Beoordeling brandwerende puiconstructies Bijlagen bij instructie

Beoordeling brandwerende puiconstructies
Bijlagen bij instructie
Versie 2
Datum 22 april 2011
Status Definitief

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Bijlagen
1. Leeswijzers en achtergrondinformatie 5
2. Houtherkenning 66
3. Beoordelingskader spiegeldraadglas 82
4. Overzichten typen brandwerende glas 85
5. Glazen bouwstenen 96
Pagina 3 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Bijlage 1 Leeswijzers en achtergrondinformatie
Inhoud bijlage 1
1 Inleiding ........................................................................................................... 7
1.1 Algemeen........................................................................................................................... 7
1.2 Definitie puiconstructie ........................................................................................................ 7
1.3 Opbouw ............................................................................................................................. 7
2 Regelgeving als basis voor de beoordeling brandwerendheid ................................... 8
3 Leeswijzer kozijnen ............................................................................................ 9
3.1 Puien ................................................................................................................................. 9
3.2 Vlakvulling (glas/panelen en montage ervan) ......................................................................... 9
4 Achtergrondinformatie kozijn ............................................................................ 11
4.1 Stalen puien ..................................................................................................................... 11
4.1.1 Jansen Economy profielen .................................................................................................. 11
4.1.2 Jansen Janisol-2 profielen .................................................................................................. 12
4.1.3 Jansen Janisol-3 profielen .................................................................................................. 12
4.1.4 Jansen Viss profielen ......................................................................................................... 13
4.1.5 Forster Fuego profielen ...................................................................................................... 14
4.1.6 Forster Fuego Light profielen .............................................................................................. 15
4.1.7 Forster Thermfix profielen .................................................................................................. 15
4.1.8 Plaatstaal ......................................................................................................................... 16
4.2 Aluminium puien ............................................................................................................... 17
4.2.1 Schüco AWS / ADS profielen............................................................................................... 17
4.2.2 Schüco FW50+ en FW60+ profielen..................................................................................... 18
4.2.3 Schüco Fire Stop II profielen .............................................................................................. 18
4.2.4 Reynaers CS68 profielen .................................................................................................... 19
4.2.5 Reynaers CS77 profielen .................................................................................................... 20
4.2.6 ALCOA RT profielen ........................................................................................................... 20
4.3 Houten puien .................................................................................................................... 21
4.4 Vlakvulling in de pui .......................................................................................................... 23
4.5 Montage en verdere afwerking ............................................................................................ 24
5 Leeswijzer glas ................................................................................................ 25
5.1 Inleiding .......................................................................................................................... 25
5.2 Leeswijzer ........................................................................................................................ 25
5.3 Leeswijzer glazen bouwstenen ............................................................................................ 26
6 Achtergrondinformatie glassoorten ..................................................................... 27
6.1 Inleiding .......................................................................................................................... 27
6.2 Herkenning van brandwerend glas ...................................................................................... 27
6.3 Draadglas ........................................................................................................................ 28
6.3.1 Oud testrapport ................................................................................................................ 28
6.3.2 Richtlijn brandweer ........................................................................................................... 28
6.3.3 Richtlijn brandweer niet meer geldig.................................................................................... 29
6.3.4 Kenmerken ...................................................................................................................... 29
6.3.5 Herkenning spiegeldraadglas .............................................................................................. 29
6.4 Speciaal thermisch voorgespannen glas ............................................................................... 30
6.4.1 Kenmerken ...................................................................................................................... 31
6.4.2 Herkenning ...................................................................................................................... 31
6.5 Gecoat speciaal thermisch voorgespannen glas ..................................................................... 31
6.5.1 Kenmerken ...................................................................................................................... 32
Pagina 5 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
6.5.2 Herkenning ...................................................................................................................... 32
6.6 Gelaagd glas met gietharsvulling ........................................................................................ 33
6.6.1 Kenmerken ...................................................................................................................... 34
6.6.2 Herkenning ...................................................................................................................... 34
6.7 Gelaagd glas met opschuimende silicaatvulling ..................................................................... 34
6.7.1 Kenmerken ...................................................................................................................... 35
6.7.2 Herkenning ...................................................................................................................... 35
6.8 Stempels ......................................................................................................................... 37
6.9 Plaatsing .......................................................................................................................... 39
6.9.1 Plaatsingsvoorwaarden ...................................................................................................... 39
6.10 Veiligheid en beveiliging..................................................................................................... 40
6.10.1 NEN 6702 ........................................................................................................................ 40
6.10.2 NEN 3569 ........................................................................................................................ 41
6.10.3 NEN-EN 356 ..................................................................................................................... 42
6.10.4 NEN-EN 1063 kogelwerende beglazing ................................................................................. 42
6.10.5 NEN-EN 13541 Explosiewerende beglazing ........................................................................... 43
6.11 Combinatie brand- en veiligheidsbeglazing ........................................................................... 43
7 Leeswijzer deuren ............................................................................................ 45
8 Achtergrondinformatie opbouw deurblad ............................................................ 46
8.1 Massieve deuren ............................................................................................................... 46
8.1.1 Paneeldeuren ................................................................................................................... 46
8.1.2 Stapeldorpeldeuren ........................................................................................................... 46
8.1.3 Multiplexdeuren ................................................................................................................ 47
8.2 Deuren met randhout en vuling .......................................................................................... 47
8.2.1 Randhout ......................................................................................................................... 47
8.2.2 Afmetingen randhout ......................................................................................................... 48
8.2.3 Dikte deurblad .................................................................................................................. 49
8.2.4 Vulling deurblad ................................................................................................................ 49
9 Achtergrondinformatie voorzieningen in het deurblad ........................................... 52
9.1 Bij verhitting opschuimend band rondom deur ...................................................................... 52
9.2 Topkantafwerking ............................................................................................................. 53
9.3 Naden rondom deur .......................................................................................................... 54
10 Glasopeningen / roosters in deurblad ................................................................. 56
10.1 Glasopening ..................................................................................................................... 56
10.1.1 Glasraamkader ................................................................................................................. 56
10.1.2 Glaslatten ........................................................................................................................ 56
10.1.3 Plaatsing glas ................................................................................................................... 58
10.2 Rooster ............................................................................................................................ 59
11 Hang- en sluitwerk ........................................................................................... 60
11.1 Slotkast ........................................................................................................................... 60
11.1.1 Type slot .......................................................................................................................... 60
11.1.2 Bij verhitting opschuimend band ......................................................................................... 60
11.1.3 Dagschoot ........................................................................................................................ 61
11.1.4 Driepuntssluiting ............................................................................................................... 61
11.2 Scharnieren ...................................................................................................................... 62
11.3 Dranger ........................................................................................................................... 63
11.3.1 Sluitkracht ....................................................................................................................... 63
11.3.2 Relatie met dagschoot ....................................................................................................... 63
11.3.3 Relatie met kleefmagneet .................................................................................................. 64
Pagina 6 van 97

1 Inleiding
Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
1.1 Algemeen
In deze bijlage wordt voor de verschillende onderdelen van puiconstructies
(kozijnen, glas en deuren) een nadere toelichting gegeven in de vorm van een
leeswijzer en achtergrondinformatie.
1.2 Definitie puiconstructie
Een pui is gedefinieerd als een verticale scheidingsconstructie (90˚ ten opzichte van
horizontaal), opgebouwd uit een stijl- en regelwerk, met een vlakvulling bestaande
uit glas en/of panelen, en al dan niet voorzien van één of meerdere deuren. De
scheidingsconstructie draagt geen mechanische belasting, behalve het eigen
gewicht. Het stijl- en regelwerk is van staal, aluminium of hout.
In deze bijlage is een onderverdeling gemaakt in drie deelonderwerpen; t.w.
– het constructieve gedeelte van de pui (kozijn).
– de vlakvulling (glas en/of panelen).
– deur(en).
1.3 Opbouw
In hoofdstuk 2 ingegaan op de regelgeving die als basis voor de beoordeling van de
brandwerendheid is aangehouden. In het vervolg van dit document zijn per
onderdeel een leeswijzer en achtergrondinformatie opgenomen.
Pagina 7 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
2 Regelgeving als basis voor de beoordeling brandwerendheid
De beoordeling is altijd gebaseerd op de in NEN 6069:2005 gedefinieerde criteria
voor puiconstructies, t.w.
Vlamdichtheid (E)
Dit criterium houdt in, zoals het woord aangeeft, dat er in de
scheidingsconstructie geen openingen mogen ontstaan waardoor zich hete /
onverbrande gassen / vlammen verplaatsen naar de niet-direct verhitte zijde
van de constructie.
Warmtestraling (W)
Dit criterium legt vast dat bij brand aan de ene zijde van de
scheidingsconstructie, de afkomende warmtestraling aan de niet-direct
verhitte zijde beperkt blijft tot maximaal 15 kW/m 2 op 1 meter afstand van de
constructie (gemeten in het midden van de pui).
Thermische isolatie (I)
Dit criterium legt vast dat bij brand aan de ene zijde van de
scheidingsconstructie, de temperatuurstijging aan de niet-direct verhitte zijde
beperkt blijft tot 140 graden Celsius (gemiddeld) en 180 graden Celsius
(lokaal).
Op dit moment is de regelgeving zodanig dat de brandwerendheid van ramen,
deuren en luiken moet worden beoordeeld op de criteria E en W. Dichte gedeelten in
puien (zoals bijv. panelen) moeten worden beoordeeld op de criteria E en I. Dit is
zoals gezegd, de thans geldende regelgeving. Deze is toepasbaar op bestaande
puien.
Er wordt momenteel gewerkt aan een revisie van NEN 6069. De aangepaste editie
zal naar verwachting later dit jaar of volgend jaar worden gepubliceerd. Hierin zullen
de beoordelingscriteria niet meer afhangen van het type constructie, maar van de
locatie van de betreffende pui in het gebouw en de functie ervan in het kader van de
brandveiligheid. Let op: deze NEN 6069:2010 is nog een discussiestuk en kan nog
worden gewijzigd. Dit voorstel wordt overigens inmiddels wel breed gedragen. Dit
voorstel zal hier verder niet worden besproken, omdat het huidige document
uitsluitend gaat over de beoordeling van de brandwerendheid van bestaande puien.
De beoordeling van de brandwerendheid van nieuwe puien zal altijd moeten
gebeuren op basis van de op dat moment geldende regelgeving, beschikbare
testrapporten en evt. aanvullende beoordelingen.
Pagina 8 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
3 Leeswijzer kozijnen
3.1 Puien
Tijdens een inspectie dient de constructieve opbouw van de pui, de vlakvulling, de
montage, afwerking etc, volledig te worden vastgelegd. Dit gebeurt met een
omschrijving in woorden, maar ook met relevante foto‟s. In deze vastlegging van
de geïnspecteerde pui, dient minimaal het volgende te worden vastgelegd:
1. Check het materiaal waaruit de puiconstructie is opgebouwd; t.w.
houten pui
stalen pui
aluminium pui
2. Bij staal of aluminium, probeer te achterhalen van welk (standaard) systeem
de pui is gemaakt.
3. Bij hout, probeer de houtsoort te achterhalen. Indien dat nodig is, dan een
kern uitboren om de volumieke massa van het hout te bepalen.
4. Bepaal de afmetingen in de doorsnede van de profielen waaruit de pui is
opgebouwd.
5. Controleer of er een vulling in de profielen van de pui zit. En als dit zo is, leg
het materiaal(-type) vast. Eventueel een klein gaatje boren in een profiel op
ca. 30 cm boven vloer-nivo.
6. Leg de lay-out vast van het aanzicht van de pui. Hierbij aandacht voor:
kruizen,
horizontale en/of vertikale T‟s,
doorlopende stijl,
koppelingen,
overall hoogte en breedte van de pui,
eventuele hoeken in het vlak van de pui.
7. Leg de montage / fixatie van de pui vast. Hierbij aandacht voor:
waar is pui aan bevestigd,
hoe is de pui bevestigd aan de bouwkundige omgeving,
h.o.h. afstand bevestigingen,
vrije ruimte van pui t.o.v. omgeving, en evt. vulling hiervan.
3.2 Vlakvulling (glas/panelen en montage ervan)
Tijdens de inspectie dient ook de vlakvulling in de pui volledig vast te worden
gelegd. Het gaat hierbij minimaal om de volgende aspecten:
8. Leg het type vlakvulling vast.
9. In geval van een paneel, boor een klein gaatje op een zo laag mogelijk nivo.
Leg op basis hiervan vast hoe het paneel is opgebouwd.
10. Leg de afmetingen van de vlakvulling vast. Probeer hierbij – indien mogelijk –
te achterhalen wat de “dekking” is van de vlakvulling t.o.v. de pui/glaslat.
Pagina 9 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
11. Check methode van fixatie van vlakvulling. Let hierbij op:
de glaslat: type, afmetingen, fixatie,
hoh afstanden montage glaslat,
evt. rubber / kit t.p.v. glaslat.
12. In geval van glas, check het stempel waarin glastype is vermeld (zie verder
hoofdstuk 5 en 6).
13. In geval van een deur, leg de deurconstructie volledig vast (zie verder
hoofdstuk 7 t/m 10).
Pagina 10 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
4 Achtergrondinformatie kozijn
4.1 Stalen puien
De volgende paragrafen geven de geschiktheid weer van verschillende stalen
puisystemen zoals men die in bestaande gebouwen binnen Nederland kan
tegenkomen. Voor elk systeem is een korte beschrijving gegeven, een typische
doorsnede van de profielen weergeven, en de brandwerendheid-klasse zoals die
voor het betreffende systeem geldt.
4.1.1 Jansen Economy profielen
Dit zijn stalen profielen met een diepte van 50 mm (Jansen Economy 50) of 60 mm
(Jansen Economy 60). De breedte van het profiel kan variëren. De profielen zijn in
de inwendige holle ruimte niet gevuld. Ze zijn te herkennen aan de dubbel
omgefelsde rand, met hierin een groef met een rubberafdichting. Zie Figuur 4.1.1.
Figuur 4.1.1 – Jansen Economy profielen
Puien vervaardigd van dit type profielen zijn geschikt voor toepassing tot een
maximale hoogte van 3 meter. Voor grotere hoogten, gelden andere prestaties. De
breedte is niet beperkt. In de puien mogen doorgaande stijlen, kruis- en Tverbindingen
aanwezig zijn.
De mogelijke brandwerendheid-klassen zoals die voor het betreffende systeem
gelden, zijn:
Jansen Economy 50 en 60 : EW 20 EW 30 EW 60
Uiteraard zijn deze prestaties afhankelijk van de toegepaste vlakvulling.
Pagina 11 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
4.1.2 Jansen Janisol-2 profielen
Dit zijn stalen profielen met een diepte van 60 mm. De breedte van het profiel kan
variëren. De profielen bestaan uit twee helften, deze zijn thermisch gescheiden.
Beide helften zijn in de inwendige holle ruimte gevuld. Ze zijn te herkennen aan de
dubbel omgefelsde rand, met hierin een groef met een rubberafdichting; en aan de
thermische onderbreking in beide profielhelften. Zie Figuur 4.1.2.
Figuur 4.1.2 – Jansen Janisol-2 profielen
Puien vervaardigd van dit type profielen zijn geschikt voor toepassing tot een
maximale hoogte van 3 meter. Voor grotere hoogten, gelden andere prestaties. De
breedte is niet beperkt. In de puien mogen doorgaande stijlen, kruis- en Tverbindingen
aanwezig zijn.
Jansen Janisol-2: EI 20 EI 30 EW 60
Uiteraard zijn deze prestaties afhankelijk van de toegepaste vlakvulling.
4.1.3 Jansen Janisol-3 profielen
Dit zijn stalen profielen met een diepte van 60 mm. De breedte van het profiel kan
variëren. De profielen bestaan uit twee helften, deze zijn thermisch gescheiden.
Beide helften zijn in de inwendige holle ruimte gevuld. Ze zijn te herkennen aan de
dubbel omgefelsde rand, met hierin een groef met een rubberafdichting; en aan de
thermische onderbreking in beide profielhelften alsmede in het inwendige van de
thermische onderbreking. Zie Figuur 4.1.3.
Pagina 12 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Figuur 4.1.3 – Jansen Janisol-3 profielen
Puien vervaardigd van dit type profielen zijn geschikt voor toepassing tot een
maximale hoogte van 3 meter. Voor grotere hoogten, gelden andere prestaties. De
breedte is niet beperkt. In de puien mogen doorgaande stijlen, kruis- en Tverbindingen
aanwezig zijn.
Jansen Janisol-3: EI 20 EI 30 EI 60
Uiteraard zijn deze prestaties afhankelijk van de toegepaste vlakvulling.
4.1.4 Jansen Viss profielen
Dit zijn stalen vliesgevel-profielen. Deze profielen bestaan uit de combinatie van
een stalen verstijvingskoker en een stalen klemlijst. Hiertussen wordt een
vlakvulling (glas, panelen, etc.) geklemd waarbij aan weerszijden rubberachtige
afdichtingen worden gebruikt. Inklemming geschiedt door het schroeven van de
klemlijsten aan de verstijvingskokers. Meestal wordt over de klemlijsten een
sierlijst als afwerking geklikt. De breedte van de profielen varieert van 50 – 140
mm. De diepte van het profiel kan variëren, dit vanwege de benodigde stijfheid van
de constructie. Zie Figuur 4.1.4.
Pagina 13 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Figuur 4.1.4 – Jansen Viss profielen
Puien vervaardigd van dit type profielen zijn geschikt voor toepassing tot een
maximale hoogte van 6 meter. Voor grotere hoogten, gelden andere prestaties. De
breedte is niet beperkt. In de puien mogen doorgaande stijlen, kruis- en Tverbindingen
aanwezig zijn.
Jansen Viss: EI 20 EI 30 EI 60
Uiteraard zijn deze prestaties afhankelijk van de toegepaste vlakvulling.
4.1.5 Forster Fuego profielen
Dit zijn stalen profielen met een diepte van 65 mm. De breedte van het profiel
bedraagt 55 mm met een lip van 20 mm. De profielen bestaan uit twee helften,
deze zijn thermisch gescheiden. In de ruimte tussen beide profielhelften is de
ruimte gevuld met een isolatie-materiaal (Promatect-H). Ze zijn te herkennen aan
de dubbel omgefelsde rand, met hierin een groef met een rubberafdichting; en aan
de thermische onderbreking tussen beide profielhelften met hiertussen
isolatiemateriaal. Zie Figuur 4.1.5. De rubberafdichting is anders gepositioneerd als
bij de Jansen profielen. Verder is de thermische onderbreking afwijkend van de
Jansen profielen.
Pagina 14 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Figuur 4.1.5 – Forster Fuego profielen
Puien vervaardigd van dit type profielen zijn geschikt voor toepassing tot een
maximale hoogte van 3 meter. Voor grotere hoogten, gelden andere prestaties. De
breedte is niet beperkt. In de puien mogen doorgaande stijlen, kruis- en Tverbindingen
aanwezig zijn.
Forster Fuego: EI 20 EI 30 EW 60
Uiteraard zijn deze prestaties afhankelijk van de toegepaste vlakvulling.
4.1.6 Forster Fuego Light profielen
Dit zijn stalen profielen die volledig overeenstemmen met de Forster Fuego
profielen, behalve dat de staaldikte is gereduceerd van 1,8 mm naar 1,5 mm. Zie
Figuur 4.1.6.
Figuur 5.1.6 – Forster Fuego Light profielen
Puien vervaardigd van dit type profielen zijn geschikt voor toepassing tot een
maximale hoogte van 3 meter. Voor grotere hoogten, gelden andere prestaties. De
breedte is niet beperkt. In de puien mogen doorgaande stijlen, kruis- en Tverbindingen
aanwezig zijn.
Forster Fuego Light: EI 20 EI 30 EW 60
Uiteraard zijn deze prestaties afhankelijk van de toegepaste vlakvulling.
4.1.7 Forster Thermfix profielen
Dit zijn stalen vliesgevelprofielen. Deze profielen bestaan uit de combinatie van een
stalen verstijvingskoker en een stalen klemlijst. Hiertussen wordt een vlakvulling
(glas, panelen, etc.) geklemd waarbij aan weerszijden rubberachtige afdichtingen
worden gebruikt. Inklemming geschiedt door het schroeven van de klemlijsten aan
de verstijvingskokers. Meestal wordt over de klemlijsten een sierlijst als afwerking
geklikt. De breedte van de profielen varieert van 45 – 60 mm. De diepte van het
profiel kan variëren, dit vanwege de benodigde stijfheid van de constructie. Zie
Figuur 4.1.7.
Pagina 15 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Figuur 4.1.7 – Forster Thermfix profielen
Puien vervaardigd van dit type profielen zijn geschikt voor toepassing tot een
maximale hoogte van 6 meter. Voor grotere hoogten, gelden andere prestaties. De
breedte is niet beperkt. In de puien mogen doorgaande stijlen, kruis- en Tverbindingen
aanwezig zijn.
Forster Thermfix: EI 20 EI 30 EI 60
Uiteraard zijn deze prestaties afhankelijk van de toegepaste vlakvulling.
4.1.8 Plaatstaal
Dit zijn puien die niet uit een standaard profielenserie is vervaardigd. Dit type puien
is samengesteld uit zelfgemaakte stalen stijl- en regelwerk. Dit betekent dat de
stijlen en regels zijn vervaardigd uit plaatstaal. Het basis plaatstaal is door een
metaalbewerkingsbedrijf gesneden op de juiste afmetingen en daarna gevouwen tot
in de uiteindelijke vorm. De stijlen en regels samen samengesteld m.b.v. laswerk of
zijn onderling verschroefd.
Plaatstaal is te herkennen aan de lasnaden die zijn aangebracht. Aan de buitenzijde
van de constructie is dit veelal netjes weggewerkt. Aan de binnenzijde is dit wel
zichtbaar. De binnenzijde van de profielen kan worden gezien bijv. door het
uitnemen van de slotkast o.i.d.
Er zijn slechts enkele firma‟s in Nederland die brandproeven hebben laten uitvoeren
op dergelijke constructies. De resultaten zijn zeer specifiek en gerelateerd aan de
betreffende producent. Een algemene omschrijving van toelaatbare vormen en
bijbehorende brandwerendheid-klassen is niet te geven. Plaatstalen puien zullen
van geval tot geval moeten worden beoordeeld.
Pagina 16 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Wanneer plaatstaal is gebruikt als vast kozijn, met enkele of dubbele deur dan zijn
er wel beoordelingen mogelijk. Hierbij de volgende uitgangspunten.
Combi staal kozijn en houten deurblad
30 minuten : een ongevuld, stalen kozijn is acceptabel als deurblad een
hardhouten omranding heeft en is voorzien van bij verhitting
opschuimend materiaal. Een gevuld, stalen kozijn is akkoord als de
vulling bestaat uit gips of mortel. Altijd zal het deurblad geschikt
moeten zijn voor 30 minuten brandwerendheid (zie hoofdstuk 8).
60 minuten : een ongevuld, stalen kozijn is niet acceptabel. Een gevuld, stalen
kozijn is akkoord als : deurblad een hardhouten omranding heeft en
is voorzien van bij verhitting opschuimend materiaal, en de vulling
bestaat uit gips of mortel. Altijd zal het deurblad geschikt moeten
zijn voor 60 minuten brandwerendheid (zie hoofdstuk 8).
De combinaties van plaatstaal kozijn en plaatstaal deurblad moeten van geval tot
geval worden beoordeeld.
4.2 Aluminium puien
De volgende paragrafen geven de geschiktheid weer van verschillende aluminium
puisystemen zoals men die in bestaande gebouwen binnen Nederland kan
tegenkomen. Voor elk systeem is een korte beschrijving gegeven, een typische
doorsnede van de profielen, en de brandwerendheid-klasse zoals die voor het
betreffende systeem geldt.
4.2.1 Schüco AWS / ADS profielen
Dit zijn aluminium profielen met een diepte van 60 mm, 65 mm of 70 mm. De
breedte van het profiel kan variëren. De profielen zijn thermisch onderbroken. In
de inwendige holle ruimte in het profiel, ter plaatse van de thermische onderbreking,
zijn speciale stroken “koelmateriaal” toegepast. Zie Figuur 4.2.1.
Figuur 4.2.1 – Schüco AWS / ADS profielen
Puien vervaardigd van dit type profielen zijn geschikt voor toepassing tot een
maximale hoogte van 3 meter. Voor grotere hoogten, gelden andere prestaties. De
breedte is niet beperkt. In de puien mogen doorgaande stijlen, kruis- en Tverbindingen
aanwezig zijn.
Pagina 17 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
De mogelijke brandwerendheid-klassen zoals die voor het betreffende systeem
gelden, zijn:
Schüco AWS / ADS EW 20 EW 30
Uiteraard zijn deze prestaties afhankelijk van de toegepaste vlakvulling.
4.2.2 Schüco FW50+ en FW60+ profielen
Dit zijn aluminium vliesgevelprofielen. Deze profielen bestaan uit de combinatie van
een verstijvingskoker en een klemlijst. Deze zijn beide voorzien van stalen
verstijvingen. De ruimte hiertussen dient voor het inklemmen van de vlakvulling
(glas, panelen, etc.). Inklemming geschiedt door het schroeven van de klemlijsten
aan de verstijvingskokers. De breedte van de profielen is 50 mm (FW50+) of 60
mm (FW60+). De diepte van het profiel kan variëren, dit vanwege de benodigde
stijfheid van de constructie. Zie Figuur 4.2.2.
Figuur 4.2.2 – Schüco FW50+ en FW60+ profielen
Puien vervaardigd van dit type profielen zijn geschikt voor toepassing tot een
maximale hoogte van 4 meter. Voor grotere hoogten, gelden andere prestaties. De
breedte is niet beperkt.
Schüco FW50+ en FW60+ EW 20 EW 30
Uiteraard zijn deze prestaties afhankelijk van de toegepaste vlakvulling.
4.2.3 Schüco Fire Stop II profielen
Dit zijn aluminium profielen met een diepte van 50 en 60 mm. De breedte van het
profiel kan variëren. De profielen bestaan uit twee helften, deze zijn thermisch
gescheiden. Beide helften zijn in de inwendige holle ruimte gevuld met een speciaal
“koelend” materiaal. Zie Figuur 4.2.3.
Pagina 18 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Figuur 4.2.3 – Schüco Fire Stop II profielen
Puien vervaardigd van dit type profielen zijn geschikt voor toepassing tot een
maximale hoogte van 3 meter. Voor grotere hoogten, gelden andere prestaties. De
breedte is niet beperkt.
Schüco Fire Stop II EI20 EI 30 EI 60
Uiteraard zijn deze prestaties afhankelijk van de toegepaste vlakvulling.
4.2.4 Reynaers CS68 profielen
Dit zijn aluminium profielen met een diepte van 59 mm. De breedte van het profiel
kan variëren. De profielen bestaan uit twee helften, deze zijn thermisch gescheiden.
Beide helften zijn in de inwendige holle ruimte niet gevuld. Elke vlakvulling in deze
profielen zal rondom zijn voorzien van een bij verhitting opschuimende strip en zijn
gemonteerd m.b.v. RVS-clips. Zie Figuur 4.2.4 voor een doorsnede door deze
profielen.
Figuur 4.2.4 – Reynaers CS68 profielen
Puien vervaardigd van dit type profielen zijn geschikt voor toepassing tot een
maximale hoogte van 3 meter. Voor grotere hoogten, gelden andere prestaties. De
breedte is niet beperkt.
Reynaers CS68 EW 20 EW 30
Uiteraard zijn deze prestaties afhankelijk van de toegepaste vlakvulling.
Pagina 19 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
4.2.5 Reynaers CS77 profielen
Dit zijn aluminium profielen met een diepte van 68 mm. De breedte van het profiel
kan variëren. De profielen bestaan uit twee helften, deze zijn thermisch gescheiden.
Beide helften zijn in de inwendige holle ruimte gevuld met een speciaal “koelend”
materiaal. Elke vlakvulling in deze profielen zal rondom zijn voorzien van een bij
verhitting opschuimende strip en zijn gemonteerd m.b.v. RVS-clips. Zie Figuur
4.2.5 voor een doorsnede door deze profielen.
Figuur 4.2.5 – Reynaers CS77 profielen
Puien vervaardigd van dit type profielen zijn geschikt voor toepassing tot een
maximale hoogte van 3 meter. Voor grotere hoogten, gelden andere prestaties. De
breedte is niet beperkt.
Reynaers CS77-FP EI20 EI 30 EI 60
Uiteraard zijn deze prestaties afhankelijk van de toegepaste vlakvulling.
4.2.6 ALCOA RT profielen
Dit zijn aluminium profielen met een diepte van 52 mm (RT52), 62 mm (RT62) of 72
mm (RT72). De breedte van het profiel kan variëren. De profielen bestaan uit twee
helften, deze zijn thermisch gescheiden. Beide helften zijn in de inwendige holle
ruimte niet gevuld. Elke vlakvulling in deze profielen zal rondom zijn voorzien van
een bij verhitting opschuimende strip en zijn gemonteerd m.b.v. RVS-clips. Zie
Figuur 4.2.6 voor een doorsnede door deze profielen.
Figuur 4.2.6 – ALCOA RT profielen
Pagina 20 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Puien vervaardigd van dit type profielen zijn geschikt voor toepassing tot een
maximale hoogte van 3 meter. Voor grotere hoogten, gelden andere prestaties. De
breedte is niet beperkt.
Alcoa RT 62 EW 20 EW 30
Uiteraard zijn deze prestaties afhankelijk van de toegepaste vlakvulling.
4.3 Houten puien
De beoordeling van de brandwerendheid van houten puien moet worden gebaseerd
op de inbrandsnelheid van hout. Deze is afhankelijk van de volumieke massa van
de gebruikte houtsoort. Bij een volumieke massa van:
– < 450 kg/m 3 inbrandsnelheid = 1,2 mm / minuut
– 450 – 500 kg/m 3 1,0 mm / minuut
– 500 – 550 kg/m 3 0,8 mm / minuut
– 550 – 600 kg/m 3 0,6 mm / minuut
– 600 – 650 kg/m 3 0,5 mm / minuut
– 650 – 700 kg/m 3 0,4 mm / minuut
– > 700 kg/m 3 0,3 mm / minuut
Het is hierbij vooral van belang om te letten op de doorsnede van het houtwerk en
de glaslatten. Essentieel is het bepalen van de restdoorsnede van het hout na
verloop van het gewenste aantal minuten brandwerendheid.
Verder is het noodzakelijk dat de glaslatten worden geschroefd met een h.o.h.
afstand van ca. 30 cm. Het nagelen van glaslatten geeft namelijk risico‟s voor het
loskomen van de glaslat waardoor de vlakvulling niet langer is gefixeerd. Dit komt
omdat hout bij verhitting / verbranding krimpt, zodat het krom wil trekken. Door dit
kromtrekken kan de glaslat loskomen van de pui.
Verder is het ook nog zo dat de schroeven bij voorkeur schuin worden ingeboord.
Bij inbranding van de glaslat betekent dit dan dat de schroeven blijven staan. Dit
heeft als positief effect dat – zelfs als de glaslat is weggebrand – de schroeven nog
in het hout staan en dus helpen in de fixatie van de vlakvulling.
Hieronder volgt een voorbeeld:
Hardhout 67 x 114 mm, sponning 25 x 45, glaslatten 17 x 17 mm, zie tekening.
Pagina 21 van 97
Basis doorsnede

