Opgave Nederlands (76Kb, pdf) - DUO

Nederl
Tijdvak 1
Dinsdag 22 mei
09.00 – 11.30 uur
College-examen schriftelijk
Opgavenboekje
1001-s1
1
Staatsexamen VWO
2012
Nederlandse taal
Lees verder ►►►

Schrijfvaardigheid
Algemene instructie bij onderwerp 1 en 2
Als onderdeel van het college-examen maakt u een schrijfopdracht. De toets duurt
150 minuten.
U kiest onderwerp 1 of 2. Het is de bedoeling dat u aan de hand van de aangeboden
teksten een artikel schrijft. U kiest daartoe slechts één opdracht en maakt in geen
geval meerdere opdrachten. Geef bovenaan uw tekst duidelijk aan voor welke
opdracht u gekozen hebt door de letter A, B, C of D te noteren.
Gebruik de volgende richtlijnen:
• Ga uit van de tekstsoort en het publiek, zoals in de opdracht is aangegeven.
• Zorg voor een duidelijke alinea-indeling.
• Bedenk een pakkende titel.
• Bedenk minstens drie tussenkopjes van maximaal zes woorden.
• Het is niet de bedoeling dat u de inleiding bij onderwerp 1 of 2 klakkeloos
overneemt in uw eigen schrijfproduct.
• Let op zinsbouw, stijl en spelling.
• Gebruik minimaal 600 woorden en niet meer dan 750 woorden. Vermeld het
aantal woorden onder uw tekst.
Veel succes.
2
Lees verder ►►►

Onderwerp 1
Inleiding
Moeten we de privatisering van overheidsinstellingen doorzetten?
In de vroege jaren tachtig van de vorige eeuw dachten veel politici en
wetenschappers dat het goed voor de economie zou zijn om overheidsinstellingen te
privatiseren. Deze instellingen zouden bovendien veel beter gaan functioneren als ze
bedrijfsmatig zouden gaan werken. De consument zou beter geholpen worden voor
minder geld. Het openbaar vervoer, de energiebedrijven, de telecomsector en de
gezondheidszorg werden door de staat op de markt gebracht. Dertig jaar na het
begin van de privatisering van overheidsbedrijven is er een maatschappelijke
discussie gaande over de voor- en nadelen van de privatisering. Moeten we de
privatisering van overheidsinstellingen doorzetten?
Opdracht A
Schrijf voor de lezers van een regionale krant een betoog waarin u uw mening geeft
over de privatisering van overheidsinstellingen. U neemt in ieder geval de volgende
informatie-elementen op:
1. Een inleiding waarmee u de aandacht van de lezers trekt en waarin u uw
standpunt aan de orde stelt door middel van een stelling.
2. Drie argumenten die pleiten voor uw standpunt. Gebruik hierbij een relevant
citaat uit de teksten. Zet dit citaat tussen aanhalingstekens.
3. Twee tegenargumenten waarvan u er een weerlegt. Gebruik een relevant
citaat uit de teksten. Zet dit citaat tussen aanhalingstekens.
4. Een slot met een conclusie die aansluit bij uw stelling.
3
Lees verder ►►►

Opdracht B
Schrijf voor de lezers van een regionale krant een beschouwing over de privatisering
van overheidsinstellingen. U neemt in ieder geval de volgende informatie-elementen
op:
1. Een inleiding waarmee u de aandacht van de lezers trekt en waarin u het
verschijnsel beschrijft. Besluit de inleiding met de hoofdvraag.
2. Een visie van voorstanders onderbouwd met drie argumenten. Gebruik een
relevant citaat uit de teksten. Zet dit citaat tussen aanhalingstekens.
3. Een visie van tegenstanders onderbouwd met drie argumenten. Gebruik een
relevant citaat uit de teksten. Zet dit citaat tussen aanhalingstekens.
4. Een samenvattend slot waarin u uw eigen visie opneemt.
De teksten die u kunt gebruiken, zijn:
Dekkers, G. (2010, juni/juli). "Vroeger moest je een half jaar wachten op een
telefoonaansluiting". Maarten! p. 30.
Dekkers, G. (2010, juni/juli). "Daar waar de markt meester wordt, stijgen de lonen aan
de top en dalen de lonen op de werkvloer". Maarten! p. 74.
Dekkers, G. (2010, juni/juli). "Ik leg niet vast hoeveel tijd een arts op de poli per
patiënt heeft". Maarten! p. 63.
Vergeet niet de richtlijnen uit de algemene instructie in acht te nemen!
4
Lees verder ►►►

