G1B OM chronische zieke 2012-2013 - Albeda College

OPLEIDING tot MBO- VERPLEEGKUNDIGE 

Albeda college 

Branche gezondheidszorg 

Kwalificatieniveau 4 

Cohort: 2009-2010 

Versie: 2 

Fase: Gevorderd1 

Ondersteuningsmagazijn gevorderd 1 

Naam Student:…………………. 

BEROEPSTAAK B 

CHRONISCH ZIEKE

Ondersteuningsmagazijn B Gevorderd 1 

Chronisch zieke zorgvrager Cohort 2009-2010 MBO-Verpleegkundige 

Albeda College Branche Gezondheidszorg 2



Inhoudsopgave 

Plannen van zorg ……………………………………………………………………………………5 

Activiteiten 

Zorg/leefplan 

Oriëntatie chronisch zieke zorgvrager…………………………………………………………..9 

Activiteiten 

Job AID 

Ervaringsdeskundige 

Kenmerken chronisch zieke 

Oriëntatie chronisch zieke 

Presentatie chronisch zieke 

Visie op zorg 

Verplegen van zorgvrager met MS……………………………………………………………...17 

Activiteiten 

Verpleegkunde 

DVD Multiple sclerose 

Kennistaak MS 

Verplegen van zorgvragers met MS 

PAAF 

Kijkactiviteit MS 

Opdracht MS 

Oriëntatie MS 

Zenuwstelsel 1 


Voedingsleer 

VDL artikel een gezonde leefstijl en MS 

Verplegen van zorgvragers met Parkinson……………………………………………………31 

Activiteiten 

Verpleegkunde 

Zorgplan Parkinson 

Kennistaak Parkinson 

Verplegen van zorgvragers met Parkinson 

PAAF 

Oriëntatie parkinson 

Kijkactiviteit parkinson 

Parkinson 

VDL 

Artikel lezen over parkinson en voeding 

Voeding en parkinson 




Verplegen van zorgvragers met CVA………………………………………………………..43 

Activiteiten 

Verpleegkunde 

Hulpmiddelen toepassen 

Kennistaak CVA 

Neurorevalidatie bij een CVA 

Verplegen van een zorgvrager met een CVA 

PAAF 

Basiskennis hersenen 

CVA 

Folder CVA 

Kijkactiviteit CVA 

Oriëntatie CVA 

Zelftest hersenen 

Voedingsleer 

VDL artikel voeding en CVA 

Pijn…………………………………………………………………………………………………….66 

Activiteiten 

Pijnmodel van Loeser 

Pijnanamnese en pijnmetingen 

Verpleegkundige interventies bij chronische pijn 

PAAF 

Pijn en pijnbestrijding 

Pijn 

Circulatie2 PAAF……………………………………………………………………………………79 

Activiteiten 

Bloeddruk regulatie en nieren 

Circulatie-lymfatisch systeem 

Circulatie 

Voedingsleer………………………………………………………………………………………...95 

VDL voorlichting geven over voeding bij MS, Parkinson of CVA 

Crisissituaties………………………………………………………………………………………99 

Activiteiten 

Crisissituaties in het verpleeghuis-thuiszorg 




B1 Plannen van zorg 

Activiteiten 

Zorg/leefplan 







B1 Zorg/leefplan 

Resultaat De student heeft een zorgplan/ leefplan voor een zorgvrager met 

CVA., MS of ziekte van Parkinson gemaakt 

Praktische 

Zorg dat je beschikt over je theorieboek en bestudeer theorie 

voorbereiding 

over CVA, MS en ziekte van Parkinson. 

Zoek en bestudeer theorie over het zorg/leefplan 

Stem met een medestudent af wanneer je deze opdracht gaat 

doen. 

Theorie Theorie uit je boek over CVA, MS of ziekte van Parkinson 

Theorie over het zorg/leefplan 

De casussen bij de competentieopdrachten bij één van de 

volgende onderwerpen: thema CVA./ MS/ ziekte van Parkinson 

Locatie OLC, thuis, leslokaal 

Evaluatie Evalueer je zorg/leefplan met een medestudent. Stel vragen aan 

de docent. Lever je zorg/leefplan ter beoordeling in bij de docent 

Werkproces 

1.1 

competentie 

Verpleegplan opstellen 

M, J, K 

Verplicht/keuze verplicht 

Activiteit 

Maak samen met een medestudent een gedeelte van een zorg/ leefplan m.b.v. 

onderstaande werkwijze. 

Maak een keuze uit de casussen bij de competentieopdrachten van het thema: 

de zorgvrager met een de zorgvrager met MS, René van Zuilen. 

de zorgvrager met de ziekte van Parkinson, mw. Jobse 

de zorgvrager met een CVA, dhr. Post 

Werkwijze 

1. Analyseer de gegevens uit de casus. Je kunt dit doen m.b.v. een mindmap rond de 

zorgvrager. 

2. Ga na wat de relatie is met de aandoening. 

3. Orden de gegevens en stel de verpleegkundige diagnoses. Maak hiervoor gebruik 

van de patronen van Gordon. 

4. Werk 2 specifieke verpleegproblemen uit volgens de PES 

5. Formuleer aansluitend verpleegdoelen volgens de RUMBA 

6. Formuleer minimaal 4 verpleegkundige interventies per doel. 

7. Maak een product en proces evaluatie per doel. 








Activiteiten 

Ervaringsdeskundige 

Kenmerken chronisch zieke 


Presentatie chronisch zieke 

Visie op zorg 




B2 Oriëntatie chronisch zieken 

Resultaat Je leeft je in wat een chronische ziekte, een lichamelijk handicap 

en revalidatie voor een zorgvrager kan betekenen. 

Praktische 

Stem met een paar medestudenten af wanneer je deze opdracht 

voorbereiding 

gaat doen. Zorg voor een blinddoek, koptelefoon en een rolstoel. 

Neem je boek mee en zorg voor recente artikelen uit krant 

,tijdschrift enz. (zie activiteit 1) 

Theorie theorieboek verplegen van chronische zieken, lichamelijk 

gehandicapten en revaliderende; thema Oriëntatie op de 

zorgcategorie 

Locatie Theorielokaal, schoolgebouw 

Evaluatie Nabespreking met medestudenten m.b.v. evaluatievragen. 

Noteer je bevindingen. 

Werkproces 

1.2 en 2.1 

competentie 

F,D, R, K, E 

Verplicht/keuze Activiteit 1 verplicht 

Activiteit 2 BBL-BBL verkort: keuze/ BOL verplicht 

Activiteit 1 

Bespreek met een paar medestudenten de onderstaande vragen. 

Vragen: 

1. Waar denk je aan bij de term: 

a. chronisch zieke; 

b. lichamelijk gehandicapte; 

c. revaliderende? 

Schrijf bij elk punt zoveel mogelijk items op. 

2. Wat zou het voor jezelf betekenen: 

a. chronisch ziek te zijn; 

b. lichamelijk gehandicapt te zijn; 

c. revaliderende te zijn? 

3. Wat zou het voor je omgeving (familie, vrienden etc.) betekenen als je: 

a. chronisch ziek bent; 

b. lichamelijk gehandicapt bent; 

c. revaliderend bent? 

4. Wat wordt er op dit ogenblik in de media besproken over zorgvragers met een 

chronische ziekte? Bijvoorbeeld in een krantenartikel of een artikel in een tijdschrift of 

een TV programma. Neem, indien mogelijk, deze artikelen mee naar school en bespreek 

dit in de les. 




Activiteit 2 

Speel de onderstaande situaties uit om bepaalde ervaringen te beleven. 

Met een blinddoek op bepaalde activiteiten uitvoeren, zoals traplopen enz. 

Met een koptelefoon (met muziek) een gesprek bijwonen 

In een rolstoel naar het restaurant of het gebouw door. 

Evaluatievragen: 

1. Wat betekende het voor je om niets te kunnen zien? 

2. In hoeverre durfde je te vertrouwen op je begeleider? 

3. Waren er veel obstakels? 

4. Wat betekende het voor je om een gesprek bij te wonen die je niet goed kon volgen? 

5. Welk gedrag ging je vertonen? 

6. Hoe voelde je je toen je in de rolstoel zat? 

7. Wat zie je vanuit de rolstoel en zijn er veel obstakels op school.? 

8. Komen deze antwoorden overeen met de antwoorden op de vragen bij activiteit 1 of 

zijn er duidelijke verschillen? 

9. Wat heb je geleerd en wat neem je naar zorgvragers met een chronische 

aandoening. 




B2 Kenmerken chronisch zieken 

Resultaat Je weet wat de kenmerken zijn van een chronische zieken, een 

lichamelijk beperkingen en revaliderende 

Praktische 

Zorg voor je boek en voor een computer 

voorbereiding 

Theorie theorieboek verplegen van zorgvragers met chronische zieken 

aandoeningen: thema Oriëntatie op de zorgcategorie, 1 de 

zorgcategorie” 

Locatie Theorielokaal, schoolgebouw 

Evaluatie Kijk de vragen na m.b.v. in ondersteunende materialen en van 

het boek en bespreek ze met een medestudent. 

Werkproces 

1.2 Biedt persoonlijke verzorging, observeert en monitort 

competentie 

gezondheid Biedt persoonlijke verzorging, observeert en 

monitore gezondheid en 2.1 

R op de behoeften en verwachtingen van de ‘klant’ richten 

K vakdeskundigheid toepassen 

Verplicht/keuze Verplicht 

Activiteit 1 

Maak de onderstaande vragen m.b.v. het boek 

Vragen: 

1. Hoe beschrijft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) chronische aandoeningen? 

2. Welke groepen ziektes horen bij de beschrijving van de WHO? 

3. Hoe komt het dat de groep langdurig zieken steeds groter wordt in de komende jaren? 

4. Leg de relatie uit tussen iemands levensstijl en een chronische ziekte m.b.v. een 

voorbeeld. 

5. Hoe reageert de overheid op de steeds groter wordende groep van mensen met een 

chronische ziekte? 

6. Welke verschillen zijn er in aard, verloop en ernst van de klachten bij chronische 

aandoeningen? 

7. Hoe wordt een handicap omschreven? 

8. Geef twee voorbeelden die de overheid kan treffen voor een positief effect op de ernst 

van de handicap. 

9. Leg in het kort uit wat een lichamelijke beperking voor een zorgvrager kan betekenen. 

10. Wat is revalidatie en wat zijn de 5 belangrijkste aandachtsgebieden. 

11. welke disciplines werken er allemaal aan mee? 

12. Geef 5 voorbeelden van bestaansproblemen waar mensen met een chronische ziekte en 

lichamelijke beperking mee te maken kunnen krijgen. 

Activiteit 2 

Maak de vragen bij praktijk 1 en bij praktijk 2. Kijk na met behulp van het antwoordmodel 

van ThiemeMeulenhoff 




B2 Ervaringsdeskundige 

Resultaat De student maakt kennis met de bestaans- en 

gezondheidsproblemen waar een ervaringsdeskundige van 

een chronische ziekte/ lichamelijke beperking mee leeft. 

Praktische voorbereiding De docent nodigt een chronisch zieke of lichamelijk 

gehandicapte uit om in de klas over haar/ zijn ervaringen te 

vertellen. Je kunt je interesse voor een bepaalde ziekte of 

aandoening kenbaar maken, dit kan helaas niet altijd 

ingewilligd worden. Formuleer met een paar medestudenten 

vragen die je aan de ervaringsdeskundige kunt stellen. 

Theorie Naar keuze, ter voorbereiding op de ziekte of aandoening die 

de gast heeft. 

locatie theorielokaal 

Evaluatie Met gast, meestal op haar/zijn initiatief. 

Daarna klassikaal met docent en door het maken van de 

Werkproces 

competentie 

Verplicht/ keuze Keuze 

Activiteit 

evaluatievragen 




F, D, R, K ,E. 

Woon de gastles gegeven van een ervaringsdeskundige (MEE) met een chronische ziekte 

bij. Ga in gesprek over haar/ zijn ervaringen m.b.t. de ziekte en/of beperking(en). 

Werkwijze: 

1. Stel je op de hoogte wanneer en hoe laat de persoon (personen) bij jullie in de klas op 

bezoek komt (komen). Informeer naar wat persoonlijke gegevens om het bezoek voor te 

bereiden. Het is de gewoonte dat de klas een attentie verzorgt voor de gast(en) die in de 

klas komt (komen). Wie van de klas gaat dat verzorgen en wat mag dat kosten? Maak 

daar afspraken over. 

2. Bereid individueel het bezoek voor door je te verdiepen in de ziekte/ handicap die de 

persoon heeft. Wat zou je daarover willen weten? Probeer vooral vragen voor te bereiden 

die te maken hebben met het leven met die desbetreffende ziekte of handicap. Kijk eens 

op de website van stichting MEE. www.handicap.info 

3. Luister naar het verhaal wat de persoon te vertellen heeft. Stel de vragen die je hebt. 

Nog even om te weten: 

De persoon waar het om gaat zal vergezeld worden door een begeleider van stichting MEE. 

Deze begeleider zal de chronisch zieke/ gehandicapte ondersteunen daar waar nodig is. 

Bijvoorbeeld: iemand met MS is snel vermoeid en kan problemen hebben iets onder 

woorden te brengen. De begeleider kan dan helpen als de persoon dat aangeeft. De 

begeleider hoeft geen presentje te krijgen, de gast graag wel. 




Evaluatie: 

. 

1. Ethisch en integer handelen: Verschillen tussen mensen respecteren: 

Kon je naar de zorgvrager luisteren zonder te oordelen? Motiveer je antwoord. 