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Stel, het hardhout heeft een volumieke massa van 630 kg/m 3 . De inbrandsnelheid
is dan 0,5 mm / minuut. Dit betekent dat na 20 minuten ca. 10 mm hout zal zijn
weggebrand, na 30 minuten ca. 15 mm en na 60 minuten zal ca. 30 mm hout zijn
weggebrand.
De beoordeling moet worden gebaseerd op de resterende overlap van het hout t.o.v.
het glas, het paneel of het deurblad. Als er een resterende overlap is van minimaal 2
mm dan kan de situatie als acceptabel worden gekenmerkt.
Bij brand vanaf de niet-glaslat zijde, geeft dit het volgende beeld voor de situatie na
30 minuten verhitting:
Bij brand vanaf de glaslat-zijde, geeft dit het volgende beeld voor de situatie na 30
minuten verhitting:
In beide situaties geeft dit een acceptabele restdoorsnede, mits de resterende
overlap minimaal de aangegeven 2 mm bedraagt.
Ook zullen de schroeven in deze laatste situatie nog blijven staan in het hout,
waardoor de vlakvulling nog gefixeerd blijft in de pui.
Pagina 22 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
4.4 Vlakvulling in de pui
De vlakvulling in een pui kan bestaan uit:
- een deur of deuren
Hierbij moet aandacht zijn voor de “interactie” tussen pui en de deur(-en). Dat
bestaat uit: hang- en sluitwerk, eventueel rubber tochtprofiel, en de
naadwijdten rondom de deur(-en) t.o.v. het kozijn.
Verder moet bekend zijn of de deur(-en) geschikt is/zijn voor toepassing in de
betreffende pui. Het kan zijn dat de deur(-en) is/zijn beproefd in een betonnen
wand. Dat geeft een verschillend beeld met de toepassing in een pui. Een
metalen pui vervormt bij brand relatief sterk (t.w. ca. 15 cm uitbuiging bij een
puihoogte van 3 meter); een houten pui buigt bij brand relatief weinig uit.
- glas
Hierbij moet aandacht zijn voor de “interactie” tussen pui en de glasvlak(ken).
Dat bestaat uit: het glasvatting-detail, eventuele beglazingsrubbers of –kit, etc.
Verder moet bekend zijn of het glas bestand is tegen de vervormingen van de
pui. Een metalen pui vervormt bij brand relatief sterk (t.w. ca. 15 cm
uitbuiging bij een puihoogte van 3 meter); een houten pui buigt bij brand
relatief weinig uit.
- paneel
Veel voorkomende panelen:
Pagina 23 van 97
sandwich van metaal beplating en minerale wol vulling met dikte > 20 mm
en densiteit > 80 kg/m 3 , max. oppervlakte 1 m 2 :
EI 20 EW 30 EW 60
sandwich van metaal beplating en minerale wol vulling met dikte > 40 mm
en densiteit > 80 kg/m 3 , max. oppervlakte 1 m 2 :
EI 20 EI 30 EW 60
sandwich van metaal beplating en gipsplaat vulling met dikte > 15 mm,
max. oppervlakte 1 m 2 :
EI 20 EW 30
sandwich van metaal beplating en gipsplaat vulling met dikte > 25 mm,
max. oppervlakte 1 m 2 :
EI 20 EI 30
sandwich van metaal beplating en gipsplaat vulling met dikte > 35 mm,
max. oppervlakte 1 m 2 :
EI 20 EI 30 EI 60

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Pagina 24 van 97
sandwich van metaal beplating en calcium-silicaat vulling met dikte > 15
mm, max. oppervlakte 3 m 2 :
EI 20 EW 30 EW 60
sandwich van metaal beplating en calcium-silicaat vulling met dikte > 25
mm, max. oppervlakte 3 m 2 :
EI 20 EI 30 EW 60
sandwich van metaal beplating en calcium-silicaat vulling met dikte > 35
mm, max. oppervlakte 3 m 2 :
EI 20 EI 30 EI 60
Panelen van houtachtige materialen zijn afzonderlijk te beoordelen. Uitgangspunt
hierbij zal ook zijn de inbrandsnelheid als hiervoor gegeven. Hierbij zal echter de
inbranding van geperste (spaandervormige) houtsoorten sneller gaan vanwege de
meer open structuur en de toevoeging van bindmiddelen.
4.5 Montage en verdere afwerking
In de praktijk zijn vele variaties mogelijk in de uitvoering en de montage van puien.
Enkele richtlijnen m.b.t. deze aspecten van puien worden hieronder toegelicht.
Speling rondom de pui
Bij houten puien is dit niet van belang.
Bij metalen puien is dit wel belangrijk, omdat metaal bij brand zal gaan
uitzetten. Voor deze thermische uitzetting moet ruimte zijn, omdat dit anders
aanleiding geeft tot grotere uitbuiging. Voor metalen puien moet rekening
worden gehouden met een uitzetting bij brand van ca. 5 mm per strekkende
meter. Dit betekent bij een puibreedte van 4 meter, dat de thermische
uitzetting ca. 20 mm zal bedragen. De toepassing dient in dit geval aan beide
zijden van de pui een ruimte van ca. 10 mm te bezitten. Deze ruimte moet
zijn afgedicht met een adequaat samendrukbaar materiaal, bijv. minerale wol
wat is afgekit met een daartoe geëigende kitsoort.
Afdichtingrubbers
De ervaring is dat oude rubbers meestal brandbaar zijn. De eventuele
brandbaarheid van rubbers kan worden gecontroleerd door het uitvoeren van
een klein “brandproefje” op een stukje rubber van ca. 10 cm wat uit de
constructie is weggesneden. Als het rubber kan worden aangestoken met een
aansteker en zelfstandig blijft branden, is het niet geschikt voor toepassing in
een brandwerende constructie.
Afwerklagen, verf etc.
Afwerklagen in de vorm van verf of coating zijn toelaatbaar tot een dikte van
maximaal 500 µm voor EW-constructies en tot 1,5 mm voor EI-constructies. Bij
grotere laagdikten dient te zijn aangetoond dat de constructie een brandklasse B of
beter heeft volgens de EN 13501-1 classificatie.

