Mod2 - De Kracht van je Stem
Mod2 - De Kracht van je Stem
Mod2 - De Kracht van je Stem
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>De</strong>mocratie en rechtsstaat<br />
Module 1 112
46<br />
Module 2<br />
<strong>De</strong>mocratie en rechtsstaat<br />
Vooraf<br />
Het begrip rechtsstaat (zie Algemene infomap voor de leerkracht, module 2) voor jongeren duidelijk maken,<br />
ligt niet zomaar voor de hand. In een rechtsstaat is het recht de norm, niet de wil <strong>van</strong> een dictator, <strong>van</strong> een<br />
partij of <strong>van</strong> verontwaardigde burgers. In een rechtsstaat bestaan wettelijke regels die zowel gelden voor de<br />
onderdanen als voor de regeerders. Een rechtsstaat aanvaardt het recht als het hoogste gezag.<br />
Daar moet in het kader <strong>van</strong> opvoeden tot burgerzin aandacht aan besteed worden. Als burger kunnen<br />
jongeren nu reeds verantwoordelijkheden op hun niveau opnemen, bijvoorbeeld in schoolverband, in <strong>je</strong>ugdbewegingen.<br />
Vanaf 18 jaar worden ze voor hun politieke verantwoordelijkheid gesteld: ze zullen moeten<br />
deelnemen aan het beleid <strong>van</strong> het land. We moeten stimuleren dat dit verder gaat dan het uitbrengen (of niet<br />
uitbrengen) <strong>van</strong> een stem.
Doelstellingen<br />
Cognitieve doelstellingen<br />
<strong>De</strong> leerlingen<br />
• weten dat regels voor iedereen moeten gelden;<br />
• weten wat een democratische rechtsstaat is en hoe ze die kunnen herkennen;<br />
• kennen de voorwaarden waaraan de democratische rechtsstaat moet voldoen;<br />
• weten dat de basisregels voor een democratische rechtsstaat staan neergeschreven in de Grondwet;<br />
• kennen de drie machten;<br />
• weten waarom de machten gescheiden moeten zijn;<br />
• maken kennis met de werking <strong>van</strong> de rechterlijke macht;<br />
• kennen het verschil tussen democratie en dictatuur.<br />
Vaardigheden<br />
<strong>De</strong> leerlingen<br />
• kunnen op een communicatieve manier in groep werken met respect voor elkaar;<br />
• kunnen organisaties en mensen aanspreken of aanschrijven die meer inzicht kunnen geven in de werking<br />
<strong>van</strong> de rechtsstaat hier in België maar ook in de andere landen;<br />
• kunnen met behulp <strong>van</strong> de Grondwet een aantal oefeningen oplossen die peilen naar de kenmerken <strong>van</strong><br />
een democratische rechtsstaat.<br />
<strong>De</strong>mocratie en rechtsstaat<br />
2module<br />
module<br />
47
48<br />
Attitudes<br />
<strong>De</strong> leerlingen<br />
• aanvaarden dat regels en afspraken noodzakelijk zijn om het samenleven vlot te laten verlopen;<br />
• brengen respect op voor de democratische rechtsstaat;<br />
• zijn bereid de regels <strong>van</strong> de democratische rechtsstaat toe te passen;<br />
• aanvaarden dat de scheiding der machten een noodzaak is in een democratische rechtsstaat.<br />
Toelichting bij de Werkmap voor de leerlingen<br />
[A] <strong>De</strong> democratische rechtsstaat<br />
Start (blz. 34)<br />
Bij deze start is niet zozeer wat de leerlingen toevoegen belangrijk dan wel de uitspraak “…omdat ik het zeg.”<br />
<strong>De</strong>ze uitspraak is gekozen omdat veel jongeren er terecht moeite mee hebben. En niet alleen jongeren. Het<br />
is de uitspraak bij uitstek die wijst op willekeur.<br />
Vandaar dat de leerlingen op zoek moeten naar een regel die deze willekeur uitschakelt.<br />
En dat is niet gemakkelijk want ze moeten rekening houden met de anderen, ze moeten het eens worden en<br />
ze moeten deze regel zelf ook respecteren. In deze oefening staat de dialoog centraal. Het probleem <strong>van</strong> het<br />
naar mekaar leren luisteren kan <strong>je</strong> door een eenvoudig middelt<strong>je</strong> oplossen. Elk groep<strong>je</strong> zorgt voor een kartonnen<br />
of houten micro. Wie aan het woord is, gebruikt die micro; wie de micro niet heeft, moet luisteren.<br />
Activeren (blz. 35)<br />
Regels die positief worden opgesteld, klinken positiever dan regels die wijzen op ‘wat niet mag’. Je kan dus<br />
beter stellen dat <strong>je</strong> als leerling andere leerlingen moet respecteren, ook al voldoen die niet helemaal aan <strong>je</strong><br />
eigen normen, dan dat <strong>je</strong> zou stellen dat <strong>je</strong> de anderen niet mag pesten.<br />
Document (blz. 35)<br />
<strong>De</strong> achtergrond bij dit document zit in de Algemene infomap voor de leerkracht, module 2, 2.2 Rechtsstaat<br />
en democratie: vijf voorwaarden.
