postrof - maart 2011 - Altrecht

@ We
postrof
maart 2011
nummer 1 - jaargang 4
hebben er maanden naar uitgezien,
maar nu is ie toch echt binnen:
de nieuwe medicatierobot! De
oude robot heeft ruim 15 jaar z’n
werk gedaan en vele, vele cliënten
van medicatie voorzien, maar met de
oplopende werkdruk bij de apotheek
kwam toch het pensioen van het
apparaat in zicht.
De afgelopen jaren heeft de apotheek
met twee medicatierobots gewerkt,
de oude ATC en een nieuwe versie
ervan (de FDS). De oude machine had
een snelheid van 24 zakjes per minuut
en ruimte voor een krappe 200
geneesmiddelen; de FDS kan 330 geneesmiddelen
distribueren met een
vaart van 60 zakjes per minuut. Een
flinke snelheidswinst, vooral als je bedenkt
dat we met het GDS-systeem
(Geneesmiddelen Distributie Systeem)
wekelijks 65.000 geneesmiddelen
verpakken!
Voorheen: 24 zakjes per
minuut en ruimte voor
200 geneesmiddelen.
Nu: 60 zakjes per minuut
en ruimte voor 330 geneesmiddelen.
Daar komt nog bij dat we vorig jaar
zijn begonnen met geautomatiseerde
controle van medicatierol-
Apostrof is een kwartaaluitgave van
Apotheek Altrecht en wordt verspreid
bij alle afdelingen waaraan de apotheek
levert
len. Dat houdt in dat een rol met
medicatie na het uitdraaien wordt
gefotografeerd, zodat we de inhoud
ook naderhand kunnen inzien bij
vragen van de afdelingen.
verpakt wekelijks 65.000
geneesmiddelen
Belangrijker nog, er wordt met dit
systeem gecontroleerd of de inhoud
van de zakjes overeenkomt met de
verwerkte recepten en dus de geprinte
tekst op de zakjes zelf. Met de oude
medicatierobot was dit niet mogelijk,
maar met de komst van de nieuwe
gaan we alles schouwen: veiliger en
achteraf na te zoeken!
60 zakjes per minuut
Maar om de nieuwe machine op z’n
plekje te krijgen lagen er nog wat
uitdagingen onderweg. De machine
weegt leeg namelijk 750kg. Als je weet
hoe de apotheek is gehuisvest: in een
‘wat ouder’ pand op de eerste etage en
bepaald geen magazijndeuren om een
dergelijk apparaat welkom te heten…
Na veel meetwerk werd besloten dat
het pand het wel aan kon, dus stond
er 20 december j.l. een forse hijskraan
klaar om de medicatierobot naar
een hoger plan te werken: dat van de
apotheek! Via de brandtrap paste de
volledig ontmantelde FDS nét door
de deur en kon het apparaat naar z’n
plekje worden gereden met de nodige
verstevigingen op de vloer.
Nu staat de nieuwe machine trots
z’n werk te doen, naast z’n iets oudere
broertje, en we zijn er blij mee!
Sneller, betrouwbaar en met meer
mogelijkheden, zodat we onze
cliënten dagelijks van medicatie kunnen
voorzien!

Lithium
een geneesmiddel met een X-factor
Lithium is het best bewezen geneesmiddel voor de
behandeling van bipolaire stoornissen en wordt al meer
dan dertig jaar gebruikt voor de behandeling van deze
aandoening. Een bipolaire stoornis wordt ook wel
manisch-depressieve stoornis genoemd en bestaat uit
wisselende manische en depressieve episodes; Patiënten
kunnen (zeer ernstig) depressief zijn: ze zien niets meer
zitten, beleven geen plezier aan de dingen en hebben
nergens energie voor. Tijdens een manie gebeurt juist het
tegenovergestelde: er is energie te over, patiënten slapen
minder of niet, springen van de hak op de tak, pakken alles
aan en hebben grootheidswanen.
De behandeling met lithium richt zich erop het
schomme-len in stemming te verminderen. Het
werkingsmechanisme van lithium is niet opgehelderd.