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
5 Leeswijzer glas
5.1 Inleiding
Brandwerende beglazing is nog een relatief nieuwe markt waarin veel
ontwikkelingen zijn geweest en nu nog steeds zijn.
De overzichttabellen met brandwerende beglazing in bijlage 3 bestrijken 5
tijdvakken: vanaf het moment dat er gegevens verzameld zijn over brandwerende
beglazing tot aan de dag van vandaag:
1 e periode meetpunt vanaf 1994
2 e periode meetpunt vanaf 1997
3 e periode meetpunt vanaf 2002
4 e periode meetpunt vanaf 2006
5 e periode meetpunt vanaf 2008
Een inspectie kan men uitsluitend uitvoeren indien men weet waar men op moet
letten. Het is daarom raadzaam eerst de informatie in dit hoofdstuk en hoofdstuk 6
door te nemen alvorens met de inspectie te beginnen.
5.2 Leeswijzer
Men dient te achterhalen wanneer het brandwerende glas geleverd en geplaatst is.
Indien dit niet te achterhalen is, kan men kijken naar een productstempel. Vaak is
dit stempel voorzien van een jaartal.
De desbetreffende tabel kan erbij gehaald worden.
Alle tabellen zijn opgedeeld in productgroepen:
draadglas
gehard glas
gehard gecoat glas
gelaagd glas met een verkolende giethars
gelaagd glas met een opschuimend silicaat
Achtergrondinformatie over deze productgroepen is opgenomen in hoofdstuk 6.
De productgroepen zijn als volgt verder onderverdeeld:
Merknaam In een stempel dient altijd een merknaam vermeld te zijn;
Draadglas heeft geen stempel en kan tot en de 4 e periode
(2006) door een willekeurige partij geleverd zijn; vanaf de
5 e periode, meetpunt 2008, alleen nog maar door Hogla
geïmporteerd;
Merknaam AGC / Glaverbel
Pyropane, Rapid Flameshield, Pyrobelite en Pyrobel
Hogla
Importeur van Pyroguard (CGI)
Pilkington
Pyrodur en Pyrostop
Scheuten
Importeur van Interflam
Vetrotech Saint Gobain
Pyroswiss, Vetroflam, Contraflam lite, Swissflamlite
Pagina 25 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Productgroep / type In deze kolom is af te lezen om wat voor een soort
beglazing het gaat en wat de verdere type aanduiding is.
De hoofdgroepen zijn: draadglas; gehard glas; gehard
gecoat glas; gelaagd glas met verkolende giethars; gelaagd
glas met opschuimend silicaat.
Klasse Aan welk criterium voldoet de beglazing (E, EW, EI) en het
daarbij behorende aantal minuten.
Brandwerendheid Is het product aan 1 of 2 zijden met vuur te belasten
Bij 1 zijdige vuur belaste ruiten is het van belang om naar
de plaatsingsrichting van de ruit te kijken.
Norm In deze kolom staan de afkortingen EN of Ned.; deze zijn
eigenlijk alleen relevant in de tabel van 2006. Er kon toen
der tijd aan de hand van 2 normen getest worden. Na
invoering van de CE markering kan dit alleen nog maar via
de Europese testmethode (EN).
Kozijnconstructie In wat voor een soort kozijnconstructie is het
brandwerende glas getest. Bij hardhouten kozijnen dient er
gekeken te worden of dat de volumieke masse van het hout
in combinatie met de afmetingen corresponderen met de
juiste brandwerendheid. Bij stalen kozijnen dient men in de
gaten te houden of men te maken heeft met ongeïsoleerde
of geïsoleerde kozijnen.
Dikte De toepasselijke dikte van de ruit behorende bij het
desbetreffende type.
De schrijfwijze 6 draad/0,76/6 betekend dat er 1 blad
draadglas en 1 blad 6 mm floatglas is toegepast met
daartussen in 2 pvb folies (gezamenlijk 0,76 mm dik)
De schrijfwijze 8-12-6 betekend dat dit een isolatie glas
samenstelling is met 8 mm buitenruit; 12 mm spouw en 6
mm binnenruit.
Afmetingen De geteste breedte en hoogte maat van de ruiten; deze
mogen niet omgedraaid worden.
Ook is het belangrijk op te merken dat dezelfde
brandwerende ruiten in combinatie met isolerend dubbel
glas van afmetingen kunnen verschillen.
Opmerkingen Indien er ergens op gelet dient te worden, dan staat dit
onder het kopje: opmerkingen.
5.3 Leeswijzer glazen bouwstenen
De glazen bouwstenen zijn opgedeeld in 2 tijdvakken: voor 2005 en vanaf 2005.
Brandwerende glazen bouwstenen dienen altijd in een prefab betonnen kader te
worden geplaatst.
Een speciale steen zonder toegevoegde plaat glas is sec een glazen bouwstenen
wand.
Een speciale steen met een toegevoerde plaat glas dank haar brandwerendheid
mede dankzij de toegevoegde plaat brandwerend glas
Pagina 26 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
6 Achtergrondinformatie glassoorten
6.1 Inleiding
De toepassing van brandwerende beglazing heeft de laatste jaren een enorme vlucht
genomen. Daarvoor zijn verschillende redenen aan te wijzen. In de eerste plaats is
glas een product dat steeds meer wordt toegepast in de bouw, zowel in het interieur
als in gevels en constructieve toepassingen. Glas moet dan ook voldoen aan de
eisen die ook voor andere bouwmaterialen gelden. Brandwering is daar één van.
In de tweede plaats is het assortiment aan brandwerende beglazingen enorm
toegenomen. Niet alleen door de toenemende vraag vanuit de markt, maar vooral
als resultaat van innovaties bij de producenten van brandwerende beglazing. Dit
aanbod breidt zich voortdurend uit met nieuwe producten.
In de derde plaats nemen regelgeving en normering een steeds belangrijkere plaats
in. De aandacht voor veiligheid is, mede naar aanleiding van diverse incidenten en
rampen, sterk gegroeid. Ook glas heeft daar in toenemende mate mee te maken.
Dit geldt zowel voor de producten zelf als voor de toepassingen van het product.
Zeker voor brandwerende beglazing zijn de normen aangescherpt, waarbij ook de
Europese normen een steeds grotere rol spelen. Brandveiligheid is één van de
peilers van de nationale wet- en regelgeving waardoor fabrikanten van
brandwerende producten hun bestaande producten moeten verbeteren of nieuwe
producten moeten introduceren.
Normaal floatglas breekt bij een brand al zeer snel. Bij een brand ontstaat er
temperatuurverschil tussen het glasoppervlak en de glasranden. Gevolg hiervan zijn
uitzettingsverschillen die weer leiden tot thermische spanning. Wanneer de
thermische spanning te groot wordt ontstaat breuk. Voor floatglas gebeurt dit bij
een (kritiek) temperatuurverschil van ongeveer 30-40° C hetgeen reeds binnen
ongeveer 1 minuut blootstelling aan een standaard brand het geval is.
Thermisch voorgespannen glas (“gehard” glas) en standaard gelaagd veiligheidsglas
hebben slechts een brandwerendheid van 4 tot maximaal 5 minuten.
Brandwerende beglazing is beglazing die minimaal gedurende 20 minuten weerstand
biedt aan een (standaard) brand.
6.2 Herkenning van brandwerend glas
Het herkennen van brandwerende beglazingen c.q. constructies is niet eenvoudig.
Het beoordelen van glas brengt de volgende probleem met zich mee.
Bijna alle brandwerende beglazing is doorzichtig en dus op het eerste gezicht niet te
onderscheiden van “normale” doorzicht beglazing.
In Nederland is er tussen de verschillende leveranciers van brandwerende beglazing
een soort van “Gentleman‟s Agreement” afgesproken, dat alle brandwerende
beglazing voorzien wordt van een stempel. Op basis van regelgeving is dit echter
niet verplicht; men dient wel te kunnen aantonen waar het glas vandaan komt en
om wat voor een soort beglazing het gaat. Voor de vorm en de informatie van de
stempel zijn geen voorschriften voor gesteld. Soms wordt er door de opdrachtgever
uitdrukkelijk verboden dat er een stempel in het glas wordt aangebracht.
Pagina 27 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
6.3 Draadglas
Draadglas is er in verschillende soorten, namelijk:
a) spiegeldraadglas; het aan beide zijden gepolijst draadglas.
b) gewoon draadglas; waarvan één zijde enigszins gehamerd is;
c) figuurdraadglas; het figuurglas (gegoten glas) met een draadinleg;
Met de invoering van CE blijkt dat producenten enkel nog het gepolijste draadglas
op brandwerendheid beproeven. Er kan dus gesteld worden dat alleen
spiegeldraadglas nog geschikt is om toe te passen als brandwerend glas.
Bij een standaard brand breekt spiegeldraadglas na ongeveer 40 seconden. Het
draadnet houdt de scherven bij elkaar. De brandafscheiding die dan ontstaat is
transparant maar er wordt tegelijkertijd wel rook doorgelaten. Bij spiegeldraadglas
moet bovendien rekening worden gehouden met het verweken van het glas. Dit
gebeurt bij een standaardbrand na ongeveer 10 minuten.
Door de hoge warmtestraling valt het spiegeldraadglas in principe in de E-klasse.
Afhankelijk van het toegepaste oppervlak en de toegepaste constructie en
detaillering is een WBDBO mogelijk van 20, 30 of 60 minuten. Wanneer de afmetingen
klein zijn, kan spiegeldraadglas wel in de EW-klasse vallen waarbij de
doorgelaten straling < 15 kW/m² is.
6.3.1 Oud testrapport
Tot 1 september 2006 is voor de bepaling van brandwerendheid van draadglas een
testrapport van TNO en het Centrum voor Brandveiligheid (CVB) uit 1993 de
leidraad geweest. Dit rapport (93-CVB-R0164) was gebaseerd op testen met zowel
Engels als Japans spiegeldraadglas, de twee voornaamste soorten spiegeldraadglas
die op dat moment verkrijgbaar waren.
De testen waren gebaseerd op de beproevingsmethode volgens de toen geldende
NEN 6069:1991. Uit deze testen bleek dat er een relatie bestaat tussen de
oppervlakte van het toegepaste spiegeldraadglas en de brandwerendheid. Het TNO
rapport bevatte een matrix waarin de toegestane toepassing van een zelfstandig
raam was aangegeven.
6.3.2 Richtlijn brandweer
Op basis van dit testrapport heeft de Nederlandse brandweer destijds een schema
opgenomen in hun praktijkrichtlijnen voor de beoordeling van het maximaal toe te
passen oppervlak spiegeldraadglas. In dit schema was het maximaal aantal m² per
wand van 2,5 x 2,5 meter genormeerd:
- voor 20 minuten brandwerendheid* 3 m² spiegeldraadglas
- voor 30 minuten brandwerendheid* 1,7 m 2 spiegeldraadglas
- voor 60 minuten brandwerendheid* 0,9 m² spiegeldraadglas
*Brandwerendheid betrokken op het criterium vlamdichtheid (E) én straling (W).
Deze richtlijn werd helaas in de praktijk vaak onjuist toegepast waarbij de wand wel
werd opgedeeld in segmenten van 2,5 x 2,5 meter maar de afstand tussen het
maximale oppervlak draadglas van het ene segment tot het andere segment minder
dan 2,5 meter bedroeg.
Daarnaast blijkt uit huidige stralingsberekeningen dat de afstand van 2,5 meter
tussen drie ruiten in de wand zelfs te weinig is en dat de straling van bijvoorbeeld
een tweede ruit in het andere wandsegment op 2,5 meter afstand nog steeds
bijdraagt aan de gemeten straling van het eerste wandsegment. M.a.w. het
Pagina 28 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
criterium straling van 15 kW/m² kon bij uitvoering van deze richtlijn nog steeds
overschreden worden.
6.3.3 Richtlijn brandweer niet meer geldig
De richtlijn is met de invoering van de CE-markering voor glas niet meer
toepasbaar. De brandwerendheid van spiegeldraadglas dient nu altijd aangetoond te
worden met een testrapport conform de Europese beproevingsmethode EN 1364-1.
De daarin opgenomen maximaal toe te passen afmetingen van afzonderlijke ruiten
en stralingsberekening van meerdere ruiten in een gevel of wand zijn leidend. Als
een draadglas conform CE brandwerend is, hangt de toepassing af van de
constructie van de wand waarin het geplaatst wordt en dient bij toepassing van
meerdere ruiten, waarbij het opgetelde oppervlak van de losse ruiten het oppervlak
van de geteste ruit overschrijdt, een stralingsberekening gemaakt te worden.
Een testrapport mag niet meer voor al het draadglas gebruikt worden zoals met het
rapport van CvB het geval was. Door verschil in dikte van het glas, de draad en de
draadafstand zijn de brandwerende prestaties ook verschillend tussen de producten
van diverse producenten. Er zijn dus ook draadglas- soorten die niet op
brandwerendheid zijn beproefd en dus ook niet als dusdanig verkocht mogen
worden. Brandwerend spiegeldraadglas dient nu net als de andere brandwerende
glassoorten beoordeeld te worden per merk/type/fabrikant met steeds een eigen
bijbehorend testrapport.
Dit zorgt in de praktijk soms voor verwarrende situaties die de nodige
zorgvuldigheid vereist bij de verwerking en beoordeling van het toepassen van
draadglas als brandwering. Met name omdat er op het spiegeldraadglas (nog) geen
fysieke markering wordt aangebracht ter herkenning, wat bij overige brandwerende
glassoorten wel wordt gedaan.
Voor bestaande bouw (uitgevoerd voor 2007) mag bijlage A van de NEN 6069
worden toegepast. Dit betekent voor de beoordeling van draadglas dat de oude
regels met m 2 mogen worden aangehouden. Zie bijlage 4.
6.3.4 Kenmerken
Vertekening.
Blijft doorzichtig (angst bij brand).
Beperkte afmetingen.
Goedkoop.
Vaak alleen maar rookwerend in plaats van brandwerend op basis van 30 min.
RW= 20 min. WBDBO.
Veel spiegeldraadglas voldoet niet meer aan de brandwerende eis. Er is op dit
moment maar 1 leverancier die dit product op de Nederlandse markt zet. Dit
is Hogla uit Reeuwijk. Spiegeldraadglas is alleen brandwerend indien dit
aantoonbaar is met een testrapport. Ook voor rookwerende
scheidingsconstructies dient het spiegeldraadglas getest te zijn
Laagste klasse van de NEN 3569 (letselveiligheid). Dit kan in bepaalde
situaties leiden tot verwondingen.
6.3.5 Herkenning spiegeldraadglas
Spiegeldraadglas is natuurlijk te herkennen aan het draad wat zichtbaar is in het
glas. Dan blijft echter wel de vraag of het spiegeldraadglas ook daadwerkelijk
brandwerend is toegepast in overeenstemming met een testrapport. Indien men dit
niet kan achterhalen, is het advies om de bestaande beglazing te laten vervangen.
Pagina 29 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
6.4 Speciaal thermisch voorgespannen glas
Een tweede soort brandwerend glas is ongecoat speciaal thermisch voorgespannen
glas. De voorspanning voor deze brandwerende toepassing is anders dan bij “normaal‟
voorgespannen glas en dient bij de productie aan veel strengere eisen en
toleranties te voldoen in verband met de brandwerende eigenschappen ten opzichte
van “gewoon” thermisch voorgespannen glas. Het glas wordt ook altijd onderworpen
aan een heatsoaktest conform de Europese beproevingsmethode EN 14179, om te
voorkomen dat het glas door een nikkelsulfideinsluiting spontaan breekt wanneer
het in de eerste minuten blootgesteld wordt aan een extreme temperatuurstijging.
Dit glas blijft, net zoals spiegeldraadglas, bij brand transparant. In tegenstelling tot
spiegeldraadglas is het wel rookwerend omdat het voor de brandwerende prestatie
niet mag breken en er geen openingen mogen ontstaan waar rook doorheen kan
komen.
Ongecoat speciaal voorgespannen glas valt net als draadglas met grotere
afmetingen in klasse E, omdat het teveel straling doorlaat om te voldoen aan het
criterium straling (W). Bij voorgespannen brandwerende glassoorten is het kritieke
temperatuurverschil 250° C tot 300° C. Het temperatuurverschil dat met name in de
eerste 10 minuten van een standaard brand ontstaat hangt in belangrijke mate af
van de randdetaillering, dus de afdekking van de glasrand door de sponning. Bij een
sponning van 15 mm is het temperatuurverschil ongeveer 250° C en bij 20 mm zo‟n
300° C. Tests worden uitgevoerd met een insteekdiepte van ca. 10 mm in de
sponning. Ook wordt het glas vaak op een speciale wijze “opgespannen”bij de
montage, zoals op onderstaande foto is aangegeven.
Als de eerste 10 minuten van de brand doorstaan zijn, neemt het
temperatuurverschil af en zal bezwijken als gevolg van thermische spanningen niet
meer optreden. Het glas blijft intact tot de transformatietemperatuur van het glas
bereikt wordt. Deze is ± 520° C. Bij deze temperatuur verweekt het glas. Bij
enkelbladige glassoorten als speciaal voorgespannen brandwerend glas kan het glas
bij deze temperatuur uit de sponning zakken als er geen voorzieningen zijn
getroffen om dit te voorkomen.
Pagina 30 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
6.4.1 Kenmerken
Vertekening.
Blijft doorzichtig (angst bij brand).
Breukgedrag (volledige desintegratie).
Beperkte afmetingen.
Omtrekspeling (breuk door temperatuurverschil).
Goedkoop.
6.4.2 Herkenning
Gehard glas is te herkennen met een Polaroid zonnebril. Indien men met een
polaroid zonnebril door een geharde ruit heen kijkt, dan ziet men een olieachtige
vlekvorming. Indien er geen stempel aanwezig is, dient u er vanuit te gaan dat dit
geen brandwerende beglazing is. Brandwerend gehard glas wordt anders gehard dan
“regulier” geharde beglazing.
Noot: Vanaf ca. 1985 zijn de gehard gecoate producten op de Nederlandse markt
geïntroduceerd.
6.5 Gecoat speciaal thermisch voorgespannen glas
Bij de gecoate typen zorgt een speciale warmtereflecterende coating voor een
vermindering van de straling ten opzichte van niet gecoate typen. Bij enkelbladig
glas (meestal 6 mm) dient men er goed op te letten dat de coating altijd naar de
vuurzijde is gericht. Dit betekent automatisch dat enkelbladig glas met een coating
slechts een éénzijdige vuurbelasting kan weerstaan. Voor de huidige gecoate typen
is de brandwerendheid naar de andere richting niet meer dan enkele minuten.
De coating moet dus aan de te verwachten brandzijde zitten. Dit type glas
uitgevoerd in enkelglas is dus bijvoorbeeld niet geschikt tussen twee
brandcompartimenten waarbij de vuurbelasting aan twee zijden kan ontstaan. Bij
trappenhuizen die een brand- en rookvrije vluchtroute zijn, mag de coating niet aan
de zijde van het trappenhuis zitten.
Bij een eis van 30 minuten brandwerend zijn voor gehard gecoat glas grote
ruitafmetingen haalbaar omdat de verwekingstemperatuur niet bereikt wordt en er
dus geen stabiliteitsprobleem ontstaat voor het glas. Voor 60 minuten gelden er wel
beperkingen conform de testrapporten. Let hier vooral op de warmtestraling, die
bereikt soms al met één ruit het maximaal toelaatbare. Onderstaande grafiek geeft
een indicator van de toe te passen totaal oppervlakte brandwerend glas.
Pagina 31 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Een tweezijdige vuurbelasting kan worden verkregen door bijvoorbeeld twee bladen
van 6 mm met brandwerende coating te lagen tot bijv. 6/6/2 of de twee bladen te
assembleren tot isolerend dubbelglas.
Meestal kan dan een brandwerendheid van 60 minuten worden gerealiseerd,
afhankelijk van de geteste afmetingen.
Gecoat speciaal thermisch voorgespannen glas wordt volgens de Europese
classificatie NEN-EN 357 ingedeeld in klasse E (vlamdichtheid) of in EW
(vlamdichtheid + warmtestraling), afhankelijk van de behaalde prestatie tijdens een
test. Dit type brandwerend glas voldoet in het algemeen niet aan het criterium
thermische isolatie betrokken op de warmtestraling (EI). Zie hiervoor de grafiek van
de gemeten warmtestraling in het testrapport.
6.5.1 Kenmerken
Vertekening.
Blijft doorzichtig (angst bij brand).
Coating kan beschadigen (tijdens bouw / tijdens schoonmaak heeft echter
geen nadelige gevolgen voor de brandwerendheid).
Grauwwaas met bepaalde lichtinval (kleurverschil).
Breukgedrag (volledige desintegratie).
Beperkte afmetingen.
Omtrekspeling (breuk door temperatuurverschil).
Goedkoop.
6.5.2 Herkenning
Voor gehard, gecoate beglazing geldt hetzelfde als voor geharde beglazing. De
coating kan men herkennen door een vlammetje voor de ruit te houden en dan
schuin in het glas te kijken. Men zal dan een aantal vlammetjes zien (afhankelijk
van de samenstelling). Indien er 1 vlammetje afwijkend is in kleur dan de andere,
dan is de ruit voorzien van een coating. Men kan hiervoor ook een “coating- meter”
gebruiken. De stempel dient vanaf de vuurbelaste zijde leesbaar te zijn. Ook hierbij
blijft de vraag of de beglazing daadwerkelijk brandwerend (genoeg) is.
Noot: Vanaf ca. 1985 zijn de gehard gecoate producten op de Nederlandse markt
geïntroduceerd.
Voorbeeld van montage van gehard gecoat brandwerend glas.
Pagina 32 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
6.6 Gelaagd glas met gietharsvulling
De brandwerendheid van dit glas wordt bereikt door de giethars tussenlaag die bij
brand zodanig reageert dat er een warmte-isolerende laag ontstaat zodat het glas
weerstand kan bieden tegen vlammen.
Het productieproces wijkt niet noemenswaardig af van „normaal‟ giethars gelaagd
glas. De tussenlaag wordt net zoals bij gewoon giethars gelaagd glas tussen het glas
gegoten waarna het uithardt tot een transparante tussenlaag.
Bij brand ontstaan eerst breukjes in het glas. Daarna verkleurt het giethars, eerst
bruin en vervolgens zwart. De tussenlaag is dan feitelijk verkoold en functioneert
dan als een brandwerende laag waarbij de scherven bij elkaar worden gehouden. De
energie die voor het verkolen nodig is wordt aan de brand onttrokken. Dat geeft een
gunstige invloed op de warmtestraling. Er komt echter tijdens de brand wel korte
tijd rook vrij, ook aan de vluchtzijde.
Pagina 33 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Het gebruikte giethars is een epoxy giethars en is UV-bestendig. Hierdoor kan dit
glas zonder aanvullende maatregelen ook worden toegepast in buitenwanden en
isolatieglas
Volgens Europese classificatie NEN-EN 357 wordt op basis van de testrapporten dit
glas ingedeeld in klasse EW (vlamdichtheid + warmtestraling). Het glas voldoet niet
aan de criteria EI (vlamdichtheid, straling en temperatuur).
6.6.1 Kenmerken
Vrijveel rookvorming (niet toxisch volgens opgave producent);
Toleranties;
Vertekening;
Men dient kennis van dit product te hebben om dit glas juist te verwerken;
Makkelijk verkrijgbaar (vrij handelsproduct) / open op de markt;
CE – markering in combinatie met veiligheidsbeglazing?
Korte levertijd;
Ondoorzichtig tijdens brand;
6.6.2 Herkenning
Op de beglazing dient een stempel te zijn aangebracht waarop staat om welk
brandwerend product het gaat. Indien deze stempel niet aanwezig is kan met er
voor kiezen om de ruit eruit te laten halen. Aan de kopse kanten kan men namelijk
herleiden om wat voor een soort beglazing het gaat. Epoxy gietharssoorten zijn aan
de kopse kanten vergeeld.
Met behulp van een “Böhle” glasdikte meter kan men de dikte van het glas meten
en ook de dikte van de tussenlaag.
Noot: Vanaf ca. 1980 is het brandwerend glas met een Epoxy giethars als
tussenlaag op de Nederlandse markt gekomen.
6.7 Gelaagd glas met opschuimende silicaatvulling
De brandwerendheid van dit glas wordt gerealiseerd door twee of meer bladen
floatglas (soms voorgespannen) van één of meerdere tussenlagen alkali of natriumsilicaat
te voorzien. Bij brand gaan deze tussenlagen opschuimen. Daarmee worden
niet alleen de doorslag van vlammen tegengegaan maar wordt ook een schild
gevormd tegen hitte.
Nadat het glasblad aan de vuurzijde door de hitte van de brand breekt, schuimt de
tussenlaag op en wordt deze wit. Dit proces gebruikt een deel van de energie van de
brand terwijl het schuim zelf isoleert tegen de warmtestraling en de temperatuur-
doorgifte. Verder komt er bij dit proces waterdamp vrij wat ook een gunstige invloed
heeft op de temperatuur. Een nadeel van dit type beglazing is de vochtgevoeligheid,
zowel voor vochtinwerking als voor uitdroging. Een goede afwerking en bescherming
van de randen van het glas zijn uitermate belangrijk: een goed hechtende
aluminium tape is minimaal.
De silicaatbeglazingen voldoen het beste aan het criterium warmtestraling. In de
meeste gevallen kennen de silicaatbeglazingen een zogenaamde EW- beglazing en
een EI- beglazing. Deze laatste voldoet ook aan het zwaarste criterium
“temperatuur” en bestaat meestal uit een iets dikkere samenstelling.
Silicaatbeglazingen zijn meestal tweezijdig vuurbelastbaar. Echter bij sommige
samenstellingen, waarbij de opbouw niet symmetrisch is of bestaat uit isolatieglas,
kan dit invloed hebben op de maximaal toe te passen afmetingen en kan het glas
slechts 1-zijdig vuurbelastbaar zijn voor een bepaalde maximale afmeting.
Pagina 34 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Vuurbelasting van de andere zijde kan dan een kleiner toe te passen afmeting
opleveren.
De meeste natriumsilicaat- beglazingen zijn zonder extra toevoeging bedoeld als
binnenbeglazing. Als buitenbeglazing moeten de meeste silicaatbeglazingen met een
natriumsilicaat tussenlaag beschermd worden tegen UV licht. Door het toepassen
van zogenaamde “versterkte” uitvoeringen kunnen deze beglazingen wel als
buitenbeglazing (dus in uitwendige scheidingsconstructies) worden gebruikt.
Het versterken gebeurt door het toevoegen van 2 PVB-folies (van in totaal 0,76
mm) en een extra blad floatglas van 3 mm. De PVB-folies zorgen dan voor de UVwering.
6.7.1 Kenmerken
UV gevoelig (niet alle soorten)
Langere levertijd.
Vochtgevoelig.
Niet standaard veiligheidsbeglazing.
EW en EI.
Veel testen
Combinatie producten zijn mogelijk.
6.7.2 Herkenning
Op de beglazing dient een stempel te zijn aangebracht waarop staat om welk
brandwerend product het gaat. Indien deze stempel niet aanwezig is kan met er
voor kiezen om de ruit eruit te laten halen. Aan de kopse kanten kan men namelijk
herleiden om wat voor een soort beglazing het gaat. Brandwerende beglazing met
opschuimend silicaat zijn te herkennen aan het tape of aan de kit rand. Indien men
de tape verwijdert, kan men beoordelen om welk product het gaat. Met behulp van
een mesje kan gekeken worden wat voor een materiaal men te maken heeft. PVB-
folies zijn namelijk erg taai. Opschuimend silicaat is bros; ziet eruit als verhard
suiker. Vergeet niet bij het terugplaatsen van de ruit, de tape weer netjes terug te
plakken. Met behulp van een “Böhle” glasdikte meter kan men de dikte van het glas
meten en ook de dikte van de tussenlaag. Ook kan deze meter meten of er wel of
niet een coating aanwezig is.
Noot:
- Alle gelaagde brandwerende beglazing die voor 1980 geleverd is, is beglazing
met een opschuimend silicaat. Oude brandwerende beglazing is te herkennen
aan de kleine belletjes die zichtbaar zijn. Vaak is de kleur wat “vergeeld”.
- Bij bijzondere combinaties kan de plaatsingsrichting van belang zijn. Dienen
de extra folies en ruiten aan de niet vuurzijde of aan de vuurzijde te zijn
gelegen. Hier kan per producent verschil in zitten. Indien soorten UV-
gevoelig zijn, dient de versterkte zijde (ruit met pvb folie en daarna de
brandwerende ruit) aan de buitenzijde te zijn geplaatst
Pagina 35 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Voorbeeld montage:
Pagina 36 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
6.8 Stempels
De meeste brandwerende beglazing voorzien van een stempel. De stempels die
hieronder getoond worden zijn de stempels van de meest voorkomende
brandwerende beglazing in Nederland. Ze zijn afkomstig van de grotere producenten
/ leveranciers van brandwerende beglazing. Er zijn echter nog meerdere fabrikanten
op de markt werkzaam, waarvan de stempels niet bekend zijn.
Let op: Er zijn ook andere stempels op glas zichtbaar, o.a. van voorgespannen glas,
oude merktekens en helaas “nep”stempels.
Pagina 37 van 97
Naam van de Producent.
Naam van het product.
CE teken + jaartal van fabricage.
Website waar informatie over het product te vinden is.
NL + ordernummergegevens.
Naam van de Producent + Product.
Brandwerendheid + Naam van het type.
Werknummer + productie datum.
Naam van de Producent.
Naam van het product.
Europese Norm
Ordernummer verwerker.