Tekst 1
"Vroeger moest je een half jaar wachten op een telefoonaansluiting"
Ben Verwaayen, prominent VVD-lid en bestuursvoorzitter van telecombedrijf Alcatel-
Lucent, ziet grote verbeteringen sinds de privatisering van de telecommarkt. "De
afgelopen vijftien jaar hebben zich daar ongelooflijke ontwikkelingen voorgedaan.
Alles is nu mobiel, iedereen werkt met internet. Daarvoor zijn honderden miljarden
geïnvesteerd. Dat was allemaal niet gebeurd als telecombedrijven niet waren
geprivatiseerd. Er zijn altijd klagers die vinden dat vroeger alles beter was, maar
vroeger moest je een half jaar wachten op een telefoonaansluiting."
Verwaayen is altijd een groot voorstander geweest van marktwerking. Als algemeen
directeur van PTT Telecom ten tijde van de privatisering in 1998 en als
bestuursvoorzitter bij British Telecom (2002-2008) reisde hij stad en land af om zijn
boodschap te verspreiden. De wereld stoomt voort, vindt hij, en discussies over de
vraag of privatisering achteraf wel een goed idee was, zijn niet meer relevant: "Dat
debat is echt achterhaald. Voor de privatisering discussieerde de Kamer over de
kleur van de postzegel en over de vraag wie er sneller een telefoonaansluiting moest
krijgen: iemand met een hernia of iemand met een gebroken been. Dat is niet meer
van deze tijd."
Nu gaat alles sneller. We zouden niet meer kunnen leven met het stroperige
staatstelecombedrijf van vroeger, vindt Verwaayen. Private bedrijven zijn nu eenmaal
wendbaarder dan de politiek: op terreinen waar echte concurrentie mogelijk is, waar
de klant echt iets te kiezen heeft, doet het bedrijfsleven het daarom beter dan de
staat. De huidige kritiek op bijvoorbeeld de geprivatiseerde post beschouwt hij als de
politieke waan van de dag.
"Het blijft natuurlijk wel de taak van de overheid om grenzen te stellen en die robuust
te handhaven, zoals Brussel dat nu doet. Mijn zoon liet me onlangs zijn telefoon zien
waarmee hij een foto van een huis kon maken en zo vervolgens kon laten zien wat
iemand in dat huis op Facebook aan het typen was. Je kunt je afvragen of dat wel
goed is. Regelgeving over privacy moet je niet overlaten aan de markt: je kunt er niet
van uitgaan dat aandeelhouders meeleven met de samenleving. Daarvoor is de
overheid nodig: die moet duidelijke regels maken waarbinnen bedrijven kunnen
opereren. Daarbij moet je in de gaten houden dat onze prioriteiten veranderen. We
denken nu anders over privacy dan dertig jaar geleden."
De overheid loopt nogal eens mijlenver achter het bedrijfsleven aan, vindt
Verwaayen. En ook op minder voor de hand liggende gebieden, zoals het milieu,
nemen volgens hem bedrijven het voortouw: "Op dit moment werken wij er hard aan
het energieverbruik door internetcommunicatie terug te dringen tot slechts
eenduizendste van wat het nu is. Dat moet over vijf jaar al kunnen." Alcatel-Lucent
werkt met wetenschappers en telecombedrijven samen in Green Touch, dat
mogelijkheden voor besparing onderzoekt. "We hebben onderzoekers van Bell-Labs
gevraagd wat het maximale was dat ze eruit konden persen. We zullen op een totaal
andere manier moeten gaan nadenken, maar ik ben ervan overtuigd dat het kan."
5
Lees verder ►►►

Goede groene ideeën kunnen dus ook uit het bedrijfsleven komen. "Natuurlijk moet
het ons uiteindelijk geld opleveren, anders zou ik een slechte bestuursvoorzitter zijn.
In zekere zin heeft het bedrijfsleven het makkelijker dan de staat. Ik heb me sterk
gemaakt voor dit plan en dat komt er ook. Politieke besluitvorming is veel lastiger."
Voor een politieke carrière heeft Verwaayen dan ook geen belangstelling meer. Hij
blijft liever in het bedrijfsleven, waar hij tenminste resultaatgericht kan optreden.
Bron: Dekkers, G. (2010, juni/juli). "Vroeger moest je een half jaar wachten op een
telefoonaansluiting". Maarten! p. 30.
6
Lees verder ►►►

