wandelpad duin.pdf - Grenspark De Zoom - Kalmthoutse Heide

Mierenleeuw (foto: Y.D. Nature)
Grijze zandbij (foto: M. Jacobs)
8 Het pad volgt de eigendomsgrens tussen
het natuurreservaat en de landbouwgronden
van het landgoed De Markgraaf. Reeds in
1872 begon men hier met de ontginning van
een stuk natte heide. Even voorbij de schuilhut
(tamme kastanjebomen) belanden we tussen
de weilanden. Sedert een aantal jaren worden
ze niet meer bemest zodat ze in het voorjaar
opgefleurd worden door pinksterbloemen.
N.B.: buiten het broedseizoen kan je als alternatieve
route ter hoogte van de eerste kruising
een verbindingswandelpad nemen; daar krijg je
een heel mooi uitzicht op het Wilgenduin en
op een waardevol nat heidegebied met enkele
vennen.
9 In dit stukje open bos groeien in het najaar
vele prachtige paddenstoelen: vliegenzwam,
dennenvlamhoed, geelwitte russula, parelamaniet,
fopzwam. Langsheen het pad kom
Roodborsttapuit (foto: Y.D. Nature)
Ruig haarmos (foto: Y.D. Nature)
Bijzondere diersoorten
Open heide: roodborsttapuit, veldleeuwerik,
wulp, boomleeuwerik, boomvalk, klapekster
(in de winter), blauwe kiekendief
Open zand: zandloopkevers, rupsen- en
spinnendoders, graafbijen en –wespen,
mierenleeuw, rugstreeppad
Weiland: kievit
Bijzondere plantensoorten
Kleine en ronde zonnedauw, buntgras,
zandzegge, korstmossen, ruig haarmos,
klokjesgentiaan, pinksterbloem
je ook een aantal merkwaardige eiken tegen:
hun stam is door opwaaiend zand half ondergestoven.
Niet zo lang geleden waren hier nog
actieve zandverstuivingen.
5 4
Nieuwstraat 77 • B-2910 Essen
Zand -duinen
Niet toegankelijk, privé eigendom
Begrazings- en rustgebied Kalmthoutse Heide:
-toegang enkel op bewegwijzerde paden
-geen honden, ruiters of fietsers
-grazers niet benaderen of voederen
Veeraster
Moeras, drassig terrein
Parkeerplaats
Infopaneel
wandelroute duin
Infopaneel en picknick
Eet en drinkgelegenheid
Manege
Schuilhut
-Natuureducatief Centrum De Vroente
7
-Dienst voor Toerisme
-Bijenteeltmuseum
6
Startpunt
Camping
De wandeling loopt door Uitkijk-, Brandtoren het Vlaams
3
2
Duintop (foto: Y.D. Nature)
1
8
9
natuurreservaat Kalmthoutse Hoofdweg Heide en start
Belangrijke openbare weg
bij het infobord recht tegenover de parking
Spoorlijn met station
aan de Putsesteenweg.
-+-+-+ Staatsgrens
let op:
BEWEGWIJZERDE PADEN
de route loopt deels Wandelpad door het Vlinder/Heideleerpad begrazings- Ruud Rups en
(Familiezoektocht, vooraf reserveren). Educatief
pad, natuurlijk gemengd bos, droge en natte heide.
rustgebied. Hierin zijn honden niet toegelaten
en je mag de aangegeven paden niet verlaten.
Parkeerplaats
Wandelpad Bos
Gemeentebos, ven Putse Moer, droge en
zandige heide.
Wandelpad Libel
Ven Putse Moer, uitgestrekte heidevlaktes,
uitkijktoren, bos en duintjes.
Infopaneel Wandelpad en picknick Duin
Eet en drink-
Uitgestrekte heidevlaktes, waardevolle gelegenheid
duinmassieven, natte heide en weilanden.
BEWEGWIJZERDE PADEN
Wandelpad Schaap
Heide, bos, vennen, duinen, ven Putse Moer en
uitkijktoren.
Wandelpad Duin Wandelpad Ree
Uitgestrekte heidevlaktes, Bos, waardevolle weilanden en heide.
duinmassieven, natte heide en weilanden.
Wandelpad Vos
Verbindingswandelpad, Bebost voetspoor duinlandschap met heide.
(verboden tussen 15-3 en 30-6)
Wandelpad Muis
Droge en natte heide, bos en weiland.
Wandelpad Uil
Aansluitend op wandelroute Muis.
Wandelpad Haas
Bos, heide en open duin.
(mul zand in droge periodes)
Verbindingswandelpad, voetspoor
Verbindingswandelpad, voetspoor
(Verboden tussen 15/3 en 30/6)
Ruiterpad
Fietsroute zie inzetkaartje
Bijlage Bij wissels nr. 39 maart 2008 afgiftekantoor 2910 essen P309555
7,5 km

1 De brede en rechte weg die hier vertrekt,
vindt zijn oorsprong bij de zandafgravingen uit
de 19e eeuw. Vanaf het huidige spoorwegstation
Heide liep een smalspoor naar het centrale
duinmassief om het zand te kunnen transporteren.