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Pagina 38 van 97
CE teken
Naam van de Producent.
Klasse Brandwerendheid.
Productnaam.
Glasdikte.
Productnaam + Jaartal.
Naam van de Producent.
Naam van het product.
Aantal minuten brandwerend.
Europese normen.
EN 1096 Gecoat Glas.
EN 14179 Thermisch gehard Natronkalk veiligheidsglas.
Ordernummergegevens.
Noot: Deze beglazing dient dus niet alleen te voldoen aan brandwerendheidseisen
maar ook aan de normen van gecoat glas en die van thermisch gehard glas.

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
6.9 Plaatsing
Brandwerende beglazing dient juist te zijn geplaatst. Vaak conform testrapport. Om
te beoordelen of dat alle componenten aanwezig zijn, zou eigenlijk de constructie
moeten worden open gemaakt (het weg halen van de glaslatten).
Men kan dan beoordelen of alle componenten, zoals steun- en stelblokjes en kit,
brandwerend zijn. Brandwerende kit mag niet gaan branden, evenals de
brandwerende stelblokjes.
6.9.1 Plaatsingsvoorwaarden
De glasbranche heeft gezamenlijk met diverse andere (onafhankelijke) partijen
plaatsingsvoorwaarden opgesteld. Deze plaatsingsvoorwaarden staan in de NPR
3577.
Indien er brandwerend glas geplaatst is conform de NPR 3577, dan kunt u ervan
uitgaan dat deze constructie niet de gewenste aantal minuten brandwerend is.
Er dient geplaatst te worden conform het testrapport. Het testrapport laat zien in
wat voor een soort kozijn het glas getest is:
Steun- en stelblokjes.
Band.
Kit.
Kozijn type (hout, staal (geïsoleerd en ongeïsoleerd), aluminium met
brandwerende toevoegingen).
Maximale breedte maat.
Maximale hoogte maat.
Maximaal oppervlakte.
Omtrekspeling (belangrijk bij geharde / gecoate beglazingen).
Pagina 39 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
6.10 Veiligheid en beveiliging
Als het woord “veiligheidsbeglazing” genoemd wordt dan kan men denken aan 3
soorten glas of een combinatie daarvan. Op de 1 e plaats wordt er met
veiligheidsbeglazing bedoeld: veiligheid tegen persoonlijk letsel. Letselveilige
beglazing (NEN 3569) en doorvalveilige beglazing NEN 6702 en 2608).
Op de 2 e plaats wordt er met veiligheidsbeglazing bedoeld: beveiligingsbeglazing en
dan vooral inbraakwerend glas. Het spreekt voor zich dat we de ruit ook om kunnen
draaien en het dan hebben over uitbraakwerende beglazing.
Bij het beveiligen door middel van glas zijn vier aspecten te onderscheiden:
- Doorgooibeperkend.
- Doorbraakvertragend.
- Kogelwerend.
- Explosiebeschermend.
6.10.1 NEN 6702
In de NEN 6702: 2007 “Technische grondslagen voor bouwconstructies - TGB 1990-
Belastingen en vervormingen” wordt niet gesproken over materialen, dus ook niet
over glas. Voor de diverse materialen wordt verwezen naar andere normen en
richtlijnen, zoals bijvoorbeeld voor glas de NEN 2608.
Voor glas is met name hoofdstuk 8.2.6 “Vloerafscheidingen ter plaatse van een
hoogteverschil” van de NEN 6702 relevant. Dit artikel behandelt constructies met
een hoogteverschil, bijvoorbeeld balustrades, trapschotten en balkonbeglazingen. In
art. 9.6 staat de slingerproef beschreven om aan te tonen dat een constructie
weerstand kan bieden tegen het vallen tegen de constructie. Omdat de gehele norm
Pagina 40 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
regelmatig en zeker ook op dit specifieke artikel bijgesteld wordt op basis van de
meest recente inzichten, is het belangrijk bij de norm de zogenaamde aanvulling- en
correctiebladen te gebruiken. Per 1 augustus 2007 is dit het correctieblad NEN
6702:2007/C1:2007.
De NEN 6702 heeft vooral betrekking op constructieve veiligheid.
6.10.2 NEN 3569
De NEN 3569:2001 “Veiligheidsbeglazing in gebouwen” geeft eisen voor het
toepassen van veiligheidsglas (en ook kunststofplaatmateriaal), zowel voor binnen
als buiten, ter bescherming tegen persoonlijk letsel bij glasbreuk. Deze norm is dus
specifiek voor veiligheidsglas.
In de NEN 3569 is een tabel opgenomen met een overzicht van die plaatsen waar
veiligheidsbeglazing moet worden toegepast. Daarbij wordt uitgegaan van de functie
van een bouwwerk, net zoals in het Bouwbesluit. De norm is niet in het Bouwbesluit
opgenomen, dus een privaatrechtelijke norm en een afspraak tussen twee partijen.
Rekening houdend met aansprakelijkheid, wanneer zich bijvoorbeeld een ongeluk
met glas voordoet en men aansprakelijk wordt gesteld voor alle gevolgschades, is
het absoluut raadzaam deze norm te volgen.
De NEN 3569 verdeelt veiligheidsbeglazing op basis van de NEN-EN 12600: 2001 in
de volgende typen:
- Type B = glas waarbij in geval van breuk de scherven bij elkaar blijven en
waarbij geen opening ontstaat met een middellijn groter dan 76 mm
(bijvoorbeeld gelaagd veiligheidsglas, draadglas bij de laagste klasse of
kunststof);
- Type C = glas waarbij in geval van breuk volledige desintegratie met vele
kleine korrels plaatsvindt (bijvoorbeeld thermisch gehard veiligheidsglas).
- (Daarnaast is er nog type A. Dit is glas dat het breukgedrag van normaal
floatglas vertoont en dus geen veiligheidsbeglazing is.)
De NEN 3569 regelt het toepassen van veiligheidsbeglazing in
scheidingsconstructies, balustrades, dakbeglazing en dakramen en daklichten.
Om veiligheidsbeglazing naar klasse te kunnen indelen zijn er drie klassen gemaakt.
In iedere klasse moet het glas een proef ondergaan waarbij een metalen kern met 2
rubberen banden ( het zogenaamde kruiwagenwiel) met een totaalgewicht van 50
kg van een bepaalde hoogte op het glas valt. De proef is omschreven in de NEN-EN
12600:2001.
Klasse 1 moet weerstand kunnen bieden aan de valhoogte van 1200 mm
Klasse 2 450 mm
Klasse 3 190 mm
Pagina 41 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
6.10.3 NEN-EN 356
NEN- EN 356 Doorgooibeperkende en doorbraakwerende beglazing.
In de Europese norm NEN- EN 356 zijn er vijf klassen voor doorgooibeperkende
beglazing; P1A t/m P5A. Voor doorbraakwerende beglazing zijn in de norm drie
klassen aangeduid; namelijk P6B, P7B en P8B.
Doorgooibeperkend glas wordt getest aan de hand van de kogelvaltest. Bij deze test
laat men een stalen kogel van 100 mm met een gewicht van 4,11 kg een aantal
malen op vooraf bepaalde plekken op een stuk glas met een standaardafmeting van
1.100 x 900 mm vallen. Het glas doorstaat de test als de kogel niet binnen 5
seconden na de val door de beglazing zakt. De bereikte klasse is afhankelijk van de
gekozen valhoogte.
Klasse Aantal kogels Valhoogte Gelaagd glas Oude DIN 52290
P1A 3 1500 mm 33.2 Klasse
P2A 3 3000 mm 33.2
3 3000 mm 44.2 A1
55.2
P3A 3 6000 mm 33.4
3 6000 mm 44.3 A2
P4A 3 9000 mm 44.4
3 9000 mm 44.4 A3
55.4
P5A 3x3 9000 mm 44.6
66.6
NOOT: Type gelaagd glas is indicatief en dient door de leverancier overlegd
te worden door middel van een testrapport
Doorbraakvertragende beglazing wordt getest aan de hand van de Bijltest.
Bij deze test wordt het aantal slagen vastgesteld die nodig zijn om een opening in
het glas te maken van 400 x 400 mm, of een gat met een diameter van 510 mm.
Als gereedschap wordt gebruik gemaakt van een (machinale) bijl met een botte en
een scherpe kant. Het aantal slagen bepaalt de klasse waarin de beglazing kan
worden ingedeeld.
Klasse Aantal bijlslagen Gelaagd glas Klasse DIN 52290 (oud)
P6B 30 – 50 15 mm -
18,5 mm B1
P7B 51 – 70 23 mm B2
P8B > 70 28 mm B3
6.10.4 NEN-EN 1063 kogelwerende beglazing
Voor kogelwerende beglazing geldt de Europese norm NEN- EN 1063. Deze norm
vervangt de oude DIN 52.290 deel 2. In zowel de Europese norm als in de DIN
norm, wordt een onderscheid gemaakt tussen situaties waarin wel splinters
vrijkomen en situaties waarin geen splinters vrijkomen aan de beschermde zijden.
Er zijn in totaal 9 klassen beglazing namelijk: BR1 t/m BR7 en SG1 en SG2. Alle
klassen zijn weer onder te verdelen in splinters en geen splinters (NS – No Splinters
en S – Splinters).
Bij het testen van de beglazing op kogelwerendheid wordt, met een afhankelijk van
de klasse vastgesteld type wapen en vastgesteld type munitie, op het glas
geschoten. Bij de test wordt drie maal geschoten op een ruit van 500 x 500 mm. De
plaats waar de kogels dienen in te slaan is ook precies bepaald, namelijk in een
Pagina 42 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
driehoek midden op het glas waarvan de zijden 120 mm lang zijn. Na de beschieting
wordt vastgesteld of het glas door de projectielen is doorboord en wordt bekeken of
er splinters aan de beveiligde zijde zijn vrijgekomen.
6.10.5 NEN-EN 13541 Explosiewerende beglazing
Bij explosiewerende beglazing dient altijd een deskundige betrokken te worden die
kan aangeven wat de te verwachten overdruk en tijdsduur zijn en die dat zodanig op
de juiste wijze weet te vertalen naar een van de in deze norm genoemde vier
klassen. Met name een juiste vertaling van daadwerkelijk voorziene afmetingen
versus de testafmetingen is een belangrijk beoordelingsaspect.
Bij explosiewerende beglazing wordt de beglazing tijdens de test blootgesteld aan
een (over)drukgolf, welke een explosie imiteert. De beglazing, in een standaard
afmeting van 1.100 x 900 mm wordt geplaatst in een zwaar stalen kozijnconstructie,
dat weer is opgenomen in een betonnen wand. De zwaarte van de overdruk
(uitgedrukt in bar) en de tijdsduur (in ms) bepalen de klasse indeling. Bij het
beoordelen van het resultaat wordt er gekeken of er na de beproeving een opening
in de beglazing zit, maar ook of de beglazing heeft gesplinterd ja of nee.
6.11 Combinatie brand- en veiligheidsbeglazing
Er zijn verschillende soorten brandwerende beglazingen. Al deze soorten hebben
hun eigenschappen met betrekking tot brandwering, maar ook met betrekking tot
letselveiligheid.
In hoofdstuk 10 wordt er gesproken over veiligheidsglas maar ook over
beveiligingsbeglazingen. Beveiligingsglas bestaat altijd uit verschillende lagen glas
met daar tussen in verschillende andere soorten materialen (meestal PVB folies
eventueel in combinatie met Polycarbonaat).
Als brandwerende beglazingen moeten worden gecombineerd met
veiligheidsbeglazing dan heeft men te maken met 2 aparte normen waar men aan
dient te voldoen. Letselveilig glas conform de NEN 3569 wordt in Nederland veel
toegepast. Daarom wordt alle brandwerende beglazing ook getest en gekwalificeerd
volgens deze norm.
Brandwerende beglazing dient ook vaak te voldoen aan de NEN 6702
(doorvalveiligglas). In Nederland komen vaak situatie voor waarin het glas
doorvalveilig uitgevoerd dient te worden. Dit wordt, behoudens een slingerproef
volgens art. 9.6 van NEN 6702, niet getest, maar de dikte kan rekenkundig worden
bepaald. De glasdikten van het brandwerende glas en de dikte van de gelamineerde
tegen- ruit kunnen worden berekend.
Dit zelfde geldt voor situaties waarin het glas dient te voldoen aan de klassen P1A
t/m P5A van de NEN- EN 356.
Voor de klasse P6B t/m P8B van de NEN – EN 356, de NEN – EN 1063
(kogelwerend) en de NEN – EN 13541 (explosiewerend) ligt dit anders.
Omdat deze glaspakketten dusdanig dik worden kan men er niet meer van uitgaan
dat het combineren van 2 eigenschappen resulteert in het gewenste resultaat.
Met andere woorden: De doorbraakvertragende eigenschappen zouden negatief
kunnen werken op de brandwerende eigenschappen. Hetzelfde geldt voor
kogelwerende- en explosiewerende beglazing.
Een mooi voorbeeld is een portiersloge waarbij de brandcompartimentering
samenvalt met het beveiligingscompartiment. Vanuit de ARBO regelgeving is een
splintervrije binnenzijde een noodzakelijkheid. Zorgvuldig ontwikkelde en geteste
Pagina 43 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
splintervrije kogelwerende samenstellingen kunnen door toevoeging van een
brandwerende ruit aan de binnenzijde alsnog gaan splinteren, terwijl het
aanbrengen aan de buitenzijde niet wenselijk is in verband met de UV belasting. En
ergens ertussen in opnemen kan leiden tot onvoldoende opschuiming tijdens brand.
Bij combinaties met gehard glas zal bij een ballistische aanval het zicht mogelijk
dusdanig verminderen dat dit vanuit beveiligingsoogpunt niet wenselijk is.
Kortom, een zorgvuldige benadering en vakmanschap zijn hier vereist. Maar zelfs
met glas-polycarbonaat zijn er daadwerkelijk positief geteste samenstellingen
voorhanden die voldoen aan de gestelde eisen.
Gezien de veelheid van mogelijkheden van eisen op het gebied van enerzijds
brandwering en anderzijds beveiliging is het daadwerkelijk beproeven van al die
combinaties niet mogelijk. Maar op basis van enkele testen zal het toezichthoudende
geaccrediteerde certificeringinstituut, zoals in Nederland Efectis (TNO) en diverse
Europese instituten, in samenspraak met de desbetreffende fabrikant een gecertificeerde
oplossing accorderen (zowel brandwerende beglazing als ook kogelwerende
beglazing vallen onder het strikte CE Level 1 regime).
Hierbij moet wel opgemerkt worden dat deze situatie dan niet getest is. Theoretisch
kan men aantonen dat de samenstelling voldoet aan beide eigenschappen, maar in
de praktijk is het nooit getest.
Productontwikkeling is in deze dus noodzakelijk. De vraag die gesteld moet worden
is of dat de gestelde eisen wel reëel zijn. In bijzondere gevallen is het raadzaam om
bepaalde situaties te testen. Dit dient dan wel te geschieden bij een voor
brandproeven geaccrediteerd testinstituut. In Nederland zijn dit op dit moment
Efectis (TNO) en Peutz bv. In specifieke gevallen kan er bij de fabrikanten getest
worden. Hierbij dient wel een bevoegd persoon van een geaccrediteerd testinstituut
aanwezig te zijn.
Pagina 44 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
7 Leeswijzer deuren
De stroomschema‟s voor deuren bestaan uit 4 bladen. Op elk blad wordt een zeker
aspect van de brandwerendheid van een enkelvleugelige houten deur beoordeeld:
- blad 1: opbouw deurblad (raamwerk, vulling)
- blad 2: bouwkundige aansluiting deur op kozijn en vloer (kantlatten, strippen,
naden)
- blad 3: openingen in deur (plaatsing glas, ventilatierooster)
- blad 4: hang- en sluitwerk (slot, scharnieren, dranger, kleefmagneet).
Elk schema leidt voor een te beoordelen deur, door het volgen van de van
toepassing zijnde stappen, tot een conclusie cq. tot maatregelen. Deze conclusie kan
luiden:
- deur voldoet volledig (dat is, zonder aanpassing) aan gestelde
brandwerendheid;
- deur voldoet met kleine aanpassingen aan gestelde brandwerendheid; deze
aanpassingen zijn benoemd;
- brandwerendheid van deur is (op dit aspect) onduidelijk; nader onderzoek is
nodig; advies expert judgement;
- deur voldoet niet; deur moet vervangen worden.
In de volgende hoofdstukken worden de begrippen die in de stroomschema‟s zijn
opgenomen toegelicht en wordt aangegeven op welke wijze met een visuele
beoordeling kan worden nagegaan hoe aspecten herkend kunnen worden.
Pagina 45 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
8 Achtergrondinformatie opbouw deurblad
Onderscheid wordt gemaakt in massieve deuren en deuren met een randhout en
vulling.
8.1 Massieve deuren
Onder de massieve deuren vallen paneeldeuren, stapeldorpeldeuren, en
multiplexdeuren. Figuur 1 t/m 3 toont een foto van elk van deze deurtypes.
Figuur 1: Paneeldeur Figuur2: Stapeldorpeldeur Figuur 3: Multiplex deur
8.1.1 Paneeldeuren
Oude paneeldeuren worden gekenmerkt door dunne panelen (vaak ca. 6 mm
triplex) in een deur die verder ca. 40 mm dik is. Deze deuren zijn aanzienlijk minder
dan 20 minuten brandwerend.
In het verleden zijn de panelen van deze deuren, om aan een brandwerendheid van
30 minuten te voldoen, opgedikt met brandwerende beplating (asbestplaten /
eternitplaten). Dit is aan de bovenzijde van de deur te herkennen. [testrapport
beschikbaar]
Tegenwoordig zijn (voor deuren van kleine afmeting) ook 30 minuten brandwerende
paneeldeuren in de handel van massief merbau in een dikte van 44 tot 54 mm. De
houtsoort kan aan de bovenzijde of onderzijde (veelal niet geverfd) worden
nagegaan. [testrapport beschikbaar]
Voor houtherkenning zie bijlage 2.
8.1.2 Stapeldorpeldeuren
Stapeldorpeldeuren zijn deuren die uit „gestapelde‟ dorpels bestaan. In de deuren is
veelal glas opgenomen. De dorpels, die veelal van merbau zijn gemaakt, zijn met
pen- en gatverbinding of deuvelverbinding aan elkaar bevestigd. Deze deuren zijn,
bij een dikte van 40 mm of meer, als basis geschikt als 30 minuten brandwerende
deur. [testrapport beschikbaar]
Voor houtherkenning zie bijlage 2.
Pagina 46 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
8.1.3 Multiplexdeuren
Multiplexdeuren zijn geheel opgebouwd uit multiplex. Multiplex zijn houten
plaatmaterialen opgebouwd uit een oneven aantal fineerlagen, die kruiselings op
elkaar verlijmd worden. Deze fineerlagen zijn goed zichtbaar aan de boven- of
onderzijde van de deur (zie figuur 3 en 4).
Voor een aantal toepassingen wordt multiplex voorzien van speciale lagen, zoals een
binnenlaag in lood voor toepassingen in ziekenhuizen (röntgenstraling), binnenlagen
van aluminium voor een vormstabiele deur, of cementgebonden vezelplaten voor
een hogere brandwerendheid.
De multiplexdeuren zijn, bij een dikte van 40 mm of meer, als basis geschikt als 30
minuten brandwerende deur. [testrapport beschikbaar]. Bij toevoeging van
cementgebonden vezelplaten is een brandwerendheid van 60 minuten haalbaar.
[testrapport beschikbaar, NEN 3885].
Figuur 4: Links: Multiplex met vezelcementplaten, rechts: Multiplex met
aluminiumlagen
8.2 Deuren met randhout en vuling
Bij dit type deuren wordt de brandwerendheid door een aantal aspecten bepaald:
- het type randhout dat is toegepast;
- de afmetingen van dit randhout in relatie met de afmetingen van de deur;
- de dikte van de deur;
- het type vulling in het deurblad.
8.2.1 Randhout
Veel toegepaste typen randhout zijn:
- vurenhout (ca. 400 kg/m3);
- roodhout (ca. 450 kg/m3);
- meranti (ca. 600 kg/m3);
- merbau (ca. 750 kg/m3).
Combinaties van houtsoorten komen voor, waarbij voor de regels en de stijlen niet
eenzelfde houtsoort is gebruikt (bijv. stijlen vurenhout en regels meranti).
Verder komen ook andere typen randhout voor dan bovenstaand genoemd. Zo zijn
in het verleden deuren met een bovenregel van bijvoorbeeld spaanplaat, cempanel
of promatect-H toegepast, of is onder de bovenregel een brandwerende beplating
(promatect-H of eterspan) in de deur voorzien. Omdat dit voor de bevestiging van
een dranger niet handig bleek is men hier in de verdere ontwikkeling van
brandwerende deuren echter niet mee doorgegaan.
Pagina 47 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Vanwege de schaarste in roodhout en merbau worden ook nieuwe typen randhout
ontwikkeld. Een voorbeeld hiervan is „fitec‟. Dit is randhout dat is samengesteld uit
een vochtwerende beplating – een composiet (bij verhitting opschuimend) – een
brandwerende beplating – een composiet (bij verhitting opschuimend) –
vochtwerende beplating.
Een ander voorbeeld is de toevoeging van „pyrostone‟ in het vurenhout randhout.
Genoemde typen randhout komen alleen in de nieuwere deuren (va. ca. 2004) voor.
Soms is in de deur (aan sluitzijde) een stabilisatiekoker van staal of hout
opgenomen. Deze koker gaat vervorming van de deur tegen en kan daarmee de
brandwerendheid van de deur verhogen.
Figuur 5: Randhout + Pyrostone Figuur 6: Stabilisatiekoker
In het stroomschema zijn alleen de basis typen randhout opgenomen (vurenhout,
roodhout, meranti en merbau). Een ander type bovenregel, brandwerende
toevoegingen aan de bovenregel of nieuwe typen randhout zijn buiten beschouwing
gelaten; het zou het schema onnodig complex maken. Wordt bij de inspectie een
deur met een afwijkend type randhout waargenomen dan wordt voor deze deur
„expert judgement‟ aangewezen.
In het schema is in tabelvorm aangegeven welke brandwerendheid met het type
randhout wordt gehaald. In 20 minuten deuren wordt veelal vurenhout (450
kg/m3), toegepast. Voor 30 minuten deuren wordt vurenhout (450 kg/m3),
roodhout (450 kg/m3) of meranti (600 kg/m3) als randhout toegepast. En voor 60
minuten deuren wordt meranti (600 kg/m3) of merbau (750 kg/m3) gebruikt.
Het type randhout dat aanwezig is, kan het beste aan de boven- of onderzijde van
de deur worden waargenomen. Deze zijden zijn vaak niet geverfd; het type
randhout kan dan aan de kleur en structuur van het hout worden vastgesteld. Ook
bij beschadigingen en/of rondom het slot kan het type randhout worden vastgesteld.
De aanwezigheid van een stabilisatiekoker kan niet visueel worden vastgesteld; de
bovenregel loopt hier overheen.
Voor houtherkenning zie bijlage 2.
8.2.2 Afmetingen randhout
Afhankelijk van de afmetingen van het deurblad is een enkel of dubbel uitgevoerd
randhout nodig. De grens tussen het toepassen van enkel of dubbel randhout ligt bij
deuren met een breedte van 1250 mm of een hoogte van 2700 mm. Zijn de deuren
breder danwel hoger dan dient een dubbel randhout of enkel randhout met een
grotere breedte / hoogte te worden toegepast. Standaard heeft randhout een
breedte / hoogte van ca. 33 mm. Dubbel uitgevoerd (of enkel verhoogd/verbreed) is
dus ca. 65 mm aanwezig.
Pagina 48 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
De afmetingen van het randhout in de stijlen zijn goed zichtbaar aan de boven of
onderzijde van de deur. De afmetingen van het randhout in de boven- en onderregel
is niet visueel te beoordelen.
Figuur 7: Herkenning afmeting randhout
8.2.3 Dikte deurblad
Afhankelijk van de hoogte van de deur en de van toepassing zijnde norm (NEN 6069
of NEN-EN 1364-1) is bij een te behalen brandwerendheid van 60 minuten een
deurdikte van 40 tot 54 mm nodig. Over het algemeen geldt dat bij deuren t/m
2115 mm kan worden volstaan met een 40 mm deur; deze deuren zijn veelal getest
volgens de NEN 6069, bijlage A. Bij deuren met een hoogte > 2115 mm (dus vanaf
2315 mm) is meestal een deurdikte van 54 mm nodig; deze deuren hebben vooral
toepassing vanaf ca. 2003; vanaf die periode was de zwaardere norm NEN-EN 1364-
1 beschikbaar 1.
Overigens zijn er uitzonderingen. Bij toepassing van bijvoorbeeld randhout met
pyrostone (zie figuur 5) blijft voor 60 minuten deuren een deurdikte van 40 mm
mogelijk. Deze uitzonderingen zijn niet in het schema verwerkt. Voor uitzonderingen
wordt expert judgement aangewezen.
8.2.4 Vulling deurblad
Naast het type randhout, de afmetingen hiervan en de deurdikte vormt de vulling
van het deurblad een belangrijke rol in de brandwerendheid. De volgende typen
deurvullingen komen veelvuldig voor:
- honingraatvulling;
- kurkvulling (bij thermisch geïsoleerde (buiten)deuren);
- vlasspaanplaatvulling;
- kanalenspaanplaatvulling;
- perlietvulling;
- minerale vezelplaatvulling.
In het stroomschema is in tabelvorm aangegeven welke brandwerendheid met
bovengenoemde typen vullingen wordt gerealiseerd. In zijn algemeenheid geldt dat
honingraatvullingen ongeschikt zijn voor toepassing in brandwerende deuren tenzij
deze deuren met brandwerende platen zijn opgedikt [testrapport beschikbaar]. Tot
30 minuten brandwerendheid is een vulling van vlasspaanplaat, kanalenspaanplaat,
1 Zwaarder met het oog op het meten van de temperatuur in de oven. De Europese norm meet met tragere
thermokoppels. Om toch de standaard brandkromme te kunnen meten, moet daartoe de oven in de eerste fase
hoger worden opgestookt.
Pagina 49 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
geëxpandeerde kurk of perliet geschikt. En 60 minuten brandwerende deuren zijn
nagenoeg altijd voorzien van een minerale vezelplaat als vulling.
Het type vulling kan aan de structuur en kleur worden herkend. Zie ook figuur 8 t/m
13.
Figuur 8: Honingraatvulling Figuur 9: Spaanplaatvulling
- geel/bruinig;
- wordt veelvuldig gebruikt in 30 minuten
brandwerende deuren (standaard voor 2003);
- gewicht ca. 23 kg/m2.
Figuur 10: Kanalenspaanplaat
- geel/bruinig
- gewicht ca. 20 kg/m2.
Figuur 12: Perlietvulling
- bruin;
- wordt na 2003 veelvuldig gebruikt
in 30 minuten brandwerende
deuren van grotere afmeting
omdat het lichter is;
- gewicht ca. 13 kg/m2.
Pagina 50 van 97
Figuur 11: Geëxpandeerde kurkvulling
- bruin;
- wordt gebruikt in deuren die thermisch
geïsoleerd moeten zijn (bijvoorbeeld
buitendeuren).
Figuur 13: Minerale vezelvulling
- grijzig;
- wordt van oudsher veelvuldig gebruikt in 60
minuten brandwerende deuren;
- gewicht ca. 23 kg/m2 bij 40 mm dikke deuren
en 28 kg/m2 bij 54 mm dikke deuren.

