Tijdschrift Gezondheid en Politiek jaargang 1985 nr 4

~
II
~
1 II
volledig van uitleg voorzien, wat de waarde ervan onnodig
beperkt.
Het eerste deel gaat over wat kanker is en belicht de stand
van zaken wat betreft behandeling, onderzoek en preventie.
Hij constateert hierin terecht, dat er van een samenhangend
onderzoeksbeleid nog geen sprake is. Helder beargumenteerd
waarschuwt hij voor het onderschatten van de rol van
kankerverwekkers in milieu en arbeidsproces. Hij verwijt de
georganiseerde kankerbestrijding een overdreven optimisme,
maar blijft zelf toch ook steken in een ongebreideld wetenschapsoptimisme,
waar hij de mogelijkheden de kankersterfte
terug te dringen voornamelijk 'technisch' beoordeelt.
In het tweede deel (de leeftijd van het individu) passeren
roken, voeding en sex de revue. Het gedeelte over voeding
is nogal globaal van opzet en of 'we' ons nu moeten schamen
om 'onze' voedselkeuze blijft onduidelijk: in één en hetzelfde
hoofdstuk houdt hij de lezer voor dat de globale dieetsamenstelling
- een belangrijke factor in het voorkómen van kanker
- een 'kwestie van persoonlijke keus' blijft, én stelt hij dat het
toch onterecht zou zijn als 'mensen via hun voedselkeus persoonlijk
verantwoordelijk werden gesteld voor hun gezondheid'.
Zijn visie op dit punt lijkt wat tweeslachtig onvoldoende
uitgekristalliseerd. Dit geldt ook voor de manier waarop Steenkamp
andere onderwerpen behandelt.
In het hoofdstuk over kanker en sexueel gedrag presenteert
de auteur een helder verhaal over de effecten van 'de pil'. Hij
geeft echter blijk van een nogal gedateerde opvatting over de
pil als meest geschikt anticonceptivum. Hij beschrijft de geschiktheid
van voorbehoedmiddelen uitsluitend in termen van
technische veiligheid, als producteigenschap. De invloed van
persoons- en situatiegebonden factoren laat hij buiten beschouwing.
Bij de behandeling van de oorzaken van baarmoederhalskanker
vermeldt hij wèl het belang van pik-hygiëne, maar
in de lijst van kankeroorzaken is het toch plots weer het promiscue
karakter van de seksualiteit, dat de boosdoener lijkt. Zulke
slordigheden zijn tekenend voor het wat onrijp karakter van
deze uitgave.
Een stukje over Aids sluit dit deel af. Het lijkt te elfder ure
toegevoegd en wat obligaat; erg relevant voor het kankerprobleem
in Nederland is het niet. In de aangereikte preventiestrategie
(condoomgebruik) gaat hij overigens te gemakkelijk
voorbij aan de beroerde kwaliteit van de meeste condooms.
Steenkamp hamert in het tweede deel nogal op het belang
van 'voorlichting', maar hoe dat op een niet-betuttelende en
niet-medicaliserende manier moet, blijft in het duister.
In het derde deel behandelt de schrijver de kankerverwekkers
in beroep, milieu en huishouden (inclusief geneesmiddelen).
Goed leesbaar brengt hij hier vier standaardverhalen'
bijeen over asbest, vinylchloride, spaanplaatgas en DES-hormoon.
Hij noemt de nieuwe Arbeidsomstandhedenwet echter
zonder aandacht te schenken aan de fundamentele kritiek die
hierop binnen de vakbondskringen bestaat. Ook besteedt hij
nauwelijks aandacht aan de positie van ondernemingsraden
en Arbeidsinspectie.
