Tijdschrift Gezondheid en Politiek jaargang 1985 nr 4

32 Tijdsc:hrift voor Gezondheid en Politiek· december 'SS
tijdschrift al vaker betoogd: zorg is
niet altijd simpelweg meer of minder
goed, maar de ene zorg voldoet aan
andere criteria dan de andere (zie
'Kwaliteit van de zorg', TG 1984nummer
4 en 'Evalueren, wie wordt er beter
van?', 1985, nummer 3). Is het bijvoorbeeld
een voornaam criterium
voor goede zorg dat de bloedspiegels
van alle vetten in het bloed binnen
vastgestelde grenzen blijven, of is het
een voornamer criterium dat de zieke
zoveel mogelijk deel kan nemen aan
het dagelijks leven?
De vraag is of sommige criteria in
het gemeenschappelijk belang zijn van
patiënten: is de ene zorg 'inhoud' méér
in het belang van patiënten dan de andere?
Wie af gaat op de zorg die bestaande
organisaties van patiënten
voorstaan kan daar moeilijk 'ja' op
antwoorden. Patiëntenorganisaties
nemen ten aanzien van de inhoud van
de zorg heel verschillende posities in.
Aan de ene kant van het spectrum zijn
er groeperingen als de Hartstichting
die flink lobbyen voor luchtbruggen
naar het buitenland en voor mogelijkheden
voor hartoperaties in Nederland.
Hun folders stralen van het goede
geloof in de mogelijkheden van machines
van kunststof en metaal om de
lichaamsmachine weer op gang te krijgen.
Aan de andere kant van het spectrum
zijn er - meer plaatselijke, kleine
- patiëntengroepen die haast leven van
de afkeer van superspecialistische
zorg. Zij experimenteren met kruiden
en wandelingen of proberen zicht te
krijgen op de omstandigheden waaronder
hun klachten verergeren, in de
hoop die voortaan te kunnen vermijden.
Tussen die twee uitersten komen
veel gradatie's voor.
Organisaties van patiënten nemen
in de praktijk verschillende standpunten
ten aanzien van de inhoud van de
zorg in. Maar ook wie in theorie uit
zou willen gaan van een gemeenschappelijk
inhoudelijk belang van alle patiënten
komt al vlug vast te zitten. Wat
is dit belang? Delen patiënten het met
hulpverleners, die immers ook mensen
beter willen maken? Of staan ze op dit
punt tegenover hulpverleners? Als dat
laatste het geval is en patiënten de inhoud
van de zorg altijd anders beoordelen
dat de zogenaamde deskundigen:
zijn ze dan ondeskundig? Of zijn
zij juist onbedorven door de vervreemdende
kennis en de ontmenselijkte
techniek zodat zij het contact met hun
ervaringen niet verloren hebben en
een onbelemmerd uitzicht op 'de natuur'
hebben bewaard? Het lijken mij
allemaal doodlopende sporen. Juist
wat betreft de inhoud van de zorg is
er geen sprake van een vanzelfsprekende
eensgezindheid onder patiënten.
De deskundigen hebben daarover
bovendien ook ~eel meer meningsver-
schillen dan vaak gesuggereerd wordt.
Dat is niet zo vreemd. Door middel
van de inhoud van de zorg wordt vorm
gegeven aan 'het leven' en verschillen
in (politieke) visie op wat 'een goed
leven' is, lopen langs allerlei assen. Zo
goed als er gezondheidswerkers tegen
kernwapens zijn, zijn er medici-onderzoekers
die meewerken aan de vervolmaking
van de nieuwste bommen.
En wie zou er willen beweren dat Reagan
geen patiënt is? Zo zijn er zowel
deskundigen als leken die er de voorkeur
aan geven hoge bloeddruk met
medicijnen te drukken, zelfs wanneer
ze ervan overtuigd zijn dat het 'spannings'
hoge bloeddruk is. Evengoed
zijn er hulpverleners èn patiënten die
daar slechts bij uitzondering voor te
vinden zijn. De conflicten aangaande
'het leven' zijn talrijk en het is te simpel
om te veronderstellen'dat hulpverleners
in die conflicten steeds aan de
ene, patiënten steeds aan de andere
kant van de scheidslijn staan.