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
De vulling van de deur kan alleen visueel worden beoordeeld indien bijv. aan
bovenzijde van de deur geen randhout is toegepast (zoals in figuur 9). Andere
manieren op hier op relatief eenvoudige wijze achter te komen zijn door:
- De slotkast te verwijderen; de sparing voor het slot is groter dan het randhout;
via deze sparing kan de vulling dus worden gezien.
- De kruk met schild verwijderen; soms zitten deze naast het randhout; na
verwijdering is de vulling dus zichtbaar.
Ook het gewicht van de deur in combinatie met het toegepaste randhout is voor
oudere deuren (voor 2003) een indicatie van de brandwerendheid. Een dichte deur
van 930x2115 mm met een gewicht van ca. 45 kg en een vurenhouten raamwerk
heeft hoogstwaarschijnlijk een spaanplaatvulling en dus een brandwerendheid van
30 minuten. Diezelfde deur met een merbau randhout zal een minerale vezelvulling
bezitten en dus als 60 minuten deur zijn toegepast. Let op, deuren na 2003 kunnen
een lichtere vulling bezitten (perliet). De brandwerendheid bepalen op basis van het
gewicht alleen is dus „gevaarlijk‟.
Ervaren personen zullen een brandwerende deur ook herkennen door het geluid bij
kloppen op de deur.
Pagina 51 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
9 Achtergrondinformatie voorzieningen in het deurblad
Naast het randhout en de vulling van de deuren is het voor de brandwerendheid van
de deur/kozijn combinatie van belang dat bij verhitting opschuimend band is
voorzien. Dit band dient, afhankelijk van de brandwerendheid, aanwezig te zijn:
- rondom de deur (in het deurblad of in het kozijn);
- tussen het randhout en de vulling van de deur;
- rondom de slotkast;
- tussen scharnierbladen en deur cq. kozijn.
Soms wordt het band rondom een deur achter een kantlat van ca. 10 mm
aangebracht of is een topafwerking van kunststof aanwezig.
Omdat band wordt aangebracht om de aanwezige naad bij brand af te dichten,
wordt in dit hoofdstuk ook ingegaan op de grootte van de naden die rondom een
deur aanwezig mogen zijn.
9.1 Bij verhitting opschuimend band rondom deur
Nagenoeg elke geteste brandwerende deur is rondom voorzien van bij verhitting
opschuimend band. Dit band schuimt bij verhitting op en dicht op deze wijze de
naad tussen deur en kozijn af. Het voorkomt daarmee dat gassen en rook van de
brandzijde via de naad naar de niet brandzijde stromen (criterium vlamdichtheid
betrokken op afdichting (E).
De bij verhitting opschuimende strip kan plat op de deur zijn aangebracht doch kan
ook verticaal in het randhout zijn gefreesd, zodat alleen een streep band zichtbaar
is.
De strip kan grijs/zwart van kleur zijn (gebaseerd op grafiet), kan rood zijn
(kunststof verpakking rondom palusol in verband met vochtgevoeligheid van
palusol), maar ook wit (bijv. interdens). De dikte is veelal 1 tot 2 mm. Zie figuur 14.
De bij verhitting opschuimende strip kan aan de zijkanten zijn weggewerkt achter
een kantlat van ca. 10 mm dikte. Zie figuur 15 en 16
Bij een 60 minuten deur is meer bij verhitting opschuimend band nodig dan bij een
30 minuten deur. Bij een 30 minuten deur is veelal 1 strip rondom de deur
aangebracht. Bij een 60 minuten deur zijn ter plaatse van de stijlen (en soms ook
ter plaatse van de regels) veelal 2 strippen voorzien en is tevens een strip tussen
randhout en vulling aanwezig. Zie figuur 15 en 16.
Opmerking: Soms wordt het band niet rondom voorzien in het deurblad maar in het
kozijn. Dit band (indien drukopbouwend) moet dan wel tegenover het deurblad (in
de sponning) en niet in de aanslag van het kozijn zijn aangebracht.
Opmerking: Bij voorkeur de bij verhitting opschuimende strip plat in het deurblad
aanbrengen, omdat verticaal in het randhout ingefreesd materiaal delaminerend
werkt, zeker als het opschuimende materiaal bij verhitting een druk-opbouw heeft.
Pagina 52 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Figuur 14: Diverse bij verhitting opschuimende strips.
Van links naar rechts: palusol, strip gebaseerd op grafiet, interdens strippen
(flexibel) en interdens platen (hard).
Figuur 15: Voorbeelden 30 minuten brandwerende deur: 1 strip rondom, rechts
achter kantlat
Figuur 16: Voorbeelden 60 minuten brandwerende deur: 2 strips tpv stijlen, rechts
achter kantlat. Tevens strip tussen randhout en vulling
9.2 Topkantafwerking
In verband met het gebruik wordt op de zijkanten van de deur soms een
topkantafwerking voorzien. Dit is een kunststof randafwerking van pvc of polyurethaan.
Een kunststof kantafwerking van pvc kan worden toegepast voor 20 tot
30 minuten deuren. Voor 60 minuten deuren dient een topkantafwerking van polyurethaan
te worden toegepast. Een poly-urethaan afwerking schuimt enigszins op
brand, een pvc afwerking doet dit niet. Het verschil tussen beide afwerkingen is te
herkennen aan de wijze waarmee de afwerking aan het randhout is bevestigd; een
afwerking van poly-urethaan heeft „nopjes‟, een pvc-afwerking heeft dan niet. Een
bij verhitting opschuimende strip achter de randafwerking is niet nodig.
Pagina 53 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Figuur 17: Topkantafwerking van poly-urethaan in 40 mm dikke 30 minuten deur
met perlietvulling (links) en 54 mm dikke 60 minuten deur met minerale vezel
vulling (rechts).
9.3 Naden rondom deur
De naden rondom een deur (tussen deur en kozijn) mogen niet te groot zijn. In zijn
algemeenheid wordt als vuistregel aangehouden dat de naden aan hangzijde,
sluitzijde en bovenzijde niet groter mogen zijn dan 3 mm; voor de naad aan de
onderzijde geldt als vuistregel 6 mm.
Enkele testen aan deuren tonen aan dat bij grotere naden ook nog aan de eisen kan
worden voldaan. Omdat naden rondom een deur van 3 tot 6 mm moeilijk op te
dikken zijn, wordt een en ander daarom in het stroomschema enigszins
genuanceerd. Er wordt een relatie gelegd met de aanwezige aanslagbreedte van het
kozijn en de te realiseren brandwerendheid.
Voor een brandwerendheid van 30 minuten is bij een houten kozijn van 550 kg/m3
hardhout (bijv. meranti) een aanslagbreedte van 17 mm nodig; bij een dichtheid <
550 kg/m3 geldt 25 mm. En voor een brandwerendheid van 60 minuten (dichtheid
> 550 kg/m3) is een aanslagbreedte van 25 mm vereist. Bij een naad van 3 mm
betekent dit dus een daadwerkelijke aanslag van respectievelijk 14 en 22 mm. Deze
minimale aanslag moet in de praktijk aanwezig zijn. Zie ook onderstaande tabel.
Brandwerendheid Kozijnhout Vereiste
aanslagbreedt
e kozijn
Pagina 54 van 97
Maximale
naad volgens
test
Minimale
aanslag in
test
30 minuten Vurenhout 25 mm 3 mm 22 mm
30 minuten Meranti
(550 kg/m 3 )
17 mm 3 mm 14 mm
60 minuten Meranti /
Merbau
25 mm 3 mm 22 mm
Voorts wordt geadviseerd bij naden groter dan 3 mm, drukopbouwend band in de
deur of het kozijn te voorzien met een groot expansievermogen (bijv. technofire).
Eventueel band dat weinig drukopbouwend is, dient dan dus te worden vervangen.
Voorbeeld:
Aanwezig is kozijn aanslagbreedte van 25 mm. De naden rondom zijn 5 mm groot.
- Moet voor een brandwerendheid van 30 minuten de deur worden opgedikt als
het een hardhouten kozijn betreft (> 550 kg/m3)? Nee, de aanwezige aanslag
bedraagt 20 mm, dit is meer dan de minimaal vereiste 14 mm. Wel dient bij
drukopbouwend band rondom de deur of in het kozijn te worden voorzien.
- Zijn bij een deur van 30 minuten brandwerende maatregelen nodig als sprake is
van een vurenhouten kozijn (ca. 400 kg/m3)? Ja, de aanwezige aanslag
bedraagt 20 mm, dit is minder dan de minimaal vereiste 22 mm. De
maatregelen kunnen bestaan uit het opdikken van de deur of het opdikken van
het kozijn. Wordt gekozen voor het opdikken van het kozijn dan dienen tevens
drukopbouwende strips rondom de deur of in het kozijn aanwezig te zijn.