Hoewel het onduidelijk is hoe lithium werkt, is het
onomstotelijk aangetoond dat het werkt.
De hoeveelheid lithium in het bloed is heel belangrijk
voor het effect van lithium en luistert heel nauw. Daarom
zijn bloedspiegelbepalingen bij lithium essentieel. Voor de
behandeling van een acute manie moet de hoeveelheid
lithium in het bloed (de zogenaamde bloedspiegel)
binnen een bepaald bereik liggen, te weten tussen de
1,0 en 1,2 mmol/l. Wanneer lithium wordt gebruikt ter
voorkoming van manische en depressieve episodes, kan
men met minder lithium toe: de lithiumconcentratie in het
bloed dient dan tussen de 0,6 en 1,0 mmol/l te bedragen.
Het lithiumgehalte in het bloed dient in het begin van de
behandeling frequent te worden bepaald, vaak eenmaal
per week. Wanneer een goede dosering is gevonden en
de behandeling gericht is op het voorkomen van nieuwe
episodes, kan een bloedspiegelbepaling vaak een keer per
maand en later zelfs minder frequent geschieden. Te lage
bloedspiegels vergroten het risico dat nieuwe manische of
depressieve episodes ontstaan. Te hoge bloedspiegels dragen
het risico van ernstige en toxische bijwerkingen met
zich mee.
Lithium kent nog een aantal nadelen: Een daarvan is dat de
uitscheiding van lithium volledig op rekening komt van de
nieren. Dus moet er altijd rekening gehouden worden met
de nierfunctie van de patiënt. Wanneer de nierfunctie is
afgenomen (vaak bij oudere patiënten), dan moet minder
lithium worden gebruikt.
De waterhuishouding van de patiënt kan de lithiumspiegel
beïnvloeden; bij veel zweten, plassen of diarree is het
belangrijk dat de patiënt veel drinkt om het vochtverlies te
compenseren.
Lithium kent ook een groot aantal bijwerkingen.
De meest voorkomende bijwerkingen zijn misselijkheid,
diarree, gewichtstoename, trillen van de handen en
problemen met concentreren. De misselijkheid en diarree
die door lithium wordt veroorzaakt, treedt met name
op kort na inname van de tabletten. Deze kan worden
verminderd door tabletten te gebruiken waar lithium
langzaam uit vrijkomt of door lithium in kleine porties
over de dag te verdelen. Lithiumtabletten samen met de
maaltijd innemen helpt ook. Ook kan lithium dorstig maken,
waardoor veel wordt gedronken en geplast. Een andere,
lastige, bijwerking is dat lithium soms leidt tot een fijne
trilbeweging van de vingers. Deze bijwerkingen kunnen
optreden bij doseringen van lithium die nodig zijn ter
behandeling en voorkoming van manisch-depressieve
beelden (de zogenaamde therapeutische dosis). Ze zijn
daarom soms moeilijk te vermijden.
Een vaak onderschatte bijwerking van lithium is dat het
tot concentratieproblemen kan leiden. Deze verschijnselen
zijn zo lastig dat ze de belangrijkste reden vormen
waarom patiënten lithium niet meer willen gebruiken.
De beste manier deze bijwerking tegen te gaan of te
voorkomen, is een verlaging van de lithiumdosering.
Bij stijging van de hoeveelheid lithium in het bloed doen
zich toxische effecten voor. Aanvankelijk heeft de patiënt
het gevoel op watten te lopen, het evenwicht gemakkelijk
te verliezen, alsof hij ieder moment kan omvallen. De
omgeving ziet vaak aan de patiënt dat hij een “dronkenmansloop”
heeft. Wanneer de lithiumhoeveelheid in
het bloed verder stijgt, treedt dubbelzien en onduidelijk
praten op. Tenslotte wordt de patiënt verward en raakt hij
bewusteloos.
Na jarenlang gebruik kunnen effecten optreden die met
name betrekking hebben op nier- en schildklierfunctie.