2. Op de behoefte van de klant richten: 

Kon je blijven opletten of deze zorgvrager iets nodig had, kon je aansluiten bij 

behoeften en verwachtingen? Motiveer je antwoord. 

3. Vakdeskundigheid: 

Welke bestaansproblemen en gezondheidsproblemen zijn naar voren komen? 

Wat heb je van het verhaal geleerd? 




B2. Visie op zorg 

Resultaat Je hebt kennis over de inrichting van de zorg voor mensen met 

een chronische aandoening en de factoren die hier invloed op 

hebben. 

Praktische 

Zorg voor je boek en voor een computer 

voorbereiding 

Theorie Theorieboek verplegen van zorgvragers van chronische zieke 

zorgvragers . 

Oriëntatie op de zorgcategorie, 2 de zorg voor cliënten met een 

chronische somatische aandoening” 

Locatie Theorielokaal, studieruimte 

Evaluatie Kijk de vragen na m.b.v. antwoordmodel in ondersteunende 

materialen en van het boek en bespreek ze met een 

Werkproces 

competentie 

medestudent. 


Activiteit 1 

Maak de onderstaande vragen m.b.v. het boek. 




R op de behoeften en verwachtingen van de ‘klant’ richten 


N onderzoeken 

Vragen: 

1. Welke factoren hebben invloed op de verandering in de zorg voor mensen met een 

chronische somatische aandoening. Leg uit waarom. 

2. Leg de begrippen autonomie en empowerment uit en verduidelijk dit met een voorbeeld. 

3. Onderzoek de ontwikkelingen in het zorgaanbod voor zorgvragers met een chronische 

somatische aandoening. 




B2 Eindpresentatie Chronisch zieke 

Resultaat Een presentatie over verpleegkundige zorg voor chronisch 

zieke zorgvragers met CVA, MS, Parkinson en chronisch pijn 

Praktische voorbereiding Stem met de groep af wie welk onderwerp gaat uitwerken en 

met welke medestudenten je deze presentatie gaat doen. Zoek 

uit welke hulpmiddelen je nodig hebt voor de presentatie, zoals 

computer, flappen/stiften. 

Theorie Aansluitend op het onderwerp 

Locatie Leslokaal. 

Evaluatie Evaluatie met behulp van presentatie criteria. 

Werkprocessen en 

competenties 


Activiteit 



monitore gezondheid 

K. Vakdeskundigheid 

J Formuleren en rapporteren 

E Samenwerken en overleggen, 

Q plannen en organiseren. 

Houd samen met 2 à 3 medestudenten een presentatie over de verpleegkundige zorg voor 

chronisch zieke zorgvragers 

Werkwijze: 

1. Bepaal met welke studenten je de presentatie wil gaan houden. 

2. Kies uit één van de onderstaande onderwerpen: 

CVA 

MS 

Chronische pijn 

3. Bereid de presentatie voor. Maak hiervoor gebruik van het document: “Een presentatie 

houden”. Dit kan je vinden bij het ondersteunende materiaal van dit thema. 

4. Houd de presentatie op het afgesproken tijdstip. 

Richtlijn voor tijdsduur presentatie: minimaal 25 minuten. 

5. Evalueer volgens criteria. 




Zorgvragers met MS 

Activiteiten datum paraaf 

DVD Multiple sclerose 

Kennistaak MS 

Verplegen van een zorgvrager met MS 

PAAF 

Kijkactiviteit MS 

Opdracht MS 

Oriëntatie MS 



Voedingsleer 

VDL artikel een gezonde leefstijl en MS 




B2 DVD Multiple sclerose 

Resultaat De student kan de gevolgen van MS op lichamelijk, psychisch 

en sociaal gebied herkennen en beschrijven aan de hand van 

Praktische 

voorbereiding 

een DVD over MS 

Zorg dat je beschikking hebt over theorieboek verplegen van 

chronische zieken, lichamelijk gehandicapten en revaliderende. 

Haal de DVD “BN-ers in de zorg, MS en stem af wanneer je deze 

gaat bekijken. Overleg met de docent welke andere DVD je ook 

kan bekijken 

Theorie Zorg dat je beschikking hebt over theorieboek verplegen van 

chronische zieken, lichamelijk gehandicapten en revaliderende; 

thema MS 

Locatie OLC, leslokaal 

Evaluatie Bespreek de kijkopdracht met een paar groepsgenoten en 

Werkproces 

competentie 


Activiteit 

Bekijk de DVD met behulp van de kijkopdracht. 

bespreek eventuele vragen en onduidelijkheden met de docent. 




F: ethisch en integer handelen, 

K: vakdeskundigheid toepassen 

R: op de behoeften en verwachtingen van de cliënt richten. 

D: aandacht en begrip tonen 

Vragen kijkopdracht: 

1. Welke gevolgen heeft de MS op lichamelijk gebied voor de zorgvragers? Verduidelijk dit 

met een voorbeeld van de DVD 

2. Welke gevolgen heeft de MS op psychisch gebied voor de zorgvragers? 

3. Welke gevolgen heeft de MS op sociaal gebied voor de zorgvragers? 

4. Hoe vind je dat de beide zorgvragers met hun ziekte omgaan? 

5. Hoe vind je dat de omgeving met hun ziekte omgaat? 




B2 Kennistaak MS 

Resultaat De student toont aan kennis te hebben van het ziektebeeld MS 

en de bestaansproblemen bij MS 

Praktische 


voorbereiding 

chronische zieken, lichamelijk gehandicapten en revaliderende 

en zorg voor een computer 


gehandicapten en revaliderende; thema MS 


Tijdsduur 

Evaluatie Evaluatie met behulp van antwoordmodel. Vraag zo nodig 

verduidelijking aan de docent. 

Werkproces 


competentie 



K. Vakdeskundigheid toepassen 


Activiteit 

Beschrijf het ziektebeeld MS en de bijbehorende bestaansproblemen aan de hand van 

onderstaande vragen. 

Beschrijf de bestaansproblemen van zorgvragers met MS 

Maak hierbij gebruik van de gezondheidspatronen volgens Gordon: 

1. Patroon van gezondheidsbeleving en instandhouding. 

2. voeding en stofwisselingspatroon. 

3. Uitscheidingspatroon. 

4. Activiteitenpatroon. 

5. Slaap en rustpatroon. 

6. Cognitie en waarnemingspatroon. 

7. Zelfbelevingspatroon. 

8. Rollen en relatie patroon. 

9. Seksualiteit en voortplantingspatroon. 

10. Stressverwerkings patroon. 

11. Waarde en levensovertuigingpatroon. 




B2 Verplegen van een zorgvrager met MS 

Resultaat Je weet welke interventies worden toegepast bij vermoeidheid, 

blaasstoornissen en spasticiteit. 

Praktische 

Neem je boek mee en zorg voor een computer. 

voorbereiding 

Bestudeer theorie over MS 

Theorie Boek: Verplegen van mensen met chronisch somatische 

aandoeningen. Thema verplegen van cliënten met MS 

Locatie Theorielokaal, studieruimte, thuis 

Evaluatie Bespreek de antwoorden met een medestudent en breng 

eventuele vragen en onduidelijkheden naar voren bij de docent. 

Werkproces 

1.1, 1.2 Biedt persoonlijke verzorging, observeert en monitort 

competentie 





Activiteit 

Zoek uit wat de verpleegkundige interventies zijn bij vermoeidheid, blaasstoornissen en 

spasticiteit en bespreek dit met een medestudent. 




B2 PAAF Oriëntatie MS 

Resultaat Een ingevuld mindmap ter oriëntatie op de zorgvrager met een 

MS 

Praktische 

voorbereiding 

Neem je boeken mee. 

Theorie Boek: inwendige geneeskunde, onderwerp MS 

Basisboek pathologie 

Locatie Theorielokaal/ studieruimte 

Evaluatie Je kijkt de activiteit na m.b.v. antwoordmodel. 

Werkproces 

1.1 

competentie 

K vakdeskundigheid 


Activiteit 

Vul de onderstaande mindmap in. 

Zorgvrager met M.S. 

locatie aandoening 

.. 

.. 

.. 

Onderzoeken 

.. 

.. 

.. 

Complicaties 

.. 

.. 

.. 

Oorzaken 

.. 

.. 

.. 

Verschijnselen 

Behandeling 




B2 PAAF kijkactiviteit MS 

Resultaat oriëntatie op de zorgvrager met MS 

Praktische 

voorbereiding 

Haal de DVD multiple sclerose 606.1 16417 of reserveer hem. 

Stem met de medestudenten af wanneer je deze wilt bekijken. 

Theorie Boek: inwendige geneeskunde, onderwerp MS 

Basisboek pathologie 



Werkproces 

competentie 


Activiteit 

Bekijk de DVD en maak de onderstaande vragen. 

1) Wat zijn de eerste symptomen van M.S. 





2) Wat zijn de onderzoeken die bij een zorgvrager met M.S. worden gedaan? 

3) Wat is er dan zichtbaar? 

4) Waar treedt deze ziekte op in het lichaam? 

5) Wat is de oorzaak van de klachten die bij M.S. optreden? 

6) Wat kan het verloop van de ziekte zijn? 

7) Wat zijn verschijnselen van M.S.? 

8) Wat is de oorzaak van het ontstaan van M.S.? 

9) Bij welke groep mensen komt M.S. voor? 

10) Wat valt je op in de houding van Andre? 




B2 PAAF Opdracht MS 

Resultaat Je hebt kennis van het ziektebeeld MS d.m.v. het maken van de 

vragen. 

Praktische 


voorbereiding 

Theorie Boek inwendige geneeskunde; onderwerp MS 

Internet gebruik, bijv: 

http://nl.wikipedia.org/wiki/Multiple_sclerose 

http://www.ms-gateway.nl/ms-in-het-kort/de-vormen 

van-ms 


Evaluatie Kijk de vragen na m.b.v. antwoordmodel en bespreek vragen en 

onduidelijkheden met de inhoudsdeskundige 

Werkproces 


competentie 



K. vakdeskundigheid 

Activiteit 

Maak onderstaande vragen met een paar medestudenten of individueel. 

MS is een ziekte van het zenuwstelsel. 

1) 

Hieronder zie je een anatomische afbeelding van een zenuw. 

Wat is de Latijnse naam voor een zenuw? 

……………………… 

2) 

Benoem de nummers en vertel in het kort wat de functie van de verschillende onderdelen 

zijn. 

1……………………………………… 

2……………………………………… 

3……………………………………… 

4………………………………………. 

5………………………………………… 


1 



6………………………………………. 

2 

3 

4 

5 

6 

3) 

Welk gedeelte van een zenuw is aangedaan bij MS? 

………………………………… 

4) 

Wat is er precies aan de hand met dit gedeelte? 

……………………………………… 

5) 

als je weet in welk onderdeel van de zenuw de ziekte van MS huist en je weet de functie van 

dit onderdeel, kun je ook de meeste symptomen begrijpen die een zorgvrager met MS heeft. 

Benoem zoveel symptomen, welke bij een zorgvrager met MS kunnen optreden 

………………………………………………. 







6) 

De werkelijke oorzaak van MS is nog niet helder. Wat zijn de mogelijke oorzaken waaraan 

gedacht wordt. Benoem hierbij ook welke oorzaak momenteel als meest aangenomen wordt 

gezien. 

…………………………………………………. 

7) 

Wat is de verhouding van voorkomen van de ziekte tussen mannen en vrouwen? 

…………………………………………… 

8) 

Wat is bij mensen met MS in de beginfase de meest voorkomende klacht? 

………………………………………………… 

MS is een chronisch verlopend ziekte beeld die vaak gepaard gaan met perioden van 

exacerbaties of schubs en perioden van remissies. 

9) 

Wat is een exacerbatie? 

………………………………………………… 

10) 

Wat is een schub? 

………………………………………………….. 

11) 

Wat is een remissie? 

………………………………………………….. 

12) 

Je hebt al eerder in deze opdracht de symptomen benoemd. Uiteindelijk zal de plaats waar 

de plaques(verhardingen) zich bevinden mede bepalen welke symptomen op de voorgrond 

treden. 

Wat zijn kenmerkende symptomen bij zorgvragers met plaques in de kleine hersenen? 

…………………………………………………………… 

13) 

welke symptomen zijn prominent aanwezig bij mensen met plaques in het piramidale 

systeem? 

………………………………………. 




Piramidaal systeem 

14) 

Uiteindelijk wordt MS ingedeeld in 4 vormen. 

Welke zijn dit? 

……………………… 

15) 

Wat voor soort medicijnen krijgen mensen met MS? 

……………………………………………. 




B2 PAAF zenuwstelsel 1 

Resultaat Je hebt kennis van het zenuwstelsel 

Praktische 

voorbereiding 

Neem je anatomieboek mee. 

Theorie Anatomie en fysiologie van de mens 

Hoofdstuk zenuwstelsel 


Evaluatie Kijk je antwoorden na m.b.v. het antwoordmodel. 

Werkproces 

1.1 en 1.2 Biedt persoonlijke verzorging, observeert en monitort 

competentie 





Activiteit 

Maak onderstaande vragen. Dit is een herhalingsopdracht, probeer zoveel mogelijk uit het 

hoofd te beantwoorden, indien nodig, gebruik je het anatomieboek. 

Zenuwstelsel 

Het zenuwstelsel kan ingedeeld worden op 2 manieren: op basis van de ligging in het 

lichaam of op basis van de werking. 

We spreken ook wel over: 

1. anatomische indeling 

2. fysiologische indeling 

(1) De anatomische indeling is: 

1. a. 

b. 

c. 

d 

2. a. 

b. 

c. 

(2) De fysiologische indeling is: 

1. of 

2. of deze is weer te verdelen in: 

a. 

b. 

