aankoopbeleid - Fries Museum

AAnkoop- en
presentAtiebeleid
moderne en
hedendAAgse
kunst 2012

Afbeelding voorkant:
Aankoop
Saskia Janssen
East/West, Paradise in Reverse
2005
installatie bestaande uit 3 foto’s op archiefpapier 270
x 360 cm, 2 houten billboards, 1 video op DVD en een
tafeltje met daarop grammofoonplatenspeler
P 2010 – 074/077

AAnkoop- en presentAt i ebele i d
moderne en hedendAAgse kunst 2012
Fries museum, leeuwarden
Aankoop- en presentatiebeleid moderne en hedendaagse kunst 2012 | pagina 3

inhoudsopgave
Inleiding
Leeswijzer
1 Uitgangspunten van het aankoopbeleid moderne en hedendaagse kunst tot en met 2011
2 Uitgangspunten voor de aanvraag 2012
2.1 Identiteit en portret
2.2 Visies op landschap, omgeving en ruimte
2.3 Relaties met de kunstcontext
2.4 Relatie Friese hedendaagse kunst en (inter)nationale ontwikkelingen
2.5 Publiek
3 Positionering ten opzichte van andere Nederlandse musea
3.1 Noord-Nederland
3.2 Landelijk
4 Bruikleenbeleid
5 Presentatiebeleid
5.1 Presentatiebeleid moderne en hedendaagse kunst tot en met 2011
Solopresentaties van Nederlandse kunstenaars
Themapresentaties
Collectiepresentaties
Festivals en andere initiatieven
Podiumfunctie
Publiek
5.2 Presentatiebeleid moderne en hedendaagse kunst in 2012
5.2.1 Tussen oud en nieuw
5.2.2 Moderne en hedendaagse kunst in 2012
Collectietentoonstelling
Solopresentaties van Nederlandse kunstenaars
Mediakunst
Podiumfunctie
Activiteiten buiten het gebouw
Publiek
6 Bijlagen
6.1 Geschiedenis van de collectie moderne en hedendaagse kunst
6.2 Portretkunst
6.3 Landschappen
6.4 Friese kunst
fries museum | pagina 4

6.5 Moderne grafiek
6.6 Tentoonstellingen moderne en hedendaagse kunst 2010-2011
6.7 Aanwinsten moderne en hedendaagse kunst 2010-2011
Aankoop- en presentatiebeleid moderne en hedendaagse kunst 2012 | pagina 5

inleiding
In augustus 2011 is het hoogste punt bereikt van
het nieuwe Fries Museum in aanbouw. Dankzij
een legaat van architect Abe Bonnema kan het
Fries Museum een nieuw gebouw neerzetten in
het stadshart van Leeuwarden.
Het devies in de cultuursector is: geen stenen,
maar programma. In de huidige gebouwen van
het Fries Museum waren de grenzen van de mogelijkheden
voor de programmering en goede
publieksvoorzieningen en -ontvangsten bereikt.
Het nieuwe museumgebouw heeft prachtige
museumzalen, een activiteitenruimte, contemplatieplekken,
een fijn café en een mooie
winkel. Tevens vestigt het Centrum voor Film in
Friesland zich in het museum. Het CFF bestaat
uit een filmhuis en het Friese filmarchief.
Jaarlijks organiseert het het Fries Filmfestival.
De inhuizing biedt tal van mogelijkheden voor
versterking van elkaars programma.
Het ontwerp van het nieuwe museumgebouw
draagt de boodschap van het museum uit: het
staat midden in de samenleving en is open en
transparant.
Het Fries Museum gaat uiteraard over Friesland;
een eigenzinnig stukje ‘buitenland in
Nederland’. Over de elf steden en het platteland,
de haat-liefdeverhouding met het water,
de zoektocht naar het typisch Friese en de plek
van Friesland in de wereld. De schilderijen van
Gerrit Benner, het zwaard van Grutte Pier, de
film De Overval: samen vertellen ze het verhaal
van Friesland.
De museumcollectie is onze inspiratiebron.
Het museum is onder andere bekend door zijn
historische modecollectie van (inter)nationale
allure, de bodemschatten uit de Friese terpen,
de schilderkunst en het Friese zilver, de nalatenschap
van Mata Hari en een aansprekende
verzameling moderne en hedendaagse beeldende
kunst.
Het museum vertelt over deze rijke kunst, cultuur
en geschiedenis in Friesland in relatie tot
omliggende gebieden en ontwikkelingen elders.
De collecties worden geactualiseerd aan de
hand van thema’s, onderwerpen en vraagstukken
die relevant zijn voor Friesland. Heden-
fries museum | pagina 6
daagse kunst speelt in die actualisering een
belangrijke rol. Juist binnen de hedendaagse
kunst worden kritische vragen gesteld, zaken
blootgelegd en nieuwe standpunten aangereikt.
De hedendaagse kunst wordt zowel autonoom,
als in de context van de thema’s en vraagstellingen
van het museum gemixt met andere collecties
gepresenteerd.
In het programma van het museum wordt ingegaan
op de vraag waarom Friesland eruit ziet,
zoals het eruit ziet. Met aandacht voor de inrichting
van het landschap, de zoektocht naar de
Friese identiteit en de manier waarop Friesland
is en wordt verbeeld. Daarnaast is er ook veel
aandacht voor de toekomst en voor kritische
en tot de verbeelding sprekende visies op voor
Friesland actuele vraagstukken.
De collectie moderne en hedendaagse kunst
die het Fries Museum het afgelopen decennium
heeft opgebouwd is zeer relevant voor de
nieuwe uitgangspunten van het museum.
Er is verzameld op de thema’s visie op ruimte
en op mensbeeld en identiteit. Daarnaast is er
een relevante verzameling Friese kunst, met
zowel gevestigde namen als jonge kunstenaars.
Het landschap en de omgang daarmee is een
van de grote thema’s in deze provincie. Er is
een enorme verscheidenheid aan landschappen
en de verbondenheid van de inwoners met
het landschap is hecht. Tegelijkertijd zijn er
vraagstukken over de omgang met het landschap,
zoals bevolkingskrimp op het platteland,
bescherming tegen het water, krimp van het
landbouwareaal ten faveure van industrieën en
andere economische activiteiten, uitbreiding
van dorpen met nieuwbouwwijken.
In de hedendaagse kunst wordt gereflecteerd
op de wijze waarop wordt omgegaan met
landschappen, onze natuurlijke omgeving en
onze ruimte. En de hedendaagse kunst kan op
relevante wijze verbanden met andere cultuurhistorische
collecties en de actuele vraagstukken
in Friesland leggen.
Het thema identiteit speelt een belangrijke rol
in Friesland. Het is tastbaar in de taal en in tal
van Friese tradities en het wordt sterk gevoeld

en beleefd. In de hedendaagse kunst is identiteit
een van de grote topics, die direct relevant
is voor Friesland. Het vraagstuk van de identiteit
wordt in het museum zowel heel concreet
geagendeerd, als in abstracte en onderzoekende
zin.
Het museum wil in 2012 het huidige verzamelbeleid
op hoofdlijnen dan ook voortzetten, juist
omdat hierin een fantastische basis is gelegd
voor het programma en relevante onderwerpen
voor het nieuwe Fries Museum.
Naast het kopen van bestaand werk wil het
museum vanaf het openingsjaar van het nieuwe
gebouw (2013) ook opdrachten geven aan
kunstenaars. Hiermee hoopt het Fries Museum
discussie en verbeelding los te maken op het
gebied van de thema’s die door het museum
worden geagendeerd. Tevens biedt dat de
mogelijkheid om naast een meer abstracte
reflectie op de onderwerpen heel direct verbanden
te leggen en een collectie aan te leggen
die geworteld is in Friesland. De opdrachten
aan kunstenaars kunnen de thema´s verder op
scherp stellen. In de volgende beleidsperiode is
dit nader uitgewerkt.
Op 2 juli 2012 wordt het museum op de huidige
locatie gesloten voor publiek, in verband met de
werkzaamheden voor de nieuwbouw.
Aankoop- en presentatiebeleid moderne en hedendaagse kunst 2012 | pagina 7

leeswijzer
In dit beleidstuk wordt het aankoopbeleid
van het Fries Museum behandeld zoals dat
tot heden gevolgd is (hoofdstuk 1), evenals
de uitgangspunten voor de aanvraag van
2012 (hoofdstuk 2). De twee verzamelthema’s
‘identiteit’ en ‘landschap’ geven richting aan de
manier waarop de aankopen in die periodes zijn
en worden ingevuld.
In hoofdstuk 3 komt aan bod hoe het Fries
Museum zich verhoudt tot het verzamelbeleid
van andere Nederlandse musea, gevolgd door
het bruikleenbeleid in hoofdstuk 4.
In hoofdstuk 5 wordt aandacht besteed aan het
presentatiebeleid, zowel aan de activiteiten in
de afgelopen periode als aan de programmering
in 2011.
In de kaders bij deze aanvraag zijn kunstwerken
opgenomen die het Fries Museum in de
jaren 2010 tot september 2011 heeft aangekocht.
Daarin wordt de betekenis en inhoud van het
werk beschreven.
De bijlagen geven overzichten van het verzamelbeleid,
de collectie en de hoofdtentoonstellingen
van het Fries Museum. Ook het
verzamelbeleid voor de deelverzamelingen
Friese kunst en moderne grafiek zijn als bijlage
toegevoegd, hoewel wij hiervoor geen financiele
bijdrage van de Mondriaan Stichting vragen.
De laatste bijlage bevat de lijst met aanwinsten
moderne en hedendaagse kunst over de periode
2010-2011.
fries museum | pagina 8

Aangekocht
Lara Almarcegui
Guide to ruined buildings in the Netherlands XIX – XXI
Century
2008
installatie bestaande uit ’26 ingelijste C-prints, elk 30
x 45 cm, een aantal exemplaren van de gids ‘Ruïnes in
Nederland XIX – XXI’ en een inklapbare tafel voor de
presentatie van deze boeken
ed. # 1 van 3
P 2009-036 A-Z
Lara Almarcegui (Zaragoza, 1972) is een internationaal
georiënteerde Spaanse kunstenaar , die sinds 1996 in
Nederland woont en werkt. Ze geldt inmiddels als Nederlandse
kunstenaar. Haar werk gaat – kort samengevat
– over vergankelijkheid, over ruïnes, over restplekken en
de rol die deze bijzondere plaatsen kunnen hebben als
plekken van verbeelding.
Het werk van Lara Almarcegui kan in twee hoofdactiviteiten
worden verdeeld. Een deel bestaat uit publieke
interventies of acties (meestal uitgevoerd in het kader
van een tentoonstelling) en een ander deel bestaat uit
het archiveren en opmeten van de dingen of situaties
die haar bezighouden. Het vastleggen en catalogiseren
van al dan niet urbane ruïnes of braakliggende terreinen
komt voort uit de (fysieke) acties die ze onderneemt. De
plekken die ze opzoekt zijn restplekken. Deze plekken
zijn (volgens algemene maatstaven) niet alleen onproductief,
maar ook tegengesteld aan het beeld van een
moderne stad waarin alles een gebruikswaarde heeft.
De installatie ‘Guide to ruined buildings in the Netherlands
XIX – XXI Century’(inclusief de gelijknamige gids)
gaat onmiskenbaar over het archiveren en kwantificeren
van het verschijnsel ruïne in Nederland. Lara Almarcegui
is haar tour d’ horizon overigens in Friesland begonnen.
De gids begint namelijk met prachtig gefotografeerde
en nauwkeurig beschreven ruïnes in Kollum, Dokkum,
Leeuwarden, Opende, Hitzum en twee ruïnes in Morra
(bij Dokkum).
Ruïnes zijn voor Lara Almarcegui niet alleen gebouwen
die op het punt staan in te storten, maar ook gebouwen
die op het punt staan natuur te worden. Ze vertegenwoordigen
dus zowel cultuur als natuur en kennen een
eeuwenoude traditie. Daardoor hebben ze een bijna
mythische waarde. Omdat ruïnes lege of verlaten plekken
zijn, zijn het bovendien plekken waar nog van alles
mogelijk is. Het zijn plaatsen waar mensen zich vrij
kunnen voelen. En omdat de natuur deze plaatsen weer
overgenomen heeft, betekent de ruïne ook de haast
utopische terugkeer naar de oorsprong, een paradijselijke
toestand. Het zijn bevrijdende plekken en derhalve
bijzonder waardevol.
Aankoop- en presentatiebeleid moderne en hedendaagse kunst 2012 | pagina 9

1
uitgangspunten van het
aankoopbeleid moderne
en hedendaagse kunst
tot en met 2011
Het Fries Museum is een vooraanstaand podium
voor moderne en hedendaagse kunst in
Noord-Nederland. Het museum heeft in het afgelopen
decennium een collectie hedendaagse
kunst opgebouwd van meer dan 10.000 kunstwerken
van Friese, Nederlandse en internationale
kunstenaars. Binnen de collectie moderne
en hedendaagse kunst van het Fries Museum
zijn drie deelcollecties te onderscheiden die
onderling verschillende raakvlakken hebben.
Naast een collectie Friese kunst en een collectie
Nederlandse kunst is er een grote verzameling
moderne grafiek. Met en rondom deze
collecties organiseert het museum jaarlijks
een aantal grote en kleine tentoonstellingen
moderne en hedendaagse kunst.
Het Fries Museum richt zich in zijn aankoopbeleid
moderne en hedendaagse kunst op het verzamelen
van werk dat zinvol is in de context van
het museum en zijn collecties. Naast moderne
en hedendaagse kunst verzamelt het Fries
Museum, archeologie, kunstnijverheid, textiel,
oude prent- en schilderkunst en WOII.
De collectie oude schilderkunst is de belangrijkste
schakel met het verzamelbeleid moderne
en hedendaagse kunst: zij bestaat uit circa 2.000
werken vanaf de zestiende tot begin twintigste
eeuw. Binnen die verzameling zijn opvallend
veel portretten. In de hedendaagse Nederlandse
kunst werd het portret eind jaren negentig
van de vorige eeuw weer actueel. Daarna is dit
thema door kunstenaars steeds verder uitgewerkt.
Voor het Fries Museum was dit gegeven
een geschikt uitgangspunt om een verzameling
hedendaagse Nederlandse kunst aan te leggen.
Ook een ander klassiek genre bleek in
die tijd door jonge Nederlandse kunstenaars te
zijn herontdekt en had eveneens wortels in de
fries museum | pagina 10
collecties van het museum, namelijk het ‘landschap’.
Dit thema is steeds een inspiratiebron
gebleven voor hedendaagse kunstenaars.
Het geldt als tweede uitgangspunt. Beide
thema’s vervullen een brugfunctie tussen de
collectie Friese oude en nieuwe kunst en de
hedendaagse landelijke kunst. De Nederlandse
hedendaagse kunst biedt bovendien een context
voor de collectie Friese moderne en
hedendaagse kunst.
Een belangrijk uitgangspunt voor het Fries
Museum is dat de collectie en de uitbreidingen
daarvan niet inwisselbaar mogen zijn voor collecties
die elders in Nederland worden samengesteld.
De keuze van het Fries Museum voor de twee
thema’s is niet alleen verankerd in de collectie
oude schilderkunst van het museum, maar geeft
ook richting en continuïteit aan die collectie.
Zo blijft ook in de toekomst de samenhang van
de collectie gewaarborgd. Regelmatig worden
de thema’s op hun actualiteit getoetst. In 2004
zijn de beide thema’s nog eens aangescherpt.
Het portret kreeg als extra connotatie ‘identiteit’.
In de hedendaagse kunst is het portret
zo nauw verweven met de verschillende opvattingen
van het begrip ‘identiteit’ dat ze niet
meer van elkaar te onderscheiden zijn. Het
thema ‘landschap’ werd uitgebreid naar ‘visies
op landschap, omgeving en ruimte’. Het is een
uitbreiding die aansluit bij de uiteenlopende
opvattingen van hedendaagse kunstenaars over
natuur en het landschap.

