Selectielijst Hoge Raad stcnrt 25306 2012 - Nationaal Archief

Voor de zorgdrager:
- Hoge Raad der Nederlanden
Selectielijst van de
Hoge Raad der Nederlanden
op het beleidsterrein
rechterlijke macht
1945-
Vastgesteld Staatscourant nr. 25306, 10 december 2012
1

INHOUDSOPGAVE
OVERZICHT VAN GEBRUIKTE AFKORTINGEN........................................................................................... 3
VERANTWOORDING ..................................................................................................................................... 4
Totstandkoming van de selectielijst ............................................................................................................. 4
Wettelijk kader voor de selectie van overheidsarchieven ............................................................................ 5
Het doel en de werking van de selectielijst .................................................................................................. 6
Functies van de selectielijst ......................................................................................................................... 6
Definitie, afbakening en doelstelling ............................................................................................................ 6
Cassatierechtspraak................................................................................................................................. 7
Bijzondere taken Hoge Raad en Procureur-Generaal.............................................................................. 8
HISTORISCH OVERZICHT VAN HET BELEIDSTERREIN .......................................................................... 11
Geschiedenis van de Hoge Raad tot 1838: de ontwikkeling van het instituut ........................................... 11
De Hoge Raad der Nederlanden vanaf 1838............................................................................................. 12
SELECTIEDOELSTELLING .......................................................................................................................... 14
SELECTIECRITERIA .................................................................................................................................... 14
VERSLAG VAN DE VASTSTELLINGSPROCEDURE .................................................................................. 16
LEESWIJZER VAN DE HANDELINGEN....................................................................................................... 17
ACTORENOVERZICHT ................................................................................................................................ 18
Hoge Raad der Nederlanden ..................................................................................................................... 18
SELECTIELIJST............................................................................................................................................ 20
ACTOR: HOGE RAAD DER NEDERLANDEN.............................................................................................. 20
A. PRIMAIRE PROCESSEN ......................................................................................................................... 20
Cassatierechtspraak .................................................................................................................................. 20
Algemeen ............................................................................................................................................... 20
Raad....................................................................................................................................................... 20
Civiele kamer.......................................................................................................................................... 20
Strafkamer.............................................................................................................................................. 21
Belastingkamer....................................................................................................................................... 22
Parket ..................................................................................................................................................... 22
Bijzondere taken van de Hoge Raad en de procureur generaal................................................................ 24
Overige taken............................................................................................................................................. 24
Beleid ......................................................................................................................................................... 25
Organisatie................................................................................................................................................. 26
B. SECUNDAIRE PROCESSEN ................................................................................................................... 27
Medezeggenschap..................................................................................................................................... 27
Personeel................................................................................................................................................... 27
Informatie ................................................................................................................................................... 27
Financiën ................................................................................................................................................... 28
Automatisering ........................................................................................................................................... 29
Communicatie ............................................................................................................................................ 29
GERAADPLEEGDE LITERATUUR............................................................................................................... 31
RELEVANTE WET- EN REGELGEVING...................................................................................................... 31
CONCORDANS............................................................................................................................................. 32
2

OVERZICHT VAN GEBRUIKTE AFKORTINGEN
BSD Basis Selectiedocument
DIV Documentaire informatievoorziening
EU Europese Unie
MT Managementteam
OCW Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
PIVOT Project Invoering Verkorting Overbrengingstermijn
RIO Rapport Institutioneel Onderzoek
Stb. Staatsblad
Stcrt. Staatscourant
UH Unithoofd
UWV Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen
3

VERANTWOORDING
Totstandkoming van de selectielijst
In 2008 is door de Erfgoedinspectie geconstateerd dat de Hoge Raad niet beschikt over actuele
selectielijsten. Voor selectie en vernietiging van archiefbescheiden moest de Hoge Raad op dat
moment gebruikmaken van de volgende BSD’s:
BSD Rechterlijke Macht (nr. C/S&A/06/3398 vastgesteld 18-12-2006)
BSD Gratie, gepubliceerd op 5-12-2006 in De Nederlandse Staatscourant nr. 237
Vermogensrecht, gepubliceerd op 25-3-2008 in De Nederlandse Staatscourant nr. 58
Belastingheffing, gepubliceerd op 31-5-2005 in De Nederlandse Staatscourant nr. 102 en
BSD Zorg voor de Rechtspleging 1945-2002 (nr. C/S&A/08/359 vastgesteld 28-02-2008)
Deze lijsten zijn niet voldoende actueel en toegespitst op de taken van de Hoge Raad. Dit leverde een
aantal problemen op bij de toepassing van deze selectielijsten. Verder is de Hoge Raad is bij het
opstellen van het BSD Rechterlijke Macht voor de zaakgerelateerde handelingen van de rechterlijke
macht niet betrokken geweest. Hierdoor zijn handelingen van de Hoge Raad niet juist en/of volledig in
deze lijst opgenomen.
In het BSD Belastingheffing, het BSD Vermogensrecht en het BSD Vergoeding materiële oorlogs- en
watersnoodschaden, zijn maar enkele handelingen op de Hoge Raad van toepassing. Dit leverde voor
de organisatie een zeer onoverzichtelijk beeld op.
Het BSD Neerslag handelingen Minister van Justitie beleidsterrein Zorg voor de Rechtspleging. (1945
– 2002) is opgesteld voor de bedrijfsvoering van rechterlijke organisaties.
Deze selectielijst wordt sinds 2002 vervangen door het BSD Neerslag handelingen Rechtbanken
beleidsterrein bedrijfsvoering rechterlijke macht vanaf 2002, die is opgesteld in opdracht van de Raad
voor de Rechtspraak. De Hoge Raad maakt geen deel uit van de Raad voor de Rechtspraak en kan
derhalve ook geen gebruik maken van dit BSD.
Aangezien vrijwel alle handelingen in het BSD Zorg voor de Rechtspleging zijn afgesloten, is deze lijst
voor de Hoge Raad nagenoeg onbruikbaar geworden. De Hoge Raad had dus geen mandaat meer
om archiefbestanden inzake bedrijfsvoering rechtsgeldig te vernietigen.
Hierdoor was de Hoge Raad genoodzaakt om zelf een selectielijst op te stellen.
In overleg met het Nationaal Archief en de mandaatgroep selectielijsten van de Raad voor de
Rechtspraak heeft de Hoge Raad ervoor gekozen om een organisatiespecifieke selectielijst op te
stellen in plaats van handelingen te formuleren en die in te passen in de bestaande BSD’s. Dit sluit
aan bij de trend binnen de rijksoverheid waarin steeds meer organisaties kiezen voor een eigen
selectielijst.
Een organisatiespecifieke lijst heeft als bijkomend voordeel dat het onderhoud ervan meer in eigen
hand wordt gehouden. Ook ontstond hierdoor de mogelijkheid om handelingen met een hoger
abstractieniveau te formuleren, waardoor de lijst overzichtelijker en handzamer is en minder
onderhoud vergt.
Bij het opstellen van de selectielijst is kennis genomen van bestaande selectielijsten die op de
rechterlijke macht van toepassing zijn. Waar mogelijk zijn gebruikte formuleringen, waarderingen en
termijnen overgenomen.
Gedurende het opstellen van deze selectielijst en het beschrijven van de opgenomen handelingen
heeft de archiefcommissie van de Hoge Raad in belangrijke mate advies gegeven en
verbetervoorstellen gedaan.
4

De archiefcommissie van de Hoge Raad bestaat uit de volgende leden:
- mr. C.A. Streefkerk Raadsheer
- mr. J. Storm Griffier
- mw. mr. S. van den Oever Kabinetschef Procureur-Generaal
- mw. P.D.C. van den Hatert Hoofd Administratieve Organisatie
- dhr. T. van Bree Medewerker Dossier- en Documentbeheer
Zorgdragerschap
De bedrijfsvoering van de Hoge Raad valt onder de verantwoordelijkheid van de minister van
Veiligheid en Justitie, die daartoe de Directeur Bedrijfsvoering van de Hoge raad als gemandateerde
heeft aangewezen. Het Nationaal Archief heeft bij brief van 15-9-2011 zijn akkoord bevestigd met de
zienswijze van de Hoge Raad dat de mandaatregeling van de Hoge Raad ook de bevoegdheid omvat
om de selectielijst voor de bedrijfsvoeringhandelingen van de minister voor te bereiden, vast te stellen
en ter goedkeuring in te dienen. Dit mede op basis van de mandaatregeling beheer Hoge Raad van
21 februari 2005, het beheerconvenant, de organisatieregeling beheer Hoge Raad van 21 februari
2005 en de organisatieregeling ministerie van Veiligheid en Justitie van 7 januari 2011.
Met de vaststelling van deze lijst worden de handelingen van de Hoge Raad in de volgende BSD’s
ingetrokken.
BSD Rechterlijke Macht (nr. C/S&A/06/3398 vastgesteld 18-12-2006)
BSD Gratie, gepubliceerd op 5-12-2006 in De Nederlandse Staatscourant nr. 237
Vermogensrecht, gepubliceerd op 25-3-2008 in De Nederlandse Staatscourant nr. 58
Belastingheffing, gepubliceerd op 31-5-2005 in De Nederlandse Staatscourant nr. 102
Specifieke informatie hierover is te vinden in de concordans.
In het BSD Zorg voor de Rechtspleging zijn de handelingen niet specifiek opgesteld voor de Hoge
Raad en kunnen daarom niet worden ingetrokken. De Hoge Raad zal met de inwerkingtreding van
deze nieuwe selectielijst geen gebruik (meer) maken van het BSD Zorg voor de rechtspleging.
Wettelijk kader voor de selectie van overheidsarchieven
Ingevolge artikel 3 van de Archiefwet 1995 (Stb. 1995, 276) dient de overheid haar archiefbescheiden in
goede, geordende en toegankelijke staat te brengen en te bewaren. Onder 'archiefbescheiden' worden niet
slechts papieren documenten verstaan, maar alle bescheiden - ongeacht de drager - die door een
overheidsorgaan zijn ontvangen of opgemaakt en naar hun aard bestemd zijn daaronder te berusten. Ook
digitaal vastgelegde informatie valt dus onder de werking van de archiefwetgeving.
Het in goede en geordende staat bewaren van archiefbescheiden houdt onder meer in dat een
overheidsarchief op gezette tijden wordt geschoond. In dat verband schrijft de Archiefwet 1995 (Stb. 1995,
276) zowel een vernietigingsplicht (artikel 3) als overbrengingsplicht (artikel 12) voor. Beide plichten rusten
op degene die de bestuurlijke verantwoordelijkheid draagt voor het beheer van het desbetreffende archief:
de zorgdrager.
De verplichting tot overbrenging bepaalt dat de zorgdrager zijn archiefbescheiden die niet voor vernietiging
in aanmerking komen en ouder zijn dan twintig jaar ter blijvende bewaring overbrengt naar een
archiefbewaarplaats. Wat de archiefbescheiden van de Rijksoverheid betreft, is de aangewezen
archiefbewaarplaats het Nationaal Archief in Den Haag.
In verband met de selectie van hun archiefbescheiden zijn zorgdragers op grond van artikel 5 van de
Archiefwet 1995 verplicht hiertoe selectielijsten op te stellen. In een selectielijst dient te worden
aangegeven welke archiefbescheiden voor vernietiging, dan wel voor blijvende bewaring in aanmerking
komen. Voorts dient een selectielijst de termijnen aan te geven, waarna de te vernietigen bestanddelen
dienen te worden vernietigd.
Een selectielijst is naar haar aard een duurzaam instrument. Het ligt in de rede dat een organisatie een
vastgestelde lijst niet eenmalig toepast maar (zo nodig in geactualiseerde vorm) blijft hanteren om de
periodieke aanwas van archiefmateriaal te selecteren. Een selectielijst vormt zo een belangrijk onderdeel
van het instrumentarium voor het beheer van de documentaire informatievoorziening in een
overheidsorganisatie.
5