Activeren (blz. 36)<br />
<strong>De</strong>ze oefening gaat uit <strong>van</strong> vorig document. <strong>De</strong> moeilijkheid die zich daarbij stelt is dat de voorwaarden voor<br />
de democratische rechtsstaat comprehensief zijn. Dat betekent dat zij onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden.<br />
Het is dus zo goed als onmogelijk om fragmenten te vinden die op slechts één <strong>van</strong> die voorwaarden <strong>van</strong><br />
toepassing zouden zijn. Veeleer dient gezegd dat in die fragmenten de democratische rechtsstaat niet wordt<br />
gerespecteerd en dat één <strong>van</strong> de voorwaarden vooral met de voeten wordt getreden.<br />
Strip 1 komt uit “Maus, vertelling <strong>van</strong> een overlevende”. Art Spiegelman beschreef de jodenvervolging in<br />
een stripverhaal waarin hij de joden voorstelt als muizen, de nazi’s als katten en de Polen als varkens. Art<br />
Spiegelman is in 1948 geboren in Stockholm als zoon <strong>van</strong> de Poolse joden Vladek en Anna Spiegelman. Hij<br />
vertelt ons het verhaal <strong>van</strong> de holocaust en transformeert Duitsland tot een monsterlijke muizenval.<br />
Fragment 1 slaat op de 4de voorwaarde. Discriminatie kan niet, vrijheid en gelijkheid zijn grondprincipes.<br />
Maar fragment 1 slaat ook op de 3de voorwaarde. Burgers moeten erop kunnen vertrouwen dat de regels<br />
altijd worden toegepast. Het kan dus niet dat de politie alleen maar toekeek terwijl er twee doden te betreuren<br />
vielen. Om die redenen kan men hier niet <strong>van</strong> een democratische rechtsstaat spreken.<br />
Fragmenten 2 en 3 slaan evenzeer op de 4de voorwaarde. Bovendien kan hierbij ook voorwaarde 5 betrokken<br />
worden: burgers moeten weten waarom de overheid die beslissingen neemt. In elk <strong>van</strong> deze fragmenten<br />
worden de mensenrechten met de voeten getreden. In deze context kan module 1 gebruikt worden. <strong>De</strong><br />
mensenrechtenbingo kan ook op deze strips toegepast worden.<br />
Strip 2 komt uit “<strong>De</strong> Lotelingen” uit de reeks Bakelandt <strong>van</strong> Hector Leemans en is uitgegeven bij Standaard<br />
Uitgeverij. Ook hier worden de meest elementaire rechten <strong>van</strong> mensen met de voeten getreden. <strong>De</strong> willekeur<br />
is groot: de arrestatie <strong>van</strong> de vrouw, het feit dat ze geen papieren heeft en dat dat blijkbaar voldoende is om<br />
haar op transport te zetten naar de kolonies. Eventueel kan dit fragment gebruikt worden bij de problematiek<br />
<strong>van</strong> de ‘sans papiers’ in ons land. Ook hier staan de voorwaarden 2, 3 en 4 centraal. Dit fragment leent zich<br />
bijzonder goed tot het herschrijven <strong>van</strong> het scenario: de manier waarop de vrouw gearresteerd wordt, haar<br />
behandeling door de politie, de verbanning zonder vorm <strong>van</strong> proces.<br />
Strip 3 is een stuk<strong>je</strong> uit “<strong>De</strong> matras <strong>van</strong> Madras”, een album in de reeks “<strong>De</strong> avonturen <strong>van</strong> Nero en C°” <strong>van</strong><br />
Marc Sleen, uitgegeven bij Standaard Uitgeverij. In dit fragment verzeilt Nero nogmaals in een hachelijke situatie.<br />