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
- Zijn bij een deur van 60 minuten brandwerende maatregelen nodig, indien een
hardhouten kozijn aanwezig is (> 550 kg/m3)? Ja, de aanwezige aanslag
bedraagt 20 mm; dit is minder dan 22 mm. De maatregelen kunnen bestaan uit
het opdikken van de deur of het opdikken van het kozijn. Wordt gekozen voor
het opdikken van het kozijn dan dienen tevens drukopbouwende strips rondom
de deur of in het kozijn aanwezig te zijn.
Aan de onderzijde van de deur komt het regelmatig voor dat de naad groter is dan 6
mm. Indien geen valdorpel aanwezig is, dienen maatregelen te worden getroffen.
Figuur 18: Grote naad onder deur
Deze maatregelen kunnen bestaan uit het opdikken van de deur, het voorzien van
een dorpel op de vloer (onbrandbaar) of het aanbrengen van een brandwerende
valdorpel in de deur. Let op: Dit laatste kan alleen indien de onderregel van de deur
verhoogd (ca. 65 mm) is uitgevoerd. Figuur 19 toont voorbeelden van
brandwerende valdorpels. Valdorpels kunnen naden tot ca. 14 mm overbruggen.
Figuur 19: Links: Valdorpel type „Schall-Ex DUO L-15‟ met zelfdovend
siliconenprofiel;
Rechts: Valdorpel type „DBB 1530‟ van Deventer met bij verhitting opschuimend
materiaal in valdorpel.
Pagina 55 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
10 Glasopeningen / roosters in deurblad
Deurbladen worden vaak voorzien van glasopeningen en soms van een
ventilatieopening. Op dit blad is aangegeven op welke wijze het brandwerende glas
cq. het brandwerende ventilatierooster op het deurblad moet zijn aangesloten. Op
het glas zelf wordt op dit blad niet ingegaan.
10.1 Glasopening
Belangrijke plaatsingsaspecten die beoordeeld moeten worden zijn:
- Aanwezigheid glasraamkader;
- Afmetingen, houtsoort en bevestiging van glaslatten;
- Plaatsing glas (blokjes onder glas, band tussen glaslat en glas)
10.1.1 Glasraamkader
Een glasraamkader is een houten kader dat rondom de glasopening in de deur wordt
voorzien om de bevestiging van de glaslatten eenvoudig mogelijk te maken. Dit
kader is bij massieve deuren altijd aanwezig omdat het deurblad zelf een
glasraamkader vormt. Bij houten deuren met randhout en vulling zal dit kader veelal
niet aanwezig zijn als het oudere deuren (voor 2003) betreft; voor 2003 werd het
glas namelijk nog veelvuldig achteraf in de deur aangebracht. Bij nieuwere deuren
zal dit kader veel vaker wel aanwezig zijn (in fabriek aangebracht) of is in plaats van
een glasraamkader bij verhitting opschuimend band rondom de glasopening
aangebracht. Zie figuur 20 en 21.
De afwezigheid van een glasraamkader in een oudere deur met vulling betekent niet
direct dat de deur moet worden vervangen. Dit hangt van het type vulling af. Een
vulling van vlasspaanplaat heeft schroefhoudend vermogen een vulling van kurk of
minerale vezelplaat niet. Een deur met vlasspaanplaatvulling hoeft daarom niet te
worden vervangen; een deur met andere vulling mogelijk wel (expert judgement
aangewezen).
Het glasraamkader kan niet visueel beoordeeld worden. Alleen na verwijdering van
een glaslat kan dit worden achterhaald. Indien te achterhalen is of het glas in de
fabriek in de deur is geplaatst mag worden aangenomen dat het glasraamkader
aanwezig is. Voor glas dat is geplaatst in een deur voor 2003 of achteraf in de deur
is aangebracht mag worden aangenomen dat het glasraamkader niet aanwezig is.
10.1.2 Glaslatten
Van belang zijn de afmetingen van de glaslatten, het materiaal van de glaslatten en
de wijze van bevestiging aan de deur.
Voor massieve deuren, deuren met een glasraamkader en „oudere‟ deuren zonder
dit kader maar met een vlasspaanplaatvulling geldt het volgende:
- De afmetingen van glaslatten in 40 mm dikke brandwerende deuren bedragen
ca. 20x30 mm tot 25x35 mm, waarbij het hout tpv het deurblad nog ca. 8-10
mm dik is.
- Glaslatten moeten minimaal van meranti of brandwerend mdf zijn; vurenhout,
niet brandwerend mdf, aluminium of kunststof is niet akkoord.
Zie voor houtherkenning van de glaslatten bijlage 2.
Pagina 56 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Het verschil tussen een stalen of aluminium glaslat laat zich vaststellen door
een magneet. Een magneet blijft „plakken‟ op staal, doch niet op kunststof en
aluminium.
- Glaslatten moeten zijn geschroefd, hoh ca. 200 mm, met schroeven ca. 40x3,5
tot 50x4 mm. Spijkers, nieten e.d. is niet akkoord en ook een schroefafstand
ruim groter dan 200 mm (>300 mm) is niet akkoord.
Lengte van de schroeven laat zich niet visueel beoordelen; dit kan alleen door
er een schroef uit te draaien.
- Schroeven moeten aan glaszijde zijn aangebracht. Zeker bij deuren met
spiegeldraadglas is dit erg belangrijk omdat deze schroeven ook als functie
hebben dat het glas bij brand (na wegbranden glaslat) niet uit de deur valt.
Zie figuur 20. In figuur 22 t/m 23 zijn een tweetal praktijkvoorbeelden opgenomen.
Bij nieuwere deuren zonder glasraamkader (met band rondom glasopening) en een
niet schroefhoudende vulling (minerale vezelplaat) worden de glaslatten op andere
wijze bevestigd. Zie figuur 21. Deze oplossing is niet in het stroomschema verwerkt.
Het schema richt zich vooral op de oudere deuren. Bij afwijkingen op het hierboven
gestelde wordt expert judgement aangewezen.
Figuur 20: Tpv glasopening is glasraamkader voorzien, waaraan glaslatten vanuit
opening worden geschroefd (ca. 50x3,5 mm hoh 200 mm).
Pagina 57 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Figuur 21: Tpv glasopening is geen glasraamkader voorzien. In plaats daarvan is
rondom opening bij verhitting opschuimend band aanwezig en vindt bevestiging van
glaslat plaats met patentbouten en –schroeven 80x3 mm (op 4 plaatsen) en spijkers
32x1,8 mm (hoh 100 mm).
Pagina 58 van 97
Figuur 22: Praktijkvoorbeeld 1: Glaslatten qua
materiaal en afmetingen akkoord. Bevestiging
geschiedt echter met spijkers; niet akkoord
bij aanwezigheid glasraamkader of spaanplaatvulling
in deur: spijkers vervangen door schroeven, hoh 200
mm.
bij ontbreken kader en aanwezigheid minerale
vezelplaatvulling (60 minuten) / perliet (30 minuten):
expert judgement nodig.
10.1.3 Plaatsing glas
Het brandwerende glas dient:
- Op hardhouten of onbrandbare blokjes te staan;
- Ingeklemd te worden tussen keramische vezelband;
- Eventueel afgewerkt te worden met brandwerende kit.
Zie ook figuur 20, 21, 24 en 25.
Figuur 23: Praktijkvoorbeeld 2: Glaslatten qua
materiaal en afmetingen akkoord. Bevestiging
geschiedt met schroeven aan deurbladzijde (ipv
glasopeningzijde); niet akkoord
bij aanwezigheid glasraamkader of
spaanplaatvulling in deur (30 minuten): extra
schroeven voorzien vanuit glasopeningzijde,
hoh 200 mm
bij ontbreken kader en minerale
vezelplaatvulling (60 minuten) of perliet (30
minuten): expert judgement nodig
Zonder verwijdering van de glaslat kan niet worden achterhaald of het glas correct
brandwerend is geplaatst. De ruimte tussen glas en glaslat en de leeftijd van de
deur kunnen wel een goede graadmeter zijn:
- Is geen ruimte tussen glas en glaslat aanwezig (het glas is dan „koud‟ geplaatst)
dan zijn geen voorzieningen aanwezig en is geen sprake van brandwerende
plaatsing van het glas.
- Is een ruimte tussen glas en glaslat aanwezig van ca. 5 mm dan zijn
voorzieningen getroffen. Bij deuren na 2003 zullen dit naar verwachting
brandwerende voorzieningen zijn (als bovenstaand genoemd); bij deuren voor
2003 is de kans groot dat geen brandwerende voorzieningen getroffen zijn (doch
alleen bijvoorbeeld niet brandwerende kit).

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Figuur 24: Links: keramisch vezelband (kerafix); Rechts: onbrandbaar stelblokje
(flammi).
Figuur 25: Keramisch vezelband en stelblokje op glas zichtbaar; glaslat moet nog
worden geplaatst.
10.2 Rooster
Soms worden roosters in deuren voorzien ten behoeve van ventilatie
(overstroomvoorziening). Bij toepassing in brandwerende deuren dienen dit
brandwerende roosters te zijn. Dergelijke roosters zijn te herkennen aan vrij dikke
lamellen met bij verhitting opschuimend materiaal die met een kunststof laag zijn
afgewerkt. Figuur 26 toont enkele typen.
Figuur 26: Voorbeelden brandwerende ventilatieroosters
De roosters in deuren kunnen niet in onbeperkte afmeting worden toepast. Testen
zijn gedaan aan roosters tot 300x500 mm. De roosters moeten met hardhouten
latten (afmeting 25x8 mm) aan het deurblad worden bevestigd. Zie figuur 27.
Pagina 59 van 97
Figuur 27: Plaatsing brandwerende ventilatierooster in deur

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
11 Hang- en sluitwerk
11.1 Slotkast
11.1.1 Type slot
Er dient een Nemefslot uit de serie 600 of 1200, een Lipsslot uit de serie 2400 of
een slot dat hieraan gelijkwaardig is te worden toegepast. Een standaard cilinderslot
(zonder houtdekking tpv slot) is niet akkoord in verband met doorbranding. Zie
figuur 28 en 29.
Figuur 28: Cilinderslot niet toegestaan Figuur 29: Slot type Nemef 600
toegestaan
11.1.2 Bij verhitting opschuimend band
Ook bij de Nemef (serie 600 en 1200) en Lipssloten (serie 2400) is voorkomen van
doorbranding nog een belangrijk aandachtspunt. 2 aspecten zijn van belang:
- De sparing in de deur mag niet te groot zijn. De Nemef en Lips-sloten zijn
relatief kleine sloten met een voorplaat met een breedte van 25 mm. Bij deuren
met een breedte van 40 mm is naast deze voorplaat dus nog ca. 7,5 mm hout
aanwezig. Zie figuur 30.
- De slotkast dient bekleed te worden met een bij verhitting opschuimende
beplating, veelal interdens (zie figuur 14). Of interdens (witte plaat van ca. 1
mm dikte) aanwezig is, kan alleen achterhaald worden door de slotkast te
verwijderen.
Pagina 60 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Figuur 30: Afmetingen slotkast (voorplaat) en materiaaldikte naast slotkast
(voorplaat).
11.1.3 Dagschoot
Een ander belangrijk aspect voor de brandwerendheid van de deur/kozijn combinatie
is de aanwezigheid van een dagschoot. In testen aan brandwerende deuren is altijd
een slot met dagschoot voorzien. De dagschoot vormt bij brand een fixatiepunt. Het
zorgt ervoor dat de deur op zijn plek blijft zitten.
In veel utiliteitsgebouwen (bijvoorbeeld in ziekenhuizen) is uit oogpunt van gebruik
een deur met dagschoot echter niet gewenst. Of een dagschoot achterwege kan
blijven is onder voorwaarden toegestaan. Deze voorwaarden zijn nader toegelicht in
de POV beoordeling bestaande puiconstructies. Situaties die buiten de voorwaarden
vallen zijn ter beoordeling van een expert.
Figuur 31: Deur zonder slot en dus zonder dagschoot onder voorwaarden
toegestaan - expert judgement
11.1.4 Driepuntssluiting
Bij driepuntssluitingen zijn extra maatregelen nodig. Naast dat de slotkasten moeten
zijn omwikkeld met brandwerend materiaal, is bijvoorbeeld in de groef opschuimend
band nodig alsook in het kozijn (sluitzijde). Soms dient ook de stijl aan sluitzijde
Pagina 61 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
zwaarder te zijn uitgevoerd. Omdat de maatregelen per leverancier verschillen is
voor de beoordeling van de driepuntssluiting expert judgement aangewezen.
Figuur 32: Voorbeeld 3-puntssluiting
11.2 Scharnieren
Onderscheid is nodig in opdekdeuren en stompe deuren.
Bij opdekdeuren worden tenminste 3 insteekpaumelles gebruikt. Zie figuur 33.
Figuur 33: Insteekpaumelle
Bij stompe deuren zijn tenminste 3 kogellagerscharnieren 3,5” nodig. Bij hogere
deuren (> 2600 mm) worden vaak 4 scharnieren toegepast. De scharnieren hebben
een hoogte en breedte van ca. 89 mm. De scharnieren worden met schroeven (ca.
50x4 mm) vastgezet. Zie figuur 34.
Opmerking: Bij 60 minuten stompe deuren is tussen scharnierblad en kozijn cq.
tussen scharnierblad en deur soms bij verhitting opschuimend band aanwezig.
Omdat dit niet standaard is, is dit niet opgenomen in het schema.
Pagina 62 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Figuur 34: Kogellagerscharnier.
11.3 Dranger
Brandwerende (en rookwerende) deuren moeten (behalve voordeuren in
woningbouw) worden voorzien van een dranger.
Figuur 35: Voorbeelden van drangers: Links: type ECO TS 41; Rechts: type TS 93
(met glijarm).
11.3.1 Sluitkracht
Voor het goed sluiten van de deur is de sluitkracht van de dranger van belang. De
vereiste sluitkracht is geregeld in EN 1154. Deze is afhankelijk van de breedte en
het gewicht van de deur. Het daarom van groot belang het type dranger dat
aanwezig is, goed te noteren. Zie onderstaande tabel. Alleen deuren in „zwaarte‟ 3
en hoger zijn toepasbaar voor brand- en rookwerende deuren.
11.3.2 Relatie met dagschoot
Als de deur eenmaal gesloten is, heeft de dranger over het algemeen geen functie
meer in de brandwerendheid van de deur/kozijncombinatie. Bij veel testen aan
brandwerende deuren blijven drangers immers achterwege.
Pagina 63 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Maar let op: deuren in een brandtest zijn altijd voorzien van een dagschoot! Deze
dagschoot houdt de deur na het sluiten door de dranger in de sponning. Bij deuren
zonder dagschoot zal de dranger de deur in de eerste brandfase de functie van de
dagschoot moeten overnemen; de dranger zal de deur in de sponning moeten
houden. Dit betekent dan over het algemeen toepassing van een zwaardere dranger
(dranger met grotere sluitkracht). Ook dan is het dus van groot belang het
aanwezige type dranger goed te achterhalen.
NB. Bij deuren zonder dagschoot zullen meer maatregelen nodig zijn dan het
toepassen van een zwaardere dranger. In de POV beoordeling bestaande
puiconstructies worden deze voorzieningen nader toegelicht.
11.3.3 Relatie met kleefmagneet
Met kleefmagneten kunnen brand- en rookwerende deuren in geopende stand
worden gehouden. Bij een rookmelding worden de kleefmagneten „vrij‟ gegeven en
sluiten de deuren. De kleefmagneten worden daartoe aangesloten op een aanwezige
brandmeldinstallatie of (indien geen bmi aanwezig) op een brandschakelaar
(rookmelder binnen 2,5 m aan beide zijden van deur). Zie figuur 36 voor
voorbeelden van kleefmagneten.
Pagina 64 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Figuur 36: Voorbeelden van kleefmagneten
Om kromtrekken van een houten deur te voorkomen is het van belang dat de
kleefmagneet en dranger aan dezelfde zijde (bovenaan) de deur zitten.
Figuur 37: Dranger en kleefmagneet beide aan bovenzijde deur
Pagina 65 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Bijlage 2 Houtherkenning
[bron: Centrum Hout]
Voorbeelden van loofhout
Houtsoort Boom
Pagina 66 van 97
Wetenschappelijke
naam
acacia Acacia spp. 730-900
afzelia Afzelia spp. 730-900
Amerikaans hard
esdoorn
Suikeresdoorn Acer saccharum 530-720
appel (hout) Appelboom Malus sylvestris 540-810
soortelijk gewicht
kg/m 3
azobé Lophira alata 940-1100
azijnhout Steeneik Quercus ilex 800-1100
beuken Beuk Fagus sylvatica 700
berken Berk Betula spp. 650
bilinga Bilinga Nauclea trillesii 750-850
ebben Diospyros spp. 1200
eiken Eik Quercus spp. 700
esdoorn Europese esdoorn Acer spp. 610
essen Es Fraxinus excelsior 530-830
kastanje Tamme kastanje Castanea sativa 550
kersen
Amerikaanse
vogelkers
Prunus serotina 500-600
linden Linde Tillia spp. 540
mahonie Swietenia spp. 550-750
meranti Shorea spp. 640-860
merbau Intsia spp. 800-900
Iroko Milicia regia spp. 650-870
noten
Okkernoot
(Walnoot)
paardenkastanje Paardenkastanje
Juglans spp. 610-770
Aesculus
hippocastanum
palmhout Buxus Buxus sempervirens 940-1050
540
perenhout Gewone peer Pyrus communis 700
pokhout Guaiacum spp. 1200-1500
populieren Populier Populus spp 450
robinia Robinia Robinia pseudoacacia 540-860
Sapupira sapupira Angelim da Mara 680-1000
teak Teakboom Tectona grandis 630-680
wilgen Wilg Salix spp. 450
wengé Millettia laurentii 750-1000
kersen Zoete kers Prunus avium 600

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Voorbeelden van naaldhout
Houtsoort Boom
Pagina 67 van 97
Wetenschappelijke
naam
grenen Grove den Pinus silvestris 510
lariks of lorken
europese
lork
Larix decidua en spp. 530-580
oregon pine douglasspar Pseudotsuga menziesii 530
vuren fijnspar Picea 460
hemlock hemlockspar Tsuga spp. 450
parana pine Araucaria angustifolia 480-640
pin des landes Zeeden Pinus pinaster
pitch pine den Pinus spp. 630
southern yellow
pine
Soortelijk gewicht
(kg/m 3 )
den Pinus spp. diverse soorten