De strijd om de regelgeving stelt Steenkamp in dit derde
deel voor als een 'spel'vei: overheid, fabrikanten en een onduidelijk
verbond van deskundigen en actiegroepen, zonder dat
zichtbaar wordt waar concrete aangrijpingspunten liggen. Hij
geeft blijk van een nogal oppervlakkige maatschappijbenadering
('de' overheid; 'de weerstand van de economische machten
tegen goede kankerpreventie'; 'de sociale en economische
krachten, die de behoefte aan sigaretten in stand houden ...J.
Het blijft te onbepaald. Nee, de wereld volgens Frank zit me
te simpel n elkaar.
,
In een slothoofdstuk (kankerpreventie als strategie) vat de
auteur een paar kernproblemen samen rond de vraag hoe we
als mondige buroers-in Nederland een stapje verder komen
met het voorkómen van kanker. Steenkamp pleit onder andere
voor een krachtenbundeling van kritische onderzoekers, milieu-
en vakorganisaties. Met geen woord rept hij over de
moeilijkheden bij de positiebepaling van de diverse deelnemers
binnen zo'n samenwerkingsverband of bij de gezamenlij-
Tijdschrift voor Gezondheid en Politiek - december '85 51
ke strategie-bepaling. Het blijft zo een nogal gratuit advies in
de trant van 'allemaal samen, jongens!'
Ik vraag me af of dit boek de pretenties van Steenkamp
waarmaakt. Hij schrijft zèlf tot nu toe niet verder gekomen te
zijn dan het aanmoedigen van vrienden om te stoppen met
roken. Ik denk dat het na lezing van zijn eigen boek ook wel
zo zal blijven. De lezer die zijn voedingspatroon wil verbeteren
vindt er weinig concrete richtlijnen en door het te encyclopedisch
karakter is de uitgave bijvoorbeeld niet echt van belang
voor een ondernemend werknemer, die iets aan zijn werksituatie
wil veranderen. Deze heeft veel specifiekere informatie
nodig over stoffen en productieprocessen en een uitgewerktere
tactische ruggesteun om te weten hoe hij de zaken moet
aanpakken in samenwerking met vakbonden, ondernemingsraad,
arbeidsinspectie en eventueel maatschappelijk geëngageerde
wetenschappers als Frank Steenkamp. De geïnteresseerde
middelbare scholier biedt hij echter een informatief,
globaal overzicht van de problematiek van kankerpreventie
met een sympathieke inzet.
Kees Bertog
CONGRESSEN
Een kuiken
in een nest
vol adelaars -
Op 1 november 1985 organiseerde de Projectgroep Vrouwenhulpverlening
Ieen congres onder de titel: 'Integratie van
vrouwenhulpverlening: innovatie of annexatie? Zevenhonderd
vrouwen, werkzaam in vrouwenprojecten op het gebied
van gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening,
maakten van de gelegenheid gebruik om mee te beslissen
over een lijst van zo'n vijftig aanbevelingen. Deze aanbevelingen
maken deel uit van het advies, dat de Projectgroep begin
volgend jaar zal uitbrengen aan de Staatssecretarissen van
Volksgezondheid en Emancipatie. In dit advies zal worden
aangegeven onder welke voorwaarden vrouwenhulpverlening
geïntegreerd kan worden in de reguliere zorg.
Een aantal punten uit het concept-advies:
- eigen scholinçs- en ontwikkelingsruimte voor projecten binnen
en buiten instellingen voor de komende vijf jaren
- opname van vrouwenhulpverlening in het aanbod van reguliere
instellingen (RIAGGs, AMVV, psychiatrische ziekenhuizen)
- meer vrouwen in besturen en beleidsadviesorganen
- opname van vrouwenhulpverlening in het onderwijs op dit
gebied
- financiering van dit alles onder andere via de ziektekostenverzekeringen
en via de experimenteerruimte die bijvoor-
. beeld in de Wet Voorzieningen Gezondheidszorg is opgenomen.
Gemengd fonds
In een aantal lezingen gaven leden van de Projectgroep een
toelichting op het advies. Riek Stienstra, coördinator van de