Beschrijf de taak van de onderdelen van de fysiologische indeling. 

(3) Wanneer is het zenuwstelsel genoemd bij 2a actief? 

(4) Wanneer is het zenuwstelsel genoemd bij 2b actief? 

(5) Waarom kun je beter niet meteen gaan sporten als je net het diner hebt gebruikt? 

(6) Waar komt het begin van de impulsen vandaan als je van plan bent om te gaan lopen? 

………… 

(7) Hoe komt die impuls bij de bovenbeenspier? Via ……… 




B2 PAAF Zenuwweefsel 2 

Resultaat Je hebt kennis van het zenuwweefsel/zenuwen door de vragen 

te maken 

Praktische 

Neem je boek mee. 

voorbereiding 

Theorie Anatomie en fysiologie van de mens onderwerp het 

zenuwstelsel. 


Evaluatie Kijk de vragen na m.b.v. het antwoordmodel. Bespreek eventuele 

vragen en onduidelijkheden na met de inhoudsdeskundige. 

Werkproces 


competentie 





Activiteit 

Maak onderstaande vragen over het zenuwweefsel. 

Gebruik voor deze opdracht het boek Anatomie en Fysiologie 

Evenals er spierweefsel en vetweefsel is, hebben we in ons lichaam ook 

zenuwweefsel. 

(1) Dit bestaat uit 2 soorten cellen: 

1. …… of … 

2. ….. of … 

zenuwweefsel 

(2) Benoem de onderdelen van een zenuwcel: 

(3) Er zijn 3 soorten zenuwcellen en hun taak is: 

1. 

2. 

3. 

De steuncellen of de (4) …… bevinden zich alleen in het centrale 

zenuwstelsel, hun taak is: (5) …. 

Een ander woord voor impuls is (6) ………… op deze manier kunnen zenuwen 

een boodschap overdragen. Zij kunnen dit overdragen aan verschillende soorten cellen, 

namelijk (7) ………… ………………. en ……………………. De 

plaats van overdracht tussen 2 uiteinden van een zenuw noemen we de (8) ………… 

of spleet. 




Aan het eind van een axon of neuriet wordt de impuls overgedragen aan een andere neuriet. 

Dit gebeurt d.m.v. neurotransmitters, dit zijn (9) ….. 

Enkele neurotransmitters zijn: 

(10) 

Bij welke ziekte is er een tekort aan een bepaalde 

neurotransmitter? (11) .. 

Om de neurieten zit een wit gekleurd materiaal, dit heet (12) 

……………. En voorkomt kortsluiting tussen de 

verschillende neurieten. Zo is er in het zenuwweefsel witte 

stof (dit zijn de neurieten) en grijze stof, dat zijn de (13) 

……… 

Een aantal neurieten bij elkaar noemt men een zenuw. Een aantal zenuwen bij elkaar noemt 

men een plexus. Jij kunt een plexus vinden in de (14) ………….. en in de ………………. 




B2 VDL artikel Een gezonde leefstijl bij MS 

Resultaat De student heeft het artikel gelezen over een gezonde leefstijl 

bij MS 

Praktische voorbereiding geen 

Theorie Artikel: Een gezonde leefstijl bij MS (uit het ondersteunend 

materiaal) 

Locatie theorielokaal 

Werkproces 

Competentie 

Verplicht/keuze Keuze 

Activiteit 1 

Lees het artikel over een gezonde leefstijl bij MS 

1.8 verpleegkundige zorg en ondersteuning bieden in specifieke 

branche 

K. vakdeskundigheid toepassen. 




Verplegen van zorgvragers met Parkinson 

Activiteiten 

Verpleegkunde 

Zorgplan Parkinson 

Kennistaak Parkinson 

PAAF 

Kijkactiviteit parkinson 

Oriëntatie parkinson 

Parkinson 

VDL 

VDL artikel parkinson en voeding 

Voeding en parkinson 







B2 Kennistaak Parkinson 

Resultaat De student toont aan kennis te hebben van de ziekte van 

Parkinson en de gezondheids- en bestaansproblemen bij 

Praktische 

voorbereiding 

Parkinson 


chronische zieken, lichamelijk gehandicapten en revaliderende 

en zorg voor een computer 


gehandicapten en revaliderende; thema verplegen van cliënten 

met de ziekte van Parkinson 



Werkproces 

competentie 

Verplicht/keuze BOL: verplicht 

BBL: keuze 

Activiteit 






Beschrijf de ziekte van Parkinson en de bijbehorende gezondheids- en bestaansproblemen, 

aan de hand van onderstaande vragen. 

Noteer van de ziekte van Parkinson: 

1. Hoe is het ontstaan? 

2. Wat zijn de verschijnselen? 

3. Eventuele complicaties of bijzonderheden? 

4. Behandeling. 

Noteer de gezondheids- en bestaansproblemen. Maak hierbij gebruik van de 

gezondheidspatronen volgens Gordon: 

1. Patroon van gezondheidsbeleving en instandhouding. 

2. voeding en stofwisselingspatroon. 

3. Uitscheidingspatroon. 

4. Activiteitenpatroon. 

5. Slaap en rustpatroon. 

6. Cognitie en waarnemingspatroon. 

7. Zelfbelevingspatroon. 

8. Rollen en relatie patroon. 

9. Seksualiteit en voortplantingspatroon. 

10. Stressverwerkings patroon. 

11. Waarde en levensovertuigingpatroon. 




B1 Zorgplan Parkinson 

Resultaat De student heeft een zorgplan gemaakt voor een zorgvrager met 

Parkinson 

Praktische 

Zorg dat je beschikking hebt over een computer en internet. 

voorbereiding 

Zorg dat je beschikt over het boek chronische somatische 

aandoeningen 

Spreek af met welke studiegenoten jij deze activiteit gaat 

uitvoeren 

Theorie Hoofdstuk over Parkinson 

Tijd 3 uur 

Locatie School of thuis, internetaansluiting 

Evaluatie Bespreek de uitkomst van deze activiteit met studiegenoten 

Werkproces 

1.1 verpleegplan opstellen 

Competentie 

F. formuleren en rapporteren 

K. vakdeskundigheid vergroten 

M. analyseren 


Activiteit 1: 

Maak een zorgplan voor een zorgvrager met Parkinson 




B2 Verplegen van een zorgvrager met Parkinson 

Resultaat Je weet de belangrijkste aandachtspunten bij de ziekte van 

Parkinson en je weet de specifieke aandachtspunten bij lopen, 

transfers en bij eten en drinken. 

Praktische 

voorbereiding 

Je oefent met de transfers. 


Reserveer het praktijklokaal om de transfers te oefenen. Stem af 

met een paar groepsgenoten wanneer je dit gaat doen en zorg 

voor camera om de activiteit te filmen. 

Theorie Boek: Verplegen van chronisch zieken, lichamelijk 

gehandicapten en revaliderende; thema verplegen van cliënten 

met ziekte van Atkinson. 




Bespreek met de inhoudsdeskundige of je de vaardigheden op 

Werkproces 

competentie 

Verplicht/keuze BOL/BBL: verplicht 

BBL verkort: keuze 

Activiteit 1 

een juiste manier hebt toegepast door de film te tonen. 





Zoek uit wat de verpleegkundige aandachtspunten en de specifieke aandachtspunten bij 

lopen, transfers en eten- en drinken zijn bij de ziekte van Parkinson. 

Activiteit 2 

Oefen in het praktijklokaal hoe je een zorgvrager met Parkinson uit bed haalt en hoe je helpt 

bij opstaan uit de stoel. 

Werkwijze 

Formeer een groep van 3 studenten en ga naar het praktijklokaal. 

Eén student is verpleegkundige, Eén is een zorgvrager met de ziekte van Parkinson 

en één filmt de transfers. 

Wissel hierna van rol en zorg ervoor dat ieder een keer verpleegkundige is geweest. 

Bespreek de transfers met elkaar en met de inhoudsdeskundige. 




B2 PAAF Oriëntatie Parkinson 

Resultaat Je oriënteert je op de pathologie van de ziekte van Parkinson 

m.b.v. een mindmap. 

Praktische 


voorbereiding 

Bestudeer theorie over de ziekte van Parkinson 

Theorie Boek inwendige geneeskunde; onderwerp ziekte van Parkinson. 

Boek: het verplegen van zorgvragers met chronisch zieke 

aandoeningen 


Evaluatie Kijk de opdracht na m.b.v. het antwoordmodel. Stel eventuele 

vragen en onduidelijkheden aan de inhoudsdeskundige 

Werkproces 


competentie 





Activiteit 

Maak onderstaande mindmap. 




Zorgvrager met Parkinson 

locatie aandoening 

.. 

.. 

.. 

Onderzoeken 

.. 

.. 

.. 

Complicaties 

.. 

.. 

.. 

Oorzaken 

.. 

.. 

.. 

Verschijnselen verschijnselen 

.. lange termijn 

.. 

.. 

prognose 

stadia 

Behandeling 

Albeda College Branche Gezondheidszorg 38 

?? 

.. 

.. 

..



B2 PAAF Kijkactiviteit Parkinson 

Resultaat Je oriënteert je op de pathologie van de ziekte van Parkinson 

d.m.v. een DVD 

Praktische 

Haal de Dvd De ziekte van Parkinson 606.1 0000321 of 

voorbereiding 

reserveer deze. Stem met medestudenten af wanneer je deze 

gaat bekijken. 

Theorie Boek inwendige geneeskunde 

Het verplegen van zorgvragers met chronisch zieke 

aandoeningen. Thema: verplegen van cliënten met de ziekte van 

Parkinson. 


Evaluatie Bespreek de antwoorden met de medestudenten en breng 

vragen en onduidelijkheden naar voren bij de 

inhoudsdeskundige. 

Werkproces 


competentie 





Activiteit 

Maak de onderstaande kijkactiviteit en bespreek de antwoorden met je medestudenten. 

Kijkactiviteit 

1) Beschrijf de verschijnselen die je ziet bij een zorgvrager. 

2) Wat zijn symptomen die de zorgvragers ervaren? 

3) Hoe is het verstandelijke vermogen van een zorgvrager met Parkinson 

4) Wat is de oorzaak van de ziekte van Parkinson 

5) Welke stof is te weinig aanwezig? 

6) Wat is de behandeling? 

7) Is de ziekte te genezen? 

8) Wat is het verloop van de ziekte? 

9) Wat zijn de psychosociale gevolgen van de ziekte van Parkinson? 

10) Wat zijn de bijwerkingen van de medicatie. 




B2 PAAF Parkinson 

Resultaat Een folder waarin de kennis van de pathologie van de ziekte van 

Parkinson wordt beschreven. 

Praktische 

Neem je boek mee en zorg voor een computer. Stem deze 

voorbereiding 

activiteit met een medestudent om samen te maken. 

Theorie Boek inwendige geneeskunde; 

Het verplegen van chronisch zieken, lichamelijk gehandicapten 

en revaliderende; onderwerp ziekte van Parkinson 

programma Publisher 


Tijdsduur 

Evaluatie Bespreek de folder met de inhoudsdeskundige. 

Werkproces 


competentie 


monitore gezondheid + 1.6 

K, I en L 


Activiteit 

Werk deze onderstaande vragen uit en verwerk deze in een patiënten folder. 

Werkwijze: 

Stem met een medestudent af wanneer je deze activiteit gaat doen. 

Vragen: 

- wat is de pathologie 

- wat is de oorzaak en waar is dit gelegen (stukje anatomie) 

- wat zijn de verschijnselen 

- wat zijn de onderzoeken 

- wat zijn de behandelmogelijkheden 

- eventuele complicaties 

Bedenk dat de informatie in duidelijke eenvoudige taal wordt 

weergegeven, zonder plak- of knipwerk. 

Maak de folder overzichtelijk en voeg voor plaatjes toe. Je kunt eventueel het programma 

Publisher gebruiken. 




B2 VDL artikel lezen over Parkinson en voeding 

Resultaat De student heeft het artikel gelezen over Parkinson en voeding 


Theorie Artikel Parkinson en voeding (uit het ondersteunend materiaal) 


Evaluatie geen 

Werkproces 

Competentie 


Activiteit 1 

Lees het artikel over Parkinson en voeding 


branche 





B2 Voeding en ziekte van Parkinson 

Resultaat Je hebt een folder over voeding bij de ziekte van Parkinson 

gemaakt en deze aan de groep getoond. 

Praktische 

Neem je boek Verplegen van chronisch zieken, lichamelijk 

voorbereiding 

gehandicapten en revaliderende mee en zorg voor een 

computer. Deze opdracht vind je ook bij MS en CVA. Stem met 

de grote groep af wie welk ziektebeeld gaat uitwerken 

Theorie Boek: Verplegen van chronisch zieken, lichamelijk 

gehandicapten en revaliderende; onderwerp Ziekte van 

Parkinson 

internet 

Locatie Theorielokaal, OLC 

Evaluatie Bespreek de folder in de groep m.b.v. beoordelingscriteria en 

met de inhoudsdeskundige. 

Werkproces 


competentie 




Verplicht/keuze BOL: verplicht 

BBL-BBL verkort: keuze 

Activiteit 

Maak een voorlichtingsfolder van twee A4-tjes over eten en drinken bij een zorgvrager met 

de ziekte van Parkinson. 

Werkwijze: 

Stem met een 2-3 medestudenten af wanneer je aan deze activiteit wil werken. 

Verwerk de onderstaande vragen in de folder: 

1. Vertel in het kort wat de aandoening inhoudt 

2. Welke gevolgen kan deze ziekte hebben voor eten en drinken. 

3. Geef tips met betrekking tot eten en drinken om zo de maaltijden of de therapie voor 

deze doelgroep beter te laten verlopen. 