Deze zijn te voorkomen door lithium zorgvuldig en regelmatig
in te nemen en door geregeld te controleren of het
lithiumgehalte in het bloed niet te hoog is. De effecten op
de nieren komen in 20 tot 25% van de langdurig behandelde
patiënten voor. Dit uit zich voornamelijk in het veelvuldig
moeten plassen. Ondanks deze bijwerking is het
onwaarschijnlijk dat lithium leidt tot ernstige
nierbeschadiging. Langdurig lithiumgebruik kan ook leiden
tot een verminderde schildklierfunctie. Dit komt voor
bij ongeveer een derde van de patiënten die langdurig
lithium gebruikt. Regelmatige controle van de nier- en
schildklierfunctie is algemeen gebruik bij patiënten die
langdurig lithium gebruiken.

Geneesmiddelvergoedingen: ingewikkeld?!
De farmaceutisch zorg van klinische patiënten wordt betaald uit het budget van Altrecht. Jaarlijks geeft Altrecht
circa 1 miljoen euro uit aan geneesmiddelen. Deze geneesmiddelen worden niet betaald door de zorgverzekeraar
van patiënten zoals in de thuissituatie. Binnen de instellingen hebben we dus niet te maken met ingewikkelde
vergoedingsregels die in de openbare apotheek nogal eens voor verwarring zorgen.
In de openbare apotheek geld het GVS. GVS staat voor geneesmiddelenvergoedingssysteem. In het GVS wordt de
vergoeding van geneesmiddelen geregeld. Geneesmiddelen die niet in het GVS zijn opgenomen, worden niet
vergoed. Per geneesmiddel geldt ook een maximale vergoeding. Zodra een leverancier deze maximale vergoeding
overschrijdt moet de verzekerde het bedrag boven de limiet zelf betalen. Een voorbeeld uit de psychiatrie is de hoge
eigen bijdrage die betaald moet worden voor methylfenidaat bevattende geneesmiddelen zoals Concerta®, Equasym® en
Medikinet®. Deze eigen bijdrage wordt de GVS-bijdrage genoemd.
Hoe werkt dit geneesmiddelvergoedingssystem GVS?
De geneesmiddelen worden onderverdeeld in groepen van onderling vervangbare geneesmiddelen.
Middelen zijn onderling vervangbaar als ze beschikken over een gelijksoortig(e) werking/werkingsmechanisme en
toepassingsgebied, als er geen klinisch relevante verschillen in eigenschappen zijn, als ze een gelijke toedieningsweg
hebben en tenslotte bestemd zijn voor dezelfde leeftijdscategorie. De hoge GVS-bijdrage op de hierboven beschreven dure
langwerkende methylfenidaat preparaten valt te verklaren doordat deze middelen geclusterd zijn met goedkope
‘gewone’ methylfenidaat tabletten. Op de site www.medicijnkosten.nl kun je terugvinden wat een geneesmiddel kost
en of er een eigen bijdrage voor betaald moet worden.
afscheid van...
Marco Smaal
In Altrecht is automatisering een belangrijke rol gaan
krijgen. Computers en robots bieden veel hulp en
nauwkeurigheid, iets dat gewenst is in een instelling
waar geneesmiddelen veel invloed op de patiënt hebben.
Hoewel de computerprogramma’s los van elkaar
over het algemeen goed functioneren kan het nog
weleens lastig zijn om ze aan elkaar te koppelen, om
bijvoorbeeld de naam/geboortedatum van een patient
in beide systemen te doen verschijnen. De vele updates
en veranderingen van instellingen van zo’n programma
kunnen namelijk nog weleens roet in het eten gooien.
De meeste lezers kennen Marco Smaal niet (wat overigens
een groot gemis is), maar Marco is in de apotheek
een van de grote (1,84mtr) menselijke schakels die de
computersystemen van de apotheek, Altrecht en ook
het toekomstige EVS actief met elkaar laat praten. Wanneer
er problemen zijn met de communicatie van deze
systemen roepen wij: Marco! Nou ja… riepen wij, want
met ingaan van de maand maart 2011 heeft Marco bij
het ZIS een nieuwe plek gekregen.
