Brochure 'Twijfel is de waakhond van het inzicht' - NBA

Zakboekje
Een professioneel-kritische accountant, wat is dat eigenlijk? Iedere accountant
is gedegen opgeleid voor zijn of haar vak. Maar toch is er regelmatig kritiek op
het functioneren van accountants. De accountant moet zich onafhankelijker en
professioneel-kritischer opstellen, aldus het maatschappelijk verkeer.
De verbetering van de kwaliteit en professionele scepsis als grondhouding
vormt een kernpunt in het Plan van Aanpak van de NBA. De uitwerking is een
beroepsbreed programma, gericht op gedragsverandering en verbetering van
de professioneel-kritische instelling. Dit boekje dient daarbij als hulpmiddel.
Een kleine reminder. Niet voor niets past het in uw binnenzak.

Definitie
‘De beroepsmatige attitude die een vragende geest en een kritische beoordeling
van bewijsmateriaal omvat.’
(definitie IFAC, 2009)
‘Een houding die een onderzoekende instelling, alert zijn op omstandigheden
die kunnen duiden op eventuele afwijkingen die het gevolg zijn van fouten of
fraude, en een kritische beoordeling van controle-informatie omvat.’
(definitie ISA 200, par.13)
Professionele scepsis
Professioneel-kritische instelling
Professional skepticism
=

Onderzoek
De NBA heeft recent onderzoek gedaan naar de visie van de leden op professional
scepsis. Bijna 900 leden reageerden op de enquête. Dat maakt de uitslag
99 % betrouwbaar. Hun uitleg van het begrip professional scepsis was zeker
niet eenduidig: ‘houden aan wet- en regelgeving’, ‘niet klakkeloos vertrouwen
maar zelf checken’, ‘doorvragen en voldoende bewijs verzamelen’, ‘mening op
feiten baseren’. Voor veel respondenten staat professional scepsis gelijk aan
een rechte rug, de durf om klanten ergens op aan te spreken: normen, waarden,
integriteit en ethisch handelen.
De grootte van de termen in de wordcloud geeft aan wat het meeste werd
genoemd.
(Rapport enquête professional scepticism, NBA, november 2011)

Professioneel-kritisch gedrag kun je aanleren.
1 Zeer oneens (2,6 %)
2 Enigszins oneens (9,6 %)
3 Neutraal (10,9 %)
4 Enigszins eens (49,9 %)
5 Zeer eens (25,3 %)
-1 Ik weet het niet (1,7 %)

• Een bevragende en onderzoekende instelling bij het verzamelen en
controleren van informatie.
• Alert zijn op tegengestelde controle-informatie en frauderisico’s.
• Alert zijn op eigen beperkingen, zoals bedrijfsblindheid en tunnelvisie.
• Alert zijn op ongebruikelijke en veranderde omstandigheden die de noodzaak
van meer controle doen ontstaan.
• Alert zijn op te veel generaliseren bij beperkte observaties.
• Alert zijn op toereikendheid en toepasselijkheid van veronderstellingen bij
het plannen en uitvoeren van de controle.
• Het onderkennen van de ‘rode draad’ of tendenties bij de kwalitatieve
analyse van controlebevindingen.
• Het vinden van een juist evenwicht tussen vertrouwen en wantrouwen van
ontvangen controle-informatie.

Hiernaast ziet u zes speelkaarten. Neem één van deze kaarten in gedachten en
kijk enkele seconden geconcentreerd naar die geselecteerde kaart.
Sla daarna de bladzijde om.
Tunnelvisie

Tunnelvisie
Klopt het dat de door u geselecteerde kaart in de afbeelding hiernaast is
verdwenen?
Kijk hieronder voor de oplossing. Wat kunnen we leren van een dergelijk
voorbeeld?
door u gekozen kaart, valt dat vrijwel niemand op.
geheel anders is dan de eerste. Maar omdat u zich concentreert op de
Als u goed naar beide afbeeldingen kijkt, ziet u dat de tweede set kaarten

Door de media-aandacht voor boekhoudschandalen handelt de
accountant professioneel-kritischer dan enkele jaren geleden.
1 Zeer oneens (4,7 %)
2 Enigszins oneens (10,5 %)
3 Neutraal (14,2 %)
4 Enigszins eens (41,3 %)
5 Zeer eens (26,4 %)
-1 Ik weet het niet (2,9 %)

Tekst:
Rentia Visser en Marc Schweppe,
met bijdragen van Luc Quadackers, Leo Straathof en Marcel Pheijffer
Cartoons:
Maarten Pathuis
Vormgeving:
MadEggs, Uithoorn
Druk:
Jurriaans Lindenbaum, Amsterdam
Productie:
NBA afdeling Ledenservice & Communicatie
© NBA Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants, november 2011
Colofon