<strong>De</strong> voorwaarden 1 en 2 worden hier duidelijk niet gerespecteerd. Een despoot beslist alleen en zonder<br />
vorm <strong>van</strong> proces tot de liquidatie <strong>van</strong> de helden.<br />
<strong>De</strong>ze willekeur hoort niet thuis in een democratische rechtsstaat. Tussen haak<strong>je</strong>s: onderaan rechts komt de<br />
redding reeds aangezwommen.<br />
<strong>De</strong>mocratie en rechtsstaat<br />
2module<br />
module<br />
49
50<br />
Strips 4 en 5 zijn paradoxen. Strip 4 komt uit “<strong>De</strong> gouden cirkel”, een avontuur <strong>van</strong> Suske en Wiske door Willy<br />
Vandersteen en uitgegeven bij Standaard Uitgeverij. Strip 5 is een stuk<strong>je</strong> uit “<strong>De</strong> diktator <strong>van</strong> San Doremi” uit<br />
Piet Pienter en Bert Bibber, door POM en uitgegeven bij Standaard Uitgeverij.<br />
In Strip 4 wordt de wet streng toegepast.<br />
<strong>De</strong> twee sigarenrokende figuren hebben recht op een kapsule X025 die het leven <strong>van</strong> professor Barabas<br />
kan redden. Maar de wet is de wet en iedereen is gelijk voor de wet. Dit fragment kan aanleiding geven tot<br />
een discussie rond de wet en de menselijkheid <strong>van</strong> de wet. Hier kan bijvoorbeeld verwezen worden naar de<br />
afbraak <strong>van</strong> gebouwen en woningen die niet over de noodzakelijke bouwvergunning beschikten.<br />
Strip 5 daarentegen benadrukt de willekeur in een dictatoriale staat. Hier heerst het recht <strong>van</strong> de sterkste. <strong>De</strong><br />
confrontatie <strong>van</strong> de strips 4 en 5 kan tot een genuanceerd beeld leiden <strong>van</strong> de regelgeving in de democratische<br />
rechtsstaat.<br />
Document (blz. 41)<br />
Extra (blz. 42)<br />
<strong>De</strong> belangrijkste doelstelling <strong>van</strong> deze oefening is dat de leerlingen inzien dat er nog andere staatsvormen<br />
bestaan dan de democratische. <strong>De</strong>ze etymologische oefening is dus een middel en helemaal geen doel. In<br />
sterke BSO-klassen mag maximaal verwacht worden dat de leerlingen een korte beschrijving kunnen geven<br />
<strong>van</strong> de woorden democratie t.e.m. totalitaire staat.<br />
Probleem Cijfer etymologische verklaring Letter inhoudelijke verklaring<br />
<strong>De</strong>mocratie 7 g<br />
Dictatuur 3 e<br />
Particratie 8 h<br />
Republiek 1 c<br />
Theocratie 6 b<br />
Monarchie 4 d<br />
Oligarchie 5 a<br />
Totalitaire staat 2 f
Activeren (blz. 45)<br />
<strong>De</strong> doelstelling <strong>van</strong> deze opdracht betrekt de actualiteit bij de verschillende staatsvormen. <strong>De</strong> leerlingen<br />
ondervinden dat de toestand in sommige landen bijlange niet zo rooskleurig is als in ons land en dat de<br />
persoonlijke vrijheid in dergelijke landen dikwijls zwaar bedreigd wordt.<br />
Adressen en informatie kan <strong>je</strong> vinden in o.a. jaaroverzichten (cd-roms, boeken, video), kranten en tijdschriften,<br />
Keesings historisch archief (op school of in de bibliotheek), het antwoord op een brief (naar de ambassade,<br />
naar het ministerie <strong>van</strong> Buitenlandse Zaken), reisgidsen (in de bibliotheek), internet, de jaarboeken <strong>van</strong> Amnesty<br />