Bij het ontwerpen van een selectielijst dient krachtens artikel 2, lid 1 van het Archiefbesluit 1995 (Stb. 1995,
671) rekening gehouden te worden met:
de taak van het desbetreffende overheidsorgaan;
de verhouding van dit overheidsorgaan tot andere overheidsorganen;
de waarde van de archiefbescheiden als bestanddeel van het cultureel erfgoed;
het belang van de in de bescheiden voorkomende gegevens voor overheidsorganen, recht- of
bewijszoekenden en historisch onderzoek.
Voorts moeten ingevolge artikel 3 van het Archiefbesluit 1995 (Stb. 1995, 671) bij het ontwerpen van een
selectielijst ten minste betrokken zijn:
een deskundige op het gebied van de organisatie en taken van het desbetreffende
overheidsorgaan;
een deskundige ten aanzien van het beheer van de archiefbescheiden van dat orgaan;
en (een vertegenwoordiger van) de Algemeen Rijksarchivaris.
Wat betreft de geldigheidsduur van de selectielijst wordt uitgegaan van de wettelijke periode van twintig jaar
vanaf de vaststelling. Dit laat uiteraard onverlet dat de selectielijst (of een bepaald onderdeel daarvan)
binnen deze termijn zal komen te vervallen, indien dit mocht worden bepaald bij de vaststelling (via de
aangewezen archiefwettelijke weg) van een nieuwe dan wel herziene selectielijst. Elke selectielijst wordt na
advies van de Raad voor Cultuur vastgesteld door de Minister van OCW en de betrokken zorgdrager(s). De
beschikking ter vaststelling van de lijsten worden in de Staatscourant gepubliceerd, de selectielijsten zelf
verschijnen na vaststelling op website van het Nationaal Archief: http://www.nationaalarchief.nl/waarderingselectie/selectielijsten
Het doel en de werking van de selectielijst
Een selectielijst heeft betrekking op het geheel van de bescheiden die de administratieve neerslag vormen
van het overheidshandelen op een bepaald beleidsterrein. Bij elke handeling is aangegeven of de
administratieve neerslag hiervan bewaard dan wel vernietigd moet worden. Er worden geen handelingen
van particuliere actoren opgenomen.
Het niveau waarop geselecteerd wordt, is dus niet dat van de stukken zelf, maar dat van de handelingen
waarvan die archiefbescheiden de administratieve neerslag vormen. Een selectielijst is derhalve geen
opsomming van (categorieën) stukken, maar een lijst van handelingen van overheidsactoren, waarbij elke
handeling is voorzien van een waardering en indien van toepassing een vernietigingstermijn.
De opgestelde ontwerp-selectielijst wordt voorgelegd aan de Raad van Cultuur en op verschillende
plaatsen ter inzage gelegd. Na eventuele wijziging van de ontwerp-selectielijst kan worden overgegaan tot
de vaststelling. Een selectielijst wordt vastgesteld in een gezamenlijk besluit van de Minister belast met het
cultuurbeleid (tegenwoordig de Minister van OCW) en de betrokken zorgdrager(s).
Functies van de selectielijst
Voor de zorgdrager is de selectielijst van belang voor de bedrijfsvoering als mogelijke basis voor
ordeningsplannen.
Voor de zorgdrager dient de selectielijst als verantwoording tegenover de recht- en
bewijszoekende burger, die de mogelijkheid heeft tijdens de ter inzage legging invloed uit te
oefenen op het bewaar- en vernietigingsbeleid (Archiefbesluit 1995, artikel 2, eerste lid, onder d).
Voor de Minister belast met het cultuurbeleid (vertegenwoordigd door de Algemeen Rijksarchivaris)
is de selectielijst de verantwoording inzake het bewaar- en vernietigingsbeleid vanuit cultureelhistorisch
belang (Archiefbesluit 1995, artikel 2, eerste lid, onder c).
Definitie, afbakening en doelstelling
De Grondwet vormt de basis voor de afbakening van de rechterlijke macht in Nederland. In artikel 116,
eerste lid wordt namelijk bepaald dat de wet de gerechten aanwijst die behoren tot de rechterlijke macht.
De wet Rechterlijke Organisatie bepaalt in artikel 1 welke gerechten dit zijn. De Hoge Raad is een van deze
gerechten en spreekt recht in cassatiezaken op het gebied van civiel-, straf-, en fiscaal recht. Daarnaast
heeft de Hoge Raad een aantal bijzondere taken.
De Hoge Raad heeft ook rechtsmacht ten aanzien van bepaalde rechtszaken in de voormalige Nederlandse
Antillen. Die rechtsmacht is gebaseerd op het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden en uitgewerkt in
de Rijkswet van 20 juli 1961, Stb. 1961, 212, houdende de "Rijkswet cassatierechtspraak voor Aruba,
6

Curaçao, Sint Maarten en voor Bonaire, Sint Eustatius en Saba". Op grond van de Cassatieregeling
heeft de Hoge Raad rechtsmacht ten aanzien van burgerlijke enstrafzaken in Aruba, Curaçao en Sint
Maarten en in de openbare lichamen Bonaire, Sint-Eustatius en Saba: in die zaken neemt de Hoge Raad
kennis van zaken waarin cassatieberoep is ingesteld tegen uitspraken in hoger beroep van het
Gemeenschappelijk Hof van Justitie van Aruba, Curaçao, Sint Maarten en van Bonaire, Sint-Eustatius en
Saba.
Cassatierechtspraak
In cassatie kunnen partijen in de gevallen en binnen de grenzen bij de wet bepaald een eis tot cassatie (dat
wil zeggen: vernietiging) instellen tegen uitspraken van met name gerechtshoven. Het doel van
cassatierechtspraak is de rechtseenheid, rechtsontwikkeling en rechtsbescherming te verzekeren en te
bevorderen. Cassatie verschilt wezenlijk van hoger beroep. In hoger beroep wordt een zaak geheel
opnieuw beoordeeld en kan dus ook een geheel nieuw onderzoek naar de feiten plaats vinden. In cassatie
kunnen alleen rechtsvragen aan de orde komen. De Hoge Raad onderzoekt daarom niet of de feiten die de
lagere rechter heeft vastgesteld juist zijn, maar alleen of het (geschreven en ongeschreven) recht, inclusief
de procesregels, juist is toegepast en of de rechter zijn uitspraak naar behoren heeft gemotiveerd. De Hoge
Raad gaat daarbij uit van de feiten die de lagere rechter heeft vastgesteld. De zaak wordt dan ook niet in
haar geheel opnieuw behandeld. De mogelijkheden om in een cassatieprocedure een eerdere rechterlijke
beslissing te vernietigen zijn derhalve beperkt.
De wetgever heeft aan de Hoge Raad de bevoegdheid verleend om beslissingen van lagere rechters te
vernietigen (casseren) als die rechters hun uitspraak onvoldoende gemotiveerd hebben, de procesregels
niet in acht hebben genomen of als hun beslissingen niet in overeenstemming zijn met het geldend recht.
De bevoegdheid van de Hoge Raad is gegrond op art. 118 van de Grondwet en nader uitgewerkt in art. 78-
81 van de Wet op de Rechterlijke Organisatie.
Uitspraken door de Hoge Raad worden door drie of vijf raadsheren gedaan. De beslissingen komen tot
stand in de raadkamer. Artikel 7 lid 3 van de Wet op de Rechterlijke Organisatie verplicht de raadsheren tot
geheimhouding van hetgeen in de raadkamer over aanhangige zaken is geuit. Van de discussies in de
raadkamer mag dus niets naar buiten komen. Het is voor derden derhalve niet kenbaar of beslissingen
unaniem of met meerderheid van stemmen zijn genomen, noch welke argumenten (anders dan die in de
uitspraak zijn vermeld) bij de beraadslaging aan de orde zijn geweest.
De bevoegdheid van de Hoge Raad strekt zich uit over een drietal rechtsgebieden, namelijk het burgerlijk
recht, het strafrecht en het belastingrecht. De Hoge Raad bestaat dan ook uit drie kamers. Elk rechtsgebied
kent zijn eigen regels en voorwaarden waaronder cassatie kan worden ingesteld en procesregels voor de
behandeling in cassatie.
Burgerlijk recht
De cassatierechtspraak van de eerste of civiele kamer van de Hoge Raad beslaat een breed terrein. Zo
behandelt deze kamer bijvoorbeeld zaken op het gebied van personen- en familierecht, erfrecht, algemeen
vermogensrecht (onder meer contractenrecht en aansprakelijkheidsrecht), verzekeringsrecht, vervoerrecht,
consumentenrecht, arbeidsrecht, huurrecht, intellectueel eigendom, maar ook beroepen van uitspraken van
de ondernemingskamer van het gerechtshof te Amsterdam en onteigeningszaken.
Het civiele proces kent een dagvaardingsprocedure en een verzoekschriftprocedure. De
dagvaardingsprocedure vangt aan met een dagvaarding, waarna de zaken op de rol worden aangebracht.
Deze zaken worden daarom ook wel rolzaken genoemd. De verzoekschriftprocedure vangt aan met een
verzoekschrift, ook wel aangeduid als rekest. Deze zaken worden daarom ook wel rekestzaken genoemd.
Elk van die twee procedures kent een eigen rechtsgang met eigen vereisten waaraan moet worden
voldaan. De wet schrijft voor welke procedure moet worden gevolgd.
In alle civiele cassatieprocedures geldt het vereiste van de verplichte procesvertegenwoordiging. Dat houdt
in dat een civiele procespartij niet zelf een cassatieprocedure mag beginnen of stappen in die procedure
mag zetten. Hij moet zich ingevolge wettelijk voorschrift gedurende de gehele procedure, alsmede voor het
bepalen van de inhoud van de klachten, laten vertegenwoordigen door een advocaat die is ingeschreven in
het arrondissement Den Haag. In civiele cassaties heeft dus de Haagse Balie het procesmonopolie, maar
er is wetgeving in voorbereiding die de hoedanigheid van advocaat bij de Hoge Raad openstelt voor
advocaten uit geheel Nederland die daartoe door de Orde van Advocaten zijn toegelaten.
Daarnaast geldt dat het instellen van cassatieberoep gebonden is aan wettelijke termijnen. De termijnen
waarbinnen cassatie moet worden ingesteld, kunnen per toepasselijke wettelijke regeling verschillen en
worden daarom hier niet vermeld. Het niet in acht nemen van de wettelijke termijnen leidt tot nietontvankelijkheid
van het cassatieberoep. Gevolg is dat de Hoge Raad de zaak niet meer inhoudelijk
behandelt en de aangevochten rechterlijke beslissing definitief wordt.
De wettelijke regeling van de cassatieprocedure in civiele zaken is te vinden in de artikelen 398-429 van het
Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering. Voor onteigeningszaken geldt de regeling van art. 52 e.v. van de
Onteigeningswet.
Strafrecht
7