Aangekocht
Mark Kent
Rough Sleeping Patterns (dress)
2009
origineel in serie, ed. 12 + 3 AP
katoenen jurk
104 x 45 cm
PCK 04775
Mark Kent ( Ierland, 1972) woont en werkt in Eindhoven.
Na het afronden van zijn opleiding aan het Crawford
Art College in zijn geboorteplaats Cork verbleef hij in
2001 – 2002 in Amsterdam, waar hij de Rijksacademie van
Beeldende Kunsten bezocht. In 2008 had Mark Kent een
solotentoonstelling in Buro Leeuwarden.
Formeel gesproken ontwerpt Mark Kent abstracte patronen,
die voornamelijk ruimtelijk gepresenteerd worden
in de vorm van muurschilderingen of prints op behangpapier
en textiel. Toch hebben de abstracte patronen van
Mark Kent een natuurlijke basis. De ‘Rough Sleeping
Patterns’ zijn namelijk ontstaan tijdens een fietstocht
in Noorwegen, waar de kunstenaar niet alleen (kleuren-)
schetsen van het hem omringende landschap maakte,
maar ook bij iedere schets nauwkeurig de geografische
coördinaten van zijn tijdelijke verblijfplaats noteerde.
Door de wereld uit elkaar te laten vallen en (met behulp
van cijfers) op zijn eigen manier weer in elkaar te zetten,
ontstaat een eigenzinnige en abstracte vorm van
schilderkunst. Het gaat Mark Kent niet om de expressie
of de betekenis van de voorstelling, maar veeleer
om het ontregelende effect dat de patronen hebben op
de toeschouwer. Zo worden we door middel van een
(landschappelijk geïnspireerde ) jurk meegevoerd naar
een wereld met andere wetmatigheden en dimensies: de
wereld van Mark Kent.
Aangekocht voor de collectie Knecht-Drenth
Aankoop- en presentatiebeleid moderne en hedendaagse kunst 2012 | pagina 11

2
uitgangspunten voor
de aanvraag 2012
Continuïteit en samenhang in de verzameling
zijn de uitgangspunten voor het aankoopbeleid
binnen de twee thema’s identiteit en landschap.
Beide thema’s slaan een brug tussen de oude
en de nieuwe collecties van het Fries Museum.
Uitgaande van artistieke uitgangspunten zoals
de noodzakelijkheid van het werk voor de kunst
in het algemeen en voor het FM in het bijzonder,
wil het museum de ontwikkelingen volgen van
kunstenaars die reeds vertegenwoordigd zijn
in de collectie. Daarnaast wil het museum werk
kunnen kopen van kunstenaars die nog niet
vertegenwoordigd zijn in de collectie en die een
interessante visie geven op de verzamelthema’s
en uitwerking daarvan.
De thema’s identiteit en landschap zijn onverminderd
actueel in de hedendaagse kunst. Het
thema ‘identiteit’ komt in de artistieke praktijk
niet alleen voor als een indicatie van het persoonlijke,
maar de laatste jaren duikt het begrip
ook veelvuldig op in de aanduidingen ’culturele
identiteit’ en ‘culturele diversiteit’. Hier
gaat het niet meer uitsluitend om het individu
maar om groepen in de samenleving waaraan
bepaalde kenmerken worden toegeschreven.
Het biedt het museum een kans om een schakel
te zijn tussen samenleving en kunst. Het thema
kent een breed scala aan verschijningsvormen.
Mondiale ontwikkelingen hebben invloed op de
identiteit maar ook op het landschap, of ‘visies
op landschap, omgeving en ruimte’. De opvatting
van het begrip ‘landschap’ door het Fries
Museum is in het verzamelbeleid verschoven
naar ‘visies op landschap, omgeving en ruimte’.
De hedendaagse kunstenaar tast met behulp
van het thema landschap de grens tussen documentaire
en beeldende kunst af. Er zijn in de
hedendaagse kunst nog steeds beelden te zien
van aangetaste landschappen door menselijke
ingrepen. Maar de laatste tijd is er ook plaats
voor een lichtere visie op het bestaan. Er is
meer nadruk op emotie en verhalen. Die beel-
fries museum | pagina 12
den tonen bijvoorbeeld geïdealiseerde (droom)
landschappen van een overweldigende schoonheid
al dan niet met een kritische ondertoon.
Deze voortgaande ontwikkeling is voor het museum,
aanleiding om in het aankoopbeleid voor
2012 beide thema’s ‘identiteit’ en ‘landschap,
visies op landschap, omgeving en ruimte’ opnieuw
centraal te stellen.
2.1 identiteit en portret
In de afgelopen twee jaren was in het Fries
Museum regelmatig werk te zien dat aansloot
bij het thema ‘identiteit’, zoals de fototentoonstelling
‘De Zee roept’, de foto’s van Stephan
Vanfleteren en werken uit de eigen collectie in
‘Windows’. Vanwege de werkzaamheden rond de
nieuwbouw was er echter een beperktere ruimte
voor presentaties dan in de periode ervóór.
In de komende periode blijft het museum zich
concentreren op kunstwerken die specifiek het
thema identiteit aan de orde stellen. Dit houdt
in dat er verder wordt verzameld op de lijn die is
uitgezet. Het museum volgt de ontwikkelingen
in Nederland nauwlettend.
Op het gebied van de schilderkunst heeft Bas
de Wit onze aandacht vanwege zijn kijk op de
mens in relatie tot de consumptiemaatschappij.
Het werk van Helen Verhoeven wordt gevolgd
omdat zij in haar schilderijen met mensen in
bijzondere situaties de spanningen blootlegt.
Naast de hierboven genoemde kunstenaars
worden kunstenaars als Charlotte Schleiffert
en Rik Meijers nog steeds gevolgd.
Binnen het thema identiteit gaat het museum
ook samen met het Filmhuis Leeuwarden op
zoek naar mediakunst die zich specifiek met dit
thema bezighoudt.
De relatie van het museum met de culturele
identiteit van zijn directe omgeving vraagt om
extra aandacht voor werk dat in Friesland wordt
gemaakt of daar is ontstaan over dit onderwerp.
Naast werk van Friese kunstenaars zoals B.C.
Epker, Pedro Bakker en Wynolt Visser wil het
museum alert zijn op werk dat een relatie heeft
met het onderwerp.
Een portret kan een zo nauwkeurig mogelijke
weergave van de werkelijkheid zijn, maar in de
hedendaagse kunst gaat het daar niet om. Het

hedendaagse portret houdt ons een spiegel
voor die de werkelijkheid zo vertekent dat de
toeschouwer tot nadenken wordt gedwongen.
Het is bedoeld als reflectie op de maatschappij
en om ons nieuwe inzichten te verschaffen. Het
hedendaagse portret komt daarmee steeds verder
af te staan van het (neo-)romantische (zelf)
portret, een specifieke vorm van het portret, die
tijdens de golf van ‘jonge’ schilders in de jaren
’80 een laatste oprisping beleefde. In het romantische
portret gaat het om de schilderkunst
in directe relatie tot de verkenning van de eigen
(authentieke) persoonlijkheid. Het gaat om de
revelatie van het unieke en de subjectieve belevingswereld
van de autonome kunstenaar. Deze
variant van het portret is nu niet meer actueel.
Het hedendaagse portret is een exponent van
de chaotische en onzekere wereld van nu. Dit
wordt versterkt door de digitale revolutie, de
mondialisering, globalisering, migratie en
andere actuele maatschappelijke vraagstukken.
Het meest veilige is het eigen lichaam, het idee
van identiteit en de directe leefomgeving. Het
idee van de identiteit wordt niet als iets absoluuts
opgevat (zoals in de romantiek), maar als
iets betrekkelijks. De identiteit van een ding of
een persoon is een tijdelijk en relatief gegeven.
De identiteit van iets of iemand is afhankelijk
geworden van het gekoesterde mensbeeld. Als
het mensbeeld verandert, verandert het besef
van identiteit. De kunstenaar heeft zich in de
afgelopen decennia steeds meer naar de zichtbare
werkelijkheid gekeerd. Het kan geen toeval
zijn dat de foto in de recente geschiedenis een
enorme vlucht heeft genomen. De foto zegt
niet alleen op directe wijze iets over het hier en
nu, ze creëert ook de nodige distantie tot het
onderwerp. In het afgelopen decennium zijn
steeds meer kunstenaars geïnteresseerd geraakt
in het vraagstuk van de ‘identiteit’. Deze
is in alle denkbare vormen en hoedanigheden
onderzocht. Of het nu om de eigen existentie
ging in relatie tot de ‘ander’, of het onderzoek
van de sociale ruimte, of de diverse relaties
tussen het private tegenover het publieke, of
om de verschillende aspecten van de eigen
culturele achtergrond, herkomst, ras, religie,
nationaliteit. Telkens weer is het kernwoord
‘identiteit’. Het hedendaagse portret is zo nauw
verweven geraakt met de diverse noties van het
begrip identiteit, dat beide niet meer te scheiden
of te onderscheiden zijn. Kunstenaars becommentariëren
de maakbaarheid van de mens
op zowel psychisch als fysiek niveau. In de
meest recente portretten is aandacht voor het
cultureel geworteld zijn. Westerse kunst gaat
samen met geschiedenis of met elementen uit
niet-westerse culturen. Kunst en folklore komen
samen in nieuwe portretten. Ook in dit werk
zien we de reflectie op de eigen tijd waarin de
zoektocht naar de eigen wortels in de context
van de ‘global world’ onmiddellijk in relatie
staat tot het besef van identiteit.
2.2 Visies op landschap, omgeving en ruimte
Kunstenaars laten ons de stand van zaken in de
samenleving zien. Soms met behulp van schijnbaar
prachtige beelden van bossen en velden,
soms door haarscherpe foto’s van het vuil in de
nachtelijke stad. Ze registreren, vertragen of
vervreemden. Hun beelden tonen de effecten
die de natuur op de mens heeft en andersom.
Maar ze proberen vooral te laten zien wat de
natuur, het landschap en de omgeving betekenen
voor de eigentijdse mens.
Tegenwoordig bestaat er in Nederland tussen
het klassieke, geschilderde landschap en de
verbeelding van dit thema in de meest extreme
installaties een breed scala aan meng- of tussenvormen.
Het landschap duikt op in tekenkunst,
fotografie, film- en video-installaties, en
in driedimensionale kunstwerken van miniformaat
tot extreem grote omvang. Hoe het landschap
zich in de kunstwerken aan ons voordoet,
varieert evenzeer. Niet alleen in de keuze van
het materiaal en de media is alles mogelijk, ook
het gepresenteerde beeld loopt uiteen van een
rustig landschap met een blauwe lucht erboven
tot installaties over natuurfenomenen zoals
het klimaat. In het meest klassieke medium, de
schilderkunst, is het landschap voor kunstenaars
aanleiding om te experimenteren met
schilderkunstige middelen, terwijl het anderen
juist gaat om de voorstelling. Kunstenaars die
het museum rond dit thema heeft gebracht zijn
bijvoorbeeld Stephan Vanfleteren en Gerco de
Ruijter, die een tentoonstelling had in 2010 met
vliegerfoto’s van Friese landschappen.
Aankoop- en presentatiebeleid moderne en hedendaagse kunst 2012 | pagina 13