International, speciale reisfolders en encyclopedieën.<br />
Ongetwijfeld moet <strong>je</strong> bij deze oefening de vorderingen in de groep<strong>je</strong>s nauwgezet in het oog houden. Vooral<br />
met de nieuwe media is de verleiding immers groot om met andere dingen bezig te zijn.<br />
[B] <strong>De</strong> Grondwet<br />
Start (blz. 46)<br />
<strong>De</strong> Belgische Grondwet vind <strong>je</strong> op www.senate.be of www.vlaamsparlement.be, rubriek info - rele<strong>van</strong>te<br />
regelgeving.<br />
Wie de mogelijkheid niet heeft om te surfen kan de Grondwet bestellen bij:<br />
<strong>De</strong> Federale Voorlichtingsdienst (FVD)<br />
<strong>De</strong> Belgische Federale Voorlichtingsdienst (FVD) is een overheidsinstelling die tot taak heeft informatie te<br />
verschaffen en te verspreiden over het federale België zowel in het binnenland als naar het buitenland.<br />
Het adres <strong>van</strong> de FVD is:<br />
Federale Voorlichtingsdienst (FVD)<br />
Informatiecentrum<br />
Regentlaan 54<br />
B-1000 Brussel<br />
Tel.: +32 (0)2/514.08.00<br />
Fax: +32 (0)2/512.51.25<br />
E-mail: shop@belgium.fgov.be<br />
<strong>De</strong>mocratie en rechtsstaat<br />
2module<br />
module<br />
51
52<br />
Document (blz. 47)<br />
Dit document is tegelijkertijd een opdracht, omdat het ervoor zorgt dat de leerlingen een zicht hebben op<br />
de verschillende rechten, vrijheden en plichten die in de Belgische Grondwet staan ingeschreven. Omdat een<br />
Grondwet niet zo makkelijk leest, lijkt het aangewezen om in groep<strong>je</strong>s <strong>van</strong> maximum vier leerlingen te werken.<br />
Zo kunnen de leerlingen elkaar aanvullen wat de leesvaardigheid betreft.<br />
<strong>De</strong> antwoorden bij deze opdracht zijn in de Grondwet te vinden onder Titel II:<br />
de Belgen en hun rechten.<br />
1. vrijheid <strong>van</strong> persoon (= niemand kan worden vervolgd dan in de gevallen die de wet bepaalt)<br />
(art. 12)<br />
2. vrijheid <strong>van</strong> godsdienst (art. 19 en 20)<br />
3. vrijheid <strong>van</strong> taal (art. 30)<br />
4. vrijheid <strong>van</strong> onderwijs, het onderwijs is kosteloos (art. 24)<br />
5. persvrijheid (art. 25)<br />
6. onschendbaarheid <strong>van</strong> woning (art. 15)<br />
7. het briefgeheim is onschendbaar (art. 29)<br />
8. recht op arbeid (art. 23)<br />
9. recht op sociale zekerheid (art. 23)<br />
10. recht op sociale, geneeskundige en juridische bijstand (art. 23)<br />
11. recht op een behoorlijke huisvesting (art. 23)<br />
12. recht op vergaderen (art. 26)<br />
13. recht <strong>van</strong> vereniging (art. 27)<br />
14. petitierecht of het recht om verzoekschriften in te dienen (art. 28)<br />
15. eigendomsrecht (art. 17)<br />
16. gelijkheid <strong>van</strong> alle mensen (art. 10 en 11)<br />
Activeren (blz. 48)<br />
<strong>De</strong>ze Activeren is opgesplitst in twee delen. <strong>De</strong>el 1 gaat terug in de geschiedenis en wijst dus op de evolutie<br />
die onze burgerrechten hebben doorgemaakt. <strong>De</strong>el 2 stelt een aantal situaties voor die recentelijk in de<br />
wereld zijn voorgekomen.
