong>en</strong>s Herman is vervolg<strong>en</strong>s aan de rest van mijn broers <strong>en</strong> zuss<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
soort huisarrest opgelegd, ze mocht<strong>en</strong> niet meer uit, behalve naar verantwoorde clubjes van<br />
de kerk. Ze mocht<strong>en</strong> niet meer op kamers <strong>en</strong> kond<strong>en</strong> pas het huis uit als ze trouwd<strong>en</strong> met de<br />
partner die moeder voor h<strong>en</strong> had uitgezocht. Want zei Herman: ‘Ik b<strong>en</strong> dan ook wel<br />
weggelop<strong>en</strong>, maar ik heb nog wel contact opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> met de ander<strong>en</strong>, ik heb h<strong>en</strong> niet in de<br />
steek gelat<strong>en</strong>, ik heb ze e<strong>en</strong> hart onder de riem gestok<strong>en</strong>. En jij, jij dacht alle<strong>en</strong> aan jezelf.’<br />
Ook daar b<strong>en</strong> ik dus <strong>schuld</strong>ig aan, aan het ongelukkige opgeslot<strong>en</strong> lev<strong>en</strong> van mijn broers <strong>en</strong><br />
zuss<strong>en</strong>, aan het verval van Herman, mijn oudste broer, die ooit e<strong>en</strong> beetje gepoogd had voor<br />
mij te zorg<strong>en</strong>.<br />
Daar d<strong>en</strong>k ik over na hier in deze cel, die rustgev<strong>en</strong>d leeg is. Er staat e<strong>en</strong> tafel <strong>en</strong> e<strong>en</strong> stoel,<br />
daar ga ik wel e<strong>en</strong>s aan zitt<strong>en</strong>, of ik lig op bed. Verder is er niet veel. Rietje zegt dat ik wel<br />
boek<strong>en</strong> zou mog<strong>en</strong> lez<strong>en</strong>. Als ik wil haalt ze er e<strong>en</strong> paar bij de bibliotheek. Maar voorlopig wil<br />
ik dat niet, het zou me afleid<strong>en</strong> van de leegte.<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 90
Ik b<strong>en</strong> <strong>schuld</strong>ig zegg<strong>en</strong> ze. Ik b<strong>en</strong> <strong>schuld</strong>ig omdat ik er van door wilde, zegg<strong>en</strong> ze. Natuurlijk<br />
b<strong>en</strong> ik <strong>schuld</strong>ig. Ik b<strong>en</strong> aan heel veel ding<strong>en</strong> <strong>schuld</strong>ig. Volg<strong>en</strong>s Paula is alles altijd mijn<br />
<strong>schuld</strong>. Ook haar dood zal dus mijn <strong>schuld</strong> zijn.<br />
Ik b<strong>en</strong> <strong>schuld</strong>ig aan mijn geloof in Paula, aan de w<strong>en</strong>s bevri<strong>en</strong>d met haar te zijn. Ik b<strong>en</strong><br />
<strong>schuld</strong>ig aan niet zi<strong>en</strong>. Schuldig aan toestaan dat ze met mijn geliefde vrijt. Schuldig aan niet<br />
will<strong>en</strong> gelov<strong>en</strong> dat ze me verraadt. Schuldig aan te blijv<strong>en</strong> d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> dat Paula Kees niet<br />
opgebeld heeft om over mijn dronk<strong>en</strong> Marzonse avontur<strong>en</strong> met JeanLoupe te vertell<strong>en</strong>. Ik<br />
b<strong>en</strong> lang blijv<strong>en</strong> d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> dat ze hem echt geprobeerd heeft over te hal<strong>en</strong> met mij te prat<strong>en</strong>,<br />
mij uit te legg<strong>en</strong> waarom hij er zo abrupt vandoor was gegaan.<br />
Ik b<strong>en</strong> ook <strong>schuld</strong>ig aan de aanstelling van Paula als directeur. Schuldig aan teg<strong>en</strong> beter<br />
