Speybank - project Gentse Kanaalzone

Speybank
Luc Deleu
Kanaal Gent-Terneuzen • Site Kluizendok

Luc Deleu
“Ik probeer steeds verder te gaan met mijn installaties,
alsmaar moeilijker constructies te bedenken. Zodat je
uiteindelijk denkt: hoe is het mogelijk”.
Luc Deleu (Duffel, 1944) studeerde af als architect in
1969. Zowel binnen het Vlaams als het internationaal
cultuurlandschap neemt zijn werk een unieke positie
in. Samen met T.O.P. Offi ce, het atelier dat hij in 1970
oprichtte in Antwerpen, formuleerde hij voorstellen die
telkens voor de nodige ophef zorgden. Zo neemt hij
“Afscheid van de architectuur”, legt “De laatste steen van
België”, houdt een pleidooi voor “stedelijke mesthopen
en visvijvers” en verdedigt de Vlaamse fermettebouw. In
Brussel laat hij de TGV hoog boven de Brusselse Vijfhoek
zweven, in Antwerpen doorkruist de spoorlijn dwars de
historische stationshal.
Ook Gent krijgt zijn aandacht. In het kader van Initiatief
‘86 plaatst Luc Deleu twee hoogspanningsmasten diagonaal
op het Sint-Pietersplein. Het laatste decennium
richt zijn aandacht zich sterker op het stedenbouwkundig
ontwerp. “De Onaangepaste Stad” is een ruimtelijk
model waarin hij een antwoord formuleert op de actuele
problematiek van het wonen en de stedelijke voorzieningen.
Ondanks hun polemisch en ludiek karakter getuigen
zijn experimenten van een sterk maatschappelijk engagement.
Verder nemen ecologische aspecten en de bezorgdheid
over de toekomst van onze planeet een vooraanstaande
plaats in. Sinds zijn “Orbanistisch Manifest” wijst de
kunstenaar op het belang om de stedelijke problemen te
situeren op wereldschaal.
Vooral met zijn containerconstructies verovert Luc Deleu
zich defi nitief een plaats op de internationale kunstscène.
Hij bouwt met banale scheepscontainers eenvoudige
maar monumentale composities zoals obelisken,
poorten, bruggen en kruisen – stuk voor stuk universele
beelden. Hij startte met de ‘Grote Triomfboog’ die hij in
1984 oprichtte in de haven van Neuchâtel. Dit werk is één
van zijn sterkste en tevens bekendste realisaties. Door de
eenvoud straalt het beeld elegantie en monumentaliteit
uit. Het grote succes blijkt tevens uit de lijst van Europese
steden waar triomfbogen werden opgericht: Basel,
Barcelona, Tielt, Nîmes, Hamburg, een lijst waaraan tot
vandaag nog steeds geen einde is gekomen.
Zijn containerkunst beweegt zich op het raakvlak van
kunst en architectuur. “Ik ben architect en dus ook plastisch
kunstenaar. De architectuur is een creatieve uiting
die in het veld van de plastische kunsten past”, dixit
Luc Deleu.
Speybank
Eén van zijn meest recente - en technisch meest gedurfde -
creaties is ongetwijfeld Speybank. Vier containers vormen een
rechtopstaande vijfhoek, die ook nu een poort of triomfboog
symboliseert. De containerconstructie maakte oorspronkelijk
deel uit van de tijdelijke expositie die plaatsvond in het
Antwerpse Middelheimmuseum in 2004. Speybank is
ongetwijfeld een beeld met internationale uitstraling; het werd
geselecteerd voor deelname aan de 2° Internationale Triënnale
voor Hedendaagse Kunst, die in 2005 plaats vond in het
Japanse Yokohama.
Als we Speybank vergelijken met zijn vroegere
containerconstructies valt vooral het speelse karakter van de
compositie op. De statige monumentaliteit van zijn vroegere
composities heeft plaats gemaakt voor een uitgesproken
dynamiek. Vanuit technisch oogpunt is Speybank ongetwijfeld
één van zijn meest gedurfde constructies. De fi guur geeft de
indruk in de lucht te zweven. De containers raken elkaar enkel
in de hoekpunten waar zij, haast onzichtbaar, met enkele
bouten in elkaar zijn geschroefd. Door het fragiel karakter lijkt
de vijfhoekige fi guur ontheven te zijn aan de wetten van de
zwaartekracht.
Een belangrijke inspiratiebron voor de containerconstructies
van Luc Deleu zijn de readymades van Marcel Duchamp. Net als
Duchamp verheft Luc Deleu gebruiksvoorwerpen tot kunstwerk,
door ze in een museum op een openbare plek te plaatsen.
De objecten verliezen hun vertrouwde functie, en uit die
‘vervreemding’ ontstaan nieuwe betekenissen. De containers
zijn ‘objets trouvés’, zomaar uit de haven of van het vrachtschip
geplukt. Ze dragen nog de sporen van het gebruik. Zelfs de