Probleem<br />
<strong>De</strong>el 1<br />
1 In de Middeleeuwen:<br />
2 Heel Europa <strong>van</strong>af 1480:<br />
3 Einde 17de eeuw in Frankrijk:<br />
4 Tussen 1760 en 1820 in Engeland:<br />
5 Begin 19de eeuw in de V.S .<br />
<strong>De</strong>el 2<br />
1 Ben Maliban<br />
2 Getta Mosis<br />
3 Febe Velàsquez<br />
4 Andreas Christo<br />
5 Wang Xizhe<br />
6 Mamadou Ba<br />
7 Kapitein Dogo<br />
8 Straatkinderen<br />
Belgisch grondwettelijk<br />
recht<br />
art. 24<br />
art. 19 en 20<br />
art. 12<br />
art. 17<br />
art. 10, 11 en 12<br />
art. 27<br />
art. 11<br />
art. 27<br />
art. 19<br />
art. 25<br />
art. 10, 11 en 30<br />
art. 19 en 20<br />
art. 12<br />
Een Grondwet is inderdaad een belangrijk instrument om de burgerrechten te vrijwaren. Als de vergelijking<br />
gemaakt zou worden met de mensenrechten, dan is deze uiteraard welkom.<br />
Voor meer achtergrond hierbij verwijzen wij naar de Algemene infomap voor de leerkracht, module 1, 1.2<br />
de twintigste eeuw: mondialisering <strong>van</strong> de mensenrechten en naar module 2, 4. <strong>De</strong> drie grondwettelijke<br />
machten.<br />
Document (blz. 50)<br />
Extra (blz. 50)<br />
Naast de burgerrechten, beschrijft de Grondwet ook de staatsindeling. Het is zeker niet de bedoeling dat de leerlingen<br />
dit kader als leerstof beschouwen. <strong>De</strong> Belgische realiteit is nu eenmaal ingewikkeld en daar wil deze Extra<br />
een licht op werpen. <strong>De</strong> leerlingen moeten weten dat er een onderscheid dient gemaakt tussen een gewest en<br />
een gemeenschap en dat <strong>je</strong> dat onderscheid geografisch kan weergeven.<br />
Ook voor deze oefening werken de leerlingen het best in groep<strong>je</strong>s. Zo kunnen ze hun kennis over de verschillende<br />
taalgroepen en vooral de geografische plaatsing <strong>van</strong> die taalgroepen optimaal gebruiken. <strong>De</strong>ze opdracht<br />
verwijst naar de Grondwet Titel 1, meer bepaald artikels 4 en 5.<br />
<strong>De</strong>mocratie en rechtsstaat<br />
2module<br />
module<br />
53
54<br />
[C] <strong>De</strong> scheiding der machten<br />
Document (blz. 52)<br />
Activeren (blz. 52)<br />
<strong>De</strong>ze oefening wil laten aanvoelen dat de machten echt wel gescheiden moeten zijn. Dat is de beste garantie<br />
voor ieders vrijheid. Toch is deze redenering niet altijd evident. <strong>De</strong> scheiding der machten leidt soms tot zeer<br />
emotionele discussies. Soms wil de burger zijn rechtvaardigheidsgevoel laten primeren op het principe <strong>van</strong><br />
de scheiding der machten. Met deze oefening kan uitgelegd worden dat dan een mechanisme in werking<br />
treedt dat de willekeur heel dichtbij brengt.<br />
<strong>De</strong> situaties in deze oefening kunnen slechts worden vermeden door de machten te scheiden. <strong>De</strong> rechter in<br />
“Nachtmerrie” mag geen betrokken partij zijn, hij mag de wet niet zelf schrijven of herschrijven en hij mag ze<br />
ook niet laten toepassen.<br />
<strong>De</strong>zelfde redenering geldt voor de zogenaamde droom in het 2de geval. Een scheidsrechter moet onafhankelijk<br />
zijn en hij mag uiteraard het reglement niet zomaar aanpassen aan de omstandigheden.<br />
Document (blz. 53)<br />
Activeren (blz. 54)<br />
Wetten maken WM parlement<br />
Wetten uitvoeren UM regering<br />
Conflicten oplossen RM hoven en rechtbanken<br />
Activeren (blz. 54)<br />
Misschien is het goed om het eerste voorbeeld gezamenlijk op te lossen.<br />
Na de schoolfuif<br />
Uitvoerende macht: het verkeersreglement is een koninklijk besluit. Daarin wordt bepaald dat een fietser in<br />
het donker niet zonder licht mag rijden. <strong>De</strong> regering heeft als uitvoerende macht de politie belast met de<br />
controle op de naleving <strong>van</strong> het verkeersreglement. Tot dusver dus geen probleem.