De cassatierechtspraak op het gebied van het strafrecht (inclusief uitleveringen, zie a.) is in handen van de
tweede of strafkamer van de Hoge Raad. Daarnaast behandelt deze kamer ook herzieningszaken (zie b.).
a. De Hoge Raad behandelt alleen verzoeken tot uitlevering van niet EU-lidstaten. Uitlevering naar niet-EUlidstaten
vindt plaats op basis van een uitleveringsverdrag tussen Nederland en het land dat om uitlevering
verzoekt, en van de Uitleveringswet. Verzoeken tot overlevering naar een EU-lidstaat vinden plaats op
grond van de Overleveringswet. Deze zaken worden in eerste en hoogste instantie behandeld door de
rechtbank te Amsterdam.
b. Bij herzieningszaken gaat het om reeds afgedane rechtszaken waarin de vraag zich voordoet of zich een
nieuw feit – ook wel “novum” genoemd – heeft voorgedaan, nadat iemand onherroepelijk door de
strafrechter is veroordeeld. Als voorts het ernstig vermoeden bestaat dat de rechter de verdachte zou
hebben vrijgesproken, wanneer hij ten tijde van het strafproces met dat feit bekend zou zijn geweest, kan
de Hoge Raad een verzoek tot herziening gegrond oordelen. In dat geval wordt de zaak verwezen naar een
gerechtshof voor een volledig nieuwe behandeling.
Cassatieberoep tegen een uitspraak van een gerechtshof moet worden ingesteld door een verklaring af te
leggen op de griffie van het gerechtshof dat de uitspraak deed. In strafzaken mag de verdachte zelf beroep
in cassatie instellen, maar hij kan dit ook door een advocaat of een gemachtigde laten doen. De griffier van
het gerecht dat de uitspraak deed, stuurt de verklaring samen met de processtukken door naar de Hoge
Raad.
Als de Hoge Raad de processtukken (het strafdossier) van het gerechtshof heeft ontvangen, stuurt hij een
bericht aan de verdachte en in het voorkomende geval aan diens vertegenwoordiger dat op straffe van nietontvankelijkheid
binnen 60 dagen een cassatieschriftuur moet worden ingediend door een advocaat.
Wanneer geen schriftuur door een advocaat wordt ingediend, wordt de zaak niet-ontvankelijk verklaard en
niet inhoudelijk behandeld. In de schriftuur moet worden uiteengezet waarom de uitspraak van het
gerechtshof moet worden vernietigd. Wanneer voor de Hoge Raad het woord wordt gevoerd, mag dit alleen
door een advocaat. In strafzaken kan iedere advocaat die in Nederland is ingeschreven voor de verdachte
optreden.
Het instellen van cassatieberoep is, net als het instellen van hoger beroep, gebonden aan wettelijke
termijnen. De algemene regel voor het instellen van cassatieberoep in strafzaken is dat dit binnen 14 dagen
na de einduitspraak van het gerechtshof moet gebeuren. Het niet in acht nemen van de wettelijke termijnen
leidt ertoe dat het cassatieberoep niet-ontvankelijk is, zodat de Hoge Raad de zaak niet meer inhoudelijk
behandelt. De aangevochten uitspraak van het gerechtshof wordt dan definitief.
De wettelijke regeling van de cassatieprocedure in strafzaken is te vinden in de artikelen 427-448 van het
Wetboek van Strafvordering.
Belastingrecht
De derde of belastingkamer van de Hoge Raad behandelt overwegend belastingzaken. Het betreft hier
zowel belastingen en heffingen van de rijksoverheid als van lagere overheden, zoals provincies, gemeenten
en waterschappen. Daarnaast behandelt de belastingkamer cassatieberoepen tegen uitspraken van de
Centrale Raad van Beroep en van het College van Beroep voor het bedrijfsleven. Bij de laatstbedoelde
beroepen beperkt de toetsing door de Hoge Raad zich tot de toepassing van elementen van sociale
zekerheids- of subsidieregelingen die verband houden met fiscale regels en begrippen, zoals met
betrekking tot inkomen en loon. Tot de taak van de belastingkamer behoort voorts de behandeling van
cassatieberoepen tegen uitspraken van de douanekamer van het gerechtshof te Amsterdam.
In belastingzaken mogen partijen zelf beroep in cassatie instellen. Partijen kunnen zich door een
gemachtigde laten vertegenwoordigen. Slechts indien zij hun zaak door middel van een pleidooi wensen
toe te lichten, moet daarvoor een advocaat worden ingeschakeld.
Een beroepschrift in cassatie moet ondertekend zijn en van een datum zijn voorzien. Het moet ook de
argumenten bevatten op grond waarvan de opsteller van het beroepschrift meent dat de uitspraak
waartegen cassatieberoep is ingesteld moet worden vernietigd. Tevens moet een kopie van de uitspraak
van het rechtscollege dat de uitspraak deed, worden meegestuurd (bijvoorbeeld het gerechtshof of de
Centrale Raad van Beroep). Op die uitspraak is vermeld binnen welke termijn en aan welk adres het
beroepschrift moet worden verzonden.
Een beroepschrift in cassatie moet tijdig worden ingediend, derhalve binnen de termijn die vermeld is op de
bestreden uitspraak (in het algemeen 6 weken). Wanneer het beroepschrift te laat is ingediend zal het
beroep in cassatie niet-ontvankelijk worden verklaard. Dit betekent dat de Hoge Raad het cassatieberoep
niet inhoudelijk zal beoordelen en dat de bestreden uitspraak van de lagere rechter definitief wordt.
De procedureregels die van toepassing zijn op de cassatieprocedure zijn te vinden in de hoofdstukken 6 en
8 van de Algemene wet bestuursrecht en in hoofdstuk V, afdeling 4, van de Algemene wet inzake
rijksbelastingen.
Bijzondere taken Hoge Raad en de procureur-generaal bij de Hoge Raad
De Hoge Raad en de procureur-generaal bij de Hoge Raad zijn naast hun taken en bevoegdheden op het
gebied van de cassatierechtspraak door de wet belast met een aantal bijzondere taken.
8

Adviserende taak
De Hoge Raad heeft een bijzondere positie in ons rechtsbestel. Dat blijkt ook uit de adviserende taak van
de Hoge Raad en de procureur-generaal bij de Hoge Raad. Meestal wordt geadviseerd omdat daarom is
gevraagd door de regering, veelal via de minister van Veiligheid en Justitie. Een dergelijk verzoek kan zijn
gebaseerd op de artikelen 74 en 120 lid 1 van de Wet op de rechterlijke organisatie. Voorgenomen
wetgeving of bijvoorbeeld plannen die de organisatie van de rechtspraak betreffen zijn veelal aanleiding
voor een adviesaanvraag.
De ingrijpende reorganisatie van de rechterlijke macht eind negentiger jaren, die onder meer heeft geleid tot
de oprichting van de Raad voor de rechtspraak per 1 januari 2002, heeft meermalen aanleiding gegeven tot
advisering door de Hoge Raad en de procureur-generaal. De Hoge Raad en de procureur-generaal bij de
Hoge Raad plegen gezamenlijk te adviseren.
Cassatie in het belang der wet
Het belang van de cassatierechtspraak is niet alleen te vinden in de controle op de juiste toepassing van
het recht in de gegeven zaak, maar ook in de rechtseenheid en de vorming van nieuw recht. Wordt in een
bepaalde zaak geen cassatieberoep ingesteld, dan kan de Hoge Raad niet zelf oordelen over in die zaak
door een lagere rechter beoordeelde rechtsvragen. Wanneer in zo’n geval het algemeen belang
beantwoording van een rechtsvraag door de Hoge Raad wenselijk maakt, biedt de wet aan de procureurgeneraal
de mogelijkheid bij de Hoge Raad een cassatieberoep in het belang der wet in te stellen (art. 78
lid 1 Wet op de rechterlijke organisatie).
De procureur-generaal ontvangt jaarlijks tientallen verzoeken om dit buitengewoon rechtsmiddel aan te
wenden. Vaak wordt een verzoek ingegeven door onvrede met een rechterlijke uitspraak. Verzoeken zijn
afkomstig van o.a. het openbaar ministerie, andere gerechten, (semi-)overheidsinstellingen, bedrijven,
burgers en advocaten. Wanneer de Hoge Raad een uitspraak als gevolg van een cassatie in het belang der
wet vernietigt, brengt dit geen verandering in de rechten en de positie van partijen, zoals deze in de
vernietigde uitspraak zijn vastgelegd. Cassatie in het belang der wet heeft dus geen rechtsgevolgen voor de
betrokken partijen.
In het algemeen zal de procureur-generaal het instellen van een vordering tot cassatie in het belang der wet
slechts overwegen indien een voorgelegde kwestie een duidelijke, overzichtelijke rechtsvraag betreft
waarover zich uiteenlopende rechtspraak ontwikkelt. Jaarlijks ziet de procureur-generaal slechts in een
enkel geval aanleiding een vordering tot cassatie in het belang der wet bij de Hoge Raad in te dienen.
Klachtenregeling
Klachten over personen die werkzaam zijn bij een rechtbank, een gerechtshof, (het parket bij) de Hoge
Raad, de Centrale Raad van Beroep en het College van Beroep voor het bedrijfsleven, worden in eerste
instantie behandeld bij het desbetreffende gerecht. Elk gerecht heeft daarvoor een eigen klachtenregeling
vastgesteld.
Klachten over rechters in de rechtbanken en over raadsheren in de gerechtshoven en de Hoge Raad
kunnen bovendien worden behandeld door de Hoge Raad, volgens de bepalingen in de Wet op rechterlijke
organisatie (art. 13a e.v.). Deze bepalingen zijn van overeenkomstige toepassing op klachten over de
volgende functionarissen:
rechtsprekende leden van de Centrale Raad van Beroep en het College van Beroep voor het
bedrijfsleven;
niet-rechterlijke leden van de bijzondere kamers van de rechtbanken en gerechtshoven;
leden van een aantal tuchtrechtelijke colleges en de Commissie gelijke behandeling;
leden van het parket bij de Hoge Raad.
Klachtbehandeling door de Hoge Raad geschiedt op vordering door de procureur-generaal. Als de
procureur-generaal besluit een klacht voor te leggen aan de Hoge Raad vindt behandeling plaats door de
vierde kamer van de Hoge Raad. De Hoge Raad beoordeelt of de beklaagde rechter zich al dan niet
behoorlijk heeft gedragen. Dit oordeel wordt vastgelegd in een schriftelijke, gemotiveerde beslissing.
Schorsing en ontslag rechters
Vanwege de in een rechtsstaat vereiste onafhankelijkheid van rechters en van de procureur-generaal bij de
Hoge Raad schrijft de Grondwet in artikel 117 voor dat zij voor het leven worden benoemd. Ook de overige
leden van het parket bij de Hoge Raad zijn voor het leven benoemd (art. 2 Wet rechtspositie rechterlijke
ambtenaren). De Wet rechtspositie rechterlijke ambtenaren bepaalt dat het rechterlijk 'leven' in ieder geval
eindigt wanneer men 70 jaar is geworden (art. 46h lid 2). Rechters kunnen dus niet door regering of
parlement worden geschorst of ontslagen.
Toch kunnen zich situaties voordoen waarin rechters moeten kunnen worden geschorst of ontslagen,
bijvoorbeeld wanneer een rechter lichamelijk of geestelijk niet meer in staat is zijn werk te doen of wanneer
hij wegens een misdrijf is veroordeeld. In dergelijke gevallen kan de procureur-generaal bij de Hoge Raad
9

een vordering indienen tot schorsing of ontslag van een rechter (art. 111 Wet op de rechterlijke organisatie
en hoofdstuk 6A Wet rechtspositie rechterlijke ambtenaren). De vierde kamer van de Hoge Raad beslist op
die vorderingen. De procedure komt zelden voor. Een rechter die geestelijk of lichamelijk niet meer in staat
is zijn werk te doen of die ziet aankomen dat hij wegens een misdrijf zal worden veroordeeld, zal meestal
niet de ontslagprocedure afwachten, maar zelf ontslag vragen en dan is er voor de procureur-generaal of
de Hoge Raad geen taak meer weggelegd.
Ambtsmisdrijven en ambtsovertredingen
Vanouds bevat de Grondwet (art. 119) een bepaling dat hoge ambtsdragers (leden van het parlement,
ministers en staatssecretarissen) voor door hen begane ambtsmisdrijven worden berecht door een
bijzonder forum. Als bijzonder forum is aangewezen de Hoge Raad die dan recht spreekt met tien leden. De
Hoge Raad doet uitspraak in eerste en laatste instantie, dat wil zeggen dat er tegen de uitspraak van de
Hoge Raad geen hoger beroep of beroep in cassatie kan worden ingesteld.
De procureur-generaal bij de Hoge Raad is belast met de strafrechtelijke vervolging van ambtsmisdrijven en
ambtsovertredingen. Daarom is hij, evenals de andere leden van het parket, voor het leven aangesteld.
Overigens kan de procureur-generaal niet naar eigen inzicht tot strafvervolging overgaan. Hij dient daartoe
eerst opdracht te krijgen ofwel bij Koninklijk Besluit door de regering ofwel door een besluit van de Tweede
Kamer der Staten-Generaal. Een dergelijke opdracht is nog nimmer verstrekt.
10