Tekst 2
"Daar waar de markt meester wordt, stijgen de lonen aan de top en
dalen de lonen op de werkvloer"
Emile Roemer, voormalig onderwijzer en lijsttrekker van de Socialistische Partij, is
een fel tegenstander van privatisering van overheidsdiensten: "Zorg, onderwijs en
politie zijn echte overheidstaken. Voor energie, openbaar vervoer en de post geldt
dat ook. Het is de basisinfrastructuur waar ons land op drijft. Die zet je niet in de
uitverkoop."
Het bedrijfsleven kan soms efficiënter werken dan de staat, maar dat is niet het enige
waar het om draait, vindt Roemer: "In crisistijd zet een bedrijf tien procent van zijn
personeel op straat: dat is heel efficiënt. De overheid moet deze mensen opvangen
en aan nieuw werk helpen: een heel inefficiënte bezigheid, maar wel maatschappelijk
zeer gewenst."
Ondernemers zorgen vooral goed voor zichzelf en daartegen moet de staat de
burgers beschermen, vindt Roemer: "De overheid regelt alle publieke zaken, zoals
zorg, onderwijs en politie. Liberale politici denken dat bedrijven dat beter kunnen.
Maar toen de thuiszorg een markt werd, kwamen leaseauto’s, topmanagers en
schoonmaakbedrijven de sector binnen. Bedrijfseconomisch was dat heel efficiënt,
maar het was dodelijk voor de publieke zaak. Natuurlijk moet de overheid zo
doelmatig mogelijk werken, maar de vergelijking tussen staat en bedrijfsleven gaat
op dit terrein niet op, omdat bedrijven zich geen zorgen hoeven te maken over de
maatschappelijke gevolgen van hun gedrag."
De overheid had meer in eigen hand moeten houden, vindt Roemer dan ook: "Er zijn
weinig succesverhalen over privatisering. De telecomsector is misschien de sector
waarin privatisering het minst mislukt is. Bij de energie, het openbaar vervoer en in
de zorg zie je dat marktwerking leidt tot hogere prijzen, minder kwaliteit en slechte
dienstverlening voor de burger."
En dan is er nog het 'gegraai' aan de top, waar Roemer niets van moet hebben:
"Daar waar de markt meester wordt, stijgen de lonen aan de top en dalen de lonen
op de werkvloer. Het is de logica van de markt: groter worden, concurreren en meer
winst maken. Dat is allemaal prima op de markt voor stofzuigers, maar in de zorg
willen we juist kleinschaligheid en samenwerking. De moraal van de markt past niet
in de publieke zaak."
Het volk moet via de overheid besluiten over belangrijke zaken als energie en
gezondheidszorg kunnen beïnvloeden, vindt Roemer. En dus mogen die zaken niet
in private, misschien zelfs buitenlandse handen vallen. "Het gaat om de
democratische zeggenschap. Onze energiebedrijven zijn vorig jaar verkocht aan
buitenlandse bedrijven. Een Zweeds staatsbedrijf en een Duitse multinational zijn nu
eigenaar van onze energiecentrales. Als de Tweede Kamer wil inzetten op schone
energie, dan moeten we naar Zweden en Duitsland om te kijken of ze daar mee
willen werken Dat is toch bizar? Niet de volksvertegenwoordiging bepaalt, maar
buitenlandse bedrijven maken uit wat er met onze vitale infrastructuur gebeurt."
De verkoop van staatsbedrijven moet daarom stoppen, stelt Roemer, en waar het
misgaat, moet de staat de verkoop kunnen herroepen. "Mislukte privatiseringen
7
Lees verder ►►►

moeten worden teruggedraaid. Op dit moment dreigt het postbedrijf TNT in handen te
komen van investeerders die het bedrijf in de schulden steken en vervolgens om
zeep helpen. Dat is gekkenwerk. TNT is nog altijd een winstgevend bedrijf. Het is in
het belang van burgers en werknemers om cruciale bedrijven binnenboord te
houden. Als het moet, dan renationaliseren we de zaak."
Staatsbedrijven kunnen volgens Roemer bovendien geld opbrengen: "De
energiebedrijven hadden nooit verkocht moeten worden. Hetzelfde geldt voor TNT.
Veel mensen denken dat de overheid geld toelegt op staatsbedrijven. Dat is onzin.
Decennialang zijn staatsbedrijven winstgevend geweest. Tegenover de uitgaven
staat een stevig jaarlijks rendement. Laat de politiek dus gemaakte fouten zo goed
mogelijk herstellen en zeker niet gaan zoeken naar een uitweg uit de crisis door weer
verder te gaan met privatiseren. Daar komen alleen maar nieuwe ongelukken van."
Bron: Dekkers, G. (2010, juni/juli). "Daar waar de markt meester wordt, stijgen de lonen aan de top en
dalen de lonen op de werkvloer". Maarten! p. 74.
8
Lees verder ►►►