4. Sluit af met een adres, site, telefoonnummer etc. waar meer informatie kan worden 

gevonden voor deze doelgroep. 

Let bij het maken van de folder ook op de volgende zaken: 

Correct Nederlands 

Gebruik woorden die te begrijpen zijn voor de doelgroep 

aantrekkelijke lay-out. 

Beoordelingscriteria: 

1. Zijn de bovenstaande vragen in de folder verwerkt? 

2. Zijn de tips m.b.t. eten en drinken duidelijk beschreven? 

3. Is de folder in correct Nederlands beschreven 

4. Is de informatie duidelijk beschreven voor de doelgroep? 

5. Is het een aantrekkelijke lay-out? 







Verplegen van zorgvragers met CVA 

Activiteiten 

Verpleegkunde 

Kennistaak CVA 

Hulpmiddelen toepassen 

Verplegen van een zorgvrager met een CVA 

Neurorevalidatie bij een CVA 

PAAF 

Basiskennis hersenen 

CVA 

Oriëntatie CVA + kijkactiviteit en mindmap 

Zelftest hersenen 

Voedingsleer 


Voorlichtingsfolder MS Parkinson CVA 







B2 Kennistaak CVA 

Resultaat De student heeft de gezondheids en - bestaansproblemen van 

zorgvragers met een CVA in kaart gebracht 

Praktische 


voorbereiding 

zorgvragers van chronische zieke zorgvragers 

Theorie Thema CVA 




Werkproces 


competentie 




Activiteit 

Beschrijf de gezondheids- en bestaansproblemen bij een CVA. Maak hierbij gebruik van de 

gezondheidspatronen volgens Gordon: 

Patroon van gezondheidsbeleving en instandhouding. 

Voeding en stofwisselingspatroon. 

Uitscheidingspatroon. 

Activiteitenpatroon. 

Slaap en rustpatroon. 

Cognitie en waarnemingspatroon. 

Zelfbelevingspatroon. 

Rollen en relatie patroon. 

Seksualiteit en voortplantingspatroon. 

Stressverwerkings patroon. 

Waarde en levensovertuigingpatroon. 




B1B2 Verplegen van een zorgvrager met een CVA 

Resultaat Je weet welke interventies worden toegepast bij communicatie 

stoornissen, motorische problemen en neglect t.g.v. een CVA 

Praktische 


voorbereiding 

Theorie Boek: Verplegen van zorgvragers met chronisch zieke 

aandoeningen: thema verplegen van cliënten met een CVA 




Werkproces 

1.1, 1.2 Biedt persoonlijke verzorging, observeert en monitort 

competentie 





Activiteit 

Zoek uit wat de verpleegkundige interventies zijn bij communicatie stoornissen, motorische 

problemen en neglect t.g.v. een CVA en bespreek dit met een medestudent. 




B2 Hulpmiddelen toepassen 

Resultaat Een overzicht met hulpmiddelen die de zelfredzaamheid en 

welbevinden van een zorgvrager met een CVA kan vergroten. 

Praktische voorbereiding Zorg dat je beschikking hebt over een computer en internet. 

Je kan deze activiteit individueel uitvoeren of met een klein 

groepje, afstemmen. 

Hulpmiddelen bak in praktijklokaal 


gehandicapten en revaliderende; thema CVA; internet 

Locatie Leslokaal, OLC, thuis 

Evaluatie Vergelijk je activiteit met andere deelnemers en vraag om 

feedback. 

Werkproces en 

Aandacht en begrip tonen, begeleiden, vakdeskundigheid 

competentie 

toepassen. 

Verplicht/keuze BBOL-BBL: verplicht 

BBL-verkort: keuze 

Leeractiviteit 

Zoek voor zorgvragers met een CVA hulpmiddelen uit die hun zelfredzaamheid en 

welbevinden zal vergroten. Je doet dit m.b.v. onderstaande casus. 

Werkwijze: 

1. Lees de onderstaande casus door. 

Casus 

Jij en je team hebben aan een wedstrijd meegedaan die uitgeschreven was door een 

fabrikant in medische hulpmiddelen. Jullie hebben de eerste prijs gewonnen en die houdt het 

volgende in: 

Jullie mogen voor 50.000 euro, specifiek voor zorgvragers met een CVA van jullie afdeling, 

hulpmiddelen uitzoeken. De voorwaarde is wel dat je duidelijk kan beargumenteren waarom 

deze hulpmiddelen voor de bewoners / patiënten noodzakelijk zijn. Omschrijf volgens dit 

criterium wat je allemaal uit wil zoeken om de zorg te vergemakkelijken en de 

zelfredzaamheid en welbevinden van de zorgvragers te verhogen. 

2. Als je via internet gaat zoeken kan je dit vinden onder de categorie medische 

hulpmiddelen. 

3. Maak een schriftelijk overzicht van de hulpmiddelen die uitgezocht zijn. Beargumenteer 

duidelijk waarom er gekozen is voor de uitgezochte hulpmiddelen. Tevens mag het 

budget van 50.000 euro niet overschreden worden. 




B2 Neurorevalidatie bij een CVA 

Resultaat Je hebt kennis over neurorevalidatie door de vragen ten maken. 

Praktische 

voorbereiding 

Neem je boek Verplegen van zorgvragers met chronisch zieke 

aandoeningen. Bestudeer theorie over het onderwerp CVA en 

neurorevalidatie 

Theorie CVA 

Internet: richtlijnen neurorevalidatie 

Locatie Theorielokaal, OLC, thuis 

Evaluatie Kijk de vragen na m.b.v. antwoordmodel 

Werkproces 

competentie 


Activiteit 1 

Maak de onderstaande vragen. 




K. vakdeskundigheid 

Vragen: 

1. Wat wordt er verstaan onder neurorevalidatie bij een zorgvrager met een CVA? 

2. Welke disciplines houden zich hier mee bezig? 

3. Op welke problemen richt de neurorevalidatie zich? 




B2 PAAF basiskennis hersenen 

Resultaat Je hebt basiskennis over de hersenen 

Praktische 

voorbereiding 

Neem je boek mee en haal de dvd uit de mediatheek 




Evaluatie Kijk de antwoorden na m.b.v. het antwoordmodel en bespreek 

vragen en onduidelijkheden met de inhoudsdeskundige 

Werkproces 


competentie 





Activiteit 1 

Maak onderstaande vragen. 

Activiteit 2 

Bekijk de dvd mens en lichaam over de hersenen. 

Hersenen 

(1) De hersenen kunnen we onderverdelen in 4 onderdelen: 

1. 

2. 

3. 

4. 

De grote hersenen (cerebrum) bestaan uit 2 hemisferen( = (2) …………………) Deze zijn 

verbonden door (3) …… Aan de buitenkant van de grote hersenen 

ligt de (4) …………. 

Noem enkele functies van de grote hersenen. (5) … 

(6) De grote hersenen hebben verbindingen met: 

1. 

2. 

3. 

4. 

De open ruimte in de grote hersenen noemen we: (7)….. deze is gevuld met (8) … 







(9) De tussenhersenen bestaat uit: 

1. 

De functie hiervan is: 

2. 


Deze heeft een verbinding met ….. en stuurt deze aan. 

3. 


Uit de hersenstam ontspringen 12 paar hersenzenuwen. Dit zijn zenuwen die niet met het 

ruggenmerg mee gaan, maar al eerder naar hoger gelegen delen van het hoofd gaan. 

In de hersenstam bevindt zich: (10) 

1. 


2. 


3. 


4. 


hersenstam 

Kleine hersenen 

De kleine hersenen of (11)….. zorgen voor (12) Zijn staan 

daarom in verbinding met de rest van het centrale zenuwstelsel. 

Wat gebeurd er als de kleine hersenen beschadigd zijn en waarom? (13) 

Het ruggenmerg loopt door (14) …… Het begint (15) ……………. En 

eindigt (16) …. Hoeveel ruggenmergszenuwen ontspringen uit het 

ruggenmerg? (17) .. 

Deze ruggenmerg zenuwen noemen we ook wel (18) …. 

Bij volwassenen bevat het wervelkanaal vanaf de tweede lendewervel geen ruggenmerg 

meer, wat zit er dan in het wervelkanaal? (19) 




Waarom neemt men een lumbaalpunctie van de liquor onder L2? 

(20) 

Soms heeft een beweging al plaats gevonden voordat we er ons bewust 

van zijn, denk aan het branden van je vinger. Hoe noemen we zo’n 

beweging? (21) ……… 

Beschrijf hoe dit werkt. 

Noem nog een aantal reflexen. (22) 

(23) Om de hersenen en ruggenmerg heen zitten 3 vliezen: 

1. of … 

2. of … 

3. of … 

Beschrijf de ligging en functie van de 3 vliezen: bekijk ook figuur 12.40 

Het hersenvocht of (24) … wordt gemaakt door (25) … 

Waar loopt het hersenvocht doorheen? (26) 

Waarin wordt het hersenvocht weer opgenomen? (27) 

Wat is de taak van het hersenvocht? (28) 

1. 

2. 

3. 

4. 

Wat gebeurt er als er teveel hersenvocht is? (29) 

De bloedcirculatie van de hersenen is goed geregeld. De hersenen ontvangen bloed van 2 

paar slagaders; nl: (30) 

1. 

2. 

Hoe zijn deze weer met elkaar verbonden? (31) 

Welke slagaders komen daar weer uit? (32) 

Via welke aders wordt het bloed weer afgevoerd? (33) 




Het limbische systeem omvat de volgende onderdelen: (34) 

1. 

2. 

3. 

Dit is een samenwerkend systeem en regelt emoties. 

Daarom gaan emoties gepaard met lichamelijke reacties. Geef hier voorbeelden van. (35) 

Het limbische systeem is ook betrokken bij pijn. Daarom zie je bij pijn ook een aantal andere 

reacties. Geef hier voorbeelden van. (36) 

Hoe zou je de pijnbeleving kunnen verminderen als we ‘gebruik’ maken van het limbische 

systeem? (37) 




B2 PAAF Oriëntatie CVA 

Resultaat De student heeft zich een beeld gevormd van een zorgvrager 

met CVA 

Praktische 

Neem je boeken mee. 

voorbereiding 

Boek: inwendige geneeskunde onderwerp CVA en Basisboek 

pathologie 

Theorie CVA 



Werkproces 


competentie 





Activiteit 1 

Bekijk onderstaande folder op internet van de Nederlandse Hartstichting 

Een beroerte, en dan? 

http://webshop.hartstichting.nl/Producten/Producten.aspx?CatID=79&pID=2513 

Activiteit 2 

Bekijk de dvd CVA deel I 613.2 11418 in de mediatheek. 

en maak onderstaande vragen. 

1) Wat betekent de afkorting C.V.A.? 

2) Wat kunnen de oorzaken van een C.V.A. zijn? 

3) Wat zijn de verschijnselen in de acute fase? 

4) Wat is een T.I.A.? 

5) Waar in de hersenen treedt een C.V.A. meestal op? 

6) Wat is het verschil tussen de linker en de rechter hersenhelft? 

7) Welke stoornissen zijn mogelijk bij een C.V.A.? 

8) Beschrijf deze stoornissen. 

Activiteit 3 

Vul de onderstaande mindmap in op de volgende bladzijde 




Zorgvrager met C.V.A. 

wat is een C.V.A. 

.. 

.. 

.. 

.. Oorzaken 

embolie 

.. 

.. 

.. 

.. 

onderzoeken 

.. 

.. 

.. 

behandeling 

Verschijnselen korte termijn lange termijn 

.. 

.. 

.. 

.. 

.. 

.. 

.. 

.. 

.. afasie 

.. 

.. 

prognose 

.. 

.. 

links rechts 

verpleegkundige aandachtspunten 

.. 

?? .. 




B2 PAAF CVA 

Resultaat Je hebt kennis van de pathologie CVA door de vragen te maken. 

Praktische Neem je boeken mee en zorg voor een computer 

voorbereiding 

Theorie Basisboek pathologie; onderwerp CVA 

Boek inwendige geneeskunde 

http://www.hartstichting.nl/9800/13341/15244/brochure_beroerte_ 

en_dan 

http://www.hersenstichting.nl/alles-overhersenen/hersenaandoeningen/beroerte.html 

Locatie Theorielokaal/ studieruimte/thuis 

Evaluatie Kijk de vragen na m.b.v. antwoordmodel en bespreek vragen en 

onduidelijkheden met medestudenten en met de inhoudsdeskundige. 

Werkproces 2.1 

competentie K vakdeskundigheid 


Activiteit 

Maak de onderstaande vragen. 

Wat betekenen de letters CVA? CVA = …………………………………………………… 

Vertaal de afkorting naar nederlandse termen 

Een CVA wordt ook wel een beroerte genoemd. 

Er zijn 2 vormen van een CVA te onderscheiden: 

a. …………………………………… 

b. …………………………………… 

1. Onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen 

( we spreken ook wel van een afsluiting of een 

…………………………………..)kan worden 

veroorzaakt door: 

a. ………………………………………………… 

b. ………………………………………………… 

c. ………………………………………………… 

Een embolie in een hersenslagader kan 

afkomstig zijn uit: 

2. Een bloeding [= hemorrhagie/apoplexie] in de hersenen kan worden veroorzaakt door: 

a. ………………………………………………… 

b. ………………………………………………… 

Welke vorm komt het meest voor? ….. 




Afhankelijk van de tijd die nodig is om een CVA te herstellen worden verschillende termen 

gebruikt voor een infarct. Leg uit wat de volgende aandoeningen betekenen en wat de 

prognose is: 

- TIA 

- RIND 

- CVA 

Benoem de risicofactoren voor een CVA: 

…………………………………………………………………………………………………………… 

…………………………………………………………………………………………………………… 

…………………………………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………………………………………………….. 