wet<strong>en</strong> in het c<strong>en</strong>trum in stand will<strong>en</strong> houd<strong>en</strong>. Schuldig aan toezi<strong>en</strong> dat subsidies slecht<br />
word<strong>en</strong> besteed, <strong>schuld</strong>ig aan het schrijv<strong>en</strong> van verslag<strong>en</strong> die alles mooier voor do<strong>en</strong> dan<br />
het is. Ik b<strong>en</strong> <strong>schuld</strong>ig aan het schrijv<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> rapport over de subsidiebesteding <strong>en</strong><br />
verantwoording. Schuldig aan het lat<strong>en</strong> plaats<strong>en</strong> van artikel<strong>en</strong> over het c<strong>en</strong>trum in de krant<br />
<strong>en</strong> aan het lat<strong>en</strong> plaats<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> lov<strong>en</strong>d artikel in de krant van Bernhard.<br />
Dat alles zal ook wel de dood van Paula veroorzaakt hebb<strong>en</strong>. Dus ja ik b<strong>en</strong> er <strong>schuld</strong>ig aan.<br />
Paula belde als maar die donderdag. Alsmaar ging de telefoon over, terwijl ik thuis aan het<br />
pakk<strong>en</strong> was. Ik wist dat zij het was. In twee krant<strong>en</strong> had het bericht gestaan over het c<strong>en</strong>trum<br />
<strong>en</strong> ik had het rapport natuurlijk bij de geme<strong>en</strong>te gedropt. Ik d<strong>en</strong>k dat de ambt<strong>en</strong>aar die het<br />
onder og<strong>en</strong> kreeg ook mete<strong>en</strong> de telefoon heeft gegrep<strong>en</strong> <strong>en</strong> haar heeft gebeld voor<br />
wederhoor. En dan was er nog dat leuke bericht in het Dagblad.<br />
Paula was vast woed<strong>en</strong>d. Aanvankelijk had ik helemaal ge<strong>en</strong> zin de telefoon op te pakk<strong>en</strong>.<br />
Tot ik dacht: ‘Ach weet je wat, e<strong>en</strong> laatste woord, voor ik op het vliegtuig stap.’ En als altijd<br />
tuinde ik er weer in, begon ze me te vertell<strong>en</strong> hoe fantastisch ze het vond dat ik de moedige<br />
stap had g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> dergelijk rapport te schrijv<strong>en</strong> <strong>en</strong> naar de geme<strong>en</strong>te te stur<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
dat nog wel onder mijn eig<strong>en</strong> naam, terwijl ik wist dat ik zo natuurlijk nooit meer aan het werk<br />
zou kunn<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> met zo’n smet op mijn blazo<strong>en</strong>. Maar nu werd<strong>en</strong> er natuurlijk vrag<strong>en</strong> aan<br />
haar gesteld over e<strong>en</strong> <strong>en</strong> ander. Okay, ze zou haar verantwoordelijkheid ook nem<strong>en</strong> <strong>en</strong> die<br />
vrag<strong>en</strong> beantwoord<strong>en</strong>, maar ze kon de papier<strong>en</strong> niet vind<strong>en</strong>. Zou ik haar kunn<strong>en</strong> help<strong>en</strong>? Ik<br />
tuinde er dus echt in <strong>en</strong> b<strong>en</strong> naar het c<strong>en</strong>trum gegaan, met mijn net gepakte rugzak <strong>en</strong> tas.<br />
Ik hoorde al van verre dat Bernhard er ook was <strong>en</strong> als altijd war<strong>en</strong> ze flink aan het ruziën.<br />
Dat was het vreemde met die twee. Als ze sam<strong>en</strong> war<strong>en</strong> deugde er werkelijk niets aan<br />
elkaar, war<strong>en</strong> ze altijd aan het afgev<strong>en</strong> op elkaar. Paula gaf Bernhard de <strong>schuld</strong> van alles,<br />