Tekst 3
"Ik leg niet vast hoeveel tijd een arts op de poli per patiënt heeft"
"Patiënten voelen zich in ons ziekenhuis alsof ze in een warm bad komen", zegt
Aysel Erbudak, voorzitter van de Raad van Bestuur van het Slotervaartziekenhuis.
Enkele jaren geleden kocht Meromi Holding BV, waarvan Erbudak directrice is, het
vrijwel failliete Amsterdamse ziekenhuis op. Het Slotervaart werd het eerste
commerciële ziekenhuis in Nederland. Erbudak werd voorzitter van de Raad van
Bestuur.
Commentatoren waren in eerste instantie sceptisch. Wat zou voorgaan: winst of
goede zorg? En zou Aysel Erbudak, voor wie deze baan geheel nieuw was, het wel
behoorlijk aanpakken? Erbudak stelde echter financieel snel orde op zaken en een
jaar later was het ziekenhuis uit de rode cijfers. "En de tevredenheid onder de
werknemers stijgt ook nog", zegt Erbudak, die bekend staat als een baas die veel
verwacht van haar personeel.
"Ik vraag misschien veel, maar ik zal nooit iets eisen wat mijn personeelsleden niet
kunnen leveren. Toch is het verloop laag en komen er enorme aantallen sollicitaties
binnen. Bovendien krijgen we van patiënten veel positieve reacties. In het Slotervaart
staat de patiënt centraal. Het gaat om een begrip, een arm om je heen.
Dienstbaarheid zit in het DNA van het ziekenhuis."
Waarom Edburak ooit begonnen is aan deze onderneming? "Ik houd van idealisten.
Het Slotervaart is ooit opgericht voor patiënten voor wie anderen hun neus
ophaalden, zoals zwervers. Hier werken mensen die echt willen zorgen en niet alleen
bezig zijn met geld verdienen. Een plaats waar zoveel idealisten bij elkaar zijn, moet
je koesteren."
Patiënten moeten zich op hun gemak voelen: "Het Slotervaartziekenhuis is
laagdrempelig. De bejegening moet altijd goed zijn. We kunnen het ons niet
permitteren met het verkeerde been uit bed te stappen. Ik ben zelf makkelijk
aanspreekbaar, ook voor patiënten die me op de parkeerplaats herkennen en me iets
willen vragen. Als er een probleem is, kom ik langs: de lijntjes zijn hier kort. Artsen
volgen dat voorbeeld."
De goede sfeer in het Slotervaart is belangrijk, want het moet concurreren met
andere ziekenhuizen. "Concurrentie in de zorg is goed voor patiënten", zegt Erbudak.
"Als we een nieuwe auto kopen, vergelijken we en maken we een proefrit. Dat kost
niets. Maar met een medisch probleem gaan we maar naar één arts. Het zou heel
goed zijn als we aan verschillende artsen zouden vragen hoeveel ervaring ze hadden
en wat hun resultaten waren."
Van echte concurrentie tussen ziekenhuizen is nu geen sprake, onder andere door
het financieringssysteem. "Ziekenhuizen maken nu afspraken met het zorgkantoor
over hoeveel zorg ze gaan leveren. Als ze die hoeveelheid halverwege het jaar al
hebben gehaald, levert het geen geld meer op om nieuwe patiënten te behandelen
en daarom doen ze dat ook niet. Daardoor blijven wachtlijsten in stand en moeten
9
Lees verder ►►►

patiënten naar een ziekenhuis waar toevallig plaats is. Ik denk dat het overgrote deel
van de Nederlanders niet weet dat ze vrije artsenkeuze hebben."
Patiënten moeten echt kunnen kiezen en eventueel een 'proefrit' kunnen maken. Erg
goedkoop en efficiënt klinkt het niet, maar Erbudak heeft dan ook weinig op met het
veelbekritiseerde efficiencydenken in de zorg: "Het principe van de lopende band
werkt hier niet. Het is diep treurig dat we denken de zorg zo te moeten organiseren.
Ik vertrouw op de professionals hier en leg niet vast hoeveel tijd een arts op de poli
per patiënt heeft. Want dat ik iemand misschien in tien minuten door een systeem
kan loodsen, betekent niet dat ik ook naar de risico’s en kosten op lange termijn heb
gekeken."
Vanuit Den Haag verwacht Erbudak niet veel als het gaat om verbetering van de
zorg: "Politici hebben het niet over oplossingen, maar over verdeelsleutels. Het gaat
nooit over de vraag of we bepaalde kosten wel moeten maken, maar alleen over de
vraag waar het geld vandaan moet komen. De discrepantie tussen de beloften – we
gaan alles veranderen – en de werkelijkheid – schuiven met budgetten – is te groot."
Bron: Dekkers, G. (2010, juni/juli). "Ik leg niet vast hoeveel tijd een arts op de poli per patiënt heeft".
Maarten! p. 63.
10
Lees verder ►►►