…………………………………………………………………………………………………………… 

Hieronder volgt een aantal beweringen over risicofactoren/oorzaken van een CVA. Geef aan 

of de bewering juist [J] is of onjuist [O]. 

a. Roken verhoogt de kans op een CVA. J/O 

b. Hypertensie geeft geen verhoogde kans op een CVA. J/O 

c. De Hartstichting betaalt ook onderzoek naar CVA. J/O 

d. Een CVA wordt altijd voorafgegaan door een TIA. J/O 

e. CVA komt niet voor bij kinderen. J/O 

f. Een onbloedig CVA komt vaker voor dan een hersenbloeding. J/O 

g. CVA is een belangrijke doodsoorzaak in Nederland. J/O 

h. Slagaderverkalking is de onderliggende oorzaak voor de meeste CVA’s. J/O 

symptomen 

Waar zit de bloeding of het infarct als de linkerzijde van het lichaam verlamd is? 

Beschrijf de symptomen van een CVA: 

1. op het gebied van de motoriek: 

- tonus: 

Wat is het verschil tussen paralyse en parese? 

Paralyse = 

…………………………………………………… 

Parese = 

…………………………………………………… 

De verlamming bij een CVA verandert in de loop van 

de tijd. Wat is in het begin kenmerkend voor de 

verlamming en hoe is de verlamming na ca. 4 weken? 

In het begin is de verlamming …………………………………………………… 

Na ca. 4 weken is de verlamming …………………………………………………… 

Welke gevolgen heeft deze verandering voor de houding van de zorgvrager? 

…………………………………………………………………………………………………… 




2. op het gebied van de sensoriek: 

3. op het gebied van de visus: 

Er zijn echter ook cognitieve stoornissen. (cognitie = ………………… ) 

Beschrijf de volgende symptomen: 

- afasie 

Bij een zogenaamde motorische afasie kan de zorgvrager niet 

…………………………………………………………………………………………; 

Een zorgvrager met een zogenaamde sensorische afasie heeft een probleem 

met …………………………………………………………………………………… 

Bij een rechtszijdige parese heeft de zorgvrager veel vaker een afasie. Hoe komt dat? 

…………………………………………………………………………………………………… 

De volgende verschijnselen kunnen ook aanwezig zijn bij een CVA. Vertaal onderstaande 

woorden: 

- apraxie 

- agnosie 

- neglect 

- ataxie 

- amnesie 

Depressie 

De tekeningen zijn gemaakt door iemand met neglect; 

stelselmatig wordt de linkerzijde veronachtzaamd. 

Verdere verschijnselen kunnen zijn: vermoeidheid – incontinentie 

– schouderpijn – verandering van persoonlijkheid (ook op 

seksueel gebied) – emotioneel labiel 

Is er een verschil in de verschijnselen tussen een CVA links en een CVA rechts? 

Zo ja, welke? 

Er is een grote verscheidenheid in CVA zorgvragers, de verschijnselen hangen sterk af van 

de oorzaak, de locatie en de grootte van het infarct/bloeding!! 

Daarom is elke CVA zorgvrager anders!! 

Welke onderzoeken zijn mogelijk bij een CVA vermoeden? 




Wat zijn de mogelijkheden van behandelen? 

Waarom is snel behandelen belangrijk? 

Het meeste herstel van een CVA is binnen 6 weken. Na 3 tot 6 maanden vindt verder herstel 

plaats, maar na 2 jaar is geen herstel meer mogelijk. 

Welke disciplines zijn betrokken bij de CVA zorgvrager? 

Benoem aandachtspunten bij de verpleging van een zorgvrager met een CVA. 

Benoem de volgende begrippen: 

a. hemiplegie = 

b. ataxie = 

c. afasie = 

d. dysartrie = 

e. paresthesie = 

f. anesthesie = 

g. hyperesthesie = 

h. hypotonie = 

i. hypertonie = 

j. hemianopsie = 




B2 PAAF Zelftest hersenen 

Resultaat Je hebt basiskennis over de hersenen getest 

Praktische 

voorbereiding 

Neem je boek mee. 




Evaluatie Kijk de antwoorden na m.b.v. het antwoordmodel 

Werkproces 


competentie 





Activiteit 

Maak de onderstaande zelftest. 

1.De formatio reticularis regelt … 

a. het dorstgevoel 

b. het hongergevoel 

c. het slaap-waak ritme 

d. het emotionele gedrag 

2.De formatio reticularis is betrokken bij de regulatie van … 

a. het bewustzijnsniveua van het centrale zenuwstelsel 

b. het emotionele gedrag 

c. aangeleerde motoriek (bv pianospelen) 

d. aangeleerde reflexen 

3. De hersenzenuwen ontspringen uit: 

a. het ruggenmerg 

b. de grote hersenen 

c. de kleine hersenen 

d. de hersenstam 

4.Het cerebellum ontvangt impulsen uit: 

a. de grote hersenen 

b. het evenwichtsorgaan 

c. het ruggenmerg 

d. alle bovengenoemde plaatsen 

5. De thalamus reguleert onder andere: 

a. de mate van geconcentreerdheid op een bepaalde bezigheid 

b. het dorstgevoel en de aandrang om te drinken 

c. de nierreflex 

d. de hormoonproductie in de hypofyse 




6. In welk deel van het centrale zenuwstelsel ligt een temperatuurregulatiecentrum? 

a. in het cerebellum 

b. in het cerebrum 

c. in de hypothalamus 

d. in de thalamus 

7. De verbinding tussen de hemisferen van de grote hersenen wordt gevormd door de 

a. brug van Varol 

b. piramidebaan 

c. thalamus 

d. hersenbalk 

8. Op welke plaats liggen de cellichamen van de neuronen die de piramidebanen vormen? 

a. in het ruggenmerg 

b. in het verlengde merg 

c. in de grote hersenen 

d. in de hypothalamus 

9. Het limbische systeem heeft invloed op: 

a. het denkvermogen en de mate van intelligentie 

b. de emotionaliteit van de mens 

c. het slaap-en waakritme 

d. het korte termijngeheugen 

10. Liquor cerebrospinalis wordt gevormd in: 

a. de subarachnoïdale ruimte 

b. de ventrikels 

c. de dura mater 

d. het arachnoïdea 

11. Liquor cerbrospinalis bevindt zich in: 

1. de zijventrikels 

2. het centrale kanaal in het ruggenmerg 

3. de subarachnoïdale ruimte 

a. 1 en 2 

b. 1 en 3 

c. 2 en 3 

d. 1,2 en 3 

12. I De liquor cerebrospinalis heeft een schokabsorberende functie 

II De liquor cerebrospinalis voorziet het omringende zenuwweefsel van voedingsstoffen 

a. I en II zijn juist 

b. Alleen I is juist, II is onjuist 

c. Alleen II is juist, I is onjuist 

d. I en II zijn beide onjuist 

13. Het meest inwendige vlies, direct gelegen tegen het zenuwweefsel, noemt men: 

a. arachnoïdea 

b. dura mater 

c. pia mater 

d. subarachnoïdea 




14. De bloedvoorziening van de hersenen geschiedt door de beide : 

a. aa. carotis communes 

b. aa. vertebralis 

c. aa. subclaviae 

d. aa. carotis internae en a. basilaris 

15. Een bloedvat dat vanuit de cirkel van Willis ontspringt is een: 

a. a.vertebralis - wervelslagader 

b. a.basilaris - hersenbasisslagader 

c. a.cerebri - hersenslagader 

d. a.carotis - halsslagader 





Resultaat De student heeft het artikel gelezen over CVA en voeding 


Theorie Artikel CVA en voeding (uit het ondersteunend materiaal) 


Werkproces 

Competentie 


Activiteit 1 

Lees het artikel over CVA en voeding 

CVA en voeding (artikel over AMC) 


branche 


Elk jaar worden in Nederland circa 30.000 mensen voor de eerste keer getroffen door een 

beroerte: bij 24.000 van hen gaat het om een herseninfarct, bij 4.500 om een 

hersenbloeding. Daardoor ontstaan bij 41% van de patiënten belemmeringen bij de 

dagelijkse activiteiten. Eten en drinken kunnen problemen opleveren zodat de 

voedingstoestand achteruit gaat. 'De impact van een beroerte is enorm. Daar moet je als 

beroepsbeoefenaar adequaat op inspelen.' 

Vla, pap, kwark, dikke vruchtenmoes of gepureerde groenten en aardappelen zijn 

voedingsmiddelen en gerechten die op het menu staan van menig patiënt die is getroffen 

door een beroerte. Naar schatting leven er in ons land ruim 120.000 mensen die één of 

meerdere CVA's (Cerebro Vasculair Accidenten) hebben doorgemaakt. 'Het grootste 

probleem vormt meestal het slikken,''De ernst van de klachten kan enorm verschillen. En in 

de periode na het optreden van de beroerte kan nog verbetering optreden. Soms komen ze 

bij ons binnen met een sondevoeding en gaan ze na enkele maanden weer vleeskauwend 

weg. Maar dat is een uitzondering, meestal zit het daar ergens tussen in.' 

Zichtbare en onzichtbare problemen 

Door het CVA ontstaan zowel zichtbare als minder zichtbare problemen. Een halfzijdige 

verlamming draagt doorgaans bij tot motorisch functieverlies zodat het gebruik van 

maaltijden en tussendoortjes niet meer vanzelfsprekend gaat. Dysfagie kan voedingstekorten 

veroorzaken, zodat de voedingstoestand van de CVA- patiënt verslechtert. Een beroerte kan 

ook leiden tot gedragsstoornissen en ernstige vergeetachtigheid. Het CVA heeft doorgaans 

dus ingrijpende gevolgen voor de kwaliteit van leven van de patiënt en partner.”Alles gaat zo 

vreselijk traag, ook het eten kost enorm veel tijd.Realiseert iemand zich bijvoorbeeld dat 

sommige patiënten na het CVA maar de helft van hun bord zien?” Ik sprak iemand die dat 

oploste door halverwege de maaltijd het bord een slag te keren. 

Niet goed kunnen kauwen en slikken 

Slikstoornissen komen veel voor bij de CVA-patiënten. Ze hangen samen met de 

sensomotorische uitval zoals bijvoorbeeld vertraagde slik- en hoestreflex, verlies van 

stemkwaliteit en min of meer ernstige spraakstoornis. Het niet goed kunnen kauwen en 

slikken en/of het aanzuigen van speeksel, vocht en voedsel leidt bij een groot aantal 

patiënten tot een te geringe voedselinneming of aspiratiepneumonie. De voedingstoestand 

verslechtert, de opnameduur wordt langer, er is grotere kans op ontslag naar een 




verpleeghuis en op overlijden. Patiënten die geen voeding per os krijgen, worden 

intraveneus gevoed of per sonde. In de Consensus Beroerte wordt geadviseerd om een 

PEG-sonde aan te leggen als de sondevoeding langer dan twee weken zal moeten worden 

gegeven. Interventie van de diëtist is nodig om de voedingstoestand te verbeteren c.q te 

handhaven. Dat is met name van belang bij de overgang naar een voeding per os en bij 

gewijzigde consistentie om de energie-inneming in overeenstemming met de 

energiebehoefte te brengen. 

Arts en verpleging bepalen of het nodig is dat de diëtist voor consult langs komt. 'Zij stellen 

met hulp van de watersliktest vast of iemand na het CVA nog goed kan slikken. Als dat niet 

zo is dan starten we binnen een dag met sondevoeding of de patiënt krijgt een (vocht)infuus.' 

'Er wordt iedere dag gekeken - door de diëtist maar ook door de verpleging - hoe de patiënt 

reageert op de sondevoeding. We evalueren en beoordelen hoe het inmiddels gaat met 

slikken. Voor sommige patiënten geldt dat ze op een gegeven moment bijvoorbeeld toe zijn 

aan een dik vloeibare voeding. Maar anderen gaan naar het verpleeghuis met een sonde in. 

De meeste patiënten blijven maar vijf tot zes dagen in het AMC en gaan dan naar een 

verpleeghuis of een revalidatiecentrum.' 

Ongebonden of dik vloeibaar, glad- of grofgemalen 

Het eten en drinken blijft vaak een tijdrovende en vermoeiende bezigheid. De te geringe 

inneming van voedsel heeft uiteindelijk consequenties voor de voedingstoestand. Diëtist 

overlegt samen met de logopedist of iemand een dikkere of dunnere voeding zou moeten 

gebruiken. “Wordt het ongebonden of dik vloeibaar, glad- of grofgemalen? Bij een vloeibare 

voeding neemt de energiedichtheid af. Je worstelt dus altijd met de voedingstoestand van de 

patiënt.” Wekelijks in een multidisciplinair overleg worden bewoners besproken; eerst 

frequent later iets minder vaak. Spraak, begrip, maar ook het eten en drinken komen in dat 

overleg aan de orde.” 

De samenstelling van de voeding van de CVA-patiënt blijft veel aandacht vragen. Bijna altijd 

is het noodzakelijk om de voeding te verrijken. 'Het hangt af van de prognose van de patiënt. 

Is verbetering te verwachten? Voordat je het evenwicht in de voeding hebt ontdekt, ben je 

wel even bezig. Ik ben gedurende een korte periode intensief met iemand bezig: problemen 

inventariseren, oplossen, werken die oplossingen of moet er toch het een en ander 

veranderen?' Om de kwaliteit van de voeding te verbeteren maakt de diëtist gebruik van 

modules (voedingssupplementen met een hoge concentratie van één voedingsstof), van 

aanvullende voedingen of bijvoorbeeld volledige drinkvoedingen. In veel instellingen worden 

ook zelfbereide verrijkte gerechten geserveerd zoals milkshake en roomkwark. 