Hedendaagse kunstenaars hebben volop aanknopingspunten
om nieuw werk te maken binnen
het thema ‘landschap’, waar kunstenaars al
eeuwenlang door geïnspireerd raken. Het aantal
variaties op het thema ‘landschap’ is groot.
Soms dient het thema als formeel kader of als
motief voor een schilderkunstig avontuur, maar
steeds vaker gaat het om de vormgeving van de
wereld, waarin de kunstenaar zelf verkeert. Het
hedendaagse landschap heeft veel gemeen met
het moderne portret. Ook hier zijn begrippen als
nabijheid, de eigen omgeving en de rol van de
kunstenaar belangrijk.
Het hedendaagse landschap en de natuur, evenals
de (woon)omgeving, hebben een andere
betekenis gekregen als gevolg van de snelle
maatschappelijke ontwikkelingen. Er is het
besef van het verlies van ruimte. De natuur is
overgeleverd aan de eisen en behoeftes van de
mens en wordt steeds meer teruggedrongen.
Migratie verandert de samenstelling van de
bevolking,
de normen en waarden en de omgang met de
natuur. Het individu heeft steeds meer behoefte
aan ruimte. Maar de ruimte moet met veel meer
mensen worden gedeeld en er wordt steeds
meer gebouwd. Toch past de mens zich telkens
weer aan de nieuwe situatie aan. Desnoods
reist hij de halve wereld rond om een nieuwe
relatie met zijn omgeving aan te kunnen gaan.
Het resulteert in uiteenlopend werk waarin de
ene kunstenaar constateert dat de omgeving
‘daar’ steeds meer gaat lijken op de omgeving
‘hier’ en de andere kunstenaar juist de specifieke
of exotische kenmerken gebruikt in zijn of
haar werk.
Nauw verwant aan het thema landschap is het
thema natuur. Natuur wordt een steeds belangrijker
onderwerp, van ecologische projecten tot
de vraag wat wij eten. Wij volgen deze ontwikkeling
vanuit het perspectief visies op ‘landschap,
omgeving en ruimte’.
2.3. relaties met de kunstcontext
Het Fries Museum volgt voor zowel het thema
‘identiteit’ als ‘landschap’ de stand van zaken
op het gebied van de hedendaagse kunst.
Daartoe worden eindexamenexposities bezocht
fries museum | pagina 14
van academies en hogescholen op het gebied
van kunst in Nederland en worden contacten
onderhouden met tweede faseopleidingen.
Ook worden regelmatig bezoeken gebracht aan
instellingen als de Rijksacademie in Amsterdam,
de Ateliers en het Sandberg Instituut. De
relaties met vooraanstaande
galeries in Nederland en daarbuiten worden
intensief onderhouden. In het onderwijs vervullen
de conservatoren moderne en hedendaagse
kunst en grafiek van het Fries Museum regelmatig
een actieve rol als docent of deskundige
bij beoordelingsrondes. Ontwikkelingen op het
gebied van internationale hedendaagse kunst
worden gevolgd door het bezoeken van internationale
tentoonstellingen en dankzij contacten
met verzamelaars, internationale curatoren en
collega’s uit de museumwereld.
2.4 relatie Friese hedendaagse kunst
en (inter)nationale ontwikkelingen
Sinds 1994 stelt het Fries Museum stelt zich
de opdracht om een representatieve collectie
Friese moderne en hedendaagse kunst samen
te stellen. Deze collectie bestaat uit werk in diverse
media, kent uiteenlopende stijlen en heeft
verschillende thema’s als uitgangspunt.
In de Friese kunst werden de thema’s landschap
en portret vaak aangegrepen om voort te borduren
op bestaande uitingen. Nog steeds zijn
er veel kunstenaars in Friesland die wars van
eigentijdse thema’s en ontwikkelingen hun werk
maken. In de afgelopen jaren zijn in Friesland
ontwikkelingen te bespeuren die aansluiten bij
de landelijke actualiteit waarbij sommige kunstenaars
een geheel eigen beeldtaal creëren.
Die aansluiting is met name zichtbaar bij de
beide thema’s ‘identiteit’ en ‘visies op landschap,
omgeving en ruimte’. Zo combineert
B.C. Epker elementen uit de Friese cultuur
in psychologische landschappen, gebruikt Alex
Kooistra in zijn performances de voorhanden
weidsheid van Friesland als metafoor voor de
menselijke natuur en is voor Patrick Gofre
zijn eigen status van immigrant in Friesland
aanleiding voor werk rond het thema culturele
diversiteit. Opvallend bij deze kunstenaars is
dat zij in staat zijn Friese cultuurelementen

te combineren met meer algemene beelden en
ideeën. Bij Wynolt Visser verandert het zelfportret
in een masker dat hij gebruikt als een schild
tussen de buitenwereld zoals die zich voordoet
en de complexe emoties die ten grondslag liggen
aan gebeurtenissen in die wereld.
De relatie tussen de moderne/hedendaagse
Friese en de moderne/hedendaagse Nederlandse
kunst in de collectie kan ook nu volop
gevonden worden op het vlak van landschap en
portret in een brede opvatting van ‘identiteit’ en
‘visies op landschap, omgeving en ruimte’.
In het algemeen is een representatief beeld van
de Friese kunst van belang in het kader van de
totale collectie Friese kunst van het Fries Museum.
Het Fries Museum kan ontwikkelingen in
de kunst in Friesland laten zien vanaf 1600 tot nu.
2.5 publiek
Het ontwikkelen van een adequaat publieksbeleid
is al jaren een speerpunt van het museum.
Er is onderzoek verricht naar publieksgroepen,
naar ons imago en naar de manier waarop die
samen kunnen komen. Bij de afzonderlijke tentoonstellingsprojecten
en andere activiteiten
wordt een op het project toegespitst communicatieplan
gemaakt. Voor de jaren tot de verhuizing
hebben publieksgroepen als het primair
onderwijs, Friezen en toeristen onze bijzondere
aandacht. Voor de hedendaagse kunst ligt de
doelgroep minder nauwkeurig vast. Hier wordt
ook geprogrammeerd voor jongeren en in kunst
geïnteresseerden.
Aan het eind van 2007 is de volledige collectie
van het Fries Museum geregistreerd, waaronder
de verzameling moderne en hedendaagse
kunst. In dit systeem is ook de motivatie van de
aankopen opgenomen. Het Fries Museum heeft
een informatieplan geschreven waarin wordt
ingezet op een zo groot mogelijke ontsluiting
van de collectie voor het publiek.
Aankoop- en presentatiebeleid moderne en hedendaagse kunst 2012 | pagina 15

Aangekocht
Jan Brokof
Zonder titel
2009
houtdruk op papier
origineel in serie
78 x 53 cm
PCK 04779
Het werk van de Duitse kunstenaar Jan Brokof (Schwedt
a/d Oder, 1977) gaat over zijn identiteit als voormalige
DDR burger, over menselijke interactie en sociale
verhoudingen. Enkele jaren geleden maakte hij naam
met een 1 op 1 reconstructie van zijn jongenskamer
uitgevoerd in houtsnede. In dit virtuele vertrek (compleet
met sanseveria’s en posters van Billy Idol) refereerde hij
niet alleen aan zijn jeugd, maar ook aan het alledaagse
bestaan in de DDR; een land, dat ruim 20 jaar geleden
letterlijk en figuurlijk opgeheven werd, maar dat in de
harten van de gewone Oostduitser nog steeds bestaat.
Het gestileerde gele mannetje met daarop de tekst
fries museum | pagina 16
NETTO verwijst in meerdere opzichten naar de DDR. Dit
land was niet alleen de (heimelijke) erfgenaam van het
Bauhaus in Weimar en Dessau. Het mannetje is uitgevoerd
in een nogal gedateerd ogende constructivistische
beeldtaal. Het is/was ook de vestigingsplaats van het ‘
Ampelmännchen’ (het fameuze voetgangerslicht met
een ‘lopend’ mannetje erop) en de even fameuze NETTO
supermarktketen. De tekst NETTO, de kleurstelling en
de dynamische houding van het mannetje lijken direct
ontleend aan het logo van deze winkelketen en haar
slogan ‘Discounter mit Biss’.
Aangekocht voor de collectie Knecht-Drenth

3
positionering ten
opzichte van andere
nederlandse musea
De thema´s ‘identiteit’ en ‘landschap’ zijn actueel.
Het Fries Museum onderscheidt zich met
haar collectie van zowel de musea in Noord-
Nederland als van die in de rest van Nederland.
Het Museum heeft er sinds 1994 bewust voor
gekozen zijn collectie moderne en hedendaagse
kunst nauw te laten aansluiten op zijn verzameling.
In de collectie oude en nieuwe kunst van
het museum waren de thema’s ‘landschap’ en
‘portret’ volop vertegenwoordigd. Bovendien
bleek dat beide thema’s in die tijd veelvuldig
als inspiratiebron werden gebruikt door Nederlandse
kunstenaars bij het maken van nieuw
werk. Het museum heeft toen besloten op beide
thema´s door te verzamelen. Daarmee was de
collectie moderne en hedendaagse kunst ingebed
in het museum en voegde de uitbreiding
zich naadloos in het sterke eigen profiel van de
bestaande collectie.
3.1 noord-nederland
De twee aangrenzende grote musea in Noord-
Nederland, het Groninger Museum en het
Drents Museum, voeren een geheel ander
aankoop- en tentoonstellingsbeleid op het
gebied van de hedendaagse en moderne kunst
dan het Fries Museum. Het Drents Museum
concentreert zich op moderne realisten uit
Noord-Nederland en het Groninger Museum
wil publieksgerichte kunst laten zien op de
grens met design en mode én kunst die extreme
posities inneemt. Voor hedendaagse Nederlandse
beeldende kunst is in beide musea - en
op andere plekken in Noord-Nederland - niet
structureel aandacht. Museum ‘Belvédère’,
dat in 2004 zijn deuren in Oranjewoud opende,
is een museum voor moderne en eigentijdse
Friese kunst. De Friese moderne kunst wordt in
de context van Nederlandse en Vlaamse kunst
geplaatst. Het accent ligt op schilderkunst die
relaties aangaat met de omliggende landschap-
pelijke sfeer. De andere musea in Friesland en
Noord-Nederland verzamelen en presenteren
regiogericht. Het Fries Museum manifesteert
zich nadrukkelijk als een podium voor hedendaagse
Nederlandse kunst.
3.2. landelijk
Bij verwervingen gaat het Fries Museum uit van
het aankoopbeleid zoals in dit aankoop- en
presentatieplan is beschreven. Voordat een
werk wordt aangekocht, is er geïnformeerd bij de
kunstenaar of de galerie naar andere musea die
werk van de betreffende kunstenaar verzamelen.
Als dat het geval is, dan volgt er overleg wie de
aankoop gaat doen. Afwegingen bij de aankoop
van een werk zijn bijvoorbeeld de inhoudelijke
relatie met delen van de collectie en de inzetbaarheid
in presentaties.
In Nederland is er echter geen enkel museum
dat zo specifiek het portret - zowel in de oude
als de moderne kunst - als verzamelonderwerp
heeft. Het verzamelen van het portret als mensbeeld
heeft later navolging gevonden in het
Frans Hals Museum in Haarlem.
In het Fries Museum is de keuze voor dit thema
echter onlosmakelijk verbonden met de collecties
oude en Friese kunst en het presentatiebeleid
van het museum. Bovendien ligt in
het Fries Museum het zwaartepunt binnen het
thema portret op het begrip ‘identiteit’, een
aan verandering onderhevige opvatting van het
mensbeeld.
De Lakenhal in Leiden kreeg in het verleden
op grond van zijn collectie oud-Hollandse
landschapsschilderijen een verzameling landschapsschilderijen
van de Rijksdienst Beeldende
Kunst. Hoewel oude landschapschilderkunst
ook voor het Fries Museum het uitgangspunt is,
verschilde tot 2007 de opvatting van het thema
met dat van de Lakenhal.
Wij verzamelen vanuit het nu, waardoor ook
opvattingen van het landschap in andere media
dan schilderkunst worden aangekocht. Sinds
2007 heeft Leiden niet specifiek verzameld op
dit thema.
Er is in de verzameling van het Fries Museum
een beperkt aantal kunstenaars, die ook wor-
Aankoop- en presentatiebeleid moderne en hedendaagse kunst 2012 | pagina 17

den gevolgd door het Museum voor Moderne
Kunst in Arnhem. Het museum in Arnhem richt
zich onder meer op ‘vormen van realisme’ en
Arnhemse productie. Daarnaast verzamelt dit
museum kunst van vrouwen. Er is nauw contact
met het MMKA over eventuele aankopen. Het
Fries Museum heeft het werk ‘The Height of
Vanity’ van L.A. Raeven aangekocht waarvoor
het MMKA ook interesse bleek te hebben. Het
MMKA heeft het werk in 2010 voor een presentatie
in tijdelijk bruikleen gekregen.
Het Domein in Sittard interesseert zich de laatste
jaren voor cross-overs tussen high en
low art. Er is regelmatig kunst te zien die raakt
aan de jongerencultuur. Enkele jaren geleden
heeft men er gekozen voor het verzamelen van
kunst die gaat over bepaalde houdingen in
de kunst. Het Domein noemt een aantal voorbeelden
zoals: kunst die haar eigen condities
onderzoekt, een bepaalde materialiteit heeft of
reflecteert op de verhouding tussen esthetiek
en ethiek.
Een van de attitudes die het Domein noemt is
kunst die zich verhoudt tot vraagstukken van
identiteit en existentie. Dit kan overlappend
zijn met werk dat het Fries Museum verzamelt.
Maar bij het Domein wordt het thema gezien
vanuit de invalshoek van de ‘attitude’ ten
opzichte van de kunst. Het Fries Museum
verzamelt breder op dit thema dan het Domein.
De Paviljoens in Almere onderzoeken de ‘Nederlandse
identiteit’ in de Nederlandse kunst.
Aan de hand van vragen als ‘In hoeverre zijn
sociaal-maatschappelijke en geografische
thema’s zoals immigratie, de stichting van
new towns of het veranderende landschap in
de Nederlandse kunstgeschiedenis terug te
vinden?’ en ‘In hoeverre beïnvloedt het Nederlandse
medialandschap het collectief geheugen
en (hoe) zien we dit terug in de kunst?’ wordt
de Nederlandse kunst van de laatste decennia
onderzocht.
Het zijn vragen die deels aansluiten bij de vragen
die het Fries Museum stelt bij het uitbreiden
van de collectie. Een gefragmenteerd werk
van een Nederlands landschap van Jan Koster
uit de collectie van het Fries Museum zegt iets
fries museum | pagina 18
over de ervaring van het eigentijdse landschap.
En het versneden gezicht van een fotomodel in
een werk van Amie Dicke uit onze verzameling
geeft commentaar op de invloed van de media
op ons uiterlijk.