HISTORISCH OVERZICHT VAN HET BELEIDSTERREIN
Geschiedenis van de Hoge Raad tot 1838: de ontwikkeling van het instituut
De Hoge Raad functioneert in zijn huidige vorm en benaming vanaf 1 oktober 1838, maar de contouren van
een hoogste rechtscollege in de Nederlanden beginnen zich reeds af te tekenen in de vijftiende en
zestiende eeuw tijdens de regeringsperiode van de Bourgondische en Habsburgse vorsten.
De Bourgondische-Habsburgse heerschappij
Eind veertiende eeuw bestond Nederland uit verschillende zelfstandige gebieden, steden en gewesten,
zonder enig centraal gezag. Vanaf 1384 weten de Bourgondische hertogen (Philips de Stoute, Jan zonder
Vrees, Philips de Goede, Karel de Stoute, Maria van Bourgondië) en, na de dood van Maria, de
Habsburgers (Philips de Schone, Karel V en Philips II) door huwelijk, vererving en oorlogvoering een gebied
te verwerven ongeveer zo groot als de huidige Benelux. Daarmee kwam het gezag van al deze zelfstandige
gebieden in handen van één en dezelfde persoon te liggen. De vorsten uit het Bourgondische-Habsburgse
Huis streefden er vervolgens naar deze gebieden om te vormen tot één zelfstandig rijk met een centraal
bestuur. Dat was niet eenvoudig omdat de onderdanen zich sterk verzetten tegen de centralisatiepolitiek
van deze vorsten, welk verzet een belangrijke oorzaak vormde voor de afzwering van Philips II in 1581.
Tot de centralisatiepolitiek van de Bourgondische-Habsburgse vorsten behoorde onder meer de oprichting
van centrale instellingen op het terrein van financiën, bestuur en rechtspraak. Uit de Hofraad, de
regeringsraad van de Bourgondische vorsten, die op politiek en financieel terrein en op het gebied van de
rechtspraak de vorst van advies diende, ontwikkelde zich geleidelijk een aparte afdeling: de Grote Raad
van Justitie. Dit college hield zich vanaf 1445 uitsluitend bezig met de rechtspraak en functioneerde als
hoogste gerechtshof in de Bourgondische landen. In 1473 vormde Karel de Stoute dit met hem meereizend
college om tot “Parlement” en gaf het een vaste zetel in Mechelen. Daarmee was de eerste echte voorloper
van de Hoge Raad geboren. Na de dood van Karel de Stoute in 1477 brak in reactie op zijn sterke
centralisatiepolitiek een opstand uit. Het Parlement als zodanig verdween, maar het college overleefde in
de rondreizende Hofraad van Maria van Bourgondië, om uiteindelijk onder Philips de Schone weer terug te
keren. Bij ordonnantie van 22 januari 1504 werd de Grote Raad van Mechelen erkend en permanent
gevestigd te Mechelen. Daar zou het voor de Zuidelijke Nederlanden (België en Luxemburg) tot de Franse
inval in 1795 de hoogste beroepsinstantie blijven.
De Grote Raad bestond onder meer uit een kanselier (later een president), raadsheren, een procureurgeneraal,
die als vertegenwoordiger van de vorst optrad (later met ondersteuning van de advocaat-fiscaal),
griffiers, secretarissen, deurwaarders en tenslotte klerken en boden. De raad was ingedeeld in twee
kamers, die slechts zitting mochten houden wanneer vijf raadsheren aanwezig waren. Benoeming van een
raadsheer door de vorst geschiedde op voordracht van de Grote Raad. Raadsheren waren onafzetbaar.
Uitdrukkelijk was bepaald dat de Grote Raad nooit een bevel zou mogen krijgen van de vorst of een van
zijn vertegenwoordigers om de rechtsgang te schorsen, te belemmeren of te wijzigen. De onpartijdige en
deskundige rechtspraak, vormgegeven door vooraanstaande juristen zoals Philips Wielant en Nicolaes
Everaerts, maakte de instelling tot een succes. Het aantal arresten groeide tussen omstreeks 1500 en 1550
van een jaargemiddelde van veertig naar honderdzeventig.
De Bourgondische vorsten brachten ook een professionalisering van de rechtspraak teweeg, niet alleen
door in de Grote Raad en de gewestelijke hoven nieuwe functies te installeren zoals die van president en
griffier, maar vooral door aan de benoeming de voorwaarde te verbinden dat de persoon een academische
graad in de rechten had behaald. De benoeming van geschoolde juristen in de rechtsprekende colleges
bevorderde de opname en toepassing van het Romeinse recht in ons rechtsstelsel, een ontwikkeling die
zich in de daaropvolgende eeuwen doorzette en een zekere eenvormigheid in het recht teweegbracht.
Pogingen van de Bourgondische en Habsburgse vorsten om het zeer uiteenlopende inheemse recht te
codificeren en te unificeren, mislukten echter. De bevolking, bevreesd voor aantasting van haar autonomie,
weigerde grotendeels gehoor te geven aan de vorstelijke bevelen tot optekening van het bij hen geldende
gewoonterecht. Centrale wetgeving bleef tot het einde van de achttiende eeuw zeer beperkt.
De Republiek der Verenigde Nederlanden
De opstand in 1581 maakte een einde aan het centralisatieproces van de Bourgondische-Habsburgse
vorsten. De Zuidelijke Nederlanden werden gescheiden van de Noordelijke Nederlanden. De Republiek der
Verenigde Nederlanden ontstond en vond zijn erkenning in de Vrede van Munster in 1648. De Republiek,
bestaande uit zeven provincies, was niet meer dan een unie van soevereine staten. Buitenlandse zaken
werden op unilateraal niveau in de Staten-Generaal geregeld, maar binnenlandse zaken zoals rechtspraak,
bestuur en wetgeving behoorden tot het afzonderlijke domein van elke provincie.
11

Bij wijze van voorlopige maatregel richtte de provincie Holland in 1582 een eigen Hoge Raad in als hoogste
rechterlijke instantie naar het model van de Grote Raad van Mechelen. In 1587 onderwierp ook Zeeland
zich aan de jurisdictie van deze Hoge Raad. De andere provincies volgden dit voorbeeld echter niet,
waardoor dit rechtscollege nimmer de functie van rechtsprekend college in hoogste instantie voor de gehele
Republiek heeft verkregen. De Hoge Raad van Holland en Zeeland heeft gefunctioneerd tot 1795. Tijdens
de Republiek hebben zich wat betreft de rechtsontwikkeling geen ingrijpende veranderingen voorgedaan.
Het gewoonterecht van de verschillende gewesten bleef bestaan, maar anders dan in de Bourgondische-
Habsburgse periode vond in deze periode langzamerhand wel optekening van gewoonterecht plaats. Ook
het Romeinse recht drong in deze periode steeds meer door. Illustratief voor deze ontwikkelingen is de
verschijning in 1631 van Hugo de Groot’s “Inleiding tot de Hollandsche Rechts-Geleertheyd”. In dit
handboek geeft hij een overzicht van het toen geldende recht, gebaseerd op het in Holland geldende
gewoonterecht en het Romeinse recht. Dit boek heeft in alle Nederlandse provinciën en ook ver daarbuiten
zijn invloed doen gelden.
De Bataafse Republiek en het Koninkrijk Holland
In 1795 werd de Republiek door Franse invloed omver geworpen; in 1810 lijfde Napoleon Nederland in bij
Frankrijk. In de Franse tijd groeide Nederland langzaam naar een eenheidsstaat, ook op het gebied van de
rechtsinstellingen en het recht. In 1795 werd de Hoge Raad van Holland en Zeeland opgeheven en werd
het daaronder ressorterende Hof van Holland en Zeeland tot de oprichting in 1802 van het Nationaal
Gerechtshof belast met de rechtspraak in hoogste ressort. Het Nationaal Gerechtshof werd in 1806
omgedoopt tot Hoog Nationaal Gerechtshof en na de inlijving bij Frankrijk tot Keizerlijk Gerechtshof. Van de
uitspraken van dit Hof stond beroep in cassatie open op het Cour de Cassation te Parijs. De rechtseenheid
werd geforceerd door de invoering van de Napoleontische wetboeken. Na de val van Napoleon bleven de
Franse wetboeken en rechtsinstellingen van kracht tot 1 oktober 1838, zij het aangepast aan de
Nederlandse stijl. Zo bleef het Keizerlijk Gerechtshof bestaan onder de naam Hoog Gerechtshof. In 1838
werden de Franse wetboeken vervangen door Nederlandse, met uitzondering van de Code Pénal, die pas
in 1886 door het Nederlands Wetboek van Strafrecht werd vervangen. Eveneens in 1838 trad de Hoge
Raad der Nederlanden in de plaats van het Hoog Gerechtshof.
De Hoge Raad der Nederlanden vanaf 1838
Onder de invloed van de Fransen kwam na de Bataafse omwenteling in 1795 de cassatierechtspraak in
Nederland tot ontwikkeling. De strekking van het rechtsmiddel cassatie is wezenlijk anders dan die van het
rechtsmiddel hoger beroep. In hoger beroep vindt een heroverweging plaats van alle feitelijke en juridische
aspecten. Dit kan leiden tot een andere uitkomst in een zaak. In cassatie gaat het er om of een uitspraak
van een lagere rechter vernietigd moet worden wegens schending van het recht of verzuim van vormen. De
instelling van de Hoge Raad in 1838 als cassatierechter betekende een breuk met zijn rechtsvoorgangers
de Grote Raad van Mechelen en diens opvolger de Hoge Raad van Holland en Zeeland, die beide als
hoger beroepsinstantie fungeerden.
Tot in de jaren 20 van de twintigste eeuw bleef de vraag omstreden of de Hoge Raad in civiele zaken als
cassatierechter, danwel hoger beroepsrechter zou moeten optreden. Ook de reikwijdte van het
cassatiemiddel was tot ver in de twintigste eeuw voorwerp van debat. Aan alle discussie kwam in 1963 een
einde toen de mogelijkheid tot vernietiging werd verruimd. Tot die tijd leverde alleen schending van de wet
grond voor cassatie op. Nadien gold dat cassatie was toegelaten bij schending van het recht, waardoor niet
alleen de wet maar ook ongeschreven recht (waaronder algemene rechtsbeginselen), de in Nederland
geldende internationale verdragen, wet- en regelgeving van de lagere overheden en beleidsregels van de
overheid onder het toezicht van de Hoge Raad werden gebracht. Daarnaast werd de mogelijkheid geopend
een verzoek tot cassatie in te dienen wegens verzuim van vormen. De wijzigingen in het cassatiestelsel
gaven een belangrijke impuls aan de ontwikkeling van de rechtsvormende taak van de Hoge Raad.
De komst van het rechtsmiddel van cassatie bracht nog een andere nieuwigheid met zich mee: de
motivering van vonnissen. Dat strafvonnissen gemotiveerd moesten worden stond tijdens het debat over
het ontwerp van de Grondwet van 1815 niet ter discussie, maar wel de vraag of civiele vonnissen
motivering behoefden. De Nederlandse minister van Justitie Van Maanen stelde toentertijd “het motiveren
van civile vonnissen nietig, belagchelijk, althans onbeduidende” te vinden. De Belgen, mede-ontwerpers
van de Grondwet van 1815, hielden echter vast aan hun motiveringseis: “er is geen verschrikkelijker magt,
dan de regterlijke magt; zal deze meester zijn van mijn eer en fortuin, zonder motiven van zijn opinie te
geven? – dit kan nooit (…).” Het motiveren van vonnissen is sindsdien algemeen gebruikelijk geworden.
De ironie wil dat na de hervorming van het cassatiestelsel in 1963 het cassatieberoep eind jaren zeventig
ernstig begon te lijden onder de populariteit ervan. Dat leidde tot nieuwe debatten, voornamelijk over de
vraag op welke wijze de stijgende werklast van het hoogste rechtscollege een halt moest worden
toegeroepen. Verschillende wettelijke maatregelen waren het gevolg. De meest ingrijpende maatregel werd
genomen bij Wet van 16 juni 1988, Staatsblad 286, in werking getreden op 1 juli 1988. Hiermee werd aan
de Hoge Raad de bevoegdheid toegekend om cassatieberoepen met een verkorte motivering te verwerpen
12