Tegen welke praktische problemen loopt de verpleegkundige vooral aan? 'Bij de meeste 

CVA-patiënten met slikstoornissen staan vooral kwark, vla, pap, yoghurt met een zoetmiddel 

op het menu. Dat is een probleem als iemand eigenlijk vooral van hartig houdt. En ook voor 

de mensen die wel van zuivelproducten houden, je zit wel altijd in die vlaatjes en papjes. En 

een vloeibare warme maaltijd is nu niet het toonbeeld van gezelligheid. We proberen dat 

probleem al een beetje op te lossen door de ingrediënten aardappelen, groente en vlees 

gescheiden in drie kommetjes te serveren en er geen soep van te maken. Maar groene 

groenten zien er allemaal hetzelfde uit als ze gladgemalen zijn. Op een gegeven moment is 

de patiënt die manier van eten zat.' Echt praktische oplossingen voor dat probleem zijn er 

niet. 'Wat je dan kunt doen is aandacht geven, nog eens uitleggen waarom het menu zo in 

elkaar zit, nog eens iets anders proberen.' 




Gevolgen na een CVA: 

Dysfagie is een aandoening waarbij de patiënt problemen ervaart met slikken. Er kunnen 

problemen zijn met het transporteren van voedsel van de mond naar de slokdarm. Ook kan 

het voedsel in de luchtpijp terechtkomen in plaats van in de slokdarm. Van de acute CVA 

patiënten leidt 30-50% aan dysfagie en dit kan leiden tot een verminderde voedselinname, 

ondervoeding, dehydratie en aspiratiepneumonie (longontsteking na verslikken). Patiënten 

met dysfagie kunnen voeding met een dunne consistentie vaak niet veilig slikken en zijn 

daarom aangewezen op sondevoeding of voeding met een aangepaste consistentie. De 

slikproblemen na een CVA herstellen veelal snel binnen twee weken (bij 50-70% van de 

dysfagie patiënten). Echter, bij 8-17% bestaan de problemen nog na 6 maanden. 

Vermoeidheid is na een CVA een veelvuldig voorkomend en onderschat probleem. Ernstige 

vermoeidheid wordt bij 31-50% van de CVA patiënten gezien. (Bij gezonde ouderen is dit 

30%). Vermoeidheid kan de patiënt belemmeren in het dagelijks functioneren of bij de 

actieve deelname aan revalidatie na de CVA. Door een CVA kan het vermogen om 

informatie uit de omgeving te filtreren, achteruit zijn gegaan. De patiënt ervaart hierdoor 

moeite bij het vestigen van de aandacht op één persoon of bezigheid en is snel afgeleid. Dit 

zorgt voor een verminderde alertheid in de huidige bezigheid. Bij CVA patiënten resulteert dit 

in het onvermogen om voldoende alert te zijn tijdens een gehele maaltijd. Een verminderde 

alertheid van de patiënt kan zorgen dat de patiënt onvoldoende aandacht besteed aan het 

eten en de voeding niet veilig meer geslikt wordt. 

Paralyse (verlamming) heeft meer dan 80% na een CVA. Door de paralyse kan de patiënt 

delen van het lichaam, geheel of gedeeltelijk, niet gebruiken. Een verminderd gebruik van de 

armen kan de patiënt belemmeren in het behandelen van de voeding op het bord en de 

transport naar de mond. Ook is het mogelijk dat door de paralyse de rompspieren minder 

goed functioneren, waardoor de patiënt geen goede zitpositie kan verkrijgen. Daarnaast kan 

een paralyse in het gezicht problemen geven met de mond openen, sluiten en kauwen. 

Afasie is een niet-aangeboren taalstoornis en betreft; spreken, begrijpen, lezen en schrijven. 

CVA patiënten hebben vaak problemen met het spreken en het taalbegrip. Hierdoor is het 

voor de patiënt niet mogelijk voorkeuren aan te geven met betrekking tot de bestelling van 

maaltijden. Dit kan ervoor zorgen dat de patiënt voeding krijgt die hij/zij niet lust, wat de 

voedingsinname kan verminderen. 

Stoornis in de visus (zicht) treedt bij ongeveer 10% van de patiënten op na een CVA. Deze 

stoornis beperkt zich veelal tot een verslechtering van het zicht. Ook kan het voorkomen dat 

de patiënt het volledige zicht aan één oog verliest. Dit kan de patiënt belemmeren bij het 

invullen van de menukeuze formulieren en bij het gebruiken van de maaltijd (ziet niet wat er 

op het bord ligt) 

Parese van de gezichtsspieren zorgt voor problemen met het sluiten van de 

mond. Hierdoor is het mogelijk dat de patiënt het speeksel in de mond niet goed kan slikken 

en hierdoor gaat kwijlen. Het is ook mogelijk dat de voeding uit de mond terugloopt. 

Patiënten kunnen zich hiervoor schamen, waardoor de eetsituaties vermeden worden. 

Hierdoor kan de voedingsinname verminderen 

Multidisciplinaire behandeling na CVA wordt uitgevoerd door: logopedist, diëtist, 

fysiotherapeut, ergotherapeut, verpleegkundige, arts. 

Risico op ondervoeding: CVA patiënten met ondervoeding hebben meer risico op 

complicaties, een langzaam herstel, lagere zelfredzaamheid en een langere duur van 

ziekenhuisopname. In vergelijking met gewone maaltijden levert dikvloeibare voeding minder 




energie en eiwitten. Mogelijke redenen voor de verlaagde inname hiervan zijn: minder 

variatie, minder smakelijk, slechter uiterlijk van de voeding. 

Bij CVA patiënten is het beste inzicht te krijgen in de voedingstoestand door te kijken naar 

het gewicht en het gewichtsverlies. Er zijn gevalideerde instrumenten waarmee de patiënt 

kan worden gescreend op (risico op) ondervoeding, door het stellen van een aantal 

eenvoudige vragen. Voorbeelden hiervan zijn de SNAQ, of MUST. Aan de hand van de 

uitkomsten van deze screening kunnen voedingsinterventies worden toegepast. Ondanks 

deze eenvoudige screeningsmethoden wordt slechts bij 20% van de patiënten de 

voedingstoestand bepaald en/of het gewicht gemeten. Dit kan komen door de slechte 

conditie van de patiënt of door de belasting voor de verpleegkundig. Als het gewicht en de 

voedingstoestand bij opname niet zijn bepaald, kunnen wekelijkse veranderingen tijdens 

opname minder adequaat worden opgemerkt. Bij opname na een CVA heeft 36-53% van de 

patiënten hulp nodig bij het eten. Dit kan bestaan uit het verkrijgen van de juiste zitpositie 

en het voorbereiden van het eten op het bord, tot volledige hulp bij het eten. CVA patiënten 

hebben ongeveer 20 tot 30 minuten nodig om een volledige maaltijd te eten, terwijl er in de 

praktijk meestal 10-15 minuten de tijd van verpleegkundige is om een patiënt te helpen. 

voeding met een aangepaste consistentie: Bij een CVA patiënt met dysfagie stelt een 

logopedist de veiligheid van slikken vast en alleen bij twijfel wordt een KNO arts 

ingeschakeld. Als het slikken van yoghurt en/of vla veilig verloopt, krijgt de patiënt 

dikvloeibare voeding. Deze dikvloeibare voeding wordt eerder gevoeld en daardoor veiliger 

om te slikken. Wel heeft deze groep een groter risico op dehydratie i.v.m. een lage 

vochtinname. Iedere 2-3 dagen vindt een evaluatie plaats, waarbij de logopedist wederom 

een sliktest uitvoert. Indien de slikfunctie verbeterd is kan de voeding uitgebreid worden naar 

mixvoeding, vervolgens gemalen voeding en uiteindelijk voeding zonder aangepaste 

consistentie. Deze werkwijze heeft altijd de voorkeur boven sondevoeding, maar als voeden 

per os niet veilig of onvoldoende is dan moet er voor (aanvullende) sondevoeding gekozen 

worden. Is de verwachting dat de patiënt langer dan zes weken via de sonde gevoed moet 

worden, kan een PEG (percutane endoscopische gastrostomie) overwogen worden. Indien 

sondevoeding als bijvoeding wordt gegeven, is het aan te raden deze ’s nachts te geven. 

Overdag voeden kan namelijk de eetlust remmen, waardoor de inname per os kan 

verminderen. 







Pijn 

Activiteiten 


Pijnmodel 


PAAF 

Oriëntatie pijn 

Pijn 




Pijnmodel van Loeser 

Resultaat Een tekening en een kort verslag over het model van Loeser. 

Praktische 

Neem je boek mee en zorg voor een computer 

voorbereiding 

Formeer een groep met 3 à 4 studenten; zorg voor flap en stiften. 


aandoeningen: thema verplegen van cliënten met chronische 

pijn. 


Evaluatie Bespreek het model met elkaar en Vraag zo nodig feedback van 

de docent. 

Werkproces 

1.2 

competentie 

Biedt persoonlijke verzorging 


Activiteit 

Teken op een flap het pijnmodel van Loeser en beschrijf in iedere cirkel waar het voor staat 

en wat er wordt bedoeld. Leg het uit m.b.v. voorbeelden. 

Beschrijf in een kort verslag wat het doel is en wanneer het wordt toegepast. 





Resultaat Je hebt verschillende pijnmeetinstrumenten verzameld en in het 

kort uitgelegd wat het doel is en hoe ze werken. 

Praktische 


voorbereiding 

Formeer een groep met 3 à 4 studenten; zorg voor flap en stiften. 

Theorie Boek: 

Verplegen van zorgvragers met chronisch zieke aandoeningen: 

thema verplegen van cliënten met chronische pijn. 


Evaluatie Bespreek het model met elkaar 

Vraag zo nodig feedback van de docent. 

Werkproces 

1.2 

competentie 



Activiteit 

Ga op zoek naar verschillende pijnmeetinstrumenten 

Leg in het kort uit: 

- het doel van het instrument 

- hoe werkt het instrument 

- voor en nadelen van pijnmeting 

- de taak van de verpleegkundige 





Resultaat Een ingevuld schema met verpleegkundige interventies die je 

kunt treffen bij een zorgvrager met chronische pijn. 

Praktische 


voorbereiding 


aandoeningenthema verplegen van cliënten met chronische pijn. 


Evaluatie Met behulp van het antwoordmodel en bespreken van eventuele 

vragen en onduidelijkheden met de docent 

Werkproces 

1.2 

competentie 

Biedt persoonlijke zorg (K) 

1.5 

Monitoren van zorgvrager 

1.2 

Begeleidt een zorgvrager (C, D) 

Activiteit 

Vul het onderstaande schema in met bij ieder vak minimaal 3 concrete verpleegkundige 

interventies. 

Verpleegkundige interventies Wat doe je concreet? 

Het bevorderen van medicatietrouw 

Psychosociale interventies 

Ontspannings- en afleidingstechnieken 

Het bevorderen van comfort en rust 

Het gebruik van warmte, koude en massage. 




PAAF Pijn en pijnbestrijding 

Resultaat Je hebt kennis van pijn en pijnbestrijding 

Praktische 

Neem je boek mee en stem af met een paar medestudenten 

voorbereiding 

wanneer je deze opdracht kunt doen. 

Theorie Basisboek pathologie; onderwerp pijn 


Evaluatie Nabespreking samen met je medestudenten 

Werkproces 

1.2 

competentie 




Activiteit 1 

Bespreek en maak onderstaande vragen in een groepje. 

Activiteit 1 

Bespreek onderstaande vragen in je subgroepje 

1. Inventariseer welke lichamelijke, pijnlijke dingen jullie al hebben beleefd. 

2. Pijn kun je op verschillende manieren beschrijven: 

- plaats van optreden van pijn 

- karakter van pijn (hoe voelt het aan) 

- intensiteit (sterkte) 

Maak met je groepje een lijstje van mogelijkheden hoe pijn beschreven 

kan worden. (bijv. kiespijn – zeurend – heftig) 

3. Pijn roept ook emoties op, bedenk hier voorbeelden van 

4. Verzin nog meer vragen die je zou kunnen stellen om meer te weten te komen over 

de pijn die iemand voelt 

5. Is pijn nuttig? Is pijn altijd negatief? 

6. Noteer objectieve tekenen van pijn. (Hoe kun jij zien dat ik pijn heb?) 

7. Waarom kunnen fakirs zo goed tegen pijn? Immers, op een spijkerbed liggen moet 

toch pijn doen! 




Activiteit 2 

Beantwoord de volgende vragen naar aanleiding van bestudering van de stof. 

‘Google’ indien nodig. 

1. Noem drie oorzaken van pijn. 

2. Wat is weerpijn? Geef een voorbeeld. 

3. Wat versta je onder fantoompijn? Verklaar dit fenomeen. 

4. Wat versta je onder endogene pijndemping? 

5. a. Welke drie groepen analgetica (= pijnstillers) zijn er? 

b. Noem van elke groep de belangrijkste bijwerkingen en wat daar dan 

weer tegen gegeven kan worden 

Pijnstillers kun je op een aantal verschillende manieren toedienen. Je ziet ze hieronder in schema 

weergegeven. Vertaal/omschrijf elke van onderstaande manieren. 