Aangekocht
Ksenia Galiaeva
My mothers birthday
2005 analoge kleurenfoto/handafdruk
ed. # 3 van 3
96 x 123,5 cm
P 2011
De kleurenfoto ‘My Mothers Birthday’ van Ksenia Galiaeva
is in eerste instantie een foto van thuis. Het is in de
waarste zin van het woord een intiem familieportret, dat
‘geschoten’ is in de ‘Dacha’(of zomerhuis) van de ouders
van de kunstenaar. De foto staat niet op zichzelf, maar
maakt deel uit van een nog steeds voortdurend project,
dat eveneens de naam ‘Dacha’ draagt.
De ‘Dacha’ foto’s gaan niet alleen over thuis, maar ook
over het begrip identiteit. Ksenia Galiaeva (Pskov, 1976)
verhuisde op 19 jarige leeftijd van Rusland naar Nederland.
Ze studeerde hier aan de kunstacademie en woont
en werkt momenteel in Amsterdam. Ze is niet alleen
gebleven, maar ook Nederlandse geworden. Toch gaat ze
ieder jaar weer een tijd naar geboorteplaats, haar thuis.
De ‘Dacha’ foto’s zijn onmiskenbaar documentair van
karakter. Door de intens gekleurde (analoge) foto’s
wordt een heldere zintuiglijke ervaring van het afgebeelde
opgeroepen. We ruiken als het ware de geur van een
Russisch zomerhuis, de volheid ervan en zijn nestwarmte.
We ruiken ook de geur van het Russische platteland,
de leegte ervan en de weidsheid.
De ‘Dacha’ foto’s van Ksenia Galiaeva geven ons niet
alleen een samenvatting van haar eigen leven, haar
familie en het land dat ze moest verlaten om kunstenaar
te worden. Ze voeren ons ook terug in de tijd. De foto’s
gaan over intimiteit en over het verglijden van tijd en
herinnering. Galiaeva legt bij voorkeur de kleine dingen
van het leven vast, het gewone, het niet-spectaculaire.
Zelf zegt ze dat ze ‘feel good pictures’ maakt die boven
alles een bezwering van haar eigen angsten (als de
kortstondigheid van het leven) zijn. Daarnaast gaat het
haar om het vertellen van persoonlijke mythen. Haar autobiografische
foto’s inventariseren het werkelijke leven,
iets dat nooit compleet of definitief is.
Aankoop- en presentatiebeleid moderne en hedendaagse kunst 2012 | pagina 19

4
Bruikleenbeleid
Het tentoonstellingsprogramma van het Fries
Museum op het gebied van de moderne en
hedendaagse kunst wordt niet alleen samengesteld
met werk uit de eigen collectie, er wordt
ook gebruik gemaakt van collecties van musea
en instellingen in binnen- en buitenland, verzamelaars
en kunstenaars. In 2010-2011 is dat in
mindere mate gebeurd in verband met de beperkte
ruimte in de aanloop naar de nieuwbouw.
Ter aanvulling op de bestaande collectie heeft
het Fries Museum relevant werk in langdurig
bruikleen, zoals een aantal schilderijen van
Gerrit Benner uit de collectie van het Stedelijk
Museum, Amsterdam en werk van Jan Mankes
van het Haags Gemeentemuseum.
Het Fries Museum geeft ruimhartig werk in
bruikleen. In de afgelopen periode leende het
museum werk uit aan museale en aanverwante
instellingen in Friesland, Nederland en het
buitenland.
Museum Belvédère in Oranjewoud leent regelmatig
schilderijen uit onze collectie Friese
kunst, zoals Gerrit Benner en Willem van Althuis.
Het Fries Museum heeft een nauwe relatie
met dit museum.
Werken van onder anderen Lara Almarcegui
en L.A. Raven zijn in de periode 2010/2011 in
bruikleen gegeven.
fries museum | pagina 20

Aankoop
Saskia Janssen
East/West, Paradise in Reverse
2005
installatie bestaande uit 3 foto’s op archiefpapier 270
x 360 cm, 2 houten billboards, 1 video op DVD en een
tafeltje met daarop grammofoonplatenspeler
P 2010 – 074/077
Saskia Janssen (’s-Hertogenbosch, 1968) werkt op de
grens van documentaire en performance. De projecten
die ze uitvoert, zijn vaak samenwerkingsprojecten op locatie
met groepen niet-kunstenaars. Het gaat haar zowel
om interactie als om het maken het een (groeps-)portret
van een bepaalde bevolkingsgroep. Zo werkte ze de
laatste jaren onder andere samen met bouwvakkers uit
de Oekraïne en nachtclubzangeressen in de Chinese
stad Lijiang. Haar project met Oekraïense bouwvakkers
werd in 2004 in Buro Leeuwarden getoond onder de titel
‘Smog, Smoke & Fortune’ en haar project in Lijiang werd
in 2007 onder de titel ‘East/West, Paradise in Reverse’
gedeeltelijk getoond in het Kabinet Knecht-Drenth,
beide in het Fries Museum.
De Chinese stad Lijiang werd voor het eerst ontdekt
door de botanicus en schrijver Joseph F. Rock. Hij
kwam er in 1922 en bestudeerde er gedurende 27 jaar de
animistische cultuur van haar oorspronkelijke bevolking:
de Naxi. Aan het eind van de jaren tachtig werd Lijiang
opnieuw ontdekt, maar nu door de Hanchinezen, die
de stad tot een toeristisch centrum bombardeerden.
In korte tijd veranderende Lijiang in een soort toeris-
tenparadijs waar Hanchinezen zich als Naxi gingen
verkleden en de Naxi bevolking zich als Hanchinezen
gingen gedragen.
Het project ‘East/West, Paradise in Reverse’ van Saskia
Janssen gaat over deze ingrijpende culturele veranderingen
in Lijiang. Ook zij bezocht deze stad op de grens
tussen China en Tibet, op 3600 meter hoogte, in een streek
die van oorsprong Shangri Là heet, Tibetaans voor paradijs.
Als een moderne J.F. Rock verkende ze de stad en zocht
contact met de mensen die ze bij toeval tegenkwam. Ze
legde er op haar eigen even onderzoekende als poëtische
manier vast hoe de situatie in Lijiang nu is. Ze legde er
onder anderen twee meisjes vast , die op een pleintje hun
traditionele Naxi liederen en eigen liedjes zingen, liefdevol,
krachtig en er ten diepste van overtuigd dat hun oude Naxi
cultuur nog niet verloren is. Het zijn de zelfde liederen, die
ze ’s avonds in de karaoke bars en nachtclubs van de Oude
Stad voor de toeristen mogen of moeten zingen.
Dit werk sluit aan bij andere werken in de collectie over
visies over identiteit en portret. Er zijn in Nederland
geen andere musea die werk van Saskia Janssen in de
collectie hebben.
Aankoop- en presentatiebeleid moderne en hedendaagse kunst 2012 | pagina 21

5
presentatiebeleid
De periode die dit aankoop- en presentatieplan
beslaat, is een overgangsperiode voor het Fries
Museum. Het legaat van architect Abe Bonnema
voor de realisatie van een nieuw museumgebouw
biedt grote kansen voor het nieuw
Fries Museum. Een van die kansen is een
heroriëntatie op het museum als instelling. Het
museum heeft die mogelijkheid met enthousiasme
aangegrepen. Een van de wezenlijke
veranderingen in het presentatiebeleid ten
opzichte van het oude beleid is dat het publiek
meer en op verschillende manieren bij de activiteiten
en programma’s van het museum wordt
betrokken. Omdat het museum midden in de
samenleving wil staan, vindt er meer interactie
met de doelgroepen plaats. Naast een actief
presentatiebeleid is een grote rol weggelegd
voor sociale media.
Het museum gaat meer producties in samenwerking
met andere instellingen maken om zijn
draagvlak te verbreden. Naast kunst en cultuur
wordt geschiedenis een belangrijk ingredient
binnen het museale programma. Al deze
ontwikkelingen moeten er in 2016 toe leiden dat
het Fries Museum de belangrijkste culturele
trekpleister van Friesland is.
Tot september 2011 is het programma volgens
het ‘oude’ presentatiebeleid uitgevoerd. Binnen
een actief presentatiebeleid worden tentoonstellingen
georganiseerd vanuit de kracht van
de eigen collectie. Soms wordt de eigen collectie
in een breder kader geplaatst, waarbij gebruik
gemaakt wordt van collecties van andere
musea of particulieren. In het museum is altijd
een mix te zien van Friese en niet-Friese onderwerpen
op het gebied van oude kunst, (cultuur)
geschiedenis en moderne en hedendaagse
kunst. De tentoonstellingen worden gemaakt
voor verschillende doelgroepen voor Friezen en
niet-Friezen.
Andere tentoonstellingen zijn meer landelijk
en internationaal gericht. Een belangrijke
publieksgroep vormt het onderwijs. Er zijn
gedurende het hele schooljaar presentaties en
fries museum | pagina 22
programma’s voor het basisonderwijs op het
gebied van kunst, cultuur en geschiedenis.
Om de programmering voor de jaren vanaf 2013
goed te kunnen voorbereiden is een deel
van het museum sinds september 2009 gesloten.
De programmering concentreert zich
in de Kanselarij, een van de twee gebouwen
van het Fries Museum. Tot aan de sluiting van
het museum op de oude locatie is regelmatig
hedendaagse kunst te zien in de wisselruimte
van de Kanselarij. Het museum biedt een keer
in de twee jaar onderdak aan de internationale
fotomanifestatie ‘Noorderlicht’.
Een keer per jaar is er zo mogelijk een selectie
te zien uit het aanbod van de manifestatie van
Media Art Friesland en op gezette tijden werkt
het museum samen met het Filmhuis Leeuwarden
dat in het nieuwe Fries Museum onderdak
krijgt. Dit zijn activiteiten en initiatieven die
passen bij de doelstellingen van het museum.
5.1. het presentatiebeleid moderne
en hedendaagse kunst tot en met 2011
De twee thema’s ‘landschap’ en ‘identiteit’, waren
het vertrekpunt voor de tentoonstellingen.
De verbinding tussen presentatie- en aankoopbeleid,
geformuleerd in de vorige aanvraag, is
intact gebleven. Hieronder volgen de verschillende
presentatievormen.
Solopresentaties van Nederlandse
kunstenaars
Binnen de twee thema’s ‘landschap’ en ‘identiteit’
presenteert het museum regelmatig
tentoonstellingen met werk van Nederlandse
kunstenaars die niet meer gerekend kunnen
worden tot de jongste generatie. De keuze voor
deze kunstenaars wordt bepaald door het belang
van hun werk voor jongere kunstenaars, de
ontwikkeling van het werk, of door een bijzonder
concept. Zij maken werk met een duidelijk
eigen stempel.
Zo was er van 14 februari tot en met 16 mei 2010
een overzicht te zien van het werk van Zoltin
Peeter in de tentoonstelling ‘Neo-Romantic
Works’. Deze kunstenaar won de Gerrit Benner
Prijs voor Beeldende Kunst 2009. Het werk van
Zoltin Peeter wortelt in een romantische na-

tuurbeleving, met een sterke hang naar onherbergzame
oorden en onbereikbare verten. Zijn
werk ontstaat naar aanleiding van reizen naar
Noorwegen en IJsland. De illusie van het ongerepte
en onbetredene legt hij vast in ter plekke
gemaakte, snelle schetsen. Daarin komt een
proces van reduceren op gang dat later in zijn
atelier uitmondt in tekeningen en sculpturen.
Themapresentaties
Bij aankopen speelt de eigentijdse opvatting
van de thema’s landschap en identiteit door
de kunstenaar een belangrijke rol, evenals de
manier waarop dat in het werk tot uitdrukking
komt. In de themapresentaties komen deze
opvattingen terug. Daarnaast zijn er andere
invalshoeken mogelijk. De thematiek van een
tentoonstelling kan bijvoorbeeld gebaseerd zijn
op kunsthistorische informatie. Een thematentoonstelling
legt het accent op één aspect van
het werk van een kunstenaar. Soms werkt een
kunstenaar aan een oeuvre dat te lezen is
als een autobiografie, waardoor de identiteit
van de mens achter de kunstenaar in het beeld
doorschijnt. Omgekeerd kan een kunstenaar het
thema identiteit bewust als onderwerp voor
zijn werk kiezen om er meer algemene ideeën
mee te verbeelden of in andere media te uiten.
Sommige kunstenaars kiezen voor een psychologische
benadering van het thema, of een sociaal-maatschappelijke
invalshoek. Landschap
en identiteit zijn dan wel het leidmotief, maar
onderliggende betekenissen spelen ook een rol.
Van 11 november 2010 tot en met 30 januari 2011
vond de tentoonstelling ‘Magie = Magic’ plaats,
in samenwerking met het Noordelijk Film Festival.
Magie = Magic gaat over de klassieke en
hedendaagse surreële blik op de wereld. In de
tentoonstelling staat de ongebroken aantrekkingskracht
en betekenis van het surrealisme
voor hedendaagse kunstenaars centraal, zoals
Aurélien Froment (FR), Keren Cytter (IL) en
Matt Mullican (USA), Salvador Dalí (SP) en
Erik van Lieshout.
De tentoonstelling ‘De zee roept’, met foto’s
van Tryntsje Nauta en muziek van Meindert
Talma, was te zien van 31 mei tot en met 4 september
2011. ‘De Zee Roept’ is een visueel onderzoek
naar studenten die volwassen worden
in de sterk uniforme omgeving van de Hogere
Zeevaartschool ‘Maritiem Instituut Willem
Barentsz’ op Terschelling. Naast portretten van
jonge zeelieden is er een serie zeegezichten te
zien. Singer-songwriter Meindert Talma maakte
er een hedendaagse muzikale interpretatie van.
Collectiepresentaties
Het museum maakt regelmatig grote eigen
collectiepresentaties moderne en hedendaagse
kunst. In deze tentoonstellingen worden onder
meer kunstwerken opgenomen die aangekocht
zijn uit exposities die eerder in het museum
plaatsvonden. Op die manier is het presentatieprogramma
nauw verbonden met het aankoopbeleid.
Naast de grote collectiepresentaties is
er vaak een extra presentatie uit de eigen collectie,
waarin naast moderne of hedendaagse
kunst ook werk uit andere collecties van het
museum is opgenomen. Met de presentaties uit
de eigen collectie richt het museum zich op
diverse soorten publiek. Soms gaat een presentatie
over een onderwerp dat voor een breed
algemeen publiek interessant kan zijn, soms is
het voor een specifiek publiek gemaakt.
Met de tentoonstelling ‘Windows’, die loopt tot
sluiting van het museum op de huidige locatie,
presenteert het Fries Museum een educatieve
tentoonstelling. De Windows zijn vensters via
welke we visies op de wereld om ons heen krijgen
aangereikt. De expositie is samengesteld
met werk uit eigen collectie van onder meer
Harmen Abma, Willem Althuis, Gerrit Benner,
Saskia Janssen, Frank van der Salm, Jan Wiegers
en Robert Zandvliet.
Festivals en andere initiatieven
Het Fries Museum biedt met regelmaat onderdak
aan het internationale Media Art Festival
in Friesland. Pieter Verhoeff heeft een documentaire
gemaakt over Janny Regnerus die op
het Media Art Festival 2010 gedraaid is. Het
Fries Museum maakte een tentoonstelling met
het werk van Regnerus, die tijdens het festival
in het museum te zien was. Omrôp Fryslân
vertoonde de documentaire in zijn zendtijd op
Nederland 2.
Het Fries Museum biedt één keer in de twee
jaar onderdak aan de internationale fotoma-
Aankoop- en presentatiebeleid moderne en hedendaagse kunst 2012 | pagina 23