Rug aan rug<br />
In dit geval is de scheiding der machten niet aanwezig. <strong>De</strong> studiemeester bepaalt zelf wat kan en wat niet kan<br />
(wetgevend). Hij plakt daar zelf ook een straf op (uitvoerend) en bestraft bovendien de leerling die de regel<br />
overtreedt die hijzelf heeft uitgevaardigd (rechterlijk). Waarom is dat zo? Is een school een democratische<br />
rechtsstaat? Moet een school een democratische rechtsstaat zijn? Als <strong>je</strong> deze handelwijze niet goedkeurt,<br />
verantwoord hem dan toch. Bij dit voorbeeld kunnen immers nogal wat reacties <strong>van</strong> leerlingen komen.<br />
Sigaret<strong>je</strong> paffen<br />
Dit is een goed voorbeeld <strong>van</strong> de scheiding der machten:<br />
• wetgevend: schoolbestuur, directie, ouders en leerlingen stellen het schoolreglement op;<br />
• uitvoerend: de leerkracht met toezicht;<br />
• rechterlijk: het begeleidingsteam (vier leerkrachten).<br />
Activeren (blz. 27)<br />
Wetgevende macht Uitvoerende macht Rechterlijke macht<br />
<strong>De</strong> gemeente Gemeenteraad Burgemeester en schepenen Rechtbanken en gerechtshoven<br />
<strong>De</strong> provincie Provincieraad Gouverneur en bestendige<br />
deputatie<br />
Vlaanderen Vlaams Parlement Vlaamse Regering Rechters door de koning benoemd<br />
België Kamer Senaat Koning Federale regering Koning<br />
<strong>De</strong> Europese Unie Europese Europees Raad <strong>van</strong> de Europese Commissie Europees Hof in Straatsburg<br />
Raad Parlement Europese Unie<br />
Je kan de leerlingen helpen bij het invullen <strong>van</strong> de poster. Daarna gaan de leerlingen zelf op zoek naar<br />
bijpassende foto’s. Die foto’s zoeken ze bij voorkeur in de actualiteit. Dat betekent dat niet alleen gebouwen<br />
in aanmerking komen, maar ook en vooral personen. Die personen sluiten beter aan bij de actualiteit, bij de<br />
leefwereld <strong>van</strong> de jongeren, dan een onpersoonlijk gebouw.<br />
<strong>De</strong>mocratie en rechtsstaat<br />
2module<br />
module<br />
55
56<br />
[D] <strong>De</strong> rechterlijke macht<br />
Start (blz. 58)<br />
Je legt indien nodig het verschil uit tussen de verschillende straffen.<br />
Daarna beoordelen (en veroordelen) de leerlingen de verdachten. Dit kan op zeer uiteenlopende manieren<br />
gebeuren, een beet<strong>je</strong> afhankelijk <strong>van</strong> de tijd die <strong>je</strong> eraan besteedt.<br />
Je kan de leerlingen op een zeer informele manier te werk laten gaan. In dat geval overleggen ze in groep<strong>je</strong>s en<br />
proberen ze samen tot een veroordeling of vrijspraak te komen. Ze dienen dan wel te verklaren waarom ze voor<br />
deze oplossing opteren. Worden ze het niet eens, dan kunnen ze toch uitleggen hoe dat komt.<br />
Wie meer tijd ter beschikking heeft, kan deze opdracht uitwerken als een rollenspel. Je hebt dan een rechter, een<br />
openbare aanklager, een jury en een verdachte nodig. Elk speelt zijn rol. <strong>De</strong> aanklager leest de aanklacht voor. Hij<br />
ondervraagt ook de verdachte. <strong>De</strong> advokaat verdedigt zijn cliënt.<br />
<strong>De</strong> rechter leidt alles in goede banen. <strong>De</strong> jury hakt de knoop door. Als <strong>je</strong> opteert voor deze uitwerking, denk er dan<br />
aan dat de jury ook verschillende zaken kan beoordelen. Je hoeft ook niet alle zaken uit te werken.<br />
In de realiteit kan een rechter niet zo maar om het even welke straf geven. Hij is hiervoor gebonden aan de straffen<br />
die in de strafwetten bepaald worden.<br />
