Tijdschrift Gezondheid en Politiek jaargang 1985 nr 4

36 Tijdschrift voor Gezondheid en Politiek - december '85
zich om te scholen, ze wil definitief de
WAOin. Ook wil ze niet op wachtgeld
gezet worden omdat ze dan over twee
jaar met hetzelfde probleem zit. De
schoolleiding heeft haar al steun toegezegd.
Die hebben ook liever iemand
die er fris tegenover staat, dan iemand
die steeds ziek is. Ze heeft genoeg hobby's
waar ze zich mee bezig kan houden.
Iets waar ze nooit tijd voor heeft
gehad. Eindelijk zal ze aan zichzelf toe
kunnen komen.
Terwijl ze dit allemaal vertelt,
schieten er allerlei gedachtes door
mijn hoofd. Wat vind ik hiervan. In
feite is ze nog wel jong om in de WAO
te geraken. Mag je de kosten op de
gemeenschap afwentelen? Ik bedenk,
dat het voor een vrouw heel moeilijk
is om een plek te veroveren in deze
maatschappij waar ze naar tevredenheid
kan functioneren. Of ze past zich
aan de mannelijke normen en waarden
aan met alle gevolgen van dien, Ofze
gaat de strijd aan om zichzelf te kunnen
zijn, maar dat kost dan een 'grote
hoeveelheid energie.
Ik kan me voorstellen dat deze
vrouw in geen van beide mogelijkheden
zin heeft. En al is de periode in de
WAOlang, wat dan nog?De werkloosheid
is zo groot! Er zijn genoeg jonge
mensen die met plezier haar baan willen
overnemen. Ik besluit haar te steunen.
Bovenstaande voorbeelden heb ik gegeven
om te illustreren dat er (ook) in
een dagelijkse (feministische) huisartsenpraktijk
tussen arts en patiënt
verschillen van mening kunnen bestaan
over de inhoud van de zorg.
Uit voorbeeld 1 komt naar voren dat
ik er moeite mee heb het cyclische onwelbevinden
van vrouwen als een
ziektebeeld te benoemen. Mijn denkbeelden
hierover vinden hun oorsprong
in de vrouwengezondheidsbeweging,
waar feministes mopperen op
het voorschrijven van progesteron.
Vaak zijn de feministes 'patiënt', en
mopperen ze op artsen. In onze praktijk
ligt het soms omgekeerd: als feministische
arts word ik geconfronteerd
met vrouwen die vinden dat ze recht
hebben op een medicijn: progesteron.
Dat botst en dat is een inhoudelijke
tegenstelling.
In voorbeeld twee gaat het over een
probleem dat veel mensen als 'psychisch'
zouden duiden. Zelf gebruik ik
dat woord niet, omniet in detegenstelling
lichamelijk/geestelijk terecht te
komen. In plaats daarvan probeer ik
een patiënt inzicht te geven in het
functioneren van het lichaam en de invloed
daarop van bijvoorbeeld de positie
van vrouwen in de maatschappij.
Bovendien probeer ik mensen te stimuleren
om niet ogenblikkelijk een
oplossing te willen voor hun proble-
Vervolg op pagina 55
BOEKEN
Een
doktersroman
Mary Fahrenfort; Een Do~ een verkeDDing van de ervaringswereld
van arts en patiënt op eeD polikliDiek inteme geneesknnde,
V.U.-uitgeverij Amsterdam 1985.
Dit boek, het onderzoeksverslag waarop Mary Fahrenfort in
februari 1985op promoveerde, is om een aantal redenen interessant.
Het is een verslag van een kwalitatiefpromotie-onderzoek
en daarmee een wapenfeit in de strijd tegen de traditionele
wetenschapsbeoefening. Het geeft een uiterst helder en
levendig beeld van de ervaringen van zowel patiënten als
artsen inzake de medische wereld. Tenslotte is dit een verslag
waarin een poging gedaan wordt de elementen van de
abstracte medicaliseringstheorie terug te vinden in het "dagelijks
leven" van patiënt en arts.
In deze bespreking zal ik het methodische deel buiten
beschouwing laten. Wel is belangrijk de door Fahrenfort aangegeven
beperking van de reikwijdte van de conclusies in het
oog te houden. Het gaat hier om een polikliniek interne geneeskunde
van een academisch ziekenhuis, een plaats waar relatief
veel chronische patiënten komen. Het verhaal van de patiënt,
zoals dat hier geschetst wordt, is dan ook vooral het verhaal
van de chronische patiënt. Tevens is het verhaal van de arts
dat van de (akademisch) internist.
Ik zal een kort overzicht geven van het geschrevene over
de patiënt, de arts en het consult waarna medicalisering apart
aan bod komt.
De patiënt
Met behulp van een groot aantal citaten uit in totaal 15
interviews met patiënten, schetst fahrenfort de patiëntencarrière:
het begin, de gang .naar de dokter de polikliniek als
decor, het onderzoek, het verdere onderzoek de uitslag, de
behandeling en het eind dat niet komt
Het medisch gebeuren blijkt voor patiënten een ingrijpende
aangelegenheid. Ze moeten veel mogen weinig en leven lange
tijd in onzekerheid en verwarring. De algemene veronderstelling
dat je naar de dokter gaat die je onderzoekt en behandelt
en zo weer beter maakt, blijkt niet te kloppen. Onderzoek leidt
meestal tot nader onderzoek Een diagnose leidt vaak niet tot
genezing maar tot levenslange therapie en controle. Fahrenfort
konstateert dat er sprake is van een aanpassingsproces bij de
patiënt: de aanvankelijke teleurstelling en het hiermee gepaard
gaande verzet verdwijnt als de patiënt de polikliniek, de arts
en de medische probleemdefinitie leert kennen en zijn verwachtingen
aanpast "Uiteindelijk komt veelal een evenwicht
tot stand waarin de patiënt een optimale verstandhouding met
de arts realiseert en (soms mede met diens hulp) met zijn
kwaal leert leven en daarin de door I1lichs zo pijnlijk gemiste
autonomie in elk geval ten dele terugvindt" , zo concludeert
Fahrenfort (pag. 320).
De arts
De artsencarrière lijkt verbazend veel op die van de patiënt.
Ook de arts begint met de "lekenvisie" op de geneeskunde,
ook voor de arts spelen teleurstellingen en leren leven met
de beperkingen van een belangrijke rol. Fahrenfort laat in een
uiterst boeiend betoog zien hoe de student via een hardhandig
socialisatieproces een artsen-identiteit opbouwt. Veel van haar
materiaal komt hier uit het bekende "dagboek van een co-assis-