Allianties
Wanneer er gebrek aan eensgezindheid
tussen patiënten onderling is, ligt
het aangaan van coalities tussen groepen
patiënten en groepen hulpverleners
voor de hand. Zo is het voor vrouwengroepen
die zich op het probleem
van de anticonceptie storten beslist
heel handig om een feministische
hulpverleenster die de conflicten in de
wetenschappelijke wereld kent, in eigen
gelederen te hebben. Dat biedt
meer-perspectief dan of de voorlichtingsboeken
allemaal maar te moeten
geloven, Ofalle kennis zelf te moeten
uitvinden en de zwangerschapsrisico's
zelf te moeten ervaren. Zo zijn er meer
allianties voorstelbaar: een gehandicaptenvereniging
zou fysiotherapeuten
bereid kunnen vinden revalidatietechnieken
met elkaar te vergelijken
vanuit het criterium 'uitbreiding mogelijkheden
in dagelijks leven'.
Ook wanneer de patiënten wèl eensgezind
zijn, kunnen allianties met 'anderen'
profijt opleveren. Neem als
voorbeeld een 'bejegeningsbelang':
voldoende tijd van hulpverleners voor :
iedere patiënt. De hulpverleners die
als vrije ondernemer hun geld per verrichting
(willen blijven) verdienen zijn
daar geen grote voorstanders van.
Hulpverleners in loondienst, die niet
naar rato van hun 'output'betaald
worden, zijn er best voor te porren.
Een alliantie ligt hier voor de hand:
patiëntengroepen en bijvoorbeeld
vakbonden van verpleegkundigen
zouden elkaar kunnen vinden in de
strijd voor voldoende verpleging 'per
bed'. Het blijft wel uitkijken geblazi
bij het aangaan van dergelijke samen
werkingsverbanden. Neem de al eerder
aangeroerde kwestie van de dos-
siervorming. Afschaffen of snel Vi
nietigen van dossiers is prettig v
veel RIAGG-cliënten; RIAGG-cliten;
ze worden dan niet na jaren
eens lastig gevallen met de opinies
een vroegere therapeut. Maar ook v
therapeuten zitten er aantrekkelij
kanten aan. Als er geen dossiers (m
zijn, kunnen ook zij niet achteraf n
eens lastig gevallen worden met bi
voorbeeld onderzoek naar de waa
van hun hulp. Hier ligt een mogelij
heid voor een verbond tussen cliënt
die belang hebben bij discretie aan
ene kant, en hulpverleners die ook e
op hun eigen privacy gesteld zijn, a
de andere kant. Daartegenover sta
onderzoekers die menen dat hulpver
lenin.gstechnieken door derden geëva
lueerd horen te worden om te kunn
beslissen of het zin heeft er mee doo
te gaan. Misschien zouden op de lan
termijn die onderzoekers 'betere coali
tiepartners' voor de cliënten kunne
blijken.
Nu het toch over allianties gaat...A
er niet zoiets bestaat als 'het belan
van de patiënt', is het dan ook nie
beter de huidige samenwerking tuss
verschillende groepen patiënten al
een 'alliantie' te begrijpen? In de strij
om de gezondheidszorg spelen allerlei
zaken een rol: bejegening, financiën,
inhoud van de zorg. De mate waarin
patiënten bij die verschillende zaken
gemeenschappelijke belangen hebben,
verschilt. De eenheid van de patiëntenbeweging
is dan ook maar een betrekkelijke,
Het gemeenschappelijke
belang bij goede bejegening lijkt het
grootst. Zodra patiëntengroepen zich
gaan bemoeien met financiën en inhoud
van de zorg stuiten ze op explosievere
stof. Op die gebieden zullen
kleine, gerichte groepen meer eensgezindheid
en eventueel ook stootkracht
kunnen ontwikkelen. In de brede, landelijke
patiëntencoalitie zouden ze
wel eens gevaarlijk kunnen zijn voor
de goede verstandhouding. Dat brengt
een lastig dillemma met zich mee. Zolang
de georganiseerde patiëntenbeweging
zich slechts met bejegening inlaat
valt er weliswaar enorm te knokken,
maar blijft er ook veel buiten
schot. Erg fundamentele veranderingen
zijn er voor het fatsoenlijk worden
van de hulpverlening eigenlijk niet nodig
(al vraag je je soms af waarom het
dan alsmaar niet gebeurt ...). Zodra het
gaat om problemen die in de wereld
van de zorg veel gevoeliger liggen, zoals
financiën en inhoud van de zorg,
is ook de eenheid van de patiëntenbeweging
in gevaar. Het lijkt me belangrijk
niet in dat dillemma te verstrikken
door met alle geweld naar een overkoepelende,
omvattende eenheid van
Vervolg op pagjDa 55