Suggestie: Je kan in de opdracht gevallen voorleggen die aansluiten bij recente rechtszaken, bijvoorbeeld een<br />
geval over pesten op het werk (of op school), een juwelier die een inbreker doodschiet, …<br />
Document (blz. 61)<br />
Document (blz. 62)<br />
Activeren (blz. 65)<br />
1 correctionele rechtbank<br />
2 assisenhof<br />
3 burgerlijke rechtbank<br />
4 <strong>je</strong>ugdrechtbank<br />
5 Hof <strong>van</strong> Cassatie<br />
6 politierechtbank<br />
7 vredegerecht<br />
8 burgerlijke rechtbank<br />
9 militair gerechtshof<br />
10 rechtbank <strong>van</strong> koophandel<br />
11 correctionele rechtbank
Document (blz. 66)<br />
Activeren (blz. 67)<br />
• Wat was er gebeurd?<br />
Een jongen gooide een betonblok <strong>van</strong> een brug naar beneden. Dat kwam op een trein terecht.<br />
<strong>De</strong> bestuurder was op slag dood.<br />
• Wat gebeurde er met Ralph?<br />
Ralph ging vrijuit.<br />
• Wat gebeurde er met Frederic?<br />
<strong>De</strong> <strong>je</strong>ugdrechter stuurde Frederic naar een instelling.<br />
• <strong>De</strong> <strong>je</strong>ugdrechter stuurde Frederic eerst naar een instelling en daarna naar het assisenhof.<br />
Waarom deed hij dat, denk <strong>je</strong>?<br />
In uitzonderlijke gevallen en wanneer de jongere ouder is dan 16, kan de <strong>je</strong>ugdrechter de zaak door een<br />
volwassenenrechtbank laten behandelen. In dit geval oordeelde de <strong>je</strong>ugdrechter dat er sprake was <strong>van</strong><br />
uitzonderlijke omstandigheden.<br />
• Wat is een voorwaardelijke straf?<br />
Bij een voorwaardelijke straf word <strong>je</strong> bijvoorbeeld veroordeeld tot een bepaalde ge<strong>van</strong>genisstraf, die <strong>je</strong><br />
pas moet uitzitten als <strong>je</strong> binnen een vooropgestelde tijd opnieuw een misdaad pleegt. Dit systeem geeft<br />
aan de veroordeelde dus een tweede kans.<br />
• Waarom kreeg Frederic een voorwaardelijke straf?<br />
<strong>De</strong> rechter oordeelde dat er verzachtende omstandigheden waren. Verzachtende omstandigheden<br />
zijn een belangrijk element in onze rechtspraak.<br />
• Wat vind <strong>je</strong> zelf <strong>van</strong> de straf die Frederic kreeg?<br />
Document (blz. 68)<br />
<strong>De</strong>mocratie en rechtsstaat<br />
2module<br />
module<br />
57
58<br />
[E] Dictatuur en democratie<br />
Document (blz. 69)<br />
Activeren (blz. 70)<br />
<strong>De</strong>ze Activeren kan <strong>je</strong>, samen met het voorafgaande document, opvatten als een Extra. <strong>De</strong>mocratie is geen<br />
verworven feit, het is niet vaststaand. Ook niet in ons maatschappelijk bestel. Aan de democratie moet<br />
dagelijks gewerkt worden. <strong>De</strong> historische realiteit laat zien dat wie niet op zijn hoede is, kan verzeilen in een<br />
politiek systeem dat alle democratische verworvenheden overboord gooit, dat de rechtsstaat zelf uitschakelt.<br />
Vandaar dit Document en deze Activeren. Zij verwittigen de leerlingen ervoor dat democratie niet evident<br />
is.<br />
1 Het eerste fragment toont duidelijk aan dat er in Nazi-Duitsland geen plaats was voor de scheiding der<br />
machten. <strong>De</strong> leider <strong>van</strong> de NSDAP beschikte over de drie machten. Bovendien werd hij niet geruggensteund<br />
door wetgevende bepalingen, zoals dat in een rechtsstaat het geval is, maar door zijn verwezenlijkingen.<br />
Dit alles maakte Hitler tot de enige leider in Duitsland.<br />
2 • regels 1 en 2 • regel 4 • regel 3 • regel 5<br />
[F] Hoe democratisch ben ik?<br />
Afsluiten (blz. 72)