Onderwerp 2
Inleiding
Is het schooluniform ook iets voor Nederland?
"Everybody is wearing a uniform, don’t kid yourself", zong Frank Zappa eind jaren
zestig. Kinderen zouden zo veel mogelijk gelijk moeten zijn in het onderwijs, stelde
ontwikkelingspsychologe Rita Kohnstamm al in 2004. Het verplicht stellen van
schooluniformen zou goed zijn voor kinderen, ouders en leerkrachten én voor de
integratie van allochtonen. Jonge kinderen hebben helemaal geen behoefte aan
individualiteit, want die ontstaat pas in de puberteit. Na het twaalfde jaar uiten de
verschillen in milieu en achtergrond zich in schooltype en onderwijsniveau. Daarom
zou de invoering van zo'n uniform in het voortgezet onderwijs minder zinvol zijn. De
drang van kinderen om zich te onderscheiden is in die leeftijdsfase erg groot.
In september 2011 was het nieuws dat particuliere basisschool 'Bizzie Kids Basic' in
Almere als tweede school in Nederland schooluniformen verplicht stelde. Daarmee
laaide de discussie over het schooluniform weer op.
Opdracht C
Schrijf voor de lezers van een regionale krant een betoog waarin u uw mening geeft
over de invoering van het schooluniform. U neemt in ieder geval de volgende
informatie-elementen op:
1. Een inleiding waarmee u de aandacht van de lezers trekt en waarin u uw
standpunt aan de orde stelt door middel van een stelling.
2. Drie argumenten die pleiten voor uw standpunt. Gebruik hierbij een relevant
citaat uit de teksten. Zet dit citaat tussen aanhalingstekens.
3. Twee tegenargumenten waarvan u er een weerlegt. Gebruik een relevant
citaat uit de teksten. Zet dit citaat tussen aanhalingstekens.
4. Een slot met een conclusie die aansluit bij uw stelling.
11
Lees verder ►►►

Opdracht D
Schrijf voor de lezers van een regionale krant een beschouwing over de invoering
van het schooluniform. U neemt in ieder geval de volgende informatie-elementen op:
1. Een inleiding waarmee u de aandacht van de lezers trekt en waarin u het
verschijnsel beschrijft. Besluit de inleiding met de hoofdvraag.
2. Een visie van voorstanders onderbouwd met drie argumenten. Gebruik een
relevant citaat uit de teksten. Zet dit citaat tussen aanhalingstekens.
3. Een visie van tegenstanders onderbouwd met drie argumenten. Gebruik een
relevant citaat uit de teksten. Zet dit citaat tussen aanhalingstekens.
4. Een samenvattend slot waarin u uw eigen visie opneemt.
De teksten die u kunt gebruiken, zijn:
Haan, F. (2011, 7 september). Schooluniform geeft slechts een illusie van gelijkheid.
De Volkskrant.
Krul, H. (2011, 10 en 11 september). Schooluniform is ook iets voor Nederland. NRC
Handelsblad.
Verhulst, R. (2011, 7 september). Een verplicht schooluniform is een goed idee. De
Volkskrant.
Vergeet niet de richtlijnen uit de algemene instructie in acht te nemen!
12
Lees verder ►►►