Aankoop
Klaas Kloosterboer
11104
2011
origineel in serie
serie van 3 verschillende kranten, dubbelgelaagd met gat
in voorste pagina en beschilderd met lakverf
serienummers 11104 06, 1110413 en 1110416
elk deel 57 x 41 cm
PCK
Klaas Kloosterboer (Noord/Zuid Schermer, 1959)geldt
sinds zijn deelname aan de spraakmakende tentoonstelling
‘Dumb Painting’(Centraal Museum Utrecht, 1992)
als één van de meest radicale schilders van Nederland.
Hij is vooral bekend geworden door schilderijen met
abstracte vormen, die zeer fysiek geschilderd zijn. De
laatste jaren heeft hij deze fundamentele, ‘voorstellingloze’
manier van werken uitgebreid met theatrale en
meer verhalende vormen van kunst. Het gaat hem onder
andere om de bewegingsruimte tussen hoge en lage
kunst, om bezieling en zielloosheid.
De drie aangekochte originelen in serie zijn bewerkte
readymades. Het belangrijkst zijn dan ook de verrichte
handelingen van schilderen, het knippen van de ronde
gaten en het op elkaar plakken van twee vellen krantenpapier.
Door het schilderen en het knippen zijn sommige
delen van de drager (een krant) onzichtbaar of juist heel
erg zichtbaar geworden. De abstracte kunst – die over
het algemeen ver boven het gewone leven wil uitstijgen –
wordt hier op even eenvoudige als effectieve manier
fries museum | pagina 24
gerelativeerd of ontkracht. Door middel van kwast en
schaar wordt het beeld verrijkt/besmet met aspecten van
het werkelijke leven. Dit werkelijke leven wordt gedomineerd
door geweld, vragen over goed en kwaad en trivia
als sport en spel. Ook deze bewerkte kranten zijn een
vorm van spel. Dit werk verleidt ons mee te spelen in een
wereld die zich letterlijk tussen figuratie en abstractie,
tussen ‘pulp’ en verheven kunst beweegt.
Aangekocht voor de collectie Knecht-Drenth

nifestatie Noorderlicht. Van 5 september tot
en met 31 oktober 2010 legde Noorderlicht de
symbiotische maar ongelijkwaardige relatie
bloot tussen stad en platteland. Een dertigtal
fotografen uit alle windstreken exposeerde in
het Fries Museum in de tentoonstelling ‘Land,
Country Life in the Urban Age’. Sinds het begin
van de eenentwintigste eeuw woont meer dan
de helft van de wereldbevolking in steden. Wat
zijn de gevolgen van deze verschuiving voor
het platteland? Is het mogelijk om, tegen alle
economische logica in, het rurale leven een
herwaardering te geven?
De expositie ‘Flakkelân’ van de Belgische
fotograaf Stephan Vanfleteren, die plaatsvond
van 27 juni tot en met 29 augustus 2010, is de
derde editie van de foto-opdracht die het Fries
Museum en de Leeuwarder Courant sinds 2003
gezamenlijk verstrekken. Stephan Vanfleteren
(1969) heeft zich voor de opdracht verdiept in
de rol die het verleden speelt in het moderne
Friesland.
Daarnaast werkt het museum regelmatig
samen met instellingen in Friesland zoals het
kunstenaarsinitiatief VhdG (Voorheen de Gemeente)
uit Leeuwarden en Syb uit Beetsterzwaag.
Deze kunstenaarsinitiatieven vormden
samen met het Fries Museum een denktank
over het kunstklimaat in Friesland.
Kunstenares Petra Berbée heeft van de winkeliersvereniging
van het ‘Zaailand’, de locatie
van het nieuwe museum, de vraag gekregen
of zij een jaarprogramma wil samenstellen in
het gebied, met als doel het publiek in contact
te brengen met kunst. Het Fries Museum heeft
geadviseerd. Op het Zaailand hebben in dit kader
inmiddels diverse kunstactiviteiten plaatsgevonden,
zoals ‘De Harteklop’ en ‘Need for
Painting’. Meer informatie is te vinden op www.
levehetzaailand.nl.
In februari 2011 vond een onderdeel van de
beeldende kunstprijs voor amateurkunstenaars,
‘Het Vierkante Ei’, georganiseerd door de Volkskrant,
plaats in het Fries Museum.
Podiumfunctie
Kunstenaar, redacteur en docent Bartle Laverman
organiseert in samenwerking met het Fries
Museum tentoonstellingen in de tunnel van het
museum, onder de noemer ‘De Straat’. Het museum
draagt bij aan de selectie uit de kunstenaars
en stelt de ruimte ter beschikking. In dit
kader vond van 25 juni tot en met 21 augustus
2011 de expositie ‘Life versus Death’ plaats van
Mathilde Hemmes uit Heerenveen. Met videoinstallaties
toonde zij haar visie op de strijd
tussen leven en dood. Daarbij speelt de vraag
‘Wat doet het lijden van anderen met ons?’ een
belangrijke rol.
Van 27 augustus tot en met 8 oktober 2011 toont
‘De Straat’, de tentoonstelling ‘MoPA’. Deze
naam verwijst naar het fictieve Museum of
Parodied Art. Dit is het enige ‘museum’ in de
wereld, gewijd aan het verzamelen, bewaren,
tentoonstellen en vieren van geparodieerde
kunst in al zijn vormen. Te zien zijn variaties
op het werk van onder anderen Damian Hirst,
Marcel Duchamp en Robert India. MoPA neemt
bovendien de bestaande museumpraktijk op de
hak.
Het Verzetsmuseum, onderdeel van het Fries
Museum, maakte een presentatie ‘De grote
ontsnapping’, in samenwerking met architecte
Nynke Rixt Jukema, in de voormalige gevangenis
de Blokhuispoort in Leeuwarden. De
presentatie bestond uit een installatie, geïnspireerd
op de film ‘De Overval’, die is gebaseerd
op een overval van het gewapend verzet in
1944 op de gevangenis in Leeuwarden. Hierbij
werden gevangen genomen verzetsstrijders
zonder bloedvergieten bevrijd. Aansluitend
op de installatie heeft Nynke Rixt Jukema de
hedendaagse kunstenaars Karin van Berne,
Gitte Brugman, Donja Bruning, Silvia Dijkstra,
Linus Harms, Lies van Huet, Marian Hulshof,
Douwe Idema, Raoul van Klaveren, Marijke
Rijpma, Koos van der Sloot en José Witteveen
uitgenodigd werk rond het thema ‘ontsnappen’
te maken. (In het gevangeniscomplex ‘De
Blokhuispoort’ vinden sinds 2009 verschillende
bedrijfjes, startende ondernemers, (beginnende)
kunstenaars en organisaties zoals het
kunstenaarsinitiatief VhdG en Media Art Friesland
onderdak. Ook het bureau van Nynke Rixt
Jukema is hier gevestigd.)
Aankoop- en presentatiebeleid moderne en hedendaagse kunst 2012 | pagina 25

Het contact met Atelier Fryslân, een instelling
die zich bezighoudt met de ruimtelijke kwaliteit
van de provincie Friesland, mondde uit in een
presentatie van een project met de bevolking
van Friesland. Voor dit project werd de bevolking
van Friesland gevraagd de in hun ogen
mooiste, lelijkste of anderszins bijzondere plek
in Friesland te kiezen. Kunstenaar Gerco de
Ruijter fotografeerde de door de bevolking gekozen
plekken vanuit de lucht. Het resultaat was
in de wisselruimte van de Kanselarij te zien.
Bij de gekozen plekken is ook de motivatie van
degene die de plek heeft voorgesteld te lezen.
Publiek
Het museum wil met de presentaties, informatie
en activiteiten niet alleen aanleiding
tot gesprek geven, maar ook tot discussie en
reflectie. Het merendeel van de bezoekers van
het Fries Museum is niet ingevoerd in de hedendaagse
en moderne kunst. Daarom besteden
wij veel aandacht aan de relatie met het publiek.
Bij iedere presentatie wordt als onderdeel van
het projectplan een informatieplan gemaakt,
waarin de afstemming van de inhoud op de
doelgroep wordt voorgesteld. Niveau, presentatievorm
en inhoud van de informatie worden
hierin afgesproken. In de voor een breed publiek
bedoelde presentaties is altijd een korte
en heldere schriftelijke toelichting op het werk
en de kunstenaar aanwezig. Daarnaast zijn er
rondleidingen, lezingen en cursussen en is er
een onderwijsprogramma dat door museumdocenten
wordt begeleid.
Het Fries Museum heeft in de afgelopen twee
jaren op verschillende manieren het publiek bij
de tentoonstellingen moderne en hedendaagse
kunst betrokken. Zo is bij een groot aantal
tentoonstellingen een randprogrammering
georganiseerd.
Het Fries Museum vervult niet alleen een informatieve
rol naar het publiek en leerlingen uit
het onderwijs, maar ook op het terrein van nascholing
van het onderwijzend personeel op het
gebied van kunsteducatie. Het museum functioneert
voorts als opleidingsplaats (stages) voor
studenten van de Rijksuniversiteit Groningen,
Rijksuniversiteit Utrecht en de opleidingen
fries museum | pagina 26
Docent beeldende kunst & vormgeving aan de
verschillende hogescholen in Noord Nederland.
Het museum is betrokken bij de invulling van
de masteropleiding Kunsteducatie aan de NHL
Hogeschool in Leeuwarden.
5.2. presentatiebeleid moderne
en hedendaagse kunst in 2012
Deze paragraaf begint met de stand van zaken
rond de nieuwbouw. Vervolgens komt de presentatieplanning
voor het jaar 2012 aan bod. Op 2
juli 2012 sluit het museum op de huidige locatie,
om ons helemaal te kunnen richten op de voorbereiding
van de nieuwe programmering.
5.2.1 Tussen het oude en nieuwe
Fries Museum
De programmering voor het jaar 2012 loopt vooruit
op de visie van het nieuwe Fries Museum dat
in 2013 zijn deuren opent.
Het nieuwe gebouw komt op een van de drukste
pleinen van Leeuwarden te staan. Voor presentaties
zijn onder het motto ‘vele schoonheden,
vele waarheden’ uitgangspunten geformuleerd
die aansluiten bij het streven om niet alleen
letterlijk midden in de samenleving te staan
maar ook figuurlijk. Het museum wil zich ‘open’
opstellen en het publiek actief betrekken bij de
collectie en de vragen die daarin verscholen liggen.
Het publiek wordt geprikkeld tot het stellen
van vragen en het vormen van een eigen mening.
Niet alleen de positie van het museum ten
opzichte van het publiek verandert, maar ook
de manier waarop de collectie aan het publiek
wordt getoond. Er wordt opnieuw gekeken naar
de betekenis van de moderne en hedendaagse
kunst. Collectieonderdelen, zoals hedendaagse
kunstwerken en historische voorwerpen, kunnen
in een ongebruikelijke relatie tot elkaar
worden gepresenteerd. Er worden dwarsverbanden
gelegd en crossovers gemaakt tussen
kunstobjecten, erfgoed en voorwerpen uit de
volkscultuur. Oude kunst kan in een breder historisch
perspectief worden getoond.
Nog een verandering is onze gerichtheid op een
nauwkeuriger omschreven publiek. In het verleden
werd per tentoonstelling gekeken voor welk
publiek hij geschikt was. In het vervolg wordt
deze werkwijze omgedraaid: de vraag voor welk

