Tijdschrift Gezondheid en Politiek jaargang 1985 nr 4

,..-"-------
44 Tijdschrift voor Gezondheid en Politiek - december 'SS
vrouwen noemen een verandering
die ze prettig vinden, namelijk levensblijheid
en zich sterk voelen; een
zeer energieke dag; veel gekker op
haar man zijn; makkelijker contact
maken met anderen, je warmer en
aanhaliger voelen, deze vrouw
maakt ook gebruik van haar 'nestdrang',
de neiging om schoon te maken
en op te ruimen. Kenmerkend
voor deze vrouwen is dat ze hun gedrag
meer in overeenstemming brengen
met hun behoeftes dan de overige.
De beleving van deze periode is
bij deze vier vrouwen duidelijk accepterender
en positiever dan bij de
overige vrouwen.
De andere vrouwen vinden hun bijzondere
verschijnselen tijdens de
premenstruele fase vervelend. Eén
vrouw, bijvoorbeeld, huisvrouw met
3 kinderen, 44 jaar, vindt haar geïrriteerdheid
tijdens de premenstruele
fase het vervelendst. Ze vindt het
vooral vervelend voor haar kinderen,
die waarschijnlijk niet meer zo lang
thuis wonen. Ze wil het voor hen zo
prettig mogelijk maken. Ze wil zelf
ook zoveel mogelijk genieten van het
feit dat de kinderen nog thuis wonen.
Dit kan volgens haar alleen als ze
zich inhoudt. In haar premenstruele
fase reageert ze echter feller en venijniger
dan anders. In plaats van iets
te vragen geeft ze nu eerder bevelen.
Ze vindt zichzelf dan onredelijk.
'Ik ben erg gevoelig voor sfeer, erg
gevoelig voor stemmingen van anderen.
Ik zou eigenlijk best willen dat
iederen altijd aardig tegen me deed
... Ik heb het soms al met opstaan,
dan voel ik het al ... dan doe ik de
slaapkamerdeur open en dan zie ik
wat liggen, wat me niet bevalt ... dat
ligt er cl twee weken en dan heb ik
in al die weken gezegd "Goh, ruim
die broeken nu eens op", maar dan
kom ik die slaapkamer uit en dan
denk ik: hebben ze die broeken nu
nog laten liggen. "EEH" en dan roep
ik een naam ... "Haal die broeken
weg". Dat wordt dan niet gedaan,
want dat is ook ontzettend onredelijk
waar ik dan mee bezig ben.'lO)
De onderzoeksters plaatsten de
onderzoeksgegevens in het idee dat
de menstruele cyclus een intern regulerend
mechanisme is. "Veel vrouwen
zijn tijdens de premenstruele fase
meer gericht op zichzelf, zowel in
psychische als in lichamelijke zin.
Dit is niet in alle opzichten prettig.
Het positieve ervan kan zijn dat de
vrouw bij zichzelf stilstaat en pas op
de plaats maakt". Vrouwen hebben
de mogelijkheid om vanuit een periodiek
grotere gevoeligheid signalen
van zichzelf op te pakken en aan de
hand daarvan veranderingen in hun
leven aan te brengen. Zo kan de premenstruele
fase aangrijpingspunten
bieden om op basis van ervaringskennis
problemen aan te pakken. Of
vrouwen deze mogelijkheden ook benutten
hangt mijns inziens mede af
van tal van sociale factoren. Vrou-
wen zijn niet vanuit deze optiek opgevoed.
Maatschappelijk gezien is
het 'normaal' om net te doen alsof er
geen invloedrijke premenstruele fase
bestaat+U. Echter door dit idee te laten
voortbestaan brengen vrouwen
offers; ze lopen aan zichzelf voorbij.
Hun verhoogde gevoeligheid moet
worden onderdrukt. Het wordt tijd
om ter discussie te stellen of bijvoorbeeld
de kinderen in bovengenoemd
voorbeeld altijd even veel zorg en
aandacht moeten krijgen. De oplossing
wordt niet gezocht in een verhoogde
aandacht en zorg voor zichzelf.
Op dit moment worden de intenser
ervaren relationele spanningen
als een probleem, een tekortkoming
van de vrouw geïnterpreteerd en dit
gaat vaak gepaard met ongelooflijke
schuldgevoelens. Wanneer vrouwen
zichzelf teveel of tegenstrijdige - en
daarmee onmogelijke eisen - stellen
wordt de beleving dikwijls vooral
negatief gekleurd. Het lijkt me zeer
waarschijnlijk dat de premenstruele
fase veel positiever beleefd kan worden.