(zie thans artikel 81 van de Wet op de rechterlijke organisatie). Het Europees Hof van de Rechten van de
Mens heeft meer dan eens bepaald dat deze wijze van afdoening niet in strijd is met artikel 6 van het
Verdrag van de Rechten van de Mens dat waarborgen biedt voor een eerlijk procesverloop.
De Tweede Wereldoorlog heeft het functioneren van de Hoge Raad ingrijpend beïnvloed. Over de houding
van de Hoge Raad tijdens de Tweede Wereldoorlog bestond tijdens en na die oorlog veel kritiek. Er
bestond ernstige teleurstelling over de wijze waarop de Hoge Raad zich in zijn rechtspraak en daarbuiten
tijdens de oorlog heeft opgesteld. Ook veel krachtiger diskwalificaties zijn gebruikt als ‘slappelingen’,
‘collaboratie’, ‘fout’ en ‘verraad’.
Dit algemene beeld dat de Hoge Raad als instituut in de Tweede Wereldoorlog ernstig is tekortgeschoten
steunde in de kern op een aantal bekende gebeurtenissen. Het tekenen door de raadsheren van de
ariërverklaring is zo'n gebeurtenis, net als het zonder protest aanvaarden van het ontslag van de joodse
president mr. Visser. Een ander dieptepunt was het Toetsingsarrest, waarin door de Hoge Raad aan de
regelgeving van de bezetter geen strobreed in de weg werd gelegd. Het beeld werd gecompleteerd met de
veronderstelling dat de Hoge Raad, anders dan zijn Belgische en Noorse evenknie, niet één keer een naar
buiten toe kenbaar krachtig blijk van protest had gegeven.
Na de oorlog begon een lang stilzwijgen van de Hoge Raad. Er werd niet meer gesproken over het eigen
falen. Bij het langzame herstel van zijn gezag kwam het onderzoeken en stilstaan bij de gebeurtenissen van
de Tweede Wereldoorlog de Hoge Raad niet van pas. In 1988 doorbrak de toenmalige president van de
Hoge Raad mr. Ras in een documentaire het stilzwijgen door zich kritisch uit te laten over het optreden van
de Hoge Raad tijdens de oorlog.
De ervaringen uit de Tweede Wereldoorlog en de communistische dreiging kort daarna brachten ook mee
dat vanaf 1945 in versneld tempo is gewerkt aan de bouw van een veilig, vreedzaam Europa. Onderdeel
daarvan vormde de oprichting van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, het Hof van Justitie
van de Europese Gemeenschappen en het Benelux-Gerechtshof. Deze rechtscolleges dragen een
bovennationaal karakter. Dat houdt in dat hun beslissingen over bepaalde uit verdragen voortvloeiende
rechtsvragen bindend zijn voor de nationale rechters, ook voor de Hoge Raad. De nationale rechtsorde
wordt hierdoor wezenlijk beïnvloed. Sindsdien functioneert de Hoge Raad dan ook niet meer uitsluitend als
hoogste rechter binnen de Nederlandse rechtsorde, maar vervult de Hoge Raad ook een rol binnen de
internationale rechtsorde.
Op 1 januari 2002 is een belangrijke wijziging van de Wet op de rechterlijke organisatie in werking
getreden. Met deze wijziging wordt de Raad voor de rechtspraak ingesteld. De taak van deze Raad ligt in
de sfeer van voorbereiding en toekenning van budgetten aan de gerechten en in andere aspecten van
bedrijfsvoering zoals personeelsvoorziening, automatisering, huisvesting, etc. De Hoge Raad maakt geen
onderdeel uit de Raad voor de rechtspraak en de president van de Hoge Raad is dan ook niet belast met
directe verantwoordelijkheden omtrent budgettering en bedrijfsvoering. Formeel vallen deze onderwerpen
onder de verantwoordelijkheid van de minister van Veiligheid en Justitie.
Deze minister laat – binnen zekere, maar ruime grenzen – de uitvoering over aan een bij de Hoge Raad
door hem aangestelde directeur bedrijfsvoering. Voor de Hoge Raad is dus het duaal stelsel blijven bestaan
wat inhoudt dat de primaire processen en de ondersteuning van elkaar gescheiden zijn.
De huidige beheerrelatie tussen de Hoge Raad en de minister van Veiligheid en Justitie is tot stand
gekomen in een schriftelijk raamwerk dat op 22 mei 2002 is ondertekend door de president, de procureurgeneraal,
de directeur bedrijfsvoering en de minister. De minister heeft voorts aan de directeur
bedrijfsvoering mandaat verleend om namens hem bepaalde beheershandelingen te verrichten.
13

SELECTIEDOELSTELLING
De selectielijst is opgesteld in overeenstemming met de selectiedoelstelling van het Nationaal Archief. Het
doel van de selectie is dat de belangrijkste bronnen van de Nederlandse samenleving en cultuur veilig
worden gesteld voor blijvende bewaring. Met het te bewaren materiaal moet het mogelijk zijn om een
reconstructie te maken van de hoofdlijnen van het handelen van de rijksoverheid ten opzichte van haar
omgeving, maar ook van de belangrijkste historisch-maatschappelijke gebeurtenissen en ontwikkelingen,
voor zo ver deze zijn te reconstrueren uit overheidsarchieven.
SELECTIECRITERIA
Uitgaande van de algemene selectiedoelstelling heeft PIVOT in 1998 een (gewijzigde) lijst van algemene
selectiecriteria geformuleerd. Met behulp van die algemene criteria wordt in deze selectielijst een
waardering toegekend aan de handelingen die door middel van het institutioneel onderzoek in kaart zijn
gebracht.
De algemene selectiecriteria van PIVOT zijn positief geformuleerd; het zijn bewaarcriteria. Is een handeling
op grond van een criterium gewaardeerd met B ('blijvend te bewaren'), dan betekent dit dat de
administratieve neerslag van die handeling te zijner tijd geheel dient te worden overgebracht naar het
Nationaal Archief. De neerslag van een handeling die niet aan één van de selectiecriteria voldoet, wordt op
termijn vernietigd. De waardering van de desbetreffende handeling luidt dan V (vernietigen), onder
vermelding van de periode waarna de vernietiging dient plaats te vinden. De neerslag die uit dergelijke
handelingen voortvloeit, is dus niet noodzakelijk geacht voor een reconstructie van het overheidshandelen
op hoofdlijnen.
Overigens verlangt artikel 5, onder e van het Archiefbesluit 1995 (Stb. 1995, 276) dat selectielijsten de
mogelijkheid bieden om neerslag die met een V is gewaardeerd in exceptionele gevallen te bewaren op
grond van een uitzonderingscriterium. PIVOT heeft daarom het volgende uitzonderingscriterium
geformuleerd:
Ingevolge artikel 5, onder e, van het Archiefbesluit 1995 kan neerslag van bepaalde, als te vernietigen
gewaardeerde handelingen betreffende personen en/of gebeurtenissen van bijzonder cultureel of
maatschappelijk belang, van vernietiging worden uitgezonderd.
Om de selectiedoelstelling te bereiken worden de handelingen in de selectielijst gewaardeerd aan de hand
van de onderstaande algemene selectiecriteria.
Behalve deze algemene criteria worden in het voorliggende BSD in verband met het bijzondere karakter
van de zorgdrager aanvullende, bijzondere criteria gebruikt om de selectiedoelstelling te realiseren.
De reden hiervoor is dat de Hoge Raad een zeer bijzondere functie heeft in de Nederlandse rechtsstaat,
namelijk het verzekeren en bevorderen van de rechtseenheid, de rechtsontwikkeling en de
rechtsbescherming. Hierdoor is de neerslag van alle zaken die de Hoge Raad behandelt van belang voor
blijvende bewaring.
14

Algemene en bijzondere
selectiecriteria
1. Handelingen die betrekking
hebben op voorbereiding en
bepaling van beleid op
hoofdlijnen
2. Handelingen die betrekking
hebben op evaluatie van beleid
op hoofdlijnen
3. Handelingen die betrekking
hebben op verantwoording van
beleid op hoofdlijnen aan andere
actoren
4. Handelingen die betrekking
hebben op (her)inrichting van
organisaties belast met beleid op
hoofdlijnen
5. Handelingen die bepalend zijn
voor de wijze waarop
beleidsuitvoering op hoofdlijnen
plaatsvindt
6. Handelingen die betrekking
hebben op beleidsuitvoering op
hoofdlijnen en direct zijn
gerelateerd aan of direct
voortvloeien uit voor het
Koninkrijk der Nederlanden
bijzondere tijdsomstandigheden
en incidenten
7. Handelingen betreffende de
behandeling van zaken door de
Hoge Raad
Toelichting
Hieronder wordt verstaan agendavorming, het analyseren
van informatie, het formuleren van adviezen met het oog op
toekomstig beleid, het ontwerpen van beleid of het plannen
van dat beleid, alsmede het nemen van beslissingen over
de inhoud van beleid en terugkoppeling van beleid. Dit
omvat het kiezen en specificeren van de doeleinden en de
instrumenten.
Hieronder wordt verstaan het beschrijven en beoordelen
van de inhoud, het proces of de effecten van beleid. Hieruit
worden niet perse consequenties getrokken zoals bij
terugkoppeling van beleid.
Hieronder valt tevens het uitbrengen van verslag over beleid
op hoofdlijnen aan andere actoren of ter publicatie.
Hieronder wordt verstaan het instellen, wijzigen of opheffen
van organen, organisaties of onderdelen daarvan.
Onder beleidsuitvoering wordt verstaan het toepassen van
instrumenten om de gekozen doeleinden te bereiken.
Bijvoorbeeld in het geval de ministeriële
verantwoordelijkheid is opgeheven en/of wanneer er sprake
is van oorlogstoestand, staat van beleg of toepassing van
noodwetgeving.
Naast de algemene criteria is er in deze selectielijst,
eveneens binnen het kader van de selectiedoelstelling, een
specifiek criterium geformuleerd in verband met de
bijzondere functie van de Hoge Raad. Handelingen die
verband houden met de behandeling van zaken door de
Hoge Raad, worden gewaardeerd met B(7).
15

VERSLAG VAN DE VASTSTELLINGSPROCEDURE
In september 2011 is de ontwerp-selectielijst aangeboden namens de ministers van
Veiligheid en Justitie door de Hoge Raad aan de minister van OC&W aangeboden, waarna
deze het ter advisering heeft ingediend bij de Raad voor Cultuur (RvC).
Van het gevoerde driehoeksoverleg over de waarderingen van de handelingen is een
verslag gemaakt, dat tegelijk met het BSD naar de RvC is verstuurd.
Vanaf 1 februari 2012 lag de selectielijst gedurende zes weken ter publieke inzage op de
website van het Nationaal Archief; hiernaar werd verwezen vanuit de website van het
ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap; bij de informatiebalie in de studiezaal
van het Nationaal Archief.
Van (historische) organisaties of individuele burgers is geen commentaar ontvangen.
Op 27 maart 2012 bracht de RvC advies uit (kenmerk aca-2012.06345/3), hetwelk
aanleiding heeft gegeven tot de volgende wijziging van de ontwerp-selectielijst.
- er is een toelichting over het zorgdragerschap en het mandaat van de Hoge Raad
opgenomen in de selectielijst;
- ter verduidelijking van de samenstelling van het driehoeksoverleg en de
archiefcommissie van de Hoge Raad zijn de functies benoemd van de deelnemers aan het
driehoekoverleg en de leden van de archiefcommissie;
- ter verduidelijking van de samenhang met andere selectielijsten is op pagina 4
opgenomen de passage: ‘Bij het opstellen van de selectielijst is kennis genomen van
bestaande selectielijsten die op de rechterlijke macht van toepassing zijn. Waar mogelijk
zijn gebruikte formuleringen, waarderingen en termijnen overgenomen.’
- tevens is toegevoegd aan de selectielijst de actor Ondernemingsraad en zijn de
handelingen 43-46 niet langer toegeschreven aan de onjuiste actor Hoge Raad maar aan
de Ondernemingsraad.
- Toepassing bijzonder criterium: de formulering van bewaarcriterium B7 is conform het
advies van de Raad aangepast waarbij het bijzondere belang van de Hoge Raad binnen
de rechtstaat beter tot uiting komt.
Handeling 36: de waardering B(2) is bij deze handeling van toepassing gemaakt voor alle
genoemde producten bij de handeling.
Handeling 57: bij de producten van deze handelingen is de term CD-roms te komen
vervallen.
Handeling 63: Het beheren van de content van internet- en intranetsites.
Deze handeling is komen te vervallen aangezien de neerslag ervan inderdaad al
gewaardeerd wordt onder handeling 61.
Daarop werd het BSD op 6 november 2012 door de algemene rijksarchivaris, namens de
minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en de Directeur Bedrijfsvoering Hoge
Raad en de Griffier van de Hoge Raad namens de minister van Veiligheid en Justitie
vastgesteld.
De beschikking behorende bij deze selectielijsten zijn gepubliceerd in de Staatscourant.
Stcnt. 2012, nr. 25306, d.d. 10 december:
minister van Veiligheid en Justitie [NA/10.355]
16