Tekst 1
Schooluniform geeft slechts een illusie van gelijkheid
De kleren op de eerste schooldag zijn niet toevallig uitgekozen. Leerlingen denken
heel goed na voor ze hun kleren aanschieten. Voor gek lopen op de eerste
schooldag is dodelijk. Deze schade is de rest van het jaar moeilijk te repareren.
Tijdens de schoolvakanties wordt goed ingekocht.
Verkeerde merk
Op de eerste dag ligt precies het goede hemdje, het T-shirt, de broek, de rok, de
sokken en - niet te vergeten - de onderbroek klaar. Vooral voor jongens is de juiste
elastiekband boven de hangende spijkerbroek van cruciaal belang. Het dragen van
het verkeerde merk onderbroek kan een reputatie maken of breken.
Dat geldt ook voor schoenen. Ik heb dit jaar nog geen UGGS gezien. Het is
misschien nog niet koud genoeg voor de dure schapenlaarzen, maar iemand die
daar nu op gezien wordt, hoort er even niet bij. Dat kan in de winter weer veranderen.
De leerlingen verplichten een schooluniform te dragen - waar burgemeester René
Verhulst voor pleit - zou scholieren een hoop hoofdbrekens schelen. Weg zijn de
vragen over welke kleren precies goed zijn en welke helemaal fout. Een uniform is de
grote gelijkmaker onder leerlingen. Sociaal onderscheid is niet meer zichtbaar, mits
de onderbroek ook deel uitmaakt van het uniform.
Mao-pak
Een uniform bevordert waarschijnlijk ook de orde in een school. De rolverdeling
tussen leerlingen en docenten is meteen duidelijk. Door de vele uniformen leren de
leerlingen dat ze slechts een zijn van de vele lotgenoten. Communistisch China hees
niet voor niets iedereen in hetzelfde Mao-pak. Een uniform maakt klein.
Een uniform kan de band met een school sterker maken, zoals Verhulst hoopt. Maar
evenzogoed wordt de band zwakker. Wanneer de school een lelijker uniform heeft
dan de buren, is het enthousiasme van de leerlingen snel weg.
Illusie
Het uniform geeft ook slechts een illusie van gelijkheid. Leerlingen weten met of
zonder uniform precies welke kinderen uit welke omgeving komen. In de Harry
Potter-boeken weet Malfidus ook precies welke tovenaars van "zuiver bloed" zijn en
welke niet. Het schooluniform op Zweinstein heft het onderscheid niet op.
Bovendien gaat met de invoering van het uniform ook veel verloren. Op een lagere
school zou een uniform kunnen werken. Zeker in een probleemwijk. Op een
middelbare school is de identiteit van de leerling ongeveer het belangrijkste in een
scholierenleven. Pubers willen uniek zijn, maar ze leven in groepen.
Experimenteren met uiterlijk en kleding hoort bij de leeftijd. De afwegingen die
jongeren hierbij maken, zijn nuttig voor een toekomstig leven. Nadenken over
morgen doet er toe, al is het over het uiterlijk.
13
Lees verder ►►►

Kleedgeld
De meeste van mijn leerlingen krijgen bovendien kleedgeld. De scholieren zijn
hierdoor zelf verantwoordelijk voor hun uitgaven. Door zelf kleren te kopen, leren ze
omgaan met geld. De economieleraar in mij kan dit niet genoeg toejuichen.
De invoering van een schooluniform lost een paar problemen op, maar veroorzaakt
weer andere. Pubers worden gehinderd bij het ontwikkelen van een identiteit. Nuttige
levenslessen gaan verloren.
Het invoeren van het schooluniform is geen zinnig idee, derhalve. Tenzij de
schooluniformmakers met een hele vette nieuwe onderbroeklijn komen. Ik ben wel
benieuwd naar het ontwerp met het logo van mijn eigen school.
Bron: Haan, F. (2011, 7 september). Schooluniform geeft slechts een illusie van gelijkheid.
De Volkskrant.
14
Lees verder ►►►