publiek we een tentoonstelling maken komt
eerst en dan de concipiëring en uitwerking
van de presentatie. Het museum wil niet alleen
dichter bij het publiek gaan staan, maar het wil
ook meer samenwerken met andere instellingen,
zoals de NHL Hogeschool in Leeuwarden,
de Rijksuniversiteit Groningen, basisscholen in
de provincie, musea in binnen- en buitenland en
deskundigen uit disciplines die aan de onderwerpen
van de tentoonstellingen raken. Met het
verschuiven van de museale focus van ‘binnen’
naar ‘buiten’ wordt ook het gebruik van de collectie
moderne en hedendaagse kunst opnieuw
bekeken. Omdat het de enige collectie moderne
en hedendaagse kunst in Friesland is die vanuit
de Friese optiek maar ook vanuit de landelijke
optiek interessant is, blijft de collectie belangrijk.
Wat verandert is de manier waarop met de
collectie wordt omgegaan. Hier liggen kansen
voor het museum. Het is niet meer vanzelfsprekend
dat een kunsttentoonstelling vanuit
de optiek van de kunstgeschiedenis wordt
benaderd. Het is mogelijk dat een kunstwerk
wordt ingezet in een presentatie die over die
eigentijdse context gaat en niet over kunst op
zich. Ook kunnen kenmerken van een of meer
kunstwerken als uitgangspunt dienen voor een
cultuurhistorische tentoonstelling. Een tentoonstelling
met landschapsschilderijen kan
bijvoorbeeld laten zien hoe het landschap door
de jaren heen is veranderd en wat dat betekent.
Daarnaast blijft het museum kunsttentoonstellingen
maken rond de twee thema’s landschap
en portret, of ruimte en identiteit.
Hoewel Buro Leeuwarden is gesloten, blijft de
podiumfunctie voor hedendaagse kunst van
groot belang. Hedendaagse kunst zal daarom in
het nieuwe gebouw volop aan bod komen. Maar
net als bij de algemene programmering, zal ook
hier gezocht worden naar een bredere basis in
de omgeving van het museum en meer betrokkenheid
van in kunst geïnteresseerden bij de
programmering. De afgelopen jaren is daarmee
al ervaring opgedaan in diverse projecten.
De enorme bedrijvigheid in het huidige museum
op het gebied van het formuleren en herformuleren
van het Fries Museum, de voorbereidingen
voor de verhuizing en het ontwikkelen van een
programma voor het nieuwe gebouw, heeft de
komende jaren gevolgen voor het tentoonstellingsprogramma
van het museum. Dit programma
speelt zich in deze overgangsperiode af in
de Kanselarij, het zestiende-eeuwse monumentale
Hof van Friesland dat sinds 1994 onderdeel
uitmaakt van het Fries museumcomplex. De
andere gebouwen zijn vanaf september 2009
gesloten voor publiek. Met de programmering
in de Kanselarij wordt het publiek ‘meegenomen’
op weg naar ons nieuwe onderkomen. De
presentaties lopen vooruit op de overgang naar
de nieuwe programmering.
Naast de vaste presentaties is er in 2012 ruimte
voor kortlopende wisselpresentaties.
Op 2 juli 2012 sluit het museum op de huidige
locatie in verband met de voorbereidingen op
de nieuwbouw. Dan is het met de programmering
afgelopen tot de opening van het nieuwe
gebouw in september 2013. Gedurende enige
tijd zal er daarom geen vaste ruimte meer zijn
voor de presentatie van hedendaagse kunst.
Andere locaties en mogelijkheden worden zo
veel mogelijk benut, waaronder de MCL-vitrines
en eventuele andere initiatieven buiten de eigen
muren. Het is een noodzakelijk gevolg van de
fase waarin het museum nu verkeert. Voor de
opening van de nieuwbouw is de programmering
in volle gang en daarin speelt hedendaagse
kunst een vooraanstaande rol.
5.2.2 Moderne en hedendaagse kunst in 2012
Focus in 2012 is de nieuwbouw. Toch is er nog
volop moderne en hedendaagse kunst te zien.
Er is een grote collectiepresentatie en er zijn
meerdere kleinere wisselpresentaties. Het
museum gaat zich in deze periode intensiever
oriënteren op initiatieven en activiteiten die
zich buiten het museum afspelen. Dit kan in de
praktijk uitmonden in een activiteit of deelname
aan een activiteit buiten het museumgebouw.
Collectietentoonstelling
Op het gebied van de moderne en hedendaagse
kunst is tot de sluiting van het gebouw in de
Kanselarij de tentoonstelling ‘Windows’ te
zien. ‘Windows’ is een tentoonstelling voor het
Primair Onderwijs en voor een geïnteresseerd
kunstpubliek. Het is een tentoonstelling die on-
Aankoop- en presentatiebeleid moderne en hedendaagse kunst 2012 | pagina 27

gewone combinaties toont uit de eigen collectie
moderne en hedendaagse Friese, Nederlandse
en internationale kunst. Hij verwijst samen met
de andere presentaties van ‘Het Fries Museum
breekt uit’ naar de toekomst van het nieuw Fries
Museum waar alles tijdelijk, maar in relatie tot
elkaar wordt getoond.
Deze tentoonstelling gaat over vensters die
het publiek visies op de wereld om hen heen
aanreikt. Door de ogen van kunstenaars kijkt
het publiek door vitrines, rasters, atelierramen
of door de lens van de camera. ‘Windows’ is
samengesteld met werk uit eigen collectie. Hij
toont het beste van wat het Fries Museum op
het gebied van moderne kunst te bieden heeft
met een verrassende insteek op verschillende
publieksniveaus en spannende combinaties
tussen de kunstwerken. Het Fries Museum wil
aan het publiek laten zien dat het de verzameling
als een levend geheel ziet. ‘Kijken’ is een
werkwoord. Om dit speels te onderstrepen
staat er midden in de tentoonstellingruimte
een eiland, een crossmediale uitkijkpost, waar
bezoekers op hun eigen niveau uitgedaagd worden
vanuit verschillende perspectieven naar de
getoonde (combinaties van) werken te kijken.
Er is onder meer werk te zien van Harmen
Abma, Yesim, Akdeniz Graf, Willem van Althuis,
Armando, Gerrit Benner, Ross Birrell, Jan Dibbets,
Amy Dicke, Saskia Janssen, Frank van der
Salm, Rob Scholte, Rosemarie Trockel, Freark
van der Wal en Robert Zandvliet.
Bij deze tentoonstelling wordt een CKV programma
aangeboden.
Solopresentaties van Nederlandse
kunstenaars
Elke twee jaar wordt de Gerrit Bennerprijs
uitgereikt. In 2011 wordt de prijs toegekend voor
het oeuvre van een kunstenaar. De presentatie
die ermee gepaard gaat vindt plaats in het Fries
Museum, in 2012.
Mediakunst
Het Centrum voor Film in Friesland (CFF)
Leeuwarden krijgt onderdak in het nieuwe
museumgebouw. Het CFF zet zich in voor het
bevorderen en in stand houden van de filmcultuur
in Friesland, met name kunstzinnige en
fries museum | pagina 28
cultureel-maatschappelijk belangrijke films.
Het organiseert het Noordelijk Film Festival en
het beheert en behoudt het Friese audiovisuele
erfgoed in het Fries Film Archief.
Deze inhuizing biedt mogelijkheden voor crossovers
in de programmering van beide instellingen.
Nu al ligt de programmering, wat betreft de
onderwerpen uit de beeldcultuur, vaak dicht bij
elkaar. Wanneer museum en Filmhuis straks onder
één dak zijn samengebracht, kan dat leiden
tot gemeenschappelijke programma’s. Praktisch
gezien kan het Filmhuis gebruik maken
van de collectie videokunst van het museum en
het museum kan gebruik maken van de collectie
van het Filmhuis en het archiefmateriaal van
het Centrum voor Film in Friesland (CFF). Dit
kan ingezet worden in de presentaties of bij activiteiten
in het museum. Zo kan het museum in
de toekomst gebruik maken van drie professioneel
uitgeruste filmzalen voor activiteiten rond
tentoonstellingen of voor media presentaties.
Het Filmhuis kan gebruik maken van extra zalen
van het museum bij grotere manifestaties zoals
het jaarlijkse Noordelijke Film Festival (NFF).
Het Filmhuis kan uitdijen naar het museum en
omgekeerd. Voor het museum biedt dit de mogelijkheid
om op uiterst professionele wijze het
werk van mediakunstenaars te laten zien.
Beide instellingen hebben in het verleden al
vruchtbaar samengewerkt in het kader van
de tentoonstelling ‘Just love me’ in het Fries
Museum (in samenwerking met de Sammlung
Goetz München). Toen draaide de hele
‘Cremaster Cycle’ van Matthew Barney in het
Filmhuis Leeuwarden. Bij de tentoonstelling
over James Ensor werd de fi lm ‘The Masque of
the Red Death’ van Roger Corman, naar een
verhaal van Edgar Allan Poe, vertoond in het
Filmhuis.
Tot de opening van het nieuwe onderkomen in
2012 gaat het museum op kleine schaal samenwerken
met het Filmhuis. Een voorbeeld is het
Noordelijk Film Festival waarbij in het Fries
Museum filmmateriaal wordt vertoond dat gerelateerd
is aan film/video op het Filmfestival.
Podiumfunctie
In de afgelopen tijd is niet alleen de samenwerking
met het Filmhuis vastgelegd, maar ook zijn

Aangekocht
Falke Pisano
Performance Posters
2008
vier fotografische prints op archief papier
ed. #1 van 4
elk deel 84 x 60 cm
PCK 0476 A-D
Falke Pisano (Amsterdam, 1978) kan tot de belangrijkste
Nederlandse kunstenaars van dit moment worden
gerekend. Ze nam deel aan ‘ Manifesta 7’ (Trentino –
Zuid Trirol, 2008) en ze was met Madelon Vriesendorp de
enige Nederlandse kunstenaar die uitverkoren werd voor
de hoofdtentoonstelling ‘ Making Worlds’ op de voorlaatste
Biënnale van Venetië (2009). De grote internationale
belangstelling voor haar werk heeft onder andere te
maken met de hernieuwde belangstelling voor het immateriële,
de herontdekking van abstracte kunst en het
Modernisme dat de motor achter deze kunst was. Falke
Pisano woont en werkt momenteel in Berlijn.
De vier ‘Performance Posters’ maken deel uit van haar
‘Figures of Speech’ cyclus (2005 – 1010). In dit werk onderzoekt
Falke Pisano de vraag hoe abstracte beeldende
kunst - als sculpturen van Eduardo Chillida, Barnett
Newman en Josef Albers - in gesproken en geschreven
taal kunnen worden gevangen. Het gaat haar daarbij niet
zozeer om de interpretatie van het werk van anderen,
maar om taal en het vermogen van taal via de weg van
ideeën weer beeld te worden. Door ideeën te formuleren
en te herformuleren verandert niet alleen onze perceptie
maar ook de werkelijkheid zelf, de materie.
Het werk van Falke Pisano kent diverse verschijningsvormen:
performance, lezing, installatie, publicatie en abstract
sculpturaal model. Omdat de ‘Performance Posters’ de
doorontwikkelde analyse van een serie samenhangende
performances vormen, raakt dit werk in meerdere opzichten
de kern van haar bedoelingen. Haar werk houdt namelijk
ook een vorm van onderricht in, compleet met lezingen en
het presenteren van modellen. En welk middel is in dit opzicht
doeltreffender dan een poster of storyboard, waarop
de gehouden lezing annex performances nog eens in beeld
en geschrift aanschouwelijk gemaakt worden. Het gaat om
het ter discussie stellen van iedere mogelijke relatie tussen
object, kunstenaar en beschouwer.
Aangekocht voor de collectie Knecht-Drenth
Aankoop- en presentatiebeleid moderne en hedendaagse kunst 2012 | pagina 29

er nieuwe relaties met kunstenaarsinitiatieven,
kunst- en cultuurinstellingen en nieuwe initiatieven
op het gebied van cultuur aangegaan.
Voorbeelden zijn het Historisch Centrum Leeuwarden,
Tresoar, de Fryske Academie, de NHL,
Rijksuniversiteit Groningen, Radboud Universiteit
Nijmegen en het NIOD. Op het terrein
van de moderne en hedendaagse kunst wordt
samengewerkt met Keunstwurk, Media Art
Festival Friesland, Noorderlicht, Museum Belvédère,
Voorheen de Gemeente en Park Groot
Vijversburg. Daaruit zijn inmiddels enkele initiatieven
voortgekomen waarin het Fries Museum
een meer of minder belangrijke rol vervult.
Het project ‘De Straat’, in samenwerking met
kunstenaar / docent / dichter Bartle Laverman,
wordt in 2012 voortgezet. Het museum maakt
een keer per jaar een selectie uit kunstenaars
die werk hebben ingezonden. De rol van het museum
is hierbij beperkt tot het garanderen van
de kwaliteit van het werk via een voorselectie
en het ter beschikking stellen van de ruimte.
Met Keunstwurk, intermediair tussen opdrachtgever
en Friese kunstenaar op het gebied van
de beeldende kunst, is contact over de plannen
voor het opzetten van een artist-in-residence
(AIR) met uitstraling naar de Friese bevolking
in de provincie Friesland. De Kunstuitleen van
Leeuwarden heeft aangegeven geïnteresseerd
te zijn in dit project wat betreft het uitbreiden
van de collectie en het aankopen van kunstwerken
wanneer het Fries Museum actief bij het
ontstaan van de AIR betrokken is.
Samen met Keunstwurk en met het Media Art
Festival wordt nagedacht over een project dat
zich in de gemeente Leeuwarden op straat
moet gaan afspelen.
Activiteiten buiten het gebouw
Het Medisch Centrum Leeuwarden (MCL) heeft
aan de ‘Hoofdstraat’ in het gebouwencomplex
twee vitrines laten bouwen. Hier komt dagelijks
een groot aantal bezoekers en patiënten
voorbij. Het doel is het publiek attent te maken
op de collectie van het Fries Museum en het
Keramiekmuseum Princessehof in Leeuwarden.
Hier is regelmatig moderne en hedendaagse
kunst uit de collectie te zien. Beide musea werken
hierbij nauw samen.
fries museum | pagina 30
Publiek
In de periode tot de opening van het nieuwe
gebouw wordt veel aandacht besteed aan het
voorbereiden van informatieve programma’s
voor het publiek, met name voor het primair
onderwijs. Daarbij zullen nieuwe ideeën worden
uitgeprobeerd bij de presentaties.
Het feit dat het Fries Museum in de toekomst
de belangrijkste schakel tussen primair onderwijs
en de kunst- en cultuur in en van Friesland
wil zijn, is een belangrijke reden voor het open
houden van een deel van het museum tijdens de
voorbereidingen voor het nieuwe museum.
Bij de tentoonstelling ‘Windows’ (zie paragraaf
Collectietentoonstelling) is een lesprogramma
ontwikkeld dat leerlingen (op school) voorbereidt
op een bezoek aan de expositie en waarvan
ook de verwerking van het museumbezoek
onderdeel is. Het programma wordt op verschillende
niveaus voor het primair onderwijs
aangeboden en is (dus) ook geschikt voor het
speciaal basisonderwijs (SBO) en het speciaal
onderwijs (SO).
Voor het algemene publiek is een internetprogramma
samengesteld binnen het kader van de
sociale media. Op die manier wordt het publiek
interactief bij de tentoonstelling betrokken.