Oraal = 

Enteraal = 

Rectaal = Subcutaan = 

Transdermaal = 

Intramusculair = 

Intraveneus = 

Intrathecaal (spinale) 

= 

Parenteraal = 

Via een ‘ruggenprik 

Epiduraal = 




PAAF Pijn 

Resultaat Je hebt kennis van de fysiologie van pijn 

Praktische 

voorbereiding 


Theorie Basisboek pathologie; onderwerp pijn 

internet 


Evaluatie Kijk de antwoorden na m.b.v. het antwoordmodel en bespreek 

eventuele vragen en onduidelijkheden met de 

inhoudsdeskundige. 

Werkproces 

1.2 

competentie 




Activiteit 

Maak onderstaande vragen behulp van je pathologieboek en internet. 

Vragen 

Pijn = nociceptie 

Doel van pijn is: ………………………………………………………………………………… 

Waardoor voelen we pijn? Door prikkeling van:……………………………………………… 

Door het vrijkomen van serotonine, acetylcholinine, histamine, bradykinine, melkzuur, 

prostaglandine worden pijnsensoren geprikkeld. 

Deze stoffen komen vrij bij: …………………………………………………………………….. 

Wat gebeurt er als deze pijnsensoren geprikkeld worden? ………………………………… 

Op welke plaatsen in ons lichaam zitten veel pijnsensoren? 

………. 

……….. 

……….. 

………. 

Wat is het verloop van een pijnprikkel?: 

a. Zenuwvezels (snel voor acute pijn, langzaam voor chronische pijn) 

b. Ruggenmerg 

c. Thalamus 

d. Grote hersenen 

Wat is de rol van het limbische systeem? 

(zie opdracht zenuwstelsel 2) 

Het limbische systeem bestaat uit: 

1. 

2. 

3. 

Het limbische systeem is ook betrokken bij …….. 




Deze hebben dus grote invloed op de pijnbeleving. 

Voorbeelden: 

…………….. 

……………. 

Wat zijn endorfinen? ……….. 

Reactie zenuwstelsel: 

- reflex: vb………. 

- hypothalamus stimulatie: vb…………. 

- hypofyse stimulatie: vb ………………. 

- hersenschors = bewustwording: angst 

Limbisch systeem beïnvloed open afdalende banen vb…………….. 

Oorzaken pijn: 

- ontsteking: ……. 

- druk tegen weefsels: …………… 

- spierkrampen: ………… 

- ischaemie: ………….. 

- prikkeling van vliezen: …………. 

Wanneer spreken we van chronische pijn? ……. 

Wat is sensibilisatie? …… 

Soorten pijn: 

1. referred pain 

2. koliekpijn 

3. fantoompijn 

4. drukkende snoerende pijn 

Meten van pijn: Hoe? …………. 

Wat is de pijndrempel? ………… 

Wat is de pijntolerantiedrempel? ……….. 




Pijnbestrijding 

1) causale therapie: wat is causaal? …………. 

Deze kan curatief gericht zijn, dat betekent: ……………. 

Deze kan palliatief gericht zijn, dat betekent: …………… 

2) T.E.N.S. deze afkorting staat voor: ………….. 

Dat betekent: ……………….. 

3) zenuwblokkade, dat houdt in: …….. 

4) fysiotherapie, dat houdt in: ………. 

5) psychotherapie, houdt in: ……… 

6) medicamenteus: algehele of lokale pijnbestrijding 

wat is anesthesie; ………………… 

wat is analgetica: ………………… 

Perifeer werkende analgetica 

a) paracetamol; werking: 

bijwerkingen: 

b) N.S.A.I.D. = niet steroide ontstekingsremmende pijnstiller. 

Prostaglandine remmer. 

Werking: 

Bijwerking: 

Soorten; 

- diclofenac 

- ibuprogen 

- acetylsalicylzuur (ascal) 

- COX-2 remmers (bijwerkingen: ………………………….. ) 

vb. parecoxib, celebrex 

c) centraal werkende analgetica 

Opiaten: -Natuurlijke stoffen: zoals morfine en codeïne 

- synthetische stoffen: hierbij zijn chemische stoffen toegevoegd: zoals heroine 

Opioïden: 

- Lichaamseigen stoffen: deze stoffen worden door het lichaam zelf aangemaakt, 

bijvoorbeeld bij inspanning, zoals endorfine. 

- Synthetische stoffen: deze stoffen worden geheel kunstmatig in de fabriek gemaakt, 

zoals methadon 

d) spasmolytica 

e) psychofarmaca 

Manieren van toedienen: 

Hevige pijn: - pijnhorloge 

- epidurale toediening 







Circulatie2 PAAF 

Activiteiten 

Bloeddruk regulatie en nieren 

Circulatie-lymfatisch systeem 

Circulatie 







B2 PAAF bloeddruk regulatie en nieren 

Resultaat Je hebt kennis van het de regulatie van de bloeddruk 

Praktische 

voorbereiding 


Theorie Anatomie en fysiologie van de mens – circulatiestelsel en urinewegstelsel 


Evaluatie Kijk de antwoorden na m.b.v. antwoordmodel en bespreek vragen en 

onduidelijkheden met de inhoudsdeskundige. 

Werkproces 1.2 Biedt persoonlijke verzorging 

competentie K vakdeskundigheid 


Activiteit 

Maak onderstaande opdracht. 

Vind je de vragen over de nieren moeilijk, bekijk dan de opdrachten over de nieren uit de 

beginnersfase nog een keer. 

De bloeddruk 

1. Wat verstaat men onder bloeddruk? 

2. Welke bloedvaten ondervinden de grootste bloeddruk 

wisselingen en wat is daar de oorzaak van? 

3. Hoe noemen we de hoge drukfase en de lage drukfase en 

wat zijn normale waarden? 

4. Wat bepaalt de hoogte van de arteriële bloeddruk? En 

geef een korte uitleg 

5. Wat betekent vasoconstrictie en vasodilatatie? 

6. Is er in de capillairen ook sprake van een boven en een onderdruk? 

7. Wat gebeurt er met de bloeddruk naarmate we verder van het hart af meten? 

8. Wat is in de venen een bepalende factor voor de bloeddruk in de venen? 




9. Het is belangrijk dat het bloed uiteindelijk terugstroomt naar het hart, de druk is echter 

erg laag. Wat zorgt voor de veneuze terugstroom? 

10. Noem 2 redenen waarom de bloeddruk geregeld moet worden in het lichaam. 

11. Op welke 2 manieren kan de bloeddruk geregeld worden door het lichaam? 

12. Waar in het lichaam vindt de neurale regulatie plaats? 

13. Wat kunnen deze centra verzorgen? 

14. Welke 5 hormonen hebben invloed op de bloeddruk? 

15. De hormonen die de water- en zouthuishouding beïnvloeden worden in 

onderstaande vragen behandeld. Wat is de werking van de overige hormonen? 

De nieren en hun invloed op de bloeddruk 

16. 

Benoem onderstaande nummers: 

1. 

2. 

3. 

4. 

5. 

6. 

7. 

8. 

9. 




Benoem de genummerde onderdelen: 

1. 

2. 

3. 

4. 

5. 

6. 

7. 

8. 

9. 

10. 

17. 

In de nieren vinden 3 processen een rol: 

ultrafiltratie, reabsorptie en excretie. Leg uit 

wat deze begrippen betekenen. 

Een aantal hormonen spelen een rol bij de reabsorptie (het terughalen uit de voorurine)een 

rol. Sommige hormonen regelen de water- en zouthuishouding en hebben op deze manier 

invloed op de bloeddruk. 

Als er veel zout in het bloed aanwezig is, is de osmotische waarde hoog. Door er extra water 

aan toe te voegen daalt de osmotische waarde. Het regelen van de osmotische waarde 

wordt de osmoregulatie genoemd. 

Antidiuretisch hormoon (ADH) 

18. Waar wordt ADH gemaakt? 

19. Wanneer wordt er ADH aan het bloed afgegeven? 

20. Wat is het effect als ADH op de nieren? 

21. Wat is het effect van ADH op de bloeddruk? 

22. Wanneer wordt er minder ADH afgegeven aan het bloed? 

Renine 

23. Wanneer wordt het hormoon renine afgegeven? 

24. Waar wordt renine gemaakt? 

6 

4 

5 

1 

2 

3 

Albeda College Branche Gezondheidszorg 83 

7 

8 

9 

1 

0



25. 

Renine zet angiotensinogeen om in angiotensine. Wat doet angiotensine? 

a. 

b. 

c. 

26. 

Wat is de werking van aldosteron? 

27. 

Hoe noemen we de het regelmechanisme van bovengenoemde stoffen? 




B2 PAAF circulatie – lymfatisch systeem 

Resultaat Je hebt kennis van het lymfatisch systeem 

Praktische 

voorbereiding 


Theorie Anatomie en fysiologie van de mens - circulatiestelsel 





competentie Biedt persoonlijke verzorging 



Activiteit 

Maak onderstaande opdracht over het lymfatische systeem 

In de capillairen of (1)……………vindt de uitwisseling van stoffen met het omliggende 

weefsel plaats. 

Dit kan omdat de capillairen semi-permeabel, dat is (2)……………………. zijn. De stoffen 

worden uitgewisseld doordat er 2 soorten druk met elkaar in balans zijn, namelijk: (3) 

1. druk 

2. druk 

Vocht dat niet terugkeert naar de capillairen noemen we (4) …………. 

Dit wordt opgenomen door (5)……………………. 

Doordat deze grote openingen hebben kunnen ze naast vocht ook makkelijk (6) …….. 

opnemen. 

Lymfe bevat: (7) 

a. ………… 

b. de voedingsstof ………….. 

c. de leukocyt type …………. 

d. vet 

Het lymfatisch systeem bestaat uit 2 onderdelen, namelijk: 

1. lymfevatstelsel 

2. lymfatische organen, deze organen bevatten het soort weefsel namelijk: (8)…………. 

Dit weefsel bevat veel (soort leucocyt) (9)…………………….. en 

……………………bindweefsel. 

Omdat het veel leucocyten bevat speelt dit weefsel een belangrijke rol in de (10) 

……………… van ons lichaam. 




1. Het lymfevatstelsel. 

Wat zit er in de wand van de lymfevaten? (11) ………….. 

……….. Wat zorgt ervoor dat de lymfe in de richting van het 

hart stroomt? (12) ………. 

In welke 2 buizen wordt de lymfe verzameld? (13) 

...................... en ……………………… 

Waar komt uiteindelijk de lymfe in terecht? 

(14)………………………….. 

Wat kan er dus gebeuren met een bacterie die in het weefsel zat en door een lymfevat is 

opgenomen? (15) …………… 

2. lymfatische organen. 

a. lymfeknopen. Beschrijf de bouw van een lymfeknoop. (16) 

Waar kunnen we veel lymfeknopen vinden? (17) …………….. 

Wat filteren de lymfeknopen?(18) .................. 

Bij welke ziekte worden lymfeknopen verwijderd en waarom? (19) 

b. milt. Beschrijf de bouw van de milt. (20) 

Wat zijn de functies van de milt? (21) 

1. 

2. 

3. 

4. 

5. 

c. zwezerik. Beschrijf de bouw van de zwezerik, Latijnse woord is (22)………. 

Wat is de functie van de zwezerik? (23) ………. 

d. amandelen. Welke 2 soorten zijn er (ook Latijnse naam).(24) …………………. 

Wat is de functie hiervan? (25) …………… 

De taak van het lymfatisch systeem in zijn geheel is afvoer en afweer. 




B2 PAAF circulatie 

Resultaat Je hebt kennis van de circulatie. 

Praktische 

voorbereiding 







competentie Biedt persoonlijke verzorging 



Activiteit 

Maak onderstaande opdracht. Dit is een herhaling van de opdrachten over de circulatie. 

Probeer deze opdracht zoveel mogelijk uit je hoofd te maken. De kennis heb je nodig voor 

de andere opdrachten. 

Circulatie 

Wat betekenen onderstaande woorden? 

1. arteria = 

2. atrium = 

3. diastole = 

4. erytrocyt = 

5. fagocytose = 

6. myocard = 

7. septum = 

8. tonsillen = 

9. vasoconstrictie = 

10. ventrikel = 

Lichaamsvloeistoffen en hart 

Welke stoffen worden door de bloedcirculatie aan en afgevoerd? 

1. 

2. 

3. 

4. 

De wand van het hart bestaat uit een aantal lagen. Deze lagen van binnen naar buiten zijn: 

1. 

2. 

3. 

4. 




Wat bevindt zich tussen 3 en 4? …… en waarom?....... 

Welke laag is het dikst? … 

Is er nog verschil in wanddikte tussen de rechter- en linker kamer? 

Waarom is dat? 

Het hart trekt samen door het prikkelgeleidingssysteem. 

Het prikkelgeleidingsysteem van het hart bestaat uit de volgende onderdelen: 

1. 

2. 

3. 

4. 

Als de kamers of de boezems van het hart in 

diastole zijn , zijn deze … 

Dan vullen deze delen zich met bloed. Als de 

kamers in diastole zijn dan zijn de A.V. kleppen 

……….. en de halvemaanvormige kleppen ….. 

Als het hart (de kamers) in systole zijn, dan zijn 

deze ….. 

Het bloed gaat dan naar de ……. 

De A.V. kleppen zijn ……… en de halvemaanvormige kleppen zijn …… 

Het hart is een orgaan wat zelf ook van bloed voorzien moet worden. 

Dit gebeurt door: ……… in het latijn: … 

De afvoer wordt gedaan door:…….. in het latijn: … 

De bloedvaten komen van: … en worden afgevoerd door: …… 

Het bloed komt het hart binnen in de . . . . . . . . . . . . . . . . . 

via de . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

Het bloed verlaat het hart uit de . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

via de . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

De circulatie 

Bloedvaten die het bloed van het hart afvoeren noemen we arteriën (afkorting is a.) dit zijn 

de ………………………. Kleine bloedvaten die het bloed van het hart afvoeren noemen we 

………………. Of ………………….. de meest dunne bloedvaten zijn de ……………….. of de 

…………………… 

Bloedvaten die het bloed naar het hart toe voeren zijn de ………………. (afkorting is v.) of 

……………. Kleine bloedvaten die het bloed richting hart voeren zijn de …………. 