Tekst 2
Schooluniform is ook iets voor Nederland
"Het dragen van een schooluniform is on-Nederlands! Daar zijn we te
individualistisch voor. Kinderen moeten een vrije kledingkeuze hebben, zo'n uniform
ziet er niet uit." "Ik zou er onmiddellijk voor zijn alleen al om van dat gezeur en
eindeloze discussies over merkkleding af te zijn." Dit zijn twee reacties van moeders
– de één met een zoon van vijftien, de ander met een dochter van dertien. Het
onderwerp 'schooluniform' is weer actueel.
Schooluniformen, een lange traditie
Bijna alle Britse scholen eisen ook nu nog dat leerlingen een uniform dragen. Het
schooluniform in Engeland, Ierland en Schotland bepaalt niet alleen wat 's zomers en
's winters van top tot teen moet worden gedragen tijdens de les, maar kent ook
uniforme kledingregels voor gym-, zwem- en buitenkleding. Sportschoenen zijn soms
toegestaan in de zomer.
Ook in een aantal Aziatische landen heerst de uniformplicht, evenals op de Antillen.
Andere werelddelen of landen kennen het verschijnsel ook, bijvoorbeeld de
Verenigde Staten, Australië, Canada en Israël, maar dan doorgaans op particuliere
scholen of scholen met een religieuze oriëntatie. In Italië eisen scholen voor kinderen
tussen de vier en de twaalf jaar uniformen die te koop zijn in warenhuizen. Ditzelfde
geldt voor Frankrijk, hoewel lang niet alle scholen er uniformen voorschrijven. Wat is
de meerwaarde van het schooluniform? "Wij hebben ertoe besloten om meer
eenheid in de groep te krijgen", is het voornaamste argument van de directeur van
basisschool Bizzie Kids Basic. Eenheid in de groep door een uniform zou van een
stel individuele leerlingen meer een collectief maken en heeft, is de algemene
opvatting, een positieve invloed op de organisatie van de school als zodanig.
Een uniform verkleint de tegenstelling
Een verplicht uniform maakt ook de tegenstelling tussen rijke en arme leerlingen
kleiner. Dit is van oudsher een belangrijke reden geweest voor scholen om het
uniform verplicht te stellen. Met een uniform blijven leerlingen weliswaar verschillen
in persoonlijkheid, maar de verschillen worden minder zichtbaar. Een verplicht
schooluniform heeft als voordeel dat het ouders helpt nee te zeggen tegen hun
veeleisende pubers en hun doorgaans extreme gevoeligheid voor groepsdwang wat
betreft kleding. Als ouders weigeren daarin mee te gaan, leidt dit vaak tot
dramatische scènes. Zoon- of dochterlief benadrukt het argument: "Maar iedereen
heeft het!" Als ouder is het dan buigen of barsten. Dit is een afweging die steeds
weer moet worden gemaakt en die veel emoties veroorzaakt. Het kleedgedrag van
dochter of zoon kent bovendien een verbijsterend patroon. Niets wordt een tweede
keer gedragen. Alles moet na één keer dragen worden gewassen. Als je 's morgens
op hun kamer komt, zijn ze al druk aan het passen wat ze die dag moeten dragen.
De niet-uitgekozen kleding laten ze in een hoop op de vloer of op het bed liggen, is
de klacht.
Zo shabby mogelijk
"Een uniform? Maar dat dragen ze toch al? Ze lopen er allemaal hetzelfde bij", zegt
een vader van een zestienjarige zoon. De 'peer group' is een bijna totalitair systeem,
15
Lees verder ►►►

is zijn ervaring. Dit houdt het in dat de leden ervan weigeren poloshirts, overhemden
en een normale jeans te dragen. T-shirts zijn favoriet. Broeken en jacks moeten
slobberen, gerafeld zijn, een onbestemde kleur hebben. Dat is pas cool. Dat geldt
ook voor de plompe, leren laarzen die zijn zoon daarbij draagt. Niettemin maakt deze
dracht deel uit van dure merkkleding. Ook meisjes ogen grotendeels hetzelfde. Ze
hebben lang haar, veelal geblondeerd, leggings met een rokje tot net over de dijen,
jurkjes met decolleté, veel make-up. "Alleen al als tegenwicht tegen die
seksualisering van meisjes ben ik voor een schooluniform", zegt een moeder van een
dochter van veertien. Een uniform maakt een einde aan extravagante of dure kleding
waarmee andere klasgenoten de ogen worden uitgestoken, of zelfs worden gepest,
als ze die niet willen of om financiële redenen niet kunnen dragen.
Strikte kledingvoorschriften
Voor een uniform geldt: "Alles wat niet is toegestaan, is verboden." Een dresscode is
toleranter: "Alles wat niet verboden is, is toegestaan." Strikte kledingvoorschriften
vormen een praktische middenweg. Veel Europese privéscholen hanteren zo'n code.
Die richt zich op het vermijden van te extravagante, onzedelijke of beledigende
kleding. Ook sommige scholen in Nederland bezigden deze voorschriften in de tijd
van het zogeheten 'naveltruitje'. Dit truitje, dat de meisjesbuik bloot liet tot bijna aan
de venusheuvel, zou jongens te weinig bij de les houden – en leraren wellicht
evenmin.
Een uniform kan dit effect overigens – onbedoeld – net zo goed hebben. Onlangs
werden de rokken van het meisjesuniform op sommige Engelse scholen korter
gemaakt. Na een felle discussie werd deze maatregel weer afgeschaft. Net boven de
knie schoof het rokje bij het zitten in de schoolbanken hogerop. Nu reikt het weer tot
onder de knie. Dit soort problemen komt bij schooluniformen evenwel zelden voor.
Daarom is het onbegrijpelijk dat niet meer scholen een schooluniform verplicht
stellen. Ouders kunnen dan kiezen. Dan zal wel blijken of het schooluniform past in
dit individualistische land.
Bron: Krul, H. (2011, 10 en 11 september). Schooluniform is ook iets voor Nederland.
NRC Handelsblad.
16
Lees verder ►►►