Aangekocht
Joachim Schmid
Meetings
2003 – 2007
12 kleuren inkjetprints op zwaar papier
ed. # 3 van 3
30 x 40 cm op 40 x50 cm papier
PCK 04789 A-L
De Duitse fotograaf Joachim Schmid (Balingen, 1955)
begon in de vroege jaren tachtig als redacteur en uitgever
van het tijdschrift Fotokritik. Het blad stond bekend
om de buitengewoon scherpe en ironische blik van zijn
redacteuren op het medium fotografie en de fotowereld.
In 1987 stopte Schmid met Fotokritik en werd fotograaf.
Ook als kunstenaar nam hij een kritische houding aan.
Hij wilde geen nieuwe foto’s meer maken . In plaats
daarvan verzamelde hij alleen nog bestaande foto’s,
die hij hergebruikt. Foto’s zijn voor Schmid niet alleen
afbeeldingen, maar ook objecten met een sociale achtergrond
en betekenis. Het gaat hem onder andere om
de menselijke kant van het gebruik van fotografie. Een
voorbeeld hiervan is het werk ‘ Meetings’ uit 2007.
Het werk ‘ Meetings’ is afgeleid van het boek ‘ A
meeting on holiday’ uit 2003 dat Joachim Schmid voor
de marketing/communicatie firma’ s Neroc’VGM en Kessels/Kramer
maakte. Het thema voor de opdracht was
destijds ‘ verschillende vormen van ontmoetingen’ . De
foto’ s die Schmid gebruikt heeft, laten een toeristisch
paradijs zien. Ze zinspelen op volmaakt romantische
ogenblikken vol geluk, ontspanning en harmonie. Ofschoon
de foto’s in de reële wereld genomen zijn, weerspiegelen
ze niet de werkelijke wereld. Deze ontmoetingen
van verliefde stellen zijn romantische dagdromen
over verre oorden, volmaaktheid en romantiek. Joachim
Schmid heeft ze gevonden in de Neckermann reisgidsen,
die door z’n opdrachtgever Neroc’VGM worden geproduceerd.
Direct of indirect gaat ‘Meetings’ ook over de
reclamewereld en het fenomeen ‘beeldcultuur’, over
stereotypen en onbereikbare idealen.
Aangekocht voor de collectie Knecht-Drenth
Aankoop- en presentatiebeleid moderne en hedendaagse kunst 2012 | pagina 31

6
bijlagen
6.1 bijlage 1
geschiedenis van de collectie moderne en
hedendaagse kunst
Voorgeschiedenis
Met een ‘oproer’ vroegen Friese kunstenaars
midden jaren ’80 van de vorige eeuw aandacht
voor het slechte kunstklimaat in hun provincie.
Zij wilden een eigen museum voor hedendaagse
en moderne kunst. Er werd gedemonstreerd en
er werd van de politiek geëist dat er iets aan de
slechte situatie gedaan zou worden. De Provincie
Friesland reageerde hier in 1988 op met de
instelling van een onderzoekscommissie met
de opdracht om na te gaan of een museum voor
moderne kunst haalbaar zou zijn. Deze commissie-Beeren
adviseerde aan het Fries Museum
een afdeling moderne kunst toe te voegen.
Het museum maakte al vanaf de oprichting in
1881 hedendaagse kunsttentoonstellingen en
er was dankzij schenkingen en legaten een
collectie moderne kunst aanwezig. Vanaf het
begin vormde moderne kunst een onderdeel
van de verzameling. Dit collectieonderdeel
kreeg betekenis toen de heer Suringar in 1892
zijn toen hedendaagse collectie kunst aan het
museum schonk. In de jaren vijftig van de twintigste
eeuw groeide de collectie moderne kunst
gestaag dankzij langdurige bruiklenen van de
Ottema-Kingma Stichting aan het museum. Het
museum zelf verzamelde tot de jaren zeventig
van de twintigste eeuw echter niet actief. Vanaf
de jaren zeventig organiseerde het museum regelmatig
tentoonstellingen met werk van Friese
moderne kunstenaars. Dit had tot gevolg dat
het museum enkele omvangrijke collecties van
Friese schilders geschonken en gelegateerd
kreeg. Dankzij de provinciale aankoopcommissie
kreeg het museum vanaf 1974 de mogelijkheid
regelmatig een hedendaags kunstwerk aan
te kopen.
Volgens de commissie-Beeren konden de
verzamelingen moderne kunst van de Provincie
Friesland en van de Gemeente Leeuwarden
hieraan worden toegevoegd blijkens een brief
fries museum | pagina 32
aan het bestuur van de Stichting Het Fries
Museum d.d. 28 november 1988.
Samen vormden deze collecties in 1993 het uitgangspunt
voor de nieuw op te zetten afdeling.
In hetzelfde jaar kreeg het museum een actieve
verzameltaak toebedeeld door de Provincie
Friesland.
In de jaren die sindsdien zijn verstreken, is het
Fries Museum in Noord-Nederland een belangrijk
podium voor moderne en hedendaagse
kunst geworden. Het museum heeft in die tijd
een collectie hedendaagse kunst opgebouwd.
Deze collectie bestaat uit werk van Friese
kunstenaars, uit werk van jonge Nederlandse
kunstenaars en uit werk van internationale
kunstenaars. De verzameling bestaat inmiddels
uit meer dan 10.000 kunstwerken en heeft een
nauwe relatie met de collectie oude schilderkunst
van het museum. Met en rondom deze
collectie organiseert het museum jaarlijks
grote en kleine tentoonstellingen moderne en
hedendaagse kunst.
Deelverzamelingen moderne en hedendaagse
kunst
Er zijn in de collectie moderne en hedendaagse
kunst van het Fries Museum drie deelverzamelingen
te onderscheiden. Naast een collectie
Friese kunst en een collectie hedendaagse
Nederlandse kunst is er een grote verzameling
moderne grafiek. Deze drie collecties hebben
onderling verschillende raakvlakken.
Friese moderne kunst
De verzameling moderne en hedendaagse kunst
van het museum bevatte oorspronkelijk veel
werk van Friese kunstenaars, maar was onvoldoende
representatief. De collectie is samengesteld
uit eigen bezit en bruiklenen van de Gemeente
Leeuwarden en de Provincie Friesland.
Vanaf begin jaren negentig van de vorige eeuw
stelt het museum zichzelf de taak om een coherente
basiscollectie twintigste-eeuwse Friese
kunst aan te leggen. (Met financiële ondersteuning
van de Provincie Friesland en de Mondriaan
Stichting.)
Er is sinds die tijd werk aangekocht van belangrijke
schilders en beeldhouwers, zoals Gerrit

Benner, Jan Mankes, Sjoerd de Vries, Harmen
Abma en Ids Willemsma. Jonge, veelbelovende
kunstenaars in de provincie worden nauwgezet
gevolgd, zoals B.C. Epker en Claudy Jongstra.
En sinds enkele jaren wordt werk aangekocht
van kunstenaars die van oorsprong Fries zijn,
maar naar elders zijn vertrokken zoals Marnix
Goossens en Robert Zandvliet. Hun werk past
binnen een van de thema’s landschap of portret.
De verzameling Friese kunst kreeg een impuls
door een bruikleen van een aantal belangrijke
schilderijen van Gerrit Benner en Jan Mankes
van het Haags Gemeentemuseum, Stedelijk
Museum in Amsterdam, de Boersma-Adema
Stichting en door een bruikleen van bijna 250
gouaches en tekeningen van Gerrit Benner van
het Instituut Collectie Nederland.
Moderne grafiek
Het museum had veel bladen moderne grafiek
van voornamelijk Friese kunstenaars in zijn collectie.
Met een groot bruikleen in 1993 van een
Friese verzamelaar van een bijzondere collectie
moderne Nederlandse en internationale grafiek,
werd moderne grafiek een apart verzamel- en
presentatiegebied. In 1996 werd deze collectie
uitgebreid met een schenking van Europese
grafiek door de familie Knecht-Drenth. Uit het
fonds dat aan deze collectie is gekoppeld, wordt
al meer dan tien jaar structureel grafiek aangekocht.
In 2000 kon de collectie Nederlandse grafiek
van Rento Brattinga worden aangekocht.
De motivatie voor het aanleggen van de verzameling
grafiek was dat hiermee goede referentiebeelden
konden worden verzameld van de
internationale ontwikkelingen in de moderne
kunst in de afgelopen decennia. Bovendien ontvangt
het Fries Museum een exemplaar van elke
nieuwe uitgave van Rento Brattinga.
Landelijke hedendaagse kunst
Rond 1995 was er een basiscollectie moderne
Friese kunst samengesteld, die voldoende
houvast bood om verder te verzamelen en te
presenteren. In dezelfde periode werd ook geconstateerd
dat de verzameling weliswaar een
beeld van de moderne en hedendaagse kunst in
Friesland gaf, maar dat de ontwikkelingen in de
Friese kunst niet parallel liepen aan die van de
landelijke hedendaagse kunst.
Het ontbreken van een levendig kunstklimaat,
de afwezigheid van kunstopleidingen en de
vergrijzing van het kunstenaarsbestand in de
provincie speelden hierbij een belangrijke rol.
Dit gemis vond zijn weerslag in de kwaliteit van
het in deze provincie geproduceerde werk. Het
vormde de aanleiding voor een herformulering
van het collectiebeleid in 1998. Om het publiek
én de kunstenaars in de provincie een beeld te
kunnen geven van de relatie tussen de Friese
kunst en de kunst buiten Friesland is het Fries
Museum, naast de ontwikkelingen in Friesland,
landelijk gaan verzamelen. De hedendaagse
landelijke kunst biedt zo niet alleen een visuele
context voor de provinciale collectie, maar biedt
ook de mogelijkheid inhoudelijke verbanden te
leggen of contrasten te laten zien tussen Friese
en (inter)nationale kunst.
Geënt op de bestaande verzamelingen beeldende
kunst in het museum en de actualiteit in de
kunst, vormden in 1998 de thema’s ‘portret’ en
‘landschap’ de vertrekpunten van dit nieuwe beleid.
Deze uitgangspunten zijn in de daaropvolgende
jaren steeds opnieuw overwogen. Daarbij
werd onder meer gekeken naar de relevantie
van de thema’s in de ontwikkelingen binnen de
hedendaagse kunst. Beide thema’s bleven hun
actualiteit behouden, maar de inhoud was aan
verandering onderhevig. Sinds 2004 heeft het
museum daarom het thema ‘portret’ in het aankoopplan
toegespitst op het begrip ‘identiteit’
en het thema ‘landschap’ uitgebreid tot ‘visies
op landschap, ruimte en omgeving’. Deze precisering
is in het ‘Aankoop- en presentatieplan’
van 2004 opgenomen.
Het aankoopbeleid moderne en hedendaagse
kunst vanaf 1999
In 1999 gooide het museum zijn ramen en
deuren open voor input van buiten. Samen
met andere musea buiten de Randstad werd
het kunstcircuit in Nederland in beweging
gezet. Tegelijkertijd zag het Fries Museum het
toen als een opdracht om het kunstklimaat in
Friesland te stimuleren. Gebleken was dat in
geheel Noord-Nederland niet op permanente
basis hedendaagse Nederlandse kunst werd
getoond. De constateringen vormden eind jaren
bijlage | pagina 33

’90 van de vorige eeuw de belangrijkste redenen
om een nieuw aankoopbeleid moderne en
hedendaagse kunst te formuleren. Het nieuwe
beleid was gericht op het verzamelen van werk
dat zinvol zou zijn in de context van het Fries
Museum en zijn collecties. Bovendien mocht de
uitbreiding niet inwisselbaar zijn voor collecties
die elders in Nederland werden samengesteld.
Er was ruimte voor grote tentoonstellingen op
het gebied van moderne en hedendaagse kunst,
maar ook voor experimenten zoals in Buro
Leeuwarden. Daarbij richtte het museum zich
vooral op jonge kunstenaars en in kunst geïnteresseerd
publiek.
Het Fries Museum verzamelt niet alleen
moderne en hedendaagse kunst maar ook
archeologie, kunstnijverheid, textiel, oude
prent- en schilderkunst en items rond WOII.
De collectie oude schilderkunst bestaat uit
circa 2000 werken vanaf de zestiende tot begin
twintigste eeuw waaronder opvallend veel
portretten. Zij is de belangrijkste schakel met
het verzamelbeleid moderne en hedendaagse
kunst. Aangezien eind jaren ’90 van de vorige
eeuw de portretkunst opnieuw actueel was,
vormde dit voor het Fries Museum een geschikt
uitgangspunt om een verzameling hedendaagse
Nederlandse kunst aan te leggen. Ook een
ander klassiek genre bleek in die tijd door jonge
Nederlandse kunstenaars te zijn herontdekt en
had eveneens wortels in de collecties van het
museum, namelijk het ‘landschap’. Dit geldt als
tweede uitgangspunt. Beide thema’s vervullen
een brugfunctie tussen de Friese kunst en de
hedendaagse landelijke kunst.
In het verzamel- en aankoopplan voor de periode
2002 en 2003 heeft het Fries Museum de
onderwerpen ‘portret’ en ‘landschap’ opnieuw
gedefinieerd, nadat was vastgesteld dat deze
thema’s relevant waren in de hedendaagse
kunst. De opvatting van beide thema’s is toen
minder letterlijk geformuleerd. Het ‘portret’
werd door het Fries Museum opgevat als manifestatie
van een realistische weergave. Omdat
het om de weergave van een opvatting van de
mens ging, werd het begrip ‘portret’
uitgebreid naar ‘mensbeeld’. Hieronder vallen
figuratieve beelden van de mens, maar ook
visies op het mens-zijn.
fries museum | pagina 34
Het thema ‘landschap’ is toen eveneens preciezer
geïnterpreteerd. Aangezien in de kunst van
dat moment de natuur een belangrijke rol speelde,
evenals de betekenis van de ruimte, was
een omschrijving van het begrip ‘landschap’ als
‘betekenisvolle ruimte’ beter op zijn plaats. Onder
dit begrip zijn ook kunstwerken opgenomen
waarin de kunstenaar het landschap gebruikt
als schilderkunstig onderzoeksmiddel. Hier
gaat het om ruimtelijkheid, compositie en het
spel tussen figuratie en abstractie.
In de daaropvolgende periode is het thema
‘portret’ in het licht van het begrip ‘identiteit’
geplaatst. Identiteit is niet los te zien van de
omringende wereld en is even veranderlijk als
de omgeving. Kunstenaars gebruiken het portret
om te onderzoeken wat de rol en het effect
van kunst in de samenleving zijn. Het thema
‘landschap’ is in deze aanvraag omschreven als
‘visies op landschap, omgeving en ruimte’. De
veranderende samenleving heeft invloed op de
omgang met de natuur. De kunstenaar maakt
hier deel van uit en geeft vorm en invulling aan
zijn omgeving.
Beide thema’s vormen de kern van het aankoopbeleid.
Het verzamel- en aankoopbeleid concentreert
zich sinds 2004 op de thema’s ‘identiteit’
en ‘landschap, visies op landschap, omgeving
en ruimte’.
6.2. bijlage 2
portretkunst
De collectie oude schilderkunst van het Fries
Museum bevat opvallend veel portretten. Lang
is aangenomen dat de portretschilderkunst het
dominante genre was in Friesland. Onderzoek
van Piet Bakker naar de kunstmarkt in de
zeventiende eeuw in Friesland heeft echter
uitgewezen dat alle uit die tijd bekende genres
voorkomen op de Friese kunstmarkt. De
Friese schilderkunst was zowel in artistiek als
economisch opzicht belangrijker dan altijd is
aangenomen. De Friese kunstproductie vormde
bovendien in nagenoeg elk opzicht een onlosmakelijk
geheel met de Hollandse. (Piet Bakker,
‘Gezicht op Leeuwarden. Schilders in Friesland
en de markt voor schilderijen in de Gouden
Eeuw’, promotie onderzoek, 2008).