Hierdoor krijgt het ZIS meer kennis in huis en kan
het nog beter hun diensten verstrekken. Maar wij
waarschuwen het ZIS. Soms test Marco op een zeer
serieuze manier de helderheid van het moment. Zo was
er eens een moment dat
onze MFP het niet deed. Na
herhaaldelijk zelf gekeken
te hebben suggereerde
Marco de oplossing om de
netvoedingstekker even
om te draaien… Bazinga!
Marco, we gaan je missen
man! En we wensen je
heel veel plezier toe op je
nieuwe werkplek!
Quickscan van:
de afdelingsvoorraden
De grootste geneesmiddelvoorraad van Altrecht bevindt
zich in de apotheek. Daar controleren we dan ook structureel
de houdbaarheid, de koelkasttemperatuur en andere
zaken die voor de houdbaarheid van belang zijn. Wat
echter snel vergeten wordt, is dat alle afdelingen ook een
geneesmiddelvoorraad hebben. De apotheek heeft slecht
zicht op de bewaaromstandigheden van die voorraden.
We weten dat op sommige afdelingen duidelijke protocollen
aanwezig zijn hoe met de geneesmiddelvoorraad
om te gaan, maar er zijn vast ook afdelingen waarbij dit
allemaal wat minder strikt geregeld is. Of ruimtes die eigenlijk
niet aan de eisen voldoen. Het overzicht ontbreekt
echter en dat moet anders om aan de geldende wet- en
regelgeving te kunnen voldoen.
Daarom voert de apotheek vanaf dit jaar controles uit op
de geneesmiddelvoorraden op de afdelingen. Tussen eind
februari en half maart wordt elke afdeling bezocht door
een apotheker die met een uniforme checklist de geneesmiddelvoorraad
zal nalopen. Daarbij wordt gekeken naar
zaken als houdbaarheid en koelkasttemperatuur, maar
ook naar overkoepelende kwesties zoals de geschiktheid
van de ruimte en kasten. Als afdeling hoef je je eigenlijk
niet voor te bereiden op deze bezoeken. Wellicht stellen
we wat vragen, maar in principe is het de bedoeling dat
de apotheker niemand tot last is en snel weer weg is, we
noemen het bezoekje dan ook een Quickscan.
Met de resultaten van deze controle, hopen we allereerst
een beter zicht te krijgen op de stand van zaken rondom
de geneesmiddelvoorraden: zijn we op de goede weg?
De resultaten en aanbevelingen zullen aan de afdelingen
worden teruggekoppeld in een kort rapport. Op langere
termijn hopen we dat eventuele aanbevelingen kunnen
worden gebruikt om het beheer van de geneesmiddelen
zo goed mogelijk uit te voeren.

Kun je ons wat meer vertellen over Altrecht Bipolair?
Altrecht Bipolair is een ambulante afdeling gespecialiseerd
in diagnostiek en behandeling van patiënten met
een bipolaire stoornis.
De diagnose bipolaire stoornis is soms lastig vast te stellen.
Binnen ons centrum wordt daarom veel aandacht
besteed aan diagnostiek. De uiteindelijke behandeling is
er niet alleen op gericht de klachten te verhelpen, maar
juist ook om nieuwe episoden te voorkomen.
Daarnaast bieden wij second opinions. We doen ook
wetenschappelijk onderzoek en ontwikkelen nieuwe behandelingsmogelijkheden.
Dit komt ook tot uiting in de
TOPGGZ erkenning.
Speelt medicatie een grote rol in de behandeling van de bipolaire
patiënt?
Jazeker. Een groot deel van de patiënten is stabiel met
lithium. Zij krijgen veel minder en mildere episoden. Dit
geldt helaas niet altijd: veel patiënten hebben nog andere
medicatie nodig naast lithium (bijv. antipsychotica) of gebruiken
in plaats van lithium andere medicijnen (bijv. antiepileptica).