naam van de transportfi rma staat er nog op in grote letters. De
inspiratie voor het kunstwerk deed de kunstenaar op aan boord
van het cargoschip Speybank op de Stille Oceaan.
De plaatsing van het kunstwerk is voor Luc Deleu van cruciaal
belang, omdat zijn installaties juist hun betekenis krijgen door
de stedelijke context waar zij staan opgesteld. Speybank is
opgericht op de linkeroever van het kanaal Gent-Terneuzen,
op de grens tussen het bedrijventerrein rond het nieuw
aangelegde Kluizendok en het woongebied van Doornzele. Het
kunstwerk werd geplaatst op het snijpunt van verkeerswegen,
op een plaats waar industriezone, woongebied en beschermd
natuurlandschap elkaar ontmoeten. Groene bufferzones
garanderen de leefbaarheid van de havenenclave Doornzele
- de Doornzele Dries is zelfs een beschermd landschap. De
vele infrastructuren, spoorlijnen, verkeerswegen, kanalen, zijn
voor Luc Deleu dan weer hét voorbeeld bij uitstek van de 20 ste -
eeuwse architectuur. Deleu is gefascineerd door de dynamiek
van het havengebeuren en het havenlandschap met zijn
kranen, containers en loodsen.
Vooral de wit-blauwe CBR-loods aan de overzijde van het
kanaal laat Luc Deleu niet onberoerd. Industriële gebouwen
dicht hij dezelfde schoonheid en architecturale kwaliteiten
toe als historische monumenten: het subtiel spel van
volumes, de kleurnuances. Langs de ringweg die de nieuwe
industrieterreinen van het Kluizendok ontsluit, staan tot
slot ook elf monumentale windturbines. Als eigentijdse
kathedraaltorens drukken ze hun stempel op de skyline van
de site, het zijn visuele herkenningspunten. Niet alleen sluiten
windmolens perfect aan bij Luc Deleus bezorgdheid over
ecologie, hij vindt ze ook esthetisch waardevol.
Gentse kanaalzone
In 1999 won de Provincie Oost-Vlaanderen met het ROM
(Ruimtelijke Ordening en Milieu)-project ‘Gentse Kanaalzone’
de Vlaamse Ruimtelijke Planningsprijs. Aan de prijs was een
bedrag verbonden van 5 000 euro voor de plaatsing van een
kunstwerk dat het winnende project symboliseert en een link
legt naar de leef- en werkomgeving in de Kanaalzone.
Het ROM-project mondde recent uit in een strategisch plan,
dat een toekomstvisie ontwikkelt voor de uitbreiding van
het havengebied, inclusief de grondige hertekening van het
landschap. Het formuleert een antwoord op economische
knelpunten en mobiliteitsproblemen, maar besteedt ook
veel aandacht aan het leefmilieu, de architecturale en
landschappelijke kwaliteiten, de leef- en woonkwaliteit. Het
behoud van woonkernen zoals Doornzele past in die ruimtelijke
visie.
In het kader van het aankoopbeleid van de Provincie Oost-
Vlaanderen besliste de deputatie in 2002 op advies van
de dienst Kunst en Cultuur en de Provinciale Commissie
voor Beeldende Kunst om het kunstwerk Speybank, dat
oorspronkelijk was voorgesteld voor de wedstrijd “Een thuis
voor een beeld”, aan te kopen. De aankoop en de plaatsing
kon uiteindelijk gerealiseerd worden met de fi nanciële
steun van de stad Gent, de gemeenten Zelzate en Evergem,
het Gemeentelijk Autonoom Havenbedrijf Gent GAB en de
havenbedrijven Volvo Cars en Arcelor Mittal.
De inhuldiging van Speybank vond plaats op vrijdag 9 november
2007 in aanwezigheid van gedeputeerde Alexander Vercamer,
schepen Karin Temmerman en kunstenaar Luc Deleu.
Meer info
Meer info over Luc Deleu, Speybank en de Gentse Kanaalzone
vindt u op www.topoffi ce.to, www.kunstbus.nl,
www.gentsekanaalzone.be, www.oost-vlaanderen.be

Beleidsverantwoordelijke:
Jozef Dauwe, gedeputeerde voor Cultuur, Leefmilieu, Middenstand,
KMO & EROV
Supervisie:
Andrea De Kegel (directeur) en Carine Stevens (diensthoofd)
Tekst en redactie:
Bob Vanden Eynde (dienst Kunst en Cultuur) en Jan Storms
Foto’s:
Freddy Moerman & Patricia Mathieu
Redactie en coördinatie:
Bob Vanden Eynde (dienst Kunst en Cultuur)
Vormgeving en druk:
dienst Communicatie
Verantwoordelijke uitgever:
J. Dauwe, p.a. Gouvernnementstraat 1, 9000 Gent
Provincie Oost-Vlaanderen
dienst Kunst en Cultuur,
Woodrow Wilsonplein 2, 9000 Gent
tel. 09 267 72 00 · fax 09 267 72 99
kunst.en.cultuur@oost-vlaanderen.be
Met dank aan de gemeenten Zelzate en Evergem, het Gemeentelijk Autonoom Havenbedrijf Gent GAB, Volvo Cars en Arcelor Mittal.