De gesignaleerde verhoogde gevoeligheid
in deze periode geeft vrouwen
het vermogen om gevoeliger en
creatiever op hun sociale omgeving
te reageren. Dit vermogen dient erkend
te worden. Woede-aanvallen
zijn één van de vele stemmingen, die
vrouwen in de loop van hun leven
hebben. De heftigheid van de reacties
interpreteer ik, bij voorkeur, als
een indicatie voor de mate waarin
vrouwen zelf hun leven niet kunnen
inrichten.
Het is triest dat de diagnose 'premenstrueel
syndroom' slechts enkele
stemmingen van vrouwen interpreteert
en benoemt, namelijk de negatieve
en niet de positieve. Opvallend
is dat de gediagnostiseerde stemmingen
- woede-aanvallen - niet passen
bij het traditionele vrouwbeeld,
maar vrouwen wel een legitimatie
geeft voor deze, soms zeer extreme
stemmingen. Enerzijds biedt door
deze definiëring de medische professie
individuele vrouwen een 'erkend'
verklaringsmodel voor haar ongewenste
stemmingen. De diagnose
kan vrouwen een 'tijdelijk geaccepteerde
vluchtheuvel' bieden. Vrouwen
vragen bij de huisarts bij wijze
van spreken zèlf om de diagnose. Een
vrouwlijke .huisarts: "Ik heb wel
moeite gehad met een vrouw die op
een dwingende manier om progesteroninjecties
vroeg. Ik heb haar uitgelegd
dat ik in die injecties geen vertrouwen
heb, maar heb haar wel vitamine
B6 voorgeschreven. Ik wil als
arts wel kunnen zeggen:'Dit doe ik
niet', maar de grens ligt voor mij echter
niet bij hormoon- of slaaptabletten.
Die geef ik wel als mensen die
per se willen hebben. Bij deze vrouw
was het een eerste belangrijke stap,
dat ze zelf erkende dat ze last had
van premenstruele verschijnselen.
Hopelijk leert ze rekening te houden
met het feit dat ze zichzelf op sommige
momenten een beetje ontziet."
Een nadeel kan zijn dat de vrouw in
"de diagnose" een verklaring buiten
zichzelf zoekt, die dient als excuus
voor haar gedrag. In bepaalde visies
wordt de vrouw immers "bestuurd"
door haar hormonen, en wie heeft er
zelf controle dáárover? In die zin
staat zo'n diagnose haaks op de gewenste
erkenning van de variërende
gemoedswisselingen en gedragingen.
Het dilemma waar hulpverle(e)n(st)ers
zich voor geplaatst kunnen
zien luidt: geef je vrouwen de
diagnose niet, dan laat je ze misschien
in de kou staan, geef je het
wel dan bevestig je vrouwen in de
slachtofferrol. De hulpverlener kan
hen op dit dilemma wijzen en behulpzaam
zijn bij het leren van verantwoordelijkheid
te nemen voor het
feit dat de vrouw naast een fysiologische
ook een emotionele cyclus doormaakt
.••
Foto: me van den Broek
NOTEN:
1. P.A. van Keep en A. Haspels, Het premenstruele
syndroom, in: Tijdschrift
voor geneesmiddelen onderzoek Dr. 6,
1979;V.van der KraanenM. van Loenen,
"Is het weer zover", Leiden 1981;E. de
Leeuw, Premenstruele en menstruele
klachten bij de Nederlandse vrouw, in T.
Soc. Gezondheidz. 63,1985,700-703.
2. R. Greene en C. Dalton, The premenstrual
syndrome in: Britisch Medical Journal,
May 1953 en C. Dalton, Eens per
maand. Katwijk aan Zee, 1982.
3. Opzij, Moorden onder invloed van premenstruele
stoornissen, februari '82.
4. S. Laws, The sexual polities of premenstrual
tension, in: Women's Studies vol. 6,
nr. 1, 1983.
6. M. Hermsen, Het premenstrueel syndroom,
"Je zult het maar een ziekte noemen",
scriptie medische sociologie, Groningen,
1985.
7. M. Kuijpers, Het premenstrueel syndroom,
een farmacotherapeuties behandelbare
ziekte? Utrecht, november '84.
8. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde.
125,nr. 1, 1981.
9. E. de Leeuw, zie noot 1.
10. V. van der Kraan en M. van Loenen,
zie noot 1.
11. E. Brink, De medische wetenschap en
het vrouwelijk lichaam, in: Wetenschap en
Samenleving, april 1981.