Er zijn niet veel mensen die zonder medicatie
goed geholpen zijn.
Wat zijn de problemen met medicatie waar jullie patiënten
tegenaan lopen?
Het valt niet mee dagelijks medicatie te moeten gebruiken.
Zeker wanneer je al langer geen klachten meer hebt
en de medicatie neemt om niet opnieuw ziek te worden.
Of tijdens een manie. Patiënten hebben op dat moment
vaak geen ziekte-inzicht en vinden niet dat zij medicatie
nodig hebben, terwijl er dan juist veel fout kan gaan.
Apotheek Altrecht
Dolderseweg 164
3734 BN Den Dolder
Telefoon: 030 - 2256 554
Fax: 030 - 2256 987
Openingstijden balie:
09:00 - 10:30 uur
15:00 - 16:00 uur
Telefonische bereikbaarheid:
08:30 - 12:30 uur
13:00 - 17:00 uur
E-mail: apotheek@altrecht.nl
Artikelsuggesties e-mail je naar bovenstaand
e-mailadres o.v.v. ‘apostrof’
Bereikbaarheid apothekers
Janwillem Renes, psychiater Altrecht
Bipolair, vertelt over de medicamenteuze
behandeling van bipolaire stoornissen.
Hoe gaan jullie daarmee om?
Dit soort dilemma’s moet goed met de patiënt besproken
worden. Psycho-educatie en vaste begeleiding helpen daarbij.
Overigens is de patiëntenvereniging voor Manisch Depressieven
en Betrokkenen (de VMDB) een actieve vereniging
waar patiënten ook voor steun terecht kunnen.
Hoe zit het met de bijwerkingen?
Lithium kan onder andere een tremor, dorst en een nare
smaak geven. Zowel door lithium als andere medicijnen
kunnen patiënten erg aankomen in gewicht. Daarnaast
heeft lithium een negatief effect op het gebit en soms de
nier- en schildklierfunctie. Kortom er zijn vele bijwerkingen
mogelijk. Voor de patiënt is het belangrijk dat hij of zij hierover
goed gehoord wordt en dat onderzocht wordt wat
kan helpen de bijwerkingen te verminderen.
Heb je daarvoor nog tips?
De medicatie met iets te drinken of te eten innemen of
deze op een ander tijdstip innemen kan soms helpen. De
nare smaak van lithium kan verminderen door een ander
preparaat te kiezen. Soms kan toevoeging van een ander
medicijn helpen tegen bijwerkingen: propanolol kan bijvoorbeeld
de tremor verminderen.
Mits het op een goede manier gebruikt wordt, is lithium
een veilig medicijn. De patiënt moet echter wel goed leren
hoe ermee om te gaan. Daarvoor is veel uitleg en begeleiding
van groot belang.
Momenteel zijn bij de apotheek van Altrecht vier apothekers werkzaam; Josca
Denissen, Heshu Abdullah, Roosje Korteweg en Lennart Stoker. Tijdens kantooruren
(8:30-17:00) is er altijd een apotheker telefonisch bereikbaar op het
centrale telefoonnummer (030-2256654).
De diensten buiten de reguliere openingstijden van de apotheek worden in
gezamenlijk overleg vooraf vastgesteld. Bij de portier van het WA-Huis in Utrecht
(tel. 030-2308 888) is altijd bekend welke apotheker er dienst heeft, en hoe deze
persoon te bereiken is.
Buiten kantoortijden is de dienstdoende apotheker bereikbaar voor spoedeisende
vragen over geneesmiddelen, intoxicaties, vragen over benodigde genees-
middelen en eventuele alternatieven, andere spoedeisende zaken gerelateerd
aan geneesmiddelen.
Om farmaceutische vragen zo efficient mogelijk te beantwoorden kun je e-mailen
naar: apotheker@altrecht.nl. Op deze manier komt de vraag altijd bij de dienstdoende
apotheker terecht en kan deze snel beantwoord worden.
Natuurlijk mag je ook jouw vraag naar ons e-mailen via apotheek@altrecht.nl