LEESWIJZER VAN DE HANDELINGEN
De handelingen worden beschreven in handelingenblokken. Daarin worden de volgende onderdelen
beschreven:
Handelingnr. Dit is het unieke volgnummer van de handeling.
Handeling Dit is een complex van activiteiten die een actor verricht ter vervulling van een taak of op
grond van een bevoegdheid. In de praktijk komt een handeling meestal overeen met een
procedure of een werkproces.
Periode Hier staat het tijdvak vermeld gedurende welke jaren de handeling is verricht. Wanneer
er geen eindjaar staat vermeld wordt de handeling nog steeds uitgevoerd.
Grondslag Dit is de wettelijke basis op grond waarvan de actor de handeling verricht. De aanduiding
bron wordt gebruikt indien een handeling geen duidelijke wettelijke basis heeft, maar de
handeling is geformuleerd op basis van interviews, literatuur of andere bronnen.
Product Hier staat het product vermeld waarin de handeling resulteert of zou moeten resulteren.
Opsommingen geven een indicatie van de producten en zijn niet altijd uitputtend. Vaak
wordt volstaan met een algemeen omschreven eindproduct.
Opmerking Deze aanvullende informatie wordt slechts vermeld wanneer de strekking van de
handeling toelichting behoeft.
Waardering Waardering van de handeling als B (bewaren) of V (vernietigen).
Indien vernietigen, dan vermelding van de vernietigingstermijn.
Indien bewaren, dan vermelding van het gehanteerde selectiecriterium.
Eventueel een nadere toelichting op de waardering.
17

ACTORENOVERZICHT
Hoge Raad der Nederlanden
Taken en bevoegdheden
De Hoge Raad der Nederlanden is het hoogste rechtscollege en zetelt in Den Haag. De Hoge Raad doet
uitspraak in cassatie, waarmee hij toezicht uitoefent op de rechtspraak en de rechtseenheid bevordert. De
Hoge Raad onderzoekt niet opnieuw de feiten, maar bekijkt of het recht goed is toegepast. Naast cassatie
tegen beslissingen en handelingen van gerechtshoven en rechtbanken kan door de procureur-generaal bij
de Hoge Raad in afgesloten zaken waarin geen rechtsmiddel meer mogelijk is, cassatie in het belang van
de wet worden ingesteld. Doel is over het algemeen om de Hoge Raad uitspraak te vragen over een
rechtsvraag, die van belang is voor de rechtseenheid en rechtsontwikkeling. De rechten van partijen uit een
dergelijke afgesloten zaak, worden niet als gevolg van cassatie in het belang van de wet gewijzigd. De
Hoge Raad is in enkele gevallen rechter in eerste aanleg. Dit speelt wanneer er jurisdictiegeschillen spelen
tussen alle rechtelijke instanties die niet vallen onder eenzelfde gerechtshof, tussen gerechtshoven, tussen
een gerechtshof en een arrondissementsrechtbank of kantongerecht, tussen de Hoge Raad, een
gerechtshof, een arrondissementsrechtbank of kantongerecht enerzijds en een niet tot de rechterlijke macht
behorend gerecht anderzijds. Tenslotte bij jurisdictiegeschillen tussen administratieve rechters, tenzij een
andere administratieve rechter bevoegd is. Bij jurisdictiegeschillen willen meerdere gerechten uitspraak
doen over dezelfde zaak, of willen deze gerechten geen uitspraak doen, omdat ze van mening zijn dat een
ander gerecht die uitspraak zou moeten doen. Ook oordeelt de Hoge Raad in eerste aanleg in geschillen
over prijzen en buit, een uitzonderlijke situatie, zoals bijvoorbeeld bij ‘schepen van oorlog van de Staat’. De
Hoge Raad behandelt voorts zaken betreffende schorsing en ontslag van en klachten tegen leden van de
zittende magistratuur. Tenslotte doet de Hoge Raad uitspraak over ambtsmisdrijven en ambtsovertredingen
door leden van de Staten-Generaal, ministers en staatssecretarissen.
Organisatie
De Hoge Raad bestaat uit drie zelfstandige onderdelen: de raad, het parket en de bedrijfsvoering. De
organisatie van raad en parket is gebaseerd op het onderscheid in de drie rechtsgebieden, waarop de
cassatierechtspraak aan de Hoge Raad is opgedragen: het civiele recht, het strafrecht en het
belastingrecht. De Hoge Raad kent nog een vierde kamer. Daarbij gaat het niet om cassatierechtspraak,
maar om de behandeling van vorderingen van de procureur-generaal bij de Hoge Raad tot schorsing of
ontslag van rechters en onderzoek naar gedragingen van rechters over wie bij de procureur-generaal bij de
Hoge Raad is geklaagd. De vierde kamer behandelt ook wrakingsverzoeken in bij de Hoge raad
aanhangige zaken. De vierde kamer wordt gevormd uit leden van de andere kamers. De leden van het
parket zijn elk werkzaam op één van de drie rechtsgebieden.
De raad is verdeeld in vier meervoudige en twee enkelvoudige kamers. 1 De Eerste Meervoudige Kamer
wordt doorgaans civiele kamer genoemd, de Tweede Meervoudige Kamer de strafkamer, de Derde
Meervoudige Kamer de belastingkamer en de Vierde Meervoudige Kamer de ombudskamer. 2 De Eerste
Enkelvoudige Kamer fungeert als rolrechter voor de Eerste Meervoudige Kamer, de Tweede Enkelvoudige
Kamer fungeert als rolrechter voor de Tweede Meervoudige Kamer.
Verhouding met het ministerie van Veiligheid en Justitie en de Raad voor de rechtspraak
De Hoge Raad valt niet onder het bereik van de Raad voor de rechtspraak. Waar de Raad voor de
rechtspraak sinds 1 januari 2002 verantwoordelijk is geworden voor het beheer van rechtbanken en hoven,
is de minister van Justitie in beheersmatig opzicht verantwoordelijk gebleven voor de Hoge Raad. Voor het
realiseren van het primaire proces van de Hoge Raad (het doen van uitspraken en het nemen van
conclusies) is (en kan) de minister echter niet verantwoordelijk (zijn). Bij de Hoge Raad is er dan ook sprake
van een duale structuur, met enerzijds de eigen verantwoordelijkheid van onafhankelijke leden van raad en
parket en anderzijds de beheersmatige verantwoordelijkheid, die ligt bij de directeur bedrijfsvoering (die
daartoe mandaat heeft gekregen van de minister van Justitie). 3 De Hoge Raad is gemandateerd zorgdrager
voor de documentaire neerslag van zowel de primaire processen als de bedrijfsvoeringsprocessen.
1
Th.G.M. Simons, De rechterlijke organisatie in Nederland, p. 93.
2
De ombudskamer behandelt zaken betreffende schorsing en ontslag van en klachten tegen leden
van de zittende magistratuur.
3
Intranet: http://intro.bistro.ro.minjus.nl/HogeRaad/Bedrijfsvoering/Pages/index.aspx
18

Ondernemingsraad
De ondernemingsraad behartigt de belangen van de werknemers van de Hoge Raad en controleert of de
CAO wordt nageleefd. De OR is samengesteld uit werknemers van de Hoge Raad zelf en heeft daarbij de
volgende rechten en bevoegdheden:
Het adviesrecht: De OR moet om advies worden gevraagd bij belangrijke besluiten van de
Hoge Raad.
Het instemmingsrecht: De OR moet om instemming worden gevraagd bij het vaststellen of
wijzigen van regelingen op het gebied van arbeidsomstandigheden, functiewaardering,
ziekteverzuim en dergelijke.
Het initiatiefrecht: De OR heeft het recht om beleidsvoorstellen te doen voor alle
organisatorische en financiële van de Hoge Rad. De bestuurder is vervolgens verplicht de OR
tijdig te informeren of het initiatiefvoorstel wordt overgenomen.
Recht op informatie (informatieplicht werkgever). De Hoge Raad is verplicht om de OR te
informeren over de jaarrekening en beleidsplannen.
Voor de OR van de Hoge Raad geldt alleen de medewerkers van het onderdeel Bedrijfsvoering
vertegenwoordigd zijn en zitting kunnen hebben in de OR. Leden van Raad en Parket worden door de OR
niet vertegenwoordigd. De hierboven beschreven rechten en bevoegdheden bestrijken ook alleen het
onderdeel bedrijfsvoering van de Hoge Raad.
De ondernemingsraad staat hier als een aparte actor genoemd omdat de OR een zelfstandig orgaan is
binnen de Hoge Raad met een eigen verantwoordelijkheid. Voor de lijst met handelingen geldt dat de actor
van de betreffende handeling steeds de Hoge Raad der Nederlanden is, tenzij dit anders wordt vermeld.
19

SELECTIELIJST
ACTOR: HOGE RAAD DER NEDERLANDEN
A. PRIMAIRE PROCESSEN
Cassatierechtspraak
Algemeen
1
Handeling Het zonder uitspraak beëindigen van cassatiezaken.
Periode 1945-
Product O.a. intrekkingsakte, correspondentie
Opmerking De behandeling van cassatiezaken kan zonder een uitspraak (arrest) worden beëindigd
door één van de partijen middels intrekking of royement of door de Hoge Raad zelf middels
afdoening griffier.
Waardering V 10 jaar
Raad
Civiele kamer
2
Handeling Het behandelen van cassatiedagvaardingszaken.
Periode 1945-
Grondslag Grondwet, art. 118; Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering, art. 398-429;
Onteigeningswet art. 52 e.v.
Product O.a. arrest, cassatiedagvaarding, exploot, conclusie van antwoord, schriftelijke toelichting,
conclusie van repliek, conclusie van dupliek, procesverbaal terechtzitting, verweerschrift,
correspondentie, schriftelijk commentaar op de conclusie van de procureur-generaal
Waardering B (7)
3
Handeling Het behandelen van verzoekschriften tot cassatie.
Periode 1945-
Grondslag Grondwet, art. 118; Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering, art. 398-429;
Onteigeningswet art. 52 e.v.
Product O.a. arrest, beschikking, verzoekschrift tot cassatie, conclusie van repliek, conclusie van
dupliek, verweerschrift, correspondentie, schriftelijk commentaar op de conclusie van de
procureur-generaal
Waardering B (7)
4
Handeling Het behandelen van buitengerechtelijke zaken.
Periode 1945-1997
Grondslag art. 1:216 Burgerlijk Wetboek (advies over verzoek brieven van wettiging); art. 90 (oud)
Reglement I (advies over reglement van orde lagere gerechten) (vervallen)
Product O.a. verzoekschrift, conclusie, advies, correspondentie
Opmerking Onder buitengerechtelijke zaken worden zaken verstaan waarin de tussenkomst van de
rechterlijke macht wordt verzocht zonder dat van haar een vonnis of een beschikking wordt
gevraagd.
Waardering B (7)
20

5
Handeling Het verlenen van gratis admissie.
Periode 1945-1983
Grondslag Wetboek van burgerlijke rechtsvordering, art. 855 e.v. (oud)
Product: O.a. besluit, verzoek om kosteloos bij de Hoge Raad te mogen procederen,
Waardering B (7)
Strafkamer
6
Handeling Het behandelen van strafrechtelijke cassatiezaken.
Periode 1945-
Grondslag Grondwet, art. 118; Wetboek van Strafvordering, art. 427-448
Product O.a. arrest, stelbrief, schriftuur, verweerschrift, (neerslag van) mondelinge toelichting,
prerapport, proces-verbaal terechtzitting, schriftelijk commentaar op de conclusie van de
procureur-generaal, correspondentie
Waardering B (7)
7
Handeling Het behandelen van cassatieberoepen tegen beschikkingen.
Periode 1945-
Grondslag Grondwet, art. 118; Wetboek van Strafvordering, art. 427-448
Product O.a. beschikking, schriftuur, verweerschrift, (neerslag van) mondelinge toelichting,
prerapport, schriftelijk commentaar op de conclusie van de procureur-generaal,
correspondentie
Waardering B (7)
8
Handeling Het behandelen van herzieningsverzoeken.
Periode 1945-
Grondslag Grondwet, art. 118; Wetboek van Strafvordering, art. 427-448
Product O.a. arrest, herzieningsverzoek, proces-verbaal terechtzitting, schriftelijk commentaar op
de conclusie van de procureur-generaal, correspondentie
Waardering B (7)
9
Handeling Het behandelen van uitleveringszaken.
Periode 1945-
Grondslag Uitleveringswet, art. 31.
Product O.a. arrest, stelbrief, schriftuur, verweerschrift, (neerslag van) mondelinge toelichting,
prerapport, proces-verbaal terechtzitting, schriftelijk commentaar op de conclusie van de
procureur-generaal, correspondentie
Waardering B (7)
10
Handeling Het aanwijzen van een ander gerecht.
Periode 1945-
Grondslag Wetboek van Strafvordering, art. 510
Product O.a. verzoek aanwijzing van een ander gerecht, beschikking, correspondentie
Waardering B (7)
11
Handeling Het behandelen van zaken in het kader van de Wet Mulder.
Periode 1989-2000
Grondslag Wet administratiefrechtelijke handhaving verkeersvoorschriften, art. 6-8
Product O.a. arrest, schriftuur, verweerschrift, (neerslag van) mondelinge toelichting, prerapport,
proces-verbaal terechtzitting, schriftelijk commentaar op de conclusie van de procureurgeneraal,
correspondentie
Opmerking De officiële naam van de Wet Mulder is de Wet administratiefrechtelijke handhaving
verkeersvoorschriften. Sinds 1 januari 2000 is het cassatieberoep bij de Hoge Raad
vervangen door hoger beroep op het Gerechtshof Leeuwarden.
Waardering B (7)
21