Of ………………….. 

Wat is het verloop van de kleine circulatie? Via welke (slag)aderen verloopt deze? 

Wat is het verloop van de grote circulatie? Via welke (slag)aderen verloopt deze? 




Via welke 2 bloedvaten krijgt de lever bloed? …… 

Welke is zuurstofrijk ? …………….. 

Hoe komt het dat het bloed in de poortader rijk is aan voedingsstoffen? …………………. 

Bouw bloedvaten 

Grote bloedvaten (slagaders en aders) zijn in het algemeen opgebouwd uit 

3 lagen: een binnenste, een middelste en een buitenste laag. De middelste laag varieert 

nogal. 

Deze lagen heten: 

1…………………………………… of ……………….. 

Deze bestaat uit: 

2…………………………………….of………………… 


3…………………………………….of………………… 


De dunste bloedvaten zijn haarvaten, die in het Latijn ………………………… heten. 

De membraan van deze haarvaten is semi-permeabel dat wil zeggen ………………………… 

Deze zorgen voor de uitwisseling van stoffen met het weefsel. 

Vul het volgende schema in: 

1. verloop ten opzichte van 

het hart 

2. zuurstof 

3. stroomsnelheid 

4. bloeddruk 

5. wand 

6. ligging 

7. kleppen 

SLAGADERS 

………………………… 

………………………… 

………………………… 

………………………… 

………………………… 

………………………… 

………………………… 

ADERS 

………………………… 

………………………… 

………………………… 

………………………… 

………………………… 

………………………… 

………………………… 

Een volwassene heeft ……. liter bloed. 

Het bloed bestaat voor ……… procent uit plasma en voor ... …… procent uit cellen. 

De hematocriet is de verhouding van de hoeveelheid ………………………… op de 

hoeveelheid ………………………… 

Het bepalen van de hematocriet kan van een bijdrage leveren voor het stellen van de 

diagnose. 




Samenstelling van het bloed 

BLOEDPLASMA bestaat uit verschillende onderdelen: 

1. 

2. 

3. 

4. 

Alle eiwitten tezamen geven het bloed een bepaalde ………………………… druk. 

Dit is belangrijk voor de ………………….. 

BLOEDCELLEN 

De 3 soorten bloedcellen: 

1) …………………………….. Latijnse naam: 

2) …………………………….. Latijnse naam: 

3)……………………………… Latijnse naam: 

Welke komen het meeste voor? …….. 

Waar worden de rode bloedcellen afgebroken? ................................... 

Hoe heet het afvalproduct? ... 

Waar wordt het afvalproduct uit het bloed gehaald en waar gaat het vervolgens heen? 

Welke voedingsstof hebben we nodig om rode bloedcellen te maken? …………. 

Wat is de naam voor de situatie die kan ontstaan als er te weinig rode bloedcellen zijn? 

……………. (Latijnse naam …………………) 

Wat merkt een zorgvrager daarvan? …………. 

Welke 3 soorten witte bloedcellen zijn er: 

1)………… 

2)………… 

3)………… 

Globaal gezien is de taak van witte bloedcellen: ………………… 

2 soorten witte bloedcellen zijn betrokken bij de fagocytose, dat is ………………….. 

De witte bloedcel die verantwoordelijk is voor de immuniteit is ……………………. 

De bloedplaatjes of de ………………………… leven maar kort. 

Hun taak is ……………. 

Zij worden gemaakt in ……………………….. 

BLOEDSTELPING 

Na een verwonding moet het bloedverlies minimaal blijven en neemt 

het lichaam maatregelen. Die bestaat uit: 

a. of (Latijnse naam) 

b. 

c. 

d. of (Latijnse naam) 




Beschrijf wat er gebeurt bij a. ………………….. 

Er ontstaat dan een ………………… 

Wat kleeft er aan elkaar bij b. 

Soms ontstaat een stolsel in een bloedvat zonder dat er een 

uitwendige wond is, maar doordat de binnenkant van het bloedvat 

onregelmatig is. De bloedplaatjes geven hun stof af en het 

stollingsproces komt op gang. 

Als dit losschiet is er sprake van een ………… 

Als dit een bloedvat afsluit ontstaat er een ………………… 

Dit treedt vaak op in: 

1. 

2. 

3. 

De afweer 

Het lichaam wordt belaagd door allerlei ziekteverwekkers, zoals ………………………. 

……………………………………………………………. 

We moeten beschermd worden voor deze ziekteverwekkers, dit kan op verschillende 

manieren. 

De aspecifieke of algemene afweer bestaat uit: 

De specifieke afweer wordt uitgevoerd door bloedcellen, nl: .... 

Deze maken dan: ................... 

De ziekteverwekkers noemen we ook wel: ............ 

Bij het binnendringen van ziektekiemen ontstaat een ontstekingsproces. Een ontsteking is 

……………………………………………. 

Bij een ontsteking zien we 5 verschijnselen: 

1. 

2. 

3. 

4. 

5. 

Leg uit wat immuniteit is. 




We kunnen immuun worden op 4 verschillende manieren en geef bij elke manier een uitleg: 

a. 

b. 

c. 

d. 

De bloeddruk 

De druk van het bloed tegen de vaatwand heet de ……………………. of de 

……………… 

Bij de arteriële bloeddruk kennen we 2 soorten bloeddruk: 

1. …………………………… als het hart: ……………………. 

2. ……………………………. als het hart: …………………… 

Het verschil tussen deze 2 heet de ……………. 

Een normale bloeddruk van een volwassene is …………………… 

Er zijn een aantal factoren die de bloeddruk beïnvloeden: 

….. 

….. 

….. 

….. 

….. 

Kent de veneuze bloeddruk een boven en een onderdruk? ………. 

Op lange termijn wordt de bloeddruk geregeld via hormonen: 

1. ……. 

Zorgt ervoor dat de nieren het water vast houden en teruggeven aan de circulatie zodat de 

bloeddruk toeneemt. 

De nieren zorgen voor de productie van………………….. dit wordt dan meer/minder? 

(streep door wat onjuist is) 

2. ….. komt van ………… 

Zorgt ervoor dat de nieren zout vast houden. Als zout vast wordt gehouden wordt er ook 

water vast gehouden en teruggeven aan het bloed. De bloeddruk gaat dan omhoog/omlaag? 

(streep door wat onjuist is) 

3. ………….. komt van …………. 

Dit zorgt (o.a.) ervoor dat de bloedvaten vernauwen. Het gevolg voor de bloeddruk is dan 

een verlaging/verhoging? (streep door wat onjuist is) 

4. ………………… 

Komt vrij bij weefselbeschadiging. Het effect van dit hormoon is:…………. 

Wat zou het effect van het hormoon adrenaline zijn op de bloeddruk? ….. 




Bloedgroepen 

Een mens kan op al zijn rode bloedcellen dus 1 soort antigeen hebben. 

Dit betekent dat er 4 verschillende soorten bloedgroepen bestaan: 

1. 

2. 

3. 

4. 

Zet achter elkaar de bloedgroepen en de antilichamen in het plasma: 

Bloedgroep antigeen op rode bloedcel antilichaam in plasma 

1. 

2. 

3. 

4. 

Welke bloedgroep komt het meest voor? …………. 

Een ontvanger mag nooit bloed ontvangen waar hij in zijn plasma een antilichaam voor heeft! 

Vul in onderstaand schema in of het goed of fout gaat als de volgende bloedgroepen worden 

gecombineerd: 

ONTVANGER→ 

A B AB O 

DONOR↓ A goed fout 

B 

AB 

O 

Naast het ABO-stelsel van het bloed is er nog een andere bloedgroep 

ontdekt: de resusfactor. 

Bij de meeste mensen bevatten de erytrocyten het antigeen D. Dit is bij .. 

% het geval. Wij noemen hen resus positief of … 

Bij de overige …% bevatten de erytrocyten geen anti D. Wij noemen hen 

resus negatief of …. 

Van nature is er in het plasma bij de resus – bloedgroep geen antilichaam 

aanwezig (dus geen anti-D) 

Dit wordt pas aangemaakt als men bloed krijgt met een resus + bloedgroep. 

Dit kan gebeuren bij ………………………….. of ……………………… 

Als deze persoon na verloop van tijd weer in contact komt met resus + bloed, 

dan wordt de antigeen D gekoppeld aan de anti-D die was gevormd. Er vindt dan 

bloedafbraak of ………….. plaats. 







Voedingsleer 

Voorlichting geven over voeding bij MS-parkinson-CVA (1 ziektebeeld naar keuze) 







B2 VDL voorlichting geven over voeding bij MS-parkinson-CVA 

Resultaat De student heeft in een rollenspel voorlichting gegeven over 

voeding aan een zorgvrager met MS, parkinson of CVA 

Praktische voorbereiding Zorg dat je beschikt over het boek chronisch somatische 

aandoeningen 

Spreek af met welke studiegenoten jij deze activiteit gaat 

uitvoeren (max. 4 studenten) 

Theorie Artikelen over voeding bij MS, parkinson of CVA in 

ondersteunend materiaal 

Theorie uit boek over MS, parkinson of CVA 

Locatie Theorielokaal, thuis, mediatheek 

Evaluatie Evalueer de uitvoer van deze activiteit met je studiegenoten en 

Werkproces 

Competentie 


Activiteit 1 

docent vdl. Stel zo nodig leervragen aan de docent vdl 

1.8 verpleegkundige zorg en ondersteuning in en specifieke 

branche 

1.6 voorlichting en instructie geven 

D. aandacht en begrip tonen 

F. formuleren en rapporteren 

I. presenteren 

K. vakdeskundigheid vergroten 

L. middelen en materialen inzetten 

M. analyseren 

R. op de behoeften en verwachtingen van de cliënt richten 

Maak een voorlichtingsfolder over voeding bij MS, parkinson of CVA (naar keuze) 

Werkwijze 

Verdeel de groep in kleinere groepen van ongeveer 3 of 4 personen 

Elk groepje bestudeerd de achtergrondinformatie uit het boek over CVA, Parkinson en 

MS en kijkt dan specifiek naar problemen met eten en drinken. Daarnaast kun je ook het 

artikel uit ondersteunend materiaal hierover lezen. 

Kies als groepje een van onderstaande onderwerpen en bereid/maak hiervan een goed 

voorbeeld dat je meeneemt naar de les. Let bij wat je maakt/meeneemt op: 

- Smakelijk uiterlijk van hetgeen je aanbiedt 

- Herkenning van product 

- energiedichtheid; het moet voldoende voedingsstoffen bevatten 

Onderwerpen waaruit je kunt kiezen: 

- Dik vloeibaar drinken 

- Dik vloeibare broodmaaltijd 

- Dik vloeibare warme maaltijd 

- Dik vloeibaar tussendoortje 

- Gemalen warme maaltijd voor kauwproblemen 

- Geschikte broodmaaltijd voor kauwproblemen 

- Energierijk tussendoortje voor slikproblemen 

- Energierijk tussendoortje voor kauwproblemen 




Motiveer je keuze en leg uit aan je studiegenoten waarom jullie denken dat het gekozen 

of gemaakte product voor deze doelgroep geschikt (CVA, of MS of Parkinson) is om te 

gebruiken. Presenteer dit aan de groep. Probeer dat uit te leggen op een manier zoals je 

dat ook bij een zorgvrager zou doen. 

Begeleid de zorgvrager (rollenspel: CVA, of MS of Parkinson) bij eten en drinken. Let 

hierbij op mogelijke problemen in het hele proces van iets uit kunnen kiezen uit een 

menukaart of het eventueel zelf kopen/bereiden van eten en drinken tot het aan tafel 

gaan en het daadwerkelijk eten of drinken van de gemaakte maaltijd, tussendoortje of 

het drinken. 




Crisissituaties 

Activiteiten 

Crisissituaties in het verpleeghuis-thuiszorg 




B3 Crisissituaties in het verpleeghuis-thuiszorg 

Resultaat De student heeft inzicht in een crisissituatie, zoals bijv. een 

verslikking, verstikking, brandwonden, een valincident of een 

vorm van agressie. 

Praktische 

Zorg dat je de beschikking hebt over een computer en internet. 

voorbereiding 

Formeer kleine groepen om deze activiteit te bespreken 

Theorie Richtlijnen agressie, valincidenten en EHBO bij bloedingen, 

verslikking enz. . Dit is afhankelijk van het ingebrachte 

onderwerp. 

Locatie School 

Evaluatie Bespreek en vergelijk je antwoorden met behulp van 

medestudenten en/ of docent 

Werkproces 

1.7 en 1.8 

competentie 

F I,K, M,T 


Activiteit 1 

Bespreek met een paar studenten de onderstaan de vragen. 

1. Heb je in de praktijk al een crisissituatie, zoals bijv. een verslikking of valpartij 

meegemaakt? 

2. Wat was je rol en beschrijf hoe deze situatie is verlopen? 

3. Wat is de taak van de verpleegkundige in zo’n situatie? 

4. Wat zijn de richtlijnen van de instelling en werd er volgens deze richtlijnen gewerkt? 

5. Hoe wordt er in de theorie (protocol) beschreven hoe je moet handelen en kwam dit 

overeen? 

6. Hoe is de nazorg voor de zorgverleners, zorgvrager en naasten verlopen? 

7. Wat heb je van de situatie geleerd?

G1B OM chronische zieke 2012-2013 - Albeda College

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?