Later, tijdens Wereldoorlog II hadden de
Duitsers een militaire basis in de heide. Om
die gemakkelijk te bereiken werd deze weg
verhard met steenpuin van gebombardeerde
Vlaamse steden en dorpen, vandaar de naam
‘Duitse Weg’.
2 De molensteen links van het pad is hier
geplaatst als aandenken aan de jarenlange
strijd voor het behoud van de Kalmthoutse
Heide als natuurgebied.
Doorheen het klaphekje kom je in het begrazings-
en rustgebied.
Het begrazingsgebied in de Kalmthoutse
Heide
Om het heidelandschap in stand te houden
wordt het gebied begraasd door schapen en
runderen. Een kudde schapen of een groep
Gallowayrunderen kan hier je pad kruisen.
Het zijn echter geen dieren uit een kinderboerderij.
De schapen zijn vrij schuw en
kunnen zelfs paniekerig reageren indien ze
opgeschrikt worden: laat ze van op afstand
Begrazing met schapen (foto: K. Molenberghs)
Wulp (foto: Y.D. Nature)
3 De uitgestrekte vochtige laagtes rechts van
het pad zijn ondermeer broedgebied van de
wulp, een zeldzame en schuwe vogel. Vandaar
dat het verbindingswandelpad dat er doorheen
loopt, afgesloten is van 15 maart tot 30 juni.
De wulp laat zich wel bewonderen tijdens zijn
bruidsvlucht, wanneer hij jodelend door de
lucht zweeft.
Wandelaars en runderen (foto: K. Molenberghs)
rustig hun gang gaan. De runderen gedragen
zich rustig en eerder onverschillig tegenover
bezoekers. Probeer echter niet om ze
te benaderen en hou een veiligheidsafstand
van minstens 25 m. Moest het toch gebeuren
dat de runderen zich op het pad bevinden,
laat je dan opmerken met wat armbewegingen
of handenklappen en de dieren zullen
zich verwijderen. Probeer ze zeker niet te
aaien of te voederen!
4 Tijdens de laatste ijstijden voerden sterke
winden grote hoeveelheden zand tot hier zodat
landduinen gevormd werden. Deze uitgestrekte
duinen vormen nu een zeldzaam biotoop met
een wonderlijke pioniervegetatie van korstmossen,
ruig haarmos, zandzegge, buntgras en
struisgras. Talloze insecten hebben hier hun
stekje: graafwespen, graafbijen, zandloopkevers
zijn steeds druk in de weer om prooien te
vangen voor hun kroost die ze onder het warme
zand grootbrengen. De mozaïek van onbegroeid
zand en waardevolle pioniervegetatie dreigt te
verdwijnen en evolueert snel naar droge heide
door o.a. verhoogde stikstofneerslag. Het
Dit pittoreske duinengebied maakte in de
loop der tijd grote veranderingen mee. Links
van het pad, waar nu een vlakke laagte te zien
is, lagen de hoogste duinen. Van op de top van
de toenmalige Vossenberg (40 m) kon je de
Schelde zien en de torens van Antwerpen en
Bergen op Zoom. In de tweede helft van de 19e 5
eeuw werd hier 1,4 miljoen kubieke meter zand
afgevoerd voor grote bouw- en wegenwerken in
Antwerpen. Af en toe vang je een glimp op van
enkele tamme kastanjebomen. Het is op die
plek dat ooit de Kambuus lag, de herberg waar
de arbeiders van de zandafgraving verbleven en
waar later kunstschilders bijeenkwamen.
6 Bijna het hele jaar door is het pad hier
vochtig en vaak vloeit er zelfs water overheen.
Dit is kwelwater dat uit de voet van het Wilgenduin
stroomt. De roestbruine kleur duidt op
ijzer. In de vochtige wegranden groeien kleine
en ronde zonnedauw, insectenetende plantjes.
De levendbarende hagedis zie je hier vaak voor
je voeten wegschieten.
beheer streeft ernaar om volledige vastlegging
van het zand te voorkomen door begrazing en
plaatselijk verwijderen van de vegetatie.
Buntgras heeft stekelige bladpuntjes en maakt
steeds nieuwe worteluitlopertjes
wanneer het
met zand overstoven
wordt.
Buntgras (foto:
Y.D.Nature)
Doorheen het klaphekje verlaat je het begrazingsgebied.
7 Volg even de Verbindingsstraat naar rechts.
Links ligt het Stappersven, een uitgestrekte
waterpartij die erg belangrijk is als rust- en
foerageerplaats voor eenden (smient, wintertaling,
pijlstaart, slobeend, tafeleend, wilde
eend). In het ven rechts naast de asfaltweg
kwaken ’s zomers ontelbare groene kikkers en
flitsen libellen heen en weer. Bij de rustbanken
aan dit ven zie je de gracht die het water
hierheen voert. Het is een historisch relict uit
de tijd van de turfexploitatie. Om de turfvaarten
van voldoende water te voorzien, stonden
verschillende vennen met elkaar in verbinding
via speciaal daartoe gegraven grachten. Eind
jaren 1960 werden op deze gracht wel enkele
stuwen geplaatst, zodat de waardevolle natte
heide zo weinig mogelijk ontwaterd wordt. Aan
de parking ga je rechts.