12
Handeling Het aan de regering adviseren inzake gratie.
Periode 1945-
Grondslag Gratiebesluit (Stb. 1887, 215), art. 2, 3, 13, 15 en 16; Gratieregeling 1976 (Stb. 1976, 378),
art. 11, 20; Gratiewet (Stb. 1987, 598), art. 11
Product O.a. adviezen
Opmerking Deze procedure is ondermeer van toepassing als de Hoge Raad heeft opgetreden als
feitenrechter.
Waardering B (5)
Belastingkamer
13
Handeling Het behandelen van belastingzaken in cassatie.
Periode 1945-
Grondslag Grondwet, art. 118; Algemene wet bestuursrecht, hoofdstukken 6 en 8; Algemene wet
inzake rijksbelastingen, hoofdstuk V, afdeling 4
Product O.a. arrest, beschikking, beroepschrift in cassatie, verweerschrift, schriftelijke toelichting,
pleidooi, schriftelijk commentaar op de conclusie van de procureur-generaal, conclusie van
repliek, conclusie van dupliek, correspondentie
Waardering B (7)
14
Handeling Het behandelen van herzieningsverzoeken
Periode 1945
Grondslag Grondwet, art. 118; Algemene wet bestuursrecht, hoofdstukken 6 en 8; Algemene wet
inzake rijksbelastingen, hoofdstuk V, afdeling 4
Product O.a. arrest, beschikking, beroepsschrift in cassatie, verweerschrift, schriftelijke toelichting,
pleidooi, schriftelijk commentaar op de conclusie van de procureur-generaal, conclusie van
repliek, conclusie van dupliek, correspondentie
Waardering B (7)
Vierde kamer
15
Handeling Het behandelen van wrakingsverzoeken.
Periode 1945-
Grondslag Wetboek van Burgerlijke rechtsvordering, art. 36; Wetboek van Strafvordering, art. 512;
Algemene Wet Bestuursrecht, art. 8:15
Product O.a. wrakingsverzoeken, arresten, correspondentie
Opmerking Het gaat om verzoeken om een raadsheer in een bepaalde zaak te vervangen op grond
van feiten of omstandigheden die betrekking hebben op de rechterlijke onpartijdigheid.
Waardering B (7)
16
Handeling Het behandelen van klachten over gedragingen van rechterlijke ambtenaren met
rechtspraak belast en van leden van rechtsprekende instanties.
Periode 1982-
Grondslag Wet op de rechterlijke organisatie, art. 13a e.v.
Product O.a. arresten, vorderingen, klachtenbrieven, correspondentie
Waardering B (7)
17
Handeling Het berechten van leden van de Staten-Generaal en het kabinet.
Periode 1945-
Grondslag Grondwet, art. 119, Wet op de Rechterlijke Organisatie, art. 76
Product O.a. dagvaarding, arrest, correspondentie
Opmerking Het gaat om ambtsmisdrijven en ambtsovertredingen.
Waardering B (7)
22

18
Handeling Het ontslaan of schorsen van voor het leven benoemde rechterlijke ambtenaren
Periode 1945-
Grondslag Wet Rechtspositie Rechterlijke Ambtenaren, hoofdstuk 6a
Product O.a. arresten, vorderingen, correspondentie
Waardering B (7)
Parket
Civiele sectie
19
Handeling Het adviseren van de Hoge Raad in civiele zaken.
Periode 1945-
Grondslag Wet op de rechterlijke organisatie, art. 111
Product O.a. conclusie, notitie
Waardering B (7)
20
Handeling Het in ontvangst nemen en doorzenden van exploten aan de Koning of de Nederlandse
Staat.
Periode 1945-
Grondslag Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering, art. 48
Product O.a. ontvangstbevestigingen
Waardering V 10 jaar
Strafsectie
21
Handeling Het adviseren van de Hoge Raad in strafzaken.
Periode 1945-
Grondslag Wet op de rechterlijke organisatie, art. 111
Product O.a. conclusie, prerapport, notitie
Waardering B (7)
22
Handeling Het oproepen van partijen, betrokkenen, getuigen, deskundigen of anderen voor een
zitting.
Periode 1945-
Grondslag Wetboek van Strafvordering, art. 435, lid 1 en art. 447, lid 1
Product O.a. oproeping, aanzegging dag van behandeling, akte van uitreiking, mondelinge
toelichting, aanzegging
Waardering B (7)
23
Handeling Het kennisgeven van arresten van de strafkamer van de Hoge Raad
Periode 1945-
Grondslag Wetboek van Strafvordering art. 444
Product Kennisgeving
Waardering V 10 jaar
Belastingsectie
24
Handeling Het adviseren van de Hoge Raad in belastingzaken
Periode 1945-
Grondslag Wet op de rechterlijke organisatie, art. 111
Product O.a. conclusie, drieluikbeoordeling, notitie
Waardering B (7)
23

Bijzondere taak van de Hoge Raad en de procureur-generaal
25
Handeling Het adviseren aan de Nederlandse Regering.
Periode 1945-
Grondslag Wet op de rechterlijke organisatie, art. 74 en 120
Product O.a. adviezen, correspondentie
Opmerking Meestal zijn dit adviezen aan de Minister van Justitie.
Waardering B (1)
Bijzondere taak van de procureur-generaal bij de Hoge Raad
26
Handeling Het behandelen van verzoeken tot en het vorderen van cassatie in het belang der wet.
Periode 1945-
Grondslag Wet op de rechterlijke organisatie, art. 78
Product O.a. verzoekschrift tot cassatie in belang der wet, vordering tot cassatie in belang der wet,
correspondentie
Opmerking Verzoekschriften worden beoordeeld door de procureur-generaal. Als cassatie in belang
der wet wordt ingesteld, worden deze documenten bij de zaak bewaard. Op het moment
dat een verzoek of vordering tot cassatie in belang der wet wordt gehonoreerd, wordt de
zaak voortgezet als reguliere zaak van de betreffende sector. In dat geval worden het
verzoekschrift en de vordering bij de zaak in kwestie bewaard.
Waardering B (7)
Overige taken van Hoge Raad
27
Handeling Het in eerste aanleg behandelen van zaken inzake jurisdictiegeschillen.
Periode 1945-
Grondslag Wet op de rechterlijke organisatie, art. 77
Product O.a. arresten, dagvaarding, correspondentie
Opmerking Het gaat o.a. om het oordelen over jurisdictiegeschillen tussen (bestuurs)rechterlijke
instanties.
Waardering B (5, 7)
28
Handeling Het in eerste aanleg behandelen van zaken over geschillen inzake prijzen en buit.
Periode 1945-2001
Grondslag Wet op de Rechterlijke Organisatie, art. 89 (oud)
Product O.a. arresten, dagvaarding, correspondentie
Opmerking Het gaat o.a. om het oordelen over prijzen en buit die door de schepen van oorlog van de
Staat of door schepen bij particulieren uitgerust en van commissie of lettres de marque
voorzien, worden achterhaald en opgebracht.
Waardering B (6, 7)
29
Handeling Het aanbrengen van de formule voor tenuitvoerlegging van besluiten van de Raad, de
Commissie of de Europese Centrale Bank en van de beschikkingen van de Commissie van
de Europese Gemeenschappen
Grondslag Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU). (art. 299, voorheen ex. art
256 van het EG verdrag).
Periode 1956-
Product O.a. register
Waardering B (5)
30
Handeling Het administratief ondersteunen van (cassatie)zaken.
Periode 1945-
Product O.a. ontvangstbevestigingen, verklaringen van non-cassatie
Waardering V 10 jaar
24

Beleid
31
Handeling Het voeren van bestuursoverleg.
Periode 1945-
Product O.a. agenda’s, notulen, notities, besluiten, adviezen, voorstellen, aanbevelingen
Opmerking Het gaat o.a. om overleg in het algemeen bestuur, het dagelijks bestuur, de algemene
vergadering, het presidium en het parket. Hierin worden o.a. besluiten genomen over de
organisatiestructuur, de taakverdeling en de werkwijze van de Hoge Raad.
Waardering B (1,4,5)
32
Handeling Het ontwikkelen en evalueren van beleid en instrumenten t.a.v. behandeling van
rechtszaken en werkwijze Hoge Raad
Periode 1945-
Product O.a. rapporten, onderzoeksrapporten, notities, verslagen, agenda’s
Opmerking: Het beleid is gericht op hoe zaken behandeld moeten worden en hoe de behandeling van
zaken moet worden georganiseerd. Hieronder vallen ook de activiteiten van interne
commissies en werkgroepen.
Waardering B (1,2); V 10 jaar, voorbereidende stukken
33
Handeling Het voeren van extern beleidsoverleg.
Periode 1945-
Product O.a. agenda’s, verslagen, notulen, notities, memo’s, besluiten, adviezen, voorstellen,
aanbevelingen
Opmerking Bijvoorbeeld het bestuurlijk overleg met het ministerie van Veiligheid en Justitie of met
andere instanties.
Waardering B (1,5) Documenten van commissies en werkgroepen waarbij de Hoge Raad het
secretariaat voert; V 5 jaar overige stukken
34
Handeling Het voeren van werkoverleg.
Periode 1945-
Product O.a. agenda’s, verslagen, notulen, notities, memo’s, besluiten, adviezen, voorstellen,
Opmerking Het gaat onder meer om overleg van het management en om het overleg tussen raad,
parket en de administratie van de verschillende sectoren.
Waardering V 5 jaar
35
Handeling Het ontwikkelen en evalueren van bedrijfsvoeringsbeleid en instrumenten.
Periode 1945-
Product O.a. notities, adviezen, rapporten, plannen, agenda, verslagen.
Opmerking Hieronder vallen ook de activiteiten van interne commissies en werkgroepen.
Waardering Reglementen en andere instrumenten V10 jaar na vervanging of intrekking, overige
neerslag V 10 jaar.
36
Handeling Het instellen en uitvoeren van onderzoek over de Hoge Raad.
Periode 1945-
Product O.a. notities, adviezen, rapporten, onderzoeken, correspondentie
Opmerking Het gaat bijvoorbeeld om onderzoek naar (de geschiedenis van) de Hoge Raad.
Waardering B (2);
25

Organisatie
37
Handeling Het vaststellen en wijzigen van het statuut van de Hoge Raad.
Periode 1945-
Product O.a. statuut, wijzigingsvoorstellen
Waardering B (4)
38
Handeling Het vaststellen en wijzigen van het beheerconvenant met ministerie van Veiligheid en
Justitie.
Periode 2002-
Grondslag Organisatieregeling beheer Hoge Raad (DSR nr. 5159148/802).
Product O.a. beheerconvenant, wijzigingsvoorstellen
Waardering B (5)
39
Handeling Het opstellen van, adviseren over, en vaststellen van regelingen, reglementen en
protocollen.
Periode 1945-
Grondslag O.a. Wet op de rechterlijke organisatie, art. 75
Product O.a. regelingen, reglementen en protocollen
Waardering B (5)
40
Handeling Het aan de Tweede Kamer aanbevelen van kandidaat-leden van de Hoge Raad.
Periode 1945-
Grondslag Wet Rechtspositie Rechterlijke Ambtenaren, art. 5c lid 6
Product O.a. aanbevelingslijsten
Waardering B (4)
41
Handeling Het aanwijzen van een lid of lid in buitengewone dienst van de Hoge Raad als
waarnemend advocaat-generaal bij de Hoge Raad.
Periode 1945-
Grondslag Wet op de rechterlijke organisatie, art. 119 lid 4.
Product O.a. besluit
Opmerking Dit gebeurt door de president van de Hoge Raad, op aanbeveling van de procureurgeneraal.
Waardering B (4)
42
Handeling Het bij de minister van Justitie aanbevelen van en beëdigen van rechterlijke
functionarissen.
Periode 1945-
Grondslag Wet op de rechtelijke organisatie, art. 82
Product O.a. aanbevelingslijsten, voordrachten, besluiten, akten van beëdiging
Opmerking Het gaat o.a. om (plaatsvervangende) leden van de rechterlijke macht, rechterlijke
ambtenaren, griffiers, gerechtsauditeurs die werkzaam zijn bij de Hoge Raad.
Waardering B (4)
26