Tekst 3
Een verplicht schooluniform is een goed idee
In 2004 stelde ik als wethouder Onderwijs van Utrecht voor het schooluniform weer
in te voeren. Er zijn namelijk goede redenen voor. Toch is het er nooit van gekomen.
Maar de discussie blijft actueel, zeker nu de directie van basisschool Bizzie Kids
Basic in Almere vorige week heeft besloten een schooluniform verplicht te stellen.
Dat is een goede zaak, want er zitten meer voordelen dan nadelen aan het
schooluniform. Het wordt tijd dat we het snel overal invoeren!
Discussie
We hebben al heel wat discussies over de kleding van leerlingen achter de rug. Zo
zijn scholieren van hun sneakers beroofd en was er de hoofddoekjesdiscussie.
Mogen hoofddoekjes wel of niet in de klas? Mijn mening is dat scholen vanwege hun
identiteit of als middel om de orde te handhaven best regels kunnen stellen aan
kleding: in de klas geen jas, geen petje, geen kruisje en geen hoofddoekje.
In veel landen speelt de discussie over de kleren van leerlingen helemaal niet. Dat
komt omdat er in de wereld meer scholen met schooluniform zijn dan zonder. In
Engeland is dat uiteraard het geval, maar van Azië en Afrika tot Australië, Zuid-
Amerika en het Caribisch gebied gaan kinderen met een uniform de deur uit. Ook
binnen de Europese Unie zijn er kinderen die een uniform aan hebben, denk aan de
landen rond de Middellandse Zee. Nergens geeft het problemen.
Opvallend is dat in deze discussie leeftijd, geslacht, rijkdom en politieke voorkeur
geen enkele rol spelen. Een liberaal kan tegen zijn en een geharnast SP-lid voor. In
een poll van het Jeugdjournaal in 2004 was maar een krappe meerderheid van de
kijkers tegen het uniform.
Hongersnood maar toch wegen
Tegenstanders hebben diverse argumenten: spelen er geen belangrijker zaken in het
onderwijs dan het wel of niet invoeren van het schooluniform? Natuurlijk is dat zo:
leerachterstanden en gebrek aan wiskundekennis zijn belangrijker, maar ondanks
hongersnood in de wereld leggen we ook wegen aan.
Verder zou het schooluniform ouderwets zijn en vernederend. Dat is onzin. In Italië,
modeland nummer één, is het uniform razend populair. Meestal dragen leerlingen
daar een sweater in een bepaalde kleur.
Ook zou het dragen van voorgeschreven schoolkleding egalitair zijn. Ach, dat zijn de
groepen scholieren in kleding toch al. Mensen die 'old school' en 'alternatief' zijn,
blijven er. Dure kleren kunnen afgunst opwekken of degene die het zich niet kan
veroorloven, verdrietig maken.
Een belangrijk argument voor blijft dat het schooluniform binding geeft met de school.
Dan heb ik het over trots op het logo en de kleur van je school. Een tegenstander
had nog bedacht dat je niet meer zou kunnen spijbelen. Daar had ik niet bij
stilgestaan, maar spijbelaars zijn inderdaad een makkelijker prooi voor
leerplichtambtenaren. Natuurlijk speelt de herkenbaarheid en veiligheid van de
kinderen een rol, zoals in het openbaar vervoer.
17
Lees verder ►►►

Waarom niet?
Kortom, waarom zouden we dat schooluniform niet invoeren? Voor de goede orde: ik
heb niet in het leger gezeten en ik ben ook nooit gepest op school vanwege mijn
kleding. En juist pesten om die reden komt toch veel voor.
Bron: Verhulst, R. (2011, 7 september). Een verplicht schooluniform is een goed idee. De Volkskrant.
De bovenstaande teksten zijn bewerkt om ze geschikt te maken voor dit examen. Dit is gebeurd met
respect voor de opvattingen van de auteur(s). Voor de oorspronkelijke teksten kunt u terecht in de
vermelde bronnen. De Dienst Uitvoering Onderwijs is verantwoordelijk voor vorm en inhoud van dit
examen.
18
Einde ■