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
MERANTI, RODE
Atibt: dark red
meranti/red
meranti/light red
meranti
Andere namen: Donkerrode meranti, dark red meranti, nemesu (alleen
zware donkerrode meranti), light red meranti (Maleisië),
madjau, melebekan, meranti merah, red meranti
(Indonesië), dark red seraya, red seraya, light red seraya,
obar suluk (Sabah).
Botanische naam: Lichtrode meranti voornamelijk: Shorea leprosula Miq., S.
ovalis (Korth.) Blume, S. parvifolia Dyer, S. smithiana
Sym., S. spec. div.. Donkerrode meranti voornamelijk:
Shorea curtisii Dyer ex King, S. macrantha Brandis, S.
ovata Dyer ex Brandis, Shorea pauciflora King, (nemesu =
uitsluitend S. pauciflora KING). S. platyclados v. Slooten ex
Foxw., S. singkawang Burck, S. spec. div..
Familie: Dipterocarpaceae.
Groeigebied: Zuidoost-Azië; voornamelijk Maleisië, Indonesië, Sabah,
Sarawak.
Boombeschrijving: Hoogte 30-40 m, maximaal 70 m. De 25-30 m lange,
gladde, goed cilindrische stam heeft een diameter van 0,5-
0,9 m, maximaal 3,0 m. Aan de stamvoet zijn meestal
wortelaanlopen aanwezig die, afhankelijk van de soort, kort
en breed tot hoog en smal zijn. Zeer zware stammen zijn
vaak hol of hebben een rot of sponzig hart.
Aanvoer: Gekantrecht hout, plaatmateriaal, halffabrikaten en
eindproducten.
Houtbeschrijving: De kleur van het kernhout varieert sterk van donkerrood tot
licht roodbruin en van bleekroze tot rozerood. Aangezien
diverse boomsoorten, ook van verschillende herkomst, van
het geslacht Shorea rode meranti leveren, zijn kleurnuances
en gewichtsverschillen in een partij hout altijd aanwezig.
Het 20-50 mm brede spint is rozegrijs getint en duidelijk
van het kernhout te onderscheiden. Door lichte kruisdraad
kan kwartiers gezaagd hout een brede streeptekening
vertonen. Op het houtoppervlak zijn soms witachtige lijntjes
zichtbaar als gevolg van tangentiaal gerangschikte
harskanaaltjes die een witte inhoud kunnen hebben. Voor
blank lakwerk zijn deze lijntjes geen bezwaar, omdat ze de
lak absorberen en daardoor vrijwel onzichtbaar worden. Het
hout heeft geen harsachtig karakter als bijvoorbeeld
keruing. Zeer kleine wormgaatjes (pin holes), veroorzaakt
door nathoutboorders, komen voor. In gezaagd en
gedroogd hout bestaat echter geen gevaar voor
Pagina 68 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Houtsoort: loofhout
Pagina 69 van 97
verdergaande aantasting.
Draad: Recht, kruisdraad komt voor.
Nerf: Matig grof.
Volumieke massa: (300-) 640 (-860) kg/m3 bij 12% vochtgehalte, vers 750-
950 kg/m3.
Werken: Gering.
Drogen: Matig snel. Rode meranti is zonder veel moeilijkheden te
drogen, waarbij weinig neiging tot vervorming optreedt. Er
dient wel op enige variatie in het gedrag tussen de
onderling zeer moeilijk van elkaar te onderscheiden
merantisoorten te worden gerekend.
Bewerkbaarheid: Rode meranti is, zowel met handgereedschap als met
machines, goed te bewerken. Er bestaat wel enige variatie
tussen de soorten, maar de zwaarte van bewerken hangt
voornamelijk af van de volumieke massa. Bij het schaven
van kruisdradig hout moet de snijhoek 20° bedragen om
opstaande vezels te voorkomen.
Spijkeren en
schroeven:
Goed.
Lijmen: Goed.
Buigen: Slecht.
Oppervlakafwerking: Goed.
Duurzaamheid: Schimmels -grondcontact 2-4, 600-680-730 kg/m3 bij 12%
vochtgehalte. Schimmels -grondcontact 4-5, 490-520-550
kg/m3 bij 12% vochtgehalte. Termieten M. Volgens NEN-EN
350-2 wordt rode meranti, met een volumieke massa van
tenminste 670 kg/m3 bij 12-17% vochtgehalte, geacht
duurzaamheidsklasse 3 te zijn in contact met de grond.
Door het grote aantal Shoreasoorten dat rode meranti kan
leveren, waarvan elke soort een andere duurzaamheid en
impregneerbaarheid heeft, is het moeilijk één classificatie te
geven. Door TNO Bouw Centrum voor Houttechnologie (de
huidige afdeling Houttoepassingen van dit instituut),
uitgevoerde laboratoriumproeven hebben duidelijk gemaakt
dat gedroogd rode meranti met een volumieke massa van
500 kg/m3 of meer weinig gevoelig is voor aantasting door
de schimmelsoorten die verantwoordelijk zijn voor het in
Nederland en België voorkomende houtrot in
geveltimmerwerk. In België wordt als ondergrens 550
kg/m3 bij 12% vochtgehalte aangehouden.
Sterkteklasse: Rode meranti is volgens NEN 5498:1997 ingedeeld in
sterkteklasse K21.
Impregneerbaarheid: Kernhout 4v. Spint 2.
Bijzonderheden: Rode meranti wordt geleverd door enkele tientallen
Shoreasoorten, waarbij donkerrode meranti en lichtrode
meranti niet of soms zeer moeilijk van elkaar zijn te
onderscheiden. Verschillende factoren, waaronder kleur en
gewicht, kunnen bij de zwaardere soorten lichtrode meranti
overeenkomen met de lichtere soorten donkerrode meranti.
Dus op bepaalde punten kunnen verschillende

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Pagina 70 van 97
eigenschappen van beide in NEN 1015 vermelde
houtsoorten en handelsonderscheidingen elkaar overlappen.
Deze factoren hebben ertoe geleid een gezamenlijke
beschrijving onder de naam rode meranti te maken.
Toepassingen: Binnen- en buitentimmerwerk kozijnen, ramen, deuren,
betimmeringen, plinten, trappenhuizen, traptreden,
carrosseriebouw enz. Het fineer wordt op grote schaal
gebruikt voor de fabricage van triplex.
Kwaliteitseisen: Voor rode meranti is in 1989 een Nederlandse norm
verschenen in de serie Kwaliteitseisen voor hout (KVH
1980), NEN 5483 Houtsoort rode meranti. Rode meranti is
genoemd in de KVT\'95, Kwaliteit van houten
gevelelementen. Dit betekent dat met rode meranti
kozijnen met KOMO-productcertificaat kunnen worden
vervaardigd. Rode meranti is genoemd in de
beoordelingsrichtlijn (BRL) 1701/05, Gelijmde dragende
houten bouwconstructies. Rode Meranti voldoet aan de
eisen genoemd in de beoordelingsrichtlijn (BRL) 2902/01,
Gelamineerd hout voor niet-dragende toepassingen.

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
MERBAU
Atibt: merbau
Andere namen: Solomon merbau (Nederland), tat-talun (Myanmar/Burma),
vesi (Fiji), ipil (Filipijnen), kayu besi, Moluks ijzerhout,
mirabow (Indonesië), inzia (Italië), hintsy (Madagascar),
merbau (Maleisië), kohu (Nieuwcaledonië), bendora, kwila,
melila (Papua-Nieuw Guinea), ivili, kivoli, vuvula
(Salomonseilanden), lumpha, lumpho, lum-paw, makamong
(Thailand), go nuoc (Vietnam).
Botanische naam: Intsia bijuga (Colebr.) Kuntze., I. palembanica Miq. (= I.
bakeri Prain)., I. spec. div.
Familie: Leguminosae (Caesalpiniaceae).
Groeigebied: Zuidoost-Azië, New Guinea, de eilanden van de Zuidwest-
Pacific, aangeplant in Madagascar.
Boombeschrijving: Hoogte 30-35 m (soms tot 40-50 m). Afhankelijk van het
groeigebied vertonen de stammen min of meer ontwikkelde
wortellijsten die 2-4 m hoog worden, soms zelfs tot 7 m.
Intsia palembanica Miq. kan een takvrije lengte tot 25 m
bereiken, gemiddeld echter 15-20 m en een gemiddelde
diameter van 0,9 m. De andere Intsia-soorten zijn meestal
korter en dunner (gemiddeld 0,7 m). Over het algemeen
zijn de stammen vrij recht en cilindrisch.
Aanvoer: Gekantrecht hout.
Houtbeschrijving: De kleur van vers merbau-kernhout is geel tot oranjebruin,
nadonkerend tot bruin tot donkerbruin of donker roodbruin.
Ook komen soms zwartachtige zones in het hout voor. Deze
kleurverschillen zijn kenmerkend voor de houtsoort en
kunnen derhalve nooit een reden zijn tot afkeuring. Voor
bepaalde decoratieve doeleinden kan een selectie op kleur
wenselijk zijn. Het geelwitte 20-80 mm (gemiddeld 40-50
mm) brede spint, is duidelijk van het kernhout te
onderscheiden. Wanneer het hout aan het daglicht wordt
blootgesteld, verdwijnen de grote kleurverschillen. Lichte
Pagina 71 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Houtsoort: loofhout
Pagina 72 van 97
kleuren worden donkerder, donkere gedeelten worden
daarentegen meestal lichter van kleur. Merbau heeft een
gelijkmatige structuur en vertoont geen bepaalde tekening.
De zaagwijze (dosse of kwartiers) heeft op de tekening van
het hout vanzelfsprekend wel enige invloed. Geschaafd hout
vertoont vaak een fraaie glans. Soms voelt het hout
enigszins vettig aan. Op het oppervlak zijn soms fijne,
zwavelgele streepjes zichtbaar die door vat-inhoudsstoffen
worden veroorzaakt. Zowel botanisch als qua
eigenschappen staat merbau dicht bij afzelia.
Draad: Recht tot min of meer kruisdradig, soms onregelmatig.
Nerf: Matig grof.
Volumieke massa: (500-)730- 800-830(-1000) kg/m3 bij 12% vochtgehalte.
Werken: Gering.
Drogen: Zeer langzaam, zonder veel kans op vervorming en
scheuren.
Bewerkbaarheid: Merbau is, afhankelijk van de volumieke massa,
draadrichting en inhoudsstoffen, zowel met
handgereedschap als machinaal goed tot matig moeilijk
bewerkbaar. Bij het zagen van vers merbau kan gom aan
de zaagtanden gaan klonteren en bij het schaven kunnen
op het radiale vlak de vezels gaan opstaan. Door een
spaanhoek van 20° kan inspringsel worden tegengegaan.
Spijkeren en
schroeven:
Lijmen: Goed.
Buigen: Niet bekend.
Matig. Het is raadzaam merbau voor te boren om splijten te
voorkomen. De inhoudsstoffen van merbau vormen,
wanneer het hout in aanraking komt met ijzer, hiermee een
isolerende laag, die zowel het hout als het ijzer tegen
corrosie beschermt.
Oppervlakafwerking: Goed. Voor glad werk is poriënvuller noodzakelijk. Minder
geschikt voor afwerkmiddelen op waterbasis. De
kleurstoffen zullen de eerste afwerklaag vlekkerig maken of
kleuren.
Duurzaamheid: Schimmels 1-2. Termieten M. De natuurlijke inhoudsstoffen
die merbau duurzaam maken, zijn uitloogbaar in water.
Merbau is dus minder duurzaam onder voortdurend
vochtige omstandigheden in water en/of grondcontact of in
slecht geventileerde ruimtes.
Sterkteklasse:
Impregneerbaarheid: Kernhout 4. Spint niet bekend.
Bijzonderheden: In de vaten (zichtbaar in de groefjes op het langsvlak van
het hout) komt een donkerbruine, gomachtige stof voor, die
te zien is als kleine donkerbruine stipjes of streepjes. Deze
inhoudsstof is oplosbaar in water. Dit kan problemen geven
wanneer het hout - onbehandeld of onvoldoende afgewerkt
- wordt blootgesteld aan water. Zo kan de in het wa ter
opgeloste kleurstof bijvoorbeeld verkleuringen veroorzaken
in het omringende metselwerk (het zogenaamde bloeden
van merbau). Daarom is het van belang dat van merbau

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Pagina 73 van 97
vervaardigde producten (bijv. buitendeuren, -kozijnen, -
ramen en dergelijke) niet onbehandeld aan weer en wind
worden blootgesteld, maar direct na vervaardiging rondom
worden voorzien van behoorlijk afsluitende lagen vernis,
lakbeits, verf of andere daarvoor in aanmerking komende
producten, het liefst voor het samenvoegen van de
onderdelen. Bij merbau dat onbehandeld wordt toegepast,
kan de kleurstof na bewerking goed met water worden
afgespoeld om later kleurvlekken te voorkomen. De vlekken
zelf kunnen met een lauwe ammoniakoplossing worden
verwijderd, buiten aan zon, regen en wind blootgesteld
verdwijnen deze vlekken na enige tijd. Voor merbau dat
binnenshuis wordt toegepast, bestaan deze problemen
uiteraard niet. Betimmeringen, vloeren en traptreden
kunnen met een blanke afwerking worden afgewerkt. Vóór
het gebruik van waterafdunbare afwerkmiddelen, dient een
scheidingslaag op het hout te worden aangebracht om het
verkleuren van de afwerking door opgeloste inhoudsstoffen
van merbau te voorkomen. Nat merbau kan corrosief zijn in
contact met aluminium.
Toepassingen: Merbau is sterk en duurzaam en derhalve geschikt als
constructiehout voor zowel binnen- als buitenwerk. Voorts
voor kozijnen, ramen, deuren, binnen- en
buitenbetimmeringen, traptreden, (parket) vloeren. Ook
geschikt voor bepaalde waterbouwkundige toepassingen,
als onderdelen van sluisdeuren, brug- en steigerdekken. In
de gebieden van herkomst gebruikt men merbau ook voor
meubelen, draai- en snijwerk.
Kwaliteitseisen: Merbau is genoemd in de KVT\'95, Kwaliteit van houten
gevelelementen. Dit betekent dat met merbau kozijnen met
KOMO-productcertificaat kunnen worden vervaardigd. Voor
merbau is in 1988 een Nederlandse norm verschenen in de
serie Kwaliteitseisen voor hout (KVH 1980), NEN 5481
Houtsoort merbau. Merbau voldoet aan de eisen genoemd
in de beoordelingsrichtlijn (BRL) 2908/01, Houten deuvels.

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
VUREN
Atibt:
Andere namen: Archangel, Duits, Fins, Inlands, Middeneuropees, Noors,
Onega, Oostenrijks, Russisch, Zweeds vuren, gewone spar,
fijnspar (Nederland), epicéa, vuren (België), Fichte,
Rottanne, Haselfichte (Duitsland), kuusi (Finland), epicéa,
sapin blanc (Frankrijk), european spruce, whitewood, white
deal (Groot-Brittannië), abete rosso, picea (Italië), omorika
(Joegoslavië), gran (Scandinavië).
Botanische naam: Picea abies (L.) Karst (= P. excelsa L.)., P. spec.div..
Familie: Pinaceae.
Groeigebied: Europa, Noord-Azië.
Boombeschrijving: Hoogte gemiddeld 35 m. De rechte cilindervormige takvrije
stam is ongeveer 20 m lang en heeft een diameter van 0,6-
1,2(-1,8) m. De naam van de boom, in Nederland fijnspar
genaamd, wijkt duidelijk af van de naam van het hout. De
fijnspar is een bekende boom vanwege het feit dat de jonge
bomen als kerstboom worden gebruikt. In het Roemeense
Karpatengebergte worden boomhoogten van 60 m bereikt,
waarbij de doorsnede 1,8 m kan zijn.
Aanvoer: Gekantrecht. Doordat vuren in Nederland en andere landen
een belangrijke, veel aangevoerde houtsoort voor de bouw
is, zijn, behalve voor rondhout, de handelsafmetingen voor
het uit Noord- en Midden-Europa geïmporteerde hout
genormaliseerd. In het Midden-Europees vuren bevindt zich
meestal een klein percentage dennen (Abies alba Mill.).
Inlands vuren wordt voornamelijk als rondhout en
gekantrecht hout op de markt gebracht.
Houtbeschrijving: Er is geen kleurverschil tussen kernhout en spint. Bij pas
geschaafd hout is de kleur bijna wit tot bleek geelbruin, na
langdurige blootstelling aan licht en lucht wordt het
Pagina 74 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Houtsoort: naaldhout
Draad: Recht.
Nerf: Fijn.
Pagina 75 van 97
geelbruin. Evenals de andere naaldhoutsoorten uit de
gematigde luchtstreken vertoont vuren een duidelijk
kleurverschil tussen het lichte vroeghout en het donkerdere
laathout. Op kwartiers gezaagd hout geeft dit een
streeptekening en op dosse gezaagd hout een vlamtekening
te zien. Vuren is harshoudend, maar de opvallende
harsgeur zoals die bij grenen voorkomt, ontbreekt. In vuren
komen zogenaamde harszakken voor, ruimtes in het hout
gevuld met hars, dat na openzagen eruit kan lopen. Soms
worden in vuren smalle donkerder (rood) gekleurde banen
aangetroffen. Dit komt door de aanwezigheid van drukhout
(reactiehout), dat als een natuurlijk gebrek moet worden
gezien. Vuren met drukhout is brosser en heeft een grotere
krimp (vooral lengtekrimp) dan normaal hout. Vuren komt
voor in zeer uiteenlopende groeigebieden met zeer
verschillende klimatologische omstandigheden. Als gevolg
hiervan treedt er een grote variatie op in groeiringbreedte,
volumieke massa, fijnheid van de cellen en aantal en
grootte van de kwasten. Op uiterlijke kenmerken zijn vuren
en dennen moeilijk van elkaar te onderscheiden. De
structuur van dennen is meestal wat grover dan van het
Noord-Europese vuren. In tegenstelling tot het geslacht
Picea (vuren) bevat het geslacht Abies (dennen) geen
harsgangen. Harsgangen zijn op een met een scherp mes
aangesneden kops vlak met een 10x vergrotende loep goed
waarneembaar.
Volumieke massa: (300-)460 (-620) kg/m3 bij 12% vochtgehalte, vers 520-
1100 kg/m3. De volumieke massa is sterk afhankelijk van
de groeiomstandigheden.
Werken: Middelmatig.
Drogen: Snel, waarbij drukhout of schuin draadverloop, dat altijd
wel enigszins aanwezig is, krom- of scheluwtrekken kan
veroorzaken. Zorgvuldige stapeling kan dit tegengaan. Vers
gezaagd hout dient direct na het zagen op latten te worden
gezet om verkleuring door aantasting van blauwschimmel
te voorkomen. Bij versneld drogen van vuren wordt meestal
niet hoger dan 50-55 °C gegaan om de kleur van het hout
blank te houden en om vervorming en scheurvorming van
vooral dikker hout tegen te gaan. Een nadeel van het
drogen van dun vuren bij temperaturen van 70 °C of hoger
is de toename van het aantal losse kwasten. Van deze zeer
harde losse kwasten blijven bij het schaven soms stukjes in
het beitelblok zitten, waardoor diepe groeven in het hout
kunnen ontstaan.
Bewerkbaarheid: Vuren laat zich zowel met de hand als machinaal vrij
gemakkelijk bewerken. Vooral de groeiringbreedte en de
grootte en het aantal kwasten hebben een grote invloed op
de bewerkbaarheid. Vooral vuren met smalle groeiringen
laat zich goed bewerken.