Bernhard sputterde altijd teg<strong>en</strong> <strong>en</strong> begon dan over de escapades van Paula die hem dwars<br />
zat<strong>en</strong>. De vernedering<strong>en</strong> die dat joch heeft moet<strong>en</strong> doorstaan van dat m<strong>en</strong>s. Ge<strong>en</strong> wonder<br />
dat Bernard e<strong>en</strong> drankorgel is, die eig<strong>en</strong>lijk altijd in de kroeg zit. Maar als Bernhard niet in de<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 91
uurt is, is hij alles voor haar, is het Bernhard voor <strong>en</strong> Bernhard na <strong>en</strong> is hij zo’n goede<br />
journalist <strong>en</strong> zo’n geweldige parachutespringer <strong>en</strong> kan ze hem toch niet alle<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> <strong>en</strong> moet<br />
ze elke dag voor zijn koffie zorg<strong>en</strong> <strong>en</strong> zijn voet<strong>en</strong> kuss<strong>en</strong>. Dat was overig<strong>en</strong>s andersom voor<br />
Bernhard niet zo. Ik heb hem al die jar<strong>en</strong> niet veel alle<strong>en</strong> gesprok<strong>en</strong>. Maar heel toevallig<br />
kwam ik hem e<strong>en</strong>s teg<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> kroeg e<strong>en</strong> aantal jar<strong>en</strong> geled<strong>en</strong> <strong>en</strong> hij maakte to<strong>en</strong> niet<br />
bepaald de indruk erg gesteld te zijn op Paula. Toch had ze hem gebond<strong>en</strong>, stevig<br />
gebond<strong>en</strong>. Hij kon ge<strong>en</strong> kant op. Hoe precies, dat weet ik niet, maar ik vermoed door<br />
hetzelfde soort netwerkterreur als zij ook toepaste op medewerkers <strong>en</strong> bestuursled<strong>en</strong> van<br />
het c<strong>en</strong>trum. Dat ze tuss<strong>en</strong> de regels door laat doorschemer<strong>en</strong> dat ze iedere<strong>en</strong> k<strong>en</strong>t die e<strong>en</strong><br />
persoon kan mak<strong>en</strong> of brek<strong>en</strong>. Daarnaast heeft ze goed duidelijk gemaakt dat het haar ook<br />
lukt om m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> te brek<strong>en</strong>, om bestuursled<strong>en</strong> het gekk<strong>en</strong>huis in te krijg<strong>en</strong> bijvoorbeeld, of<br />
Johanna overspann<strong>en</strong>, of Kees van de aardbodem te lat<strong>en</strong> verdwijn<strong>en</strong>. Dan laat je het wel uit<br />
je hoofd haar voor de voet<strong>en</strong> te lop<strong>en</strong> of iets te do<strong>en</strong> wat haar niet welgevallig is.<br />
Het was e<strong>en</strong> <strong>en</strong>orme puinhoop in het c<strong>en</strong>trum. Ik had natuurlijk rechtsomkeer moet<strong>en</strong> mak<strong>en</strong><br />
to<strong>en</strong> ik dat zag. Hier lag e<strong>en</strong> hoop razernij aan t<strong>en</strong> grondslag, dat kon e<strong>en</strong> kind zi<strong>en</strong>. Dit was<br />
niet in alle redelijkheid informatie verzamel<strong>en</strong> om de geme<strong>en</strong>te zo goed mogelijk te woord te<br />
staan. To<strong>en</strong> ik binn<strong>en</strong> kwam, vlog<strong>en</strong> Paula <strong>en</strong> Bernhard me bijna tegelijkertijd aan. Wat of ik<br />
me wel niet in mijn hoofd had gehaald. Ik had toch niet gedacht dat ze het hier bij liet<strong>en</strong><br />
zitt<strong>en</strong>. Ze zoud<strong>en</strong> e<strong>en</strong> proces teg<strong>en</strong> me aanspann<strong>en</strong> weg<strong>en</strong>s smaad <strong>en</strong> bedrog. Ev<strong>en</strong> liet ik<br />