B. SECUNDAIRE PROCESSEN
Medezeggenschap
43
Handeling Het voeren van overleg met de Directeur Bedrijfsvoering.
Actor Ondernemingsraad
Periode 1971-
Product O.a. agenda’s, verslagen, notulen, notities, memo’s, adviezen, voorstellen, aanbevelingen,
Waardering B (5)
44
Handeling Het adviseren aan de Directeur Bedrijfsvoering en het uitvoeren van instemmingsrecht.
Actor Ondernemingsraad
Periode 1971-
Product O.a. adviezen, instemmingen
Waardering B (5)
45
Handeling Het organiseren van verkiezingen voor de Ondernemingsraad.
Actor Ondernemingsraad
Periode 1971-
Product O.a. kiesregisters, kandidaatstellingen, verkiezingsuitslagen, processen-verbaal
Waardering V 5 jaar; stembiljetten worden drie maanden na vaststelling van verkiezingsuitslag
vernietigd
46
Handeling Het opstellen van een reglement voor en een ondernemingsovereenkomst met de
Ondernemingsraad.
Actor Ondernemingsraad
Periode 1971-
Product O.a. reglementen
Waardering V 5 jaar na vervanging
Personeel; rechterlijke ambtenaren en gerechtsambtenaren
Voor de handelingen inzake personeel maakt de Hoge Raad gebruik van het BSD Personeelsdossier Mens
en Werk, dat geldt voor de hele Rijksoverheid. Voor het beheer van de dossiers van de leden van Raad en
Parket zal de Hoge Raad gebruikmaken van Handeling 27 uit deze lijst: Het voor blijvende bewaring
bestemmen van personeelsdossiers.
Deze handeling betreft dossiers van ambtenaren die voor het werkterrein van het betrokken departement of enig
andere gebied van bijzondere betekenis zijn geweest, of waarvan de stukken voor het inzicht in de ontwikkeling
van een functie en de organisatie van bijzonder belang wordt geacht en daarom blijvend bewaard worden.
Informatie
47
Handeling Het ontwikkelen, beheren en onderhouden van informatiebeheerinstrumenten.
Periode 1945-
Grondslag Archiefwet 1995, artikel 3 en 5; Archiefbesluit 1995, artikel 2 t/m 5
Product O.a. toegangen, inventarislijsten, selectielijsten, ordeningsstructuren
Waardering V 10 jaar, m.u.v. 1 exemplaar eindproduct B (5)
27

48
Handeling Het zorgdragen voor archiefruimten en -bewaarplaatsen die een duurzame bewaring van
de daar berustende archiefbescheiden mogelijk maken
Periode 1945-
Grondslag Archiefbesluit 1995, artikel 13; Regeling bouw en inrichting van archiefruimten en
archiefbewaarplaatsen
Product O.a. onderhoudscontracten, verbouwplannen
Opmerking Het betreft het (ver)bouwen en (her)inrichten van archiefruimten conform de eisen gesteld
in de Regeling bouw en inrichting van archiefruimten en archiefbewaarplaatsen.
Waardering V 7 jaar
49
Handeling Het overdragen van archiefbescheiden aan een archiefbewaarplaats.
Periode 1945-
Grondslag Archiefwet 1995, artikel 12; Archiefbesluit 1995, artikel 9
Opmerking Het betreft overdracht van blijvend te bewaren archiefmateriaal aan het Nationaal Archief.
Vanwege de privacygevoeligheid gelden voor bepaalde archiefbescheiden na de
overdracht openbaarheidsbeperkingen.
Waardering Verklaring van overbrenging, inventaris B (5); overige stukken V 7 jaar
50
Handeling Het vervreemden, vervangen of vernietigen van archiefbescheiden.
Periode 1945-
Grondslag Archiefwet 1995, artikel 7 en 8; Archiefbesluit 1995, artikel 6-8
Product O.a. vernietigingslijst, machtiging tot substitutie, correspondentie
Opmerking Voor vervreemding, vervanging of vernietiging archiefbescheiden is in bepaalde gevallen
een machtiging van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap vereist.
Waardering V 7 jaar; door de Minister van OCW verleende machtiging B (5)
51
Handeling Het beheren van de bibliotheekcollectie en afhandelen van informatievragen.
Periode 1945-
Product O.a. adviezen, rappellijsten, aanvraagformulieren, aanwinstenlijsten, tijdschriftenlijsten
Waardering V 2 jaar
Financiën
52
Handeling Het uitvoeren van de planning en controlcyclus.
Periode 1945-
Product O.a. jaarplannen, begrotingen, meerjarenramingen, jaarverslagen, jaarrekeningen,
kwartaalrapportages, accountantsverklaringen
Waardering B (1,3); V 3 jaar managementinformatie
53
Handeling Het inkopen van diensten en goederen.
Periode 1945-
Product O.a. overeenkomsten, contracten, offertes, gunningsbrieven, aanbestedingsdocumenten
(o.a. bestek), correspondentie
Opmerking Het gaat hier zowel om de aankoop van goederen (meubilair, kantoorbenodigdheden) als
om diensten (catering, beveiliging) en om de huur van (kantoor)ruimte.
Waardering V 7 jaar na afloop; V 12 jaar Europese aanbestedingen; V 1 jaar afgewezen biedingen;
leveranciersgegevens V 2 jaar na vervallen belang
54
Handeling Het beheren van vaste en vlottende activa.
Periode 1945-
Product O.a. onderhoudscontracten, huurcontracten, correspondentie
Waardering V 7 jaar na beëindiging contract
28

55
Handeling Het beheren van de salaris- en de financiële administratie.
Periode 1945-
Product O.a. rapportages, controlerapporten, facturen, bankafschriften, betaalopdrachten,
banklijsten
Opmerking Hieronder valt het berekenen en heffen van belasting- en griffierecht.
Waardering V 7 jaar
56
Handeling Het bewaken van de kwaliteit en het uitvoeren van kwaliteitscontroles.
Periode 1945-
Product O.a. controledocumenten, auditrapporten, evaluatierapporten, steekproeftabellen,
procedures, rapportageformulieren
Waardering V 10 jaar; V 3 jaar rapportageformulieren
Automatisering
57
Handeling Het ontwikkelen van de informatie-, applicatie- en technische architectuur ten behoeve van
de informatievoorziening.
Periode 1945-
Product O.a. documentatie, functionele ontwerpen, technische ontwerpen, audits, handleidingen,
testrapporten, certificaten
Waardering B (5); handleidingen en testrapporten V 5 jaar na vervallen belang
58
Handeling Het verzorgen van het gegevens- en functioneel applicatiebeheer van informatiesystemen.
Periode 1945-
Product O.a. formulieren, wijzigingsverzoeken, verslaglegging van oplossingen en uitkomsten,
documentatie
Waardering V 5 jaar
Communicatie
59
Handeling Het vertegenwoordigen van de Hoge Raad bij externe aangelegenheden.
Periode 1945-
Product O.a. speeches, correspondentie
Opmerking Het gaat om (de organisatie van) dienstreizen, deelname aan externe congressen,
vertegenwoordiging bij ceremoniële aangelegenheden
Waardering B(5) eindversies speeches en verslagen, V5 jaar overige neerslag.
60
Handeling Het organiseren van speciale zittingen, congressen, seminars, lezingen,
voorlichtingsbijeenkomsten, diners en ontvangsten
Periode 1945
Product Correspondentie,
Waardering B(5) eindversies speeches en verslagen, V5 jaar overige neerslag.
61
Handeling Het verzorgen van interne en externe voorlichting.
Periode 1945-
Product O.a. boeken, brochures, persberichten, presentaties, personeelsblad
Waardering V 5 jaar (voorbereidende stukken); B (5) publicaties, folders, brochures en personeelsblad
één exemplaar van het eindproduct
62
Handeling Het ontwikkelen en beheren van de huisstijl.
Periode 1945-
Product O.a. huisstijlboeken, sjablonen, handleidingen
Waardering V 5 jaar na vervanging
29

63
Handeling Het voeren van correspondentie.
Periode 1945-
Product O.a. burgerbrieven, klachtenbrieven, antwoordbrieven, uitnodigingen,
(beleefdheids)correspondentie
Opmerking In de regel betreft het klachtbrieven over gedane uitspraken van de Hoge Raad en
andere gerechten, over de wijze waarop andere gerechten handelen en over hoe
burgers in de samenleving in sociale en juridische zin vast dreigen te lopen. Deze
brieven lenen zich in de regel niet voor uitgebreide inhoudelijke behandeling.
Waardering V 10 jaar: uitnodigingen en beleefdheidscorrespondentie V 3 jaar
30

GERAADPLEEGDE BRONNEN
Wrakingsprotocol Hoge Raad der Nederlanden
Procesreglement van de strafkamer van de Hoge Raad
Rolreglement van de civiele kamer van de Hoge Raad
Reglement van Inwendige Dienst van de Hoge Raad
Statuut van de gemeenschappelijke organisatie van de Hoge Raad der Nederlanden en
het parket van de procureur-generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden
Beheerconvenant van het Ministerie van Justitie en de Hoge Raad
Intranet Hoge Raad der Nederlanden
Website Hoge Raad der Nederlanden
Interviews medewerkers Hoge Raad
Archiefcommissie
GERAADPLEEGDE LITERATUUR
H.T. Colenbrander, Ontstaan der Grondwet, Deel II, ’s-Gravenhage: Martinus Nijhoff 1909
J. de Ruiter, Jan Donner jurist, Amsterdam: Boom 2003
Th.G.M. Simons, De rechterlijke organisatie in Nederland, Deventer: Kluwer 1996
RELEVANTE WET- EN REGELGEVING
Aanpassingswet modernisering rechterlijke organisatie (Stb. 2001, 584 en wijzigingen)
Wet organisatie en bestuur gerechten (Stb. 2001, 582 en wijzigingen)
Wet rechtspositie rechterlijke ambtenaren (Stb. 1996, 590 en wijzigingen)
Algemene wet bestuursrecht (Stb. 1992, 315 en wijzigingen)
Algemene wet inzake rijksbelastingen (Stb. 1959, 301 en wijzigingen)
Wetboek van Strafvordering (Stb. 1921, 14 en wijzigingen)
Wet ministeriële verantwoordelijkheid (Stb. 1855, 33 en wijzigingen)
Onteigeningswet (Stb. 1851, 125 en wijzigingen)
Wet op de Rechterlijke Organisatie (Stb. 1827, 20 en wijzigingen)
Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Stb. 1822, 10 en wijzigingen)
Grondwet (Stb. 1815, 45 en wijzigingen)
31

CONCORDANS
De onderstaande handelingen worden voor de actor Hoge Raad der Nederlanden ingetrokken. Het BSD
Zorg voor de rechtspleging wordt niet meer gebruikt door de Hoge Raad.
Ingetrokken handelingen Vervangende handelingen Opmerking
BSD Belastingheffing
75 13, 14
BSD Vermogensrecht
20 14
BSD Gratie
24 12 Handelingen 119 / 24, 31t/m 33
samengevoegd tot een handeling
31 12
32 12
33 12
BSD Rechterlijke macht
1 52, 61
2 67
3 64
4 1 – 14
5 1 – 14
6 1 – 14
7 3, 4, 19
8 1 – 14
9 1 – 14
10 1 - 3, 13, 14
72 1, 2
73 1, 2
74 1, 2
75 1, 2
76 1, 2
77 1, 2
78 1, 2
79 19
80 1, 2
111 1, 3
112 1, 3
113 1, 3
114 1, 3
115 16
116 3
154 27
155 28
156 18
157 16
199 1, 6
200 1, 6
201 1, 6
202 1, 6
32

203 1, 6
204 1, 6
205 1, 6
220 1, 7
221 1, 7
222 1, 7
223 1, 7
242 17
266 11
267 11
268 11
269 11
270 11
271 21
272 11
284 4
285 4
287 4
289 40 – 42
303 1, 2
304 2
307 17
308 17
318 1, 3
319 3
33