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Spijkeren en
schroeven:
Pagina 76 van 97
Goed.
Lijmen: Goed.
Buigen: Niet bekend.
Oppervlakafwerking: Goed. Met uitzondering van afwerkmiddelen op
polyesterbasis waarbij de filmvorming en droging kunnen
worden gehinderd bij de aanwezige harszakken.
Duurzaamheid: Kernhout Schimmels 4. Hylotrupes G. Anobium G.
Termieten G. Spint In tegenstelling tot andere houtsoorten
wordt vurenspint na droging beschouwd gelijkwaardig
(duurzaamheid en andere eigenschappen) te zijn aan
kernhout voor de meeste toepassingen.
Sterkteklasse: Vuren is volgens NEN 5498 ingedeeld in sterkteklasse: -
K17 (kwaliteitsklasse C, KVH 2000). - K24 (kwaliteitsklasse
A/B, KVH 2000).
Impregneerbaarheid: Kernhout 3-4. Spint 3v. Er zijn echter technieken
ontwikkeld die, voor bepaalde toepassingen, toch een goed
resultaat geven.
Bijzonderheden: In Noord-Amerika komen een aantal Picea- soorten
(spruce) voor, waarvan sitka spruce apart wordt
beschreven. Andere Picea-soorten worden gemengd met
andere soorten aangevoerd. Zie de spruce-pine-firbeschrijving.
De eigenschappen van deze verwante soorten
komen grotendeels overeen met met die van Europees
vuren.
Toepassingen: Vuren kan voor heel veel doeleinden worden toegepast. De
variatie in kwaliteit is bij deze houtsoort groot en daarom
zal de kwaliteit in de regel het gebruiksdoel bepalen. Gezien
de natuurlijke duurzaamheid van vuren zal voor bepaalde
toepassingen een behandeling met een
verduurzamingsmiddel de gebruiksduur aanzienlijk kunnen
verlengen. Gebruik in de bouw voor dragende constructies
(al of niet gelamineerd) kozijnen, puien, ramen, deuren,
trappen, vloeren, binnen- en buitenbetimmeringen,
balkhout, kasten, kastplanken, lijstwerk, bekistingen,
schuren, heipalen enz. Voor emballagedoeleinden worden
grote hoeveelheden vuren (mede omdat het geen geur
verspreidt) voor pallet-, kisten- en krattenfabricage, vaten
en houtwol gebruikt. Andere toepassingen zijn goedkope
meubelen, boompalen, hekpalen, spaanplaat, triplex enz.
Vurenhout is de belangrijkste grondstof voor de bereiding
van krantenpapier en cellulose. Bijzonder mooi is het
langzaam en gelijkmatig gegroeide klankbodemhout voor
muziekinstrumenten (het zogenaamde Resonanzholz
(resonantiehout) dat afkomstig is uit de Karpaten, de Alpen,
Bohemen en Bosnië.
Kwaliteitseisen: Voor vuren is in 1998 en 2000 een Nederlandse norm
verschenen in de serie Kwaliteitseisen voor hout (KVH
2000), NEN 5466 Houtsoort Europees vuren, Europees
grenen en Europees lariks. Europees vuren (met bijmenging
van dennen, = Abies spec.), wordt genoemd in de in 1983
verschenen Nederlandse norm in de serie Kwaliteitseisen

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Pagina 77 van 97
voor hout (KVH 1980), NEN 5491 Heipalen - Europees
naaldhout. Europees vuren (met bijmenging van dennen,
=Abies spec.), wordt genoemd in de in 1985 verschenen
Nederlandse norm in de serie Kwaliteitseisen voor hout
(KVH 1980), NEN 5492 Rondhoutpalen (van Europees
naaldhout). Vuren is genoemd in de KVT\'95, Kwaliteit van
houten gevelelementen. Dit betekent dat met vuren
kozijnen met KOMO-productcertificaat kunnen worden
vervaardigd. Vuren wordt genoemd in de
beoordelingsrichtlijnen (BRL): - BRL 0601
Houtverduurzaming onder vacuum en druk. Betreft de
impregneerbaarheid van de houtsoort. - BRL 1701 Gelijmde
dragende houten bouwconstructies. - BRL 1704
Gevingerlast hout en verlengd plaatmateriaal. - BRL 2301
Naaldhout. - BRL 2351 Mestbassins van hout. - BRL 2902
Gelamineerd hout voor niet-dragende toepassingen. - BRL
2905 Gezaagd Europees naaldhout voor waterbouwkundige
toepassingen. - BRL 9021 Houten buitenbergingen.

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
GRENEN, EUROPEES
Atibt:
Andere namen: Archangel, Duits, Fins, Inlands, Noors, Pools, Zweeds
grenen, pijnboom, grove den, mastboom (Nederland), pin
rouge, (rood) grenen, pin sylvestre, pin du Nord, Noords
grenen (België), Kiefer, Föhre, Forle, Forche, (Duitsland),
mänty (Finland), pin sylvestre, pin rouge (Frankrijk), Scots
pine, redwood, European redwood, Swedish redwood enz.,
red pine, Scots fir{*}, Norway fir{*}, red- of yellow deal
(Groot-Brittannië), pino silvestre, dasa, dausol, teun, pino
salvatico (Italië), sosna, cocna (Sovjetunie), furu (Zweden).
{*} Verwerpelijke naam.
Botanische naam: Pinus sylvestris L., P. spec. div..
Familie: Pinaceae.
Groeigebied: Europa, Noord-Azië.
Boombeschrijving: Hoogte circa 30 m, maximaal 40 m hoog. De rechte
cilindervormige takvrije stam is ongeveer 20 m lang en
heeft een diameter van 0,6-0,9 m, soms zelfs 1,2 m. De
boomnaam, in Nederland grove den of pijnboom genaamd,
wijkt daar bijzonder af van de naam van het hout.
Aanvoer: Gekantrecht hout. Doordat Europees grenen (samen met
vuren en dennen) in Nederland en andere landen een
belangrijk en veel aangevoerd bouwhout is, zijn, behalve
voor rondhout, de handelsafmetingen voor het uit Noord-
en Midden-Europa geïmporteerde hout genormaliseerd.
Inlands grenen wordt als rondhout, gekantrecht hout en als
halffabrikaten op de markt gebracht.
Houtbeschrijving: De kleur van het verse kernhout is lichtbruin. Na verloop
van tijd wordt het donkerder en varieert dan van geelbruin
tot roodbruin en steekt scherp af tegen het 50-100 mm
brede spint dat wit tot lichtgeel van kleur kan zijn. Het spint
kan soms, meestal plaatselijk, enigszins donkerder dan
normaal gekleurd zijn. Dit komt door de aanwezigheid van
drukhout (reactiehout), dat als een natuurlijk gebrek moet
worden gezien. In het kernhout valt deze afwijking met het
blote oog vrijwel niet te constateren. Evenals de andere
naaldhoutsoorten uit de gematigde luchtstreken vertoont
grenen een duidelijk verschil tussen het licht gekleurde
vroeghout en het donkerder gekleurde laathout. Op
kwartiers gezaagd hout geeft dit een streeptekening te zien
Pagina 78 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Houtsoort: naaldhout
Draad: Recht.
Nerf: Fijn.
Pagina 79 van 97
en op dosse gezaagd hout een vlamtekening. Grenen is
harshoudend. Soms kunnen de harsgangen als uiterst fijne
streepjes worden waargenomen. Op de langsvlakken
kunnen soms opvallende donkerbruine, onregelmatig
gevormde kleverige vlekken voorkomen. Deze worden
veroorzaakt door het hoge harsgehalte dat plaatselijk in het
weefsel aanwezig kan zijn. Vers gezaagd of geschaafd hout
verspreidt een aangename hars- of terpentijngeur. Deze
geur verdwijnt op den duur, maar als oud hout opnieuw
wordt bewerkt, ruikt het weer als nieuw. Grenen dat
afkomstig is van aanplantingen (vrijwel al het grenen dat
tegenwoordig wordt aangevoerd) bevat een groot
percentage spint, aangezien de pijnbomen pas op circa 25jarige
leeftijd kernhout gaan vormen. Uit onderzoek is
gebleken dat de mechanische eigenschappen van
grenenspint niet onderdoen voor kernhout. Europees
grenen heeft een zeer groot groeigebied met zeer
verschillende klimatologische omstandigheden. Als gevolg
hiervan treedt er een grote variatie op in groeiringbreedte,
volumieke massa, grootte van de cellen, celwanddikte en
aantal en grootte van de kwasten.
Volumieke massa: (320-)500- 520-540(-800) kg/m3 bij 12% vochtgehalte,
vers 450-1000 kg/ m3. De volumieke massa is sterk
afhankelijk van de groeiomstandigheden en van de
hoeveelheid hars die in het hout aanwezig is.
Werken: Middelmatig.
Drogen: Snel, maar heeft de neiging bij de kwasten te splijten. Dik
hout uit hartgekloofde delen moet voorzichtig worden
gedroogd om te voorkomen dat het dosse vlak hol gaat
trekken en scheuren. Het spint is gevoelig voor
blauwschimmel en aanbevolen wordt Europees grenen zo
spoedig mogelijk na het zagen te drogen.
Bewerkbaarheid: Europees grenen laat zich, zowel met de hand als
machinaal, vrij gemakkelijk bewerken. Vooral de
groeiringbreedte, de grootte en het aantal kwasten heeft
een grote invloed op de bewerkbaarheid. Vooral fijnjarig
hout laat zich goed bewerken. Bij bewerking van grof
snelgegroeid grenen zal bij gebruik van minder scherp
gereedschap een enigszins vezelig oppervlak worden
verkregen. Bij bewerking van harsrijk hout kan de hars aan
de gereedschappen blijven kleven.
Spijkeren en
schroeven:
Goed.
Lijmen: Goed, alleen slecht bij zeer harsrijk hout. Aanbevolen wordt
het hout direct na de eindbewerking te lijmen, omdat in een
warme omgeving de hars kan uitzweten wat een slechte
hechting tot gevolg heeft. Is dit toch gebeurd, dan moet
voor het lijmen het hout worden \"ontvet\".
Buigen: Niet bekend.

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Oppervlakafwerking: Goed, met uitzondering van afwerkmiddelen op
polyesterbasis waarbij de filmvorming kan worden
gehinderd door de aanwezige hars. Aanbevolen wordt kort
voor het aanbrengen van een oppervlakafwerkmiddel het
hout eerst te ontvetten, bijvoorbeeld met thinner.
Duurzaamheid: Kernhout Schimmels 3-4. Termieten G. Hylotrupes G.
Anobium G. Voor het vrijwel altijd aanwezige licht
gekleurde spint geldt, net als voor het spint van vrijwel alle
houtsoorten, dat het niet duurzaam is
(duurzaamheidsklasse 5).
Sterkteklasse: Europees grenen is volgens NEN 5498 ingedeeld in
sterkteklasse: - K17 (kwaliteitsklasse C, KVH 2000). - K24
(kwaliteitsklasse A/B, KVH 2000).
Impregneerbaarheid: Kernhout 3-4. Spint 1.
Bijzonderheden: De twee enige grenensoorten waarvan het natuurlijke
groeigebied zich zuidelijk van de evenaar bevindt zijn Pinus
kesiya Royle ex Gordon (khasya pine) en Pinus merkusii
Junghuhn & de Vriese (merkus pine). Hout wat van deze
soorten wordt aangeboden, zal vrijwel uitsluitend uit
aanplant afkomstig zijn en voornamelijk uit spint bestaan.
Eigenschappen en toepassingen komen grotendeels
overeen met het spint van Europees grenen.
Toepassingen: Europees grenen kan voor veel doeleinden worden
toegepast. Voor welk gebruik het geschikt is, hangt, vooral
bij grenen, voor een groot deel van de kwaliteit af. Indien
grenen buiten wordt gebruikt, verdient het aanbeveling, in
verband met het vrijwel altijd aanwezige niet-duurzame
spint, het hout te verduurzamen. Grenen wordt gebruikt in
de bouw voor binnenkozijnen, ramen, deuren, binnen- en
buitenbetimmeringen en balkhout. Bekend zijn de kwartiers
(rift) gezaagde vloeren. In de botenbouw voor
huidbeplanking, masten, roeiriemen en spanten. In de
waterbouw als steigerdekken, paalhout, damwand en
gordingen. Grenen met smalle groeiringen wordt gebruikt
voor meubelen. Andere toepassingen zijn dwarsliggers,
mijnhout, pallets, kisten en kratten, houtwol, papier,
boompalen, hekpalen, speeltoestellen, fineer voor de
triplexindustrie enz.
Kwaliteitseisen: Voor Europees grenen is in 1998 een Nederlandse norm
verschenen in de serie Kwaliteitseisen voor hout (KVH
2000), NEN 5466 Houtsoorten Europees vuren, Europees
grenen en Europees Lariks. Europees grenen wordt
genoemd in de volgende normen en richtlijnen: - KVT 1995,
Kwaliteit van houten gevelelementen. Dit betekent dat met
Europees grenen kozijnen met KOMO-productcertificaat
kunnen worden vervaardigd. Als nadere eis geldt voor
naaldhout met dat zichtbaar spint uitsluitend binnen de
glaslijn mag voorkomen. In niet-gelamineerd hout zal
blijken dat aan deze eis over het algemeen voor Europees
grenen niet voldaan kan worden, op grond van
verkrijgbaarheid van de daarvoor vereiste houtmaten met
voldoende kernhout. - Beoordelingsrichtlijn (BRL) 0601
Houtverduurzaming onder vacuüm en druk. Betreft de
Pagina 80 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Pagina 81 van 97
impregneerbaarheid van de houtsoort. -
Beoordelingsrichtlijn (BRL) 1701 Gelijmde dragende houten
bouwconstructies. - Beoordelingsrichtlijn (BRL) 1704
Gevingerlast hout en verlengd plaatmateriaal. -
Beoordelingsrichtlijn (BRL) 2301 Naaldhout. -
Beoordelingsrichtlijn (BRL) 2351 Mestbassins van hout. -
Beoordelingsrichtlijn (BRL) 2905 Gezaagd Europees
naaldhout voor waterbouwkundige toepassingen. -
Beoordelingsrichtlijn (BRL) 9021 Houten buitenbergingen.

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Bijlage 3 Beoordelingskader spiegeldraadglas
Constructie Nivo
Pagina 82 van 97
Brand- /
rookwerendheid
Richting
brw/rw
Beoordelingscriteria
Trappenhuis
(brandcompartiment) BB 20 min. brandwerend Twee richtingen
(mits 1, 4 en 5)
EW
Trappenhuis
(rookcompartiment)
Trappenhuis
(brand- en rookvrije
vluchtroute)
(mits 1, 4 en 5)
TN 30 min. brandwerend Twee richtingen EW
(mits 1, 4 en 5)
NB 60 min. brandwerend Twee richtingen EW
BB 20 min. rookwerend Twee richtingen
(mits 2)
E
NB 30 min. rookwerend Twee richtingen
(mits 2)
E
BB 20 min. brandwerend
TN 30 min. brandwerend
NB 60 min. brandwerend
Één richting (BC
naar BRV)
Één richting (BC
naar BRV)
Één richting (BC
naar BRV)
(mits 4 en 5)
EW
(mits 4 en 5)
EW
(mits 4 en 5)
EW
Conclusie toepassing spiegeldraadglas
Toepasbaar indien het oppervlak aan
spiegeldraadglas < 3,0 m 2 in een segment van
2,5 m x 2,5 m.
Toepasbaar indien het oppervlak aan
spiegeldraadglas < 1,7 m 2 in een segment van
2,5 m x 2,5 m.
Toepasbaar indien het oppervlak aan
spiegeldraadglas < 0,9 m 2 in een segment van
2,5 m x 2,5 m.
Spiegeldraadglas is toepasbaar.
Spiegeldraadglas is toepasbaar.
Toepasbaar indien het oppervlak aan
spiegeldraadglas < 3,0 m 2 in een segment van
2,5 m x 2,5 m.
Toepasbaar indien het oppervlak aan
spiegeldraadglas < 1,7 m 2 in een segment van
2,5 m x 2,5 m.
Toepasbaar indien het oppervlak aan
spiegeldraadglas < 0,9 m 2 in een segment van
2,5 m x 2,5 m.

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Wand tussen 2
brandcompartimenten
Wand tussen 2
rookcompartimenten
Pagina 83 van 97
(mits 3, 4 en 5)
BB 20 min. brandwerend Twee richtingen EI
(mits 3, 4 en 5)
TN 30 min. brandwerend Twee richtingen EI
(mits 3, 4 en 5)
NB 60 min. brandwerend Twee richtingen EI
BB 20 min. rookwerend Twee richtingen
(mits 2)
E
NB 30 min. rookwerend Twee richtingen
(mits 2)
E
BB = Bestaande Bouwniveau Bouwbesluit
TN = Tussenniveau (Dit niveau is incidenteel opgenomen in eerder verleende bouwvergunningen)
NB = Nieuwbouwniveau Bouwbesluit
(1)
Er mag geen spiegeldraadglas worden toegepast
in deze constructie. Spiegeldraadglas dient
vervangen te worden door brandwerend glas (EI).
Er mag geen spiegeldraadglas worden toegepast
in deze constructie. Spiegeldraadglas dient
vervangen te worden door brandwerend glas (EI).
Er mag geen spiegeldraadglas worden toegepast
in deze constructie. Spiegeldraadglas dient
vervangen te worden door brandwerend glas (EI).
Spiegeldraadglas is toepasbaar.
Spiegeldraadglas is toepasbaar.
Het EW-criterium is alleen van toepassing als de spiegeldraadglasconstructie aan beide zijden van het trappenhuis grenst aan een
verkeersruimte waarin binnen 1 m van de constructie geen opslag van goederen aanwezig is. Indien het spiegeldraadglas zich in
een constructie bevindt waarbij aan de niet trappenhuis zijde opslag aanwezig is binnen 1 m van de wand geldt het EI-criterium en
is spiegeldraadglas niet toegestaan. Het spiegeldraadglas dient in die situaties vervangen te worden door brandwerend glas (EI).
(2) Het E-criterium is alleen van toepassing als er sprake is van een rookwerende scheiding. Spiegeldraadglas is toepasbaar mits
voldaan wordt aan de voorwaarden uit het TNO rapport (93-CVB-R0164) en de publicatie „Brandveiligheid: Ontwerpen en Toetsen,
Bouwdeel en materiaalgedrag, Deel D‟.
(3)
Het EI-criterium is van toepassing indien de wand zich bevindt tussen twee brandcompartimenten waarbij aan weerszijden of aan
één van beide zijden opslag/inrichting binnen 1 m van de wand aanwezig is (dus geen verkeersruimte). Indien het
spiegeldraadglas zich bevindt tussen twee verkeersruimten (bijvoorbeeld een deur met zijlichten) waarbij aan weerszijden geen
opslag binnen 1 m van de constructie aanwezig is, kan volstaan worden met het EW-criterium en is spiegeldraadglas toegestaan,
mits voldaan wordt aan de oppervlakte-eis zoals die in bovenstaande tabel bij een trappenhuis (brandcompartiment of brand- en
rookvrije vluchtroute) is aangegeven.

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
(4) Het EW-criterium is niet toegestaan als er sprake is van een „gedwongen‟ vluchtroute (één trappenhuis). Het spiegeldraadglas
(5)
dient in deze situaties vervangen te worden door brandwerend glas (EI-criterium).
Tussen twee onafhankelijke rookvrije vluchtroutes is tevens een brandwerendheid noodzakelijk. In beginsel geldt voor de scheiding
tussen beide rookvrije vluchtoutes het EI-criterium. Per situatie dient (op basis van gelijkwaardigheid) beoordeeld te worden of het
EW-criterium kan worden toegestaan.
NB
In bovenstaande tabel kun je lezen wanneer spiegeldraadglas is toegestaan en wanneer het vervangen moet worden. De tabel is alleen
relevant wanneer er een beperkt oppervlak aan spiegeldraadglas in de constructie aanwezig is. In ieder segment van 2,5 x 2,5 m 2 mag,
afhankelijk van het toetskader en de plaats van het spiegeldraadglas in het gebouw, een beperkt oppervlak worden toegestaan. Hoe hoger
de WBDBO-eis hoe kleiner het toegestane oppervlak spiegeldraadglas. Bij overschrijding van het toegestane oppervlak zal gedeeltelijk
vervangen of dichtzetten esthetisch vaak niet acceptabel zijn. Dit dient in overleg met de vestigingsarchitect te worden bekeken.
Belangrijk!
Deze leidraad beperkt zich tot de vraag wanneer en in welke omvang spiegeldraadglas in bestaande scheidingsconstructies gehandhaafd
kan worden. Daar waar volgens de tabel spiegeldraadglas kan blijven zitten, moet ook nog naar andere factoren worden gekeken, zoals:
de kozijnconstructie, hang- en sluitwerk, afdichtingen, glaslatten, dranger, etc. Zo kan het zijn dat de kozijnconstructie zelf onvoldoende
brandwerend is en vervangen moet worden. In het algemeen betekent dat ook nieuw glas en op basis van nieuwbouwvoorschriften is
spiegeldraadglas dan niet meer aan de orde.
Pagina 84 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Bijlage 4 Overzichten typen brandwerend glas
(bron: Kenniscentrum Glas)
Vanaf 1994
Pagina 85 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Vanaf 1997
Pagina 86 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Vanaf 1997 (vervolg)
Pagina 87 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Vanaf 2002
Pagina 88 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Vanaf 2002 (vervolg)
Pagina 89 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Vanaf 2006
Pagina 90 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Vanaf 2006 (vervolg)
Pagina 91 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Vanaf 2008
Pagina 92 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Vanaf 2008 (vervolg)
Pagina 93 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Vanaf 2008 (vervolg)
Pagina 94 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Vanaf 2008 (vervolg)
Pagina 95 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Bijlage 5 Glazen bouwstenen
Tot 2005
Pagina 96 van 97

Definitief | Beoordeling brandwerende puiconstructies | 22 april 2011
Vanaf 2005
Pagina 97 van 97