me in e<strong>en</strong> hoek drijv<strong>en</strong>. To<strong>en</strong> kreeg ik eindelijk de ingeving die ik al eerder had moet<strong>en</strong><br />
hebb<strong>en</strong>, veel eerder. Ik speelde het zelfde aloude spel waar Paula zich in had<br />
gespecialiseerd, ooit met veel succes ingevoerd door Julius Caesar: ‘verdeel <strong>en</strong> heers’. Eerst<br />
maar e<strong>en</strong>s ev<strong>en</strong> Bernhard bewerk<strong>en</strong> door te spel<strong>en</strong> met het artikel in het Dagblad <strong>en</strong> hoe het<br />
nou toch kon dat e<strong>en</strong> van zijn medewerkers e<strong>en</strong> oud stuk had gebruikt. Terwijl ik hem toch<br />
gister<strong>en</strong> e<strong>en</strong> nieuw stuk had gestuurd zodat hij de primeur had kunn<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>. Ik gokte er<br />
maar op dat hij de hele middag <strong>en</strong> avond weer in de kroeg had gehang<strong>en</strong> <strong>en</strong> niet aan zijn<br />
email was toe gekom<strong>en</strong>. Dat bleek, want daar reageerde hij niet op. Vervolg<strong>en</strong>s begon Paula<br />
teg<strong>en</strong> mij uit te var<strong>en</strong>, dat er helemaal ge<strong>en</strong> problem<strong>en</strong> war<strong>en</strong>, althans daar wist ze niets van.<br />
Ik had haar e<strong>en</strong> loer gedraaid. Waarom had ik haar niet ingelicht? Dat hoor je toch als eerste<br />
te do<strong>en</strong>. Wel, ik had haar de problem<strong>en</strong> natuurlijk gerapporteerd, regelmatig zelfs, elk<br />
kwartaal <strong>en</strong> telk<strong>en</strong>s in haar postvakje gelegd. Doorgaans voelde ze zich toch verhev<strong>en</strong><br />
bov<strong>en</strong> postvakjes dus dat kon ik ook zonder veel problem<strong>en</strong> bij elkaar fantaser<strong>en</strong>. De razernij<br />
begon nu wel echt grote vorm<strong>en</strong> aan te nem<strong>en</strong>. Ze begon nog meer kast<strong>en</strong> op<strong>en</strong> te rukk<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> lad<strong>en</strong> leeg te gooi<strong>en</strong>. Ze schreeuwde teg<strong>en</strong> mij <strong>en</strong> teg<strong>en</strong> Bernhard. Bernhard kondigde<br />
aan te vertrekk<strong>en</strong>. Dat mocht niet van haar. Er werd geduwd <strong>en</strong> getrokk<strong>en</strong>, de voet dwars<br />
gezet. Bernhard gleed uit over e<strong>en</strong> stapel papier<strong>en</strong> <strong>en</strong> werd hier zo kwaad van dat hij e<strong>en</strong> la<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 92
greep <strong>en</strong> naar Paula gooide, die kwam teg<strong>en</strong> haar hoofd, ze viel teg<strong>en</strong> de punt van e<strong>en</strong><br />
lad<strong>en</strong>blok <strong>en</strong> bleef daar zo half op hang<strong>en</strong>. Ik b<strong>en</strong> in paniek wegger<strong>en</strong>d. Ze is dus dood nu.<br />
Was ze dat al to<strong>en</strong> ik wegr<strong>en</strong>de? Had ik e<strong>en</strong> ambulance moet<strong>en</strong> bell<strong>en</strong>? Ik vond het, geloof<br />
ik, de verantwoordelijkheid van Bernhard. Of was ik gewoon te bang? Ik wilde vooral weg,<br />
ver weg zijn, mijn vliegtuig hal<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> nieuw lev<strong>en</strong> beginn<strong>en</strong>. Nou dat is mooi gelukt.<br />
Schuldig Barbara van Bal<strong>en</strong> Kleine Houtweg 8 2012 CH Haarlem 93