Angekocht
Jaap Kroneman
Vulpen, balpen, helpen
2008
grafiekmap met 9 zeefdrukken
2 zeefdrukken 120 x 90 cm
7 zeefdrukken 100 x 70 cm
PCK
De Nederlandse kunstenaar Jaap Kroneman (Roermond,
1968) behoort tot een jaren 90 generatie die het gewone
en banale als uitgangspunt neemt. Maar anders dan
bijvoorbeeld de koel registerende fotografen van de
Düsseldorfer Schule gaat het hem ook en vooral om de
achterkant van de werkelijkheid: zijn eigen obsessies,
vormen van lelijkheid, platvloersheid en humor.
Zoals bijna al het werk van Jaap Kroneman gaat de map
‘Vulpen, balpen, helpen’ over de transformatie van alledaagse
dingen. Het zijn vooral goedkope dingen die je
in supermarkten of op straat kunt kopen. Sommige van
deze dingen zijn letterlijk op straat te vinden: een kapot
winkelwagentje of hilarische briefjes over vermissingen
en diefstal. Kortom: zijn werk gaat over de werkelijke
wereld, een wereld waar echt gestolen wordt,
waar dingen zoek raken en waar Pin-ups nog een echte
functie hebben. In deze wereld die het tegendeel is van
de begerenswaardige wereld van de Pop Art, worden amper
verklaringen gegeven. De banale dingen – zoals een
krans van damesslipjes – spreken voor zich. Door dingen
te isoleren of letterlijk plat te maken, levert Jaap Kroneman
een levendig, zo niet aanstekelijk commentaar op
onze eigen chaotische werkelijkheid. Hij houdt ons een
gebroken spiegel voor. We kunnen er hartelijk om lachen
of we kunnen proberen weg te kijken. Het goede van zijn
werk is dat ontsnappen niet of nauwelijks mogelijk is. De
map zeefdrukken ‘Vulpen, balpen, helpen’ biedt een humorvolle
samenvatting van de wereld, die tegelijkertijd
een samenvatting is van een onderbelicht oeuvre.
Aangekocht voor de collectie Knecht-Drenth
Aankoop- en presentatiebeleid moderne en hedendaagse kunst 2012 | pagina 35

Al in de zestiende eeuw, toen de portretschilderkunst
zich in Friesland ontwikkelde, was de
kwaliteit van dit genre hoog. De werken van
Adriaan van Cronenburg (1520/ ‘25 - na 1604)
in het Fries Museum zijn hiervan het beste
bewijs. In de zeventiende eeuw bloeide de
portretschilderkunst, met Wybrandt de Geest
(1592 - na 1661) als de belangrijkste meester. De
zeventiende eeuw is ruim vertegenwoordigd. Uit
de achtiende eeuw bezit het museum een groot
aantal portretten, geschonken door Koning
Willem III. De classicistische portretten van
Willem Bartel van der Kooi (1768-1836) zijn van
hoge kwaliteit en van de in zijn tijd zeer gevierde
schilder Christoffel Bisschop (1828-1904)
bezit het Fries Museum topwerken.
Aan het eind van de negentiende eeuw deed de
fotografie haar intrede. Het Fries Museum bezit
een collectie portretfoto’s waaronder Daguerotypen
uit de begintijd van de fotografie. De foto’s
laten staatsieportretten zien van bekende
en onbekende mensen uit Friesland en daarbuiten.
Bij deze foto’s gaat het in eerste instantie
om een goede gelijkenis. Bekende figuren uit de
samenleving zijn gewilde modellen voor foto’s.
Daar tegenover stond een grote belangstelling
voor volkenkunde en sociale ‘outcasts’.
In de collectie van het Fries Museum zijn beide
interessegebieden vertegenwoordigd. Zo zijn
er foto’s uit het begin van de twintigste eeuw,
gemaakt door fotografen als Aaltje de Jong
(1864-1934) of H.J. Craije (1875-1936).
Hoewel de portretschilderkunst naar de achtergrond
verdween, betekende de fotografie
niet de ondergang van de portretschilderkunst.
Vooral het zelfportret bleef populair bij schilders.
Jan Mankes (1889-1920), die lange tijd
in Friesland woonde, maakte verschillende
zelfportretten. Het Fries Museum bezit er een
uit 1912, waarin Mankes het ‘zuiver geestelijke’
probeerde uit te drukken. Andere kunstenaars
uit de collectie van het Fries Museum kozen
zichzelf als studieobject om te experimenteren
met stijlen, zoals Jeanne Bieruma Oosting
(1898-1994).
De ontwikkeling van onderwerpen en stijlen
binnen het thema ‘portret’ rond de jaren twintig
van de vorige eeuw is goed te volgen in het werk
van de van oorsprong Friese kunstenaar Piet
fries museum | pagina 36
van der Hem (1885-1961). Hij reisde, net als veel
van zijn tijdgenoten, naar Parijs en kwam daar
in aanraking met de nieuwe ontwikkelingen in
de kunst. Hij ging experimenteren met verschillende
stijlen, maar durfde de figuratie niet los
te laten. Willem Hussum (1900-1974) schilderde
in 1942 een geabstraheerd gezicht, waarin duidelijk
invloeden van Afrikaanse maskers zijn te
bespeuren.
Met de hernieuwde belangstelling voor schilderkunst
eind jaren zeventig van de vorige
eeuw, leek de interesse voor oude genres ook
terug te keren. Eén van de kunstenaars die voor
het portret kiest is Emo Verkerk (1955), waarvan
het Fries Museum een aantal portretten bezit.
Verkerk tracht in zijn portretten zijn visie op de
afgebeelde persoon weer te geven, maar ook
beeldende aspecten, zoals compositie, materiaal
en kleur zijn van belang.
In Friesland is het genre ‘portret’ gedurende de
hele twintigste eeuw in zwang gebleven. Een
hoogtepunt vormen de portretten van schrijvers,
burgemeesters en markante figuren uit
Friesland die Sjoerd de Vries (1941) vanaf het
eind van de jaren zestig van de vorige eeuw
maakte. Ze vallen op door de nadruk op karakteristieken
in het gezicht en de techniek die De
Vries zelf ontwikkelde. Sinds de jaren negentig
van de vorige eeuw lopen de ontwikkelingen van
de Friese en niet-Friese kunstenaars parallel.
Het thema ‘mensbeeld’ komt zowel in de video’s
van de in Friesland wonende kunstenaar Marten
Winters (1969) voor als in de video’s ‘Meneer en
mevrouw Potters’ van de Nederlandse kunstenaar
Jeroen Kooijmans (1967).
De opvatting van het portret als identiteit, zoals
het museum dat sinds 2006 hanteert, is in Friesland
een veelvoorkomend thema. B.C.Epker
(1968) maakt psychologische landschappen,
Patrick Gofre (1959) heeft het thema culturele
diversiteit als onderwerp gekozen en Wynolt
Visser (1981) gebruikt het zelfportret als masker
tussen buitenwereld en binnenwereld.
6.3. bijlage 3
landschappen
Het thema landschap wordt in de collectie van
het Fries Museum vooral vertegenwoordigd

door werk van bekende Friese kunstenaars
uit de twintigste eeuw. Toch is uit onderzoek
gebleken dat ook in de voorgaande periode veel
landschappen in Friesland zijn geschilderd.
In de collectie van het Fries Museum is onder
andere werk van de zeventiende-eeuwse Friese
landschapsschilder Jacobus Sibrandi Mancadan
(1602-1680) aanwezig: een italianisant die
ook enkele schilderijen maakte van het Friese
en het Groningse landschap. Ook in de achttiende
en negentiende eeuw werden er landschappen
geschilderd door Friese kunstenaars.
In de twintigste eeuw bleef in Friesland de
landschapsschilderkunst van belang, ook toen
de eeuwenoude schildergenres elders in Nederland
en Europa aan betekenis inboetten.
Aan het begin van de twintigste eeuw gebeurde
er in Friesland weinig op het gebied van de ontwikkeling
van de beeldende kunst. Dat was een
algemeen beeld in Nederland, want buiten
enkele grote steden was er weinig kunstonderwijs.
Wel werd er driftig gefotografeerd. Het
Fries Museum bezit een groot aantal foto’s uit
het begin van de twintigste eeuw waarop het
Friese landschap met dorpen en steden is vastgelegd.
Enkele van deze fotografen zijn vanuit
artistiek oogpunt gezien noemenswaardig.
Zo fotografeerde Egbert Beitschat (1871-1930)
het Friese landschap vanuit de schilderkunstige
opvattingen van de romantiek en Gerarda
Henrietta Matthijssen (1830-1907) fotografeerde
stads- en dorpsgezichten in een persoonlijke
stijl, los van de gangbare conventies van die tijd.
Friesland kende in de eerste helft van de twintigste
eeuw geen kunstenaars van formaat, die
de rol van leermeester konden vervullen. Friese
kunstenaars waren aangewezen op kunstcentra
in het land. Een aantal kunstenaars vertrok
naar Amsterdam of Den Haag, waar ze kennis
maakten met het werk van de Haagse School.
Evenals veel andere Nederlandse kunstenaars
legden zij zich toe op de goed verkoopbare
stijl van de Haagse School, wel met Friese
onderwerpen, zoals voorstellingen van skûtsjes
met bruine zeilen tegen een zilverkleurige
achtergrond. De belangrijkste onder hen zijn:
Egnatius Ydema (1879-1937), Ype Wenning
(1879-1959), Ids Wiersma (1879-1959), Johannes
Elsinga (1883-1969) en Andries van der Sloot
(1884-1955).
Nieuwe ontwikkelingen in de binnen- en buitenlandse
kunst vonden in Friesland weinig
navolgers, op enkele schilders na. Leendert
Scheltema (1876-1966) leerde al vroeg Jan
Toorop kennen. Toorops impressionistische stijl
zien we terug in de landschappen van Scheltema.
Tjerk Bottema (1882-1940) woonde jaren
in Parijs, waar hij in nauw contact stond met de
internationale avant-garde. Hij vervormde zijn
uitgangspunt, een landschap met koeien, à la
Bart van der Leck tot eenvoudige, heldere vlakken.
In Friesland waren veel kunstenaars die je
als ‘eenling’ zou kunnen bestempelen.
Zij namen bepaalde aspecten van moderne
stromingen over, maar verwerkten deze invloeden
tot een eigen vormentaal. Dit gold voor
kunstenaars als Tames Oud (1895-1953), Sierd
Geertsma (1896-1985) en Germ de Jong (1886-
1967).
Het duurde nog tot halverwege de jaren vijftig
van de vorige eeuw voordat het kunstklimaat in
Friesland veranderde. Gerrit Benner (1897-1981)
begon vanaf die tijd in grote, vaak stralende
kleurvlakken te schilderen. Zijn geabstraheerde
Friese landschappen betekenden een enorme
impuls voor de schilderkunst in Friesland.
In navolging van Benner ontstond de kunstenaarsgroep
‘Yn’e line’. Zij brachten een definitieve
breuk met de heersende postimpressionistische
landschapsschilderkunst teweeg.
De belangrijkste schilders van deze groep zijn
Jan Frearks van der Bij (1922) en Klaas Koopmans
(1920-2006). Zij maken expressionistisch
geschilderde landschappen, waarin behalve
invloeden van Benner ook die van De Ploeg en
Cobra herkenbaar zijn.
Niet alleen het expressionisme van Cobra en
Benner vond navolging in Friesland, maar ook
de realistische schilderstijlen. Zo maakte Bouke
van der Sloot (1908-1995) gedurende de jaren
veertig van de vorige eeuw landschappen die
qua stijl te vergelijken waren met het werk van
Pyke Koch en Dick Ket, maar die in onderwerp
en inhoud totaal verschilden. Het ging Van der
Sloot uitsluitend om de nauwkeurige weergave
van het landschap.
Pit van Loo (1905-1991) sloot in de jaren zeventig
van de vorige eeuw met zijn superrealisti-
bijlage | pagina 37

sche landschappen aan bij het fotorealisme,
maar waar deze laatste de foto’s direct en
natuurgetrouw kopiëren, gebruikte Van Loo
slechts delen van zwart-wit foto’s om details in
te vullen.
Vanaf de jaren zeventig van de vorige eeuw
vormden landschappen het uitgangspunt voor
diverse conceptuele kunstenaars. De landschappen
van Willem van Althuis (1926-2006)
zijn niet meer als zodanig herkenbaar. Het zijn
abstracte voorstellingen van grijze en blauwe
vlakken waar in het midden nog een vage aanduiding
van een horizon te zien is. Hij gebruikte
het landschap om de werking van kleur en licht
te doorgronden. Harmen Abma (1937-2007)
maakte series kleurige schilderijen, waarvan
de kleurmenging door rekenkundige reeksen is
bepaald. Af en toe keerde hij ‘terug’ naar het
landschapsthema om inspiratie op te doen,
zoals in zijn laatste werken. Ramon van der
Werken (1948) gebruikt het bos als uitgangspunt
voor zijn onderzoek naar de ‘chaotische
ordening’ van de natuur.
In de afgelopen jaren is de collectie van het
Fries Museum uitgebreid met landschappen
van Henk de Vries (1950) en Tjibbe Hooghiemstra
(1957). De Vries experimenteert met verf
en vloeibare substanties waarmee hij vage
beelden maakt die doen denken aan Waddenlandschappen.
Hooghiemstra maakt poëtische
tekeningen die refereren naar de natuur.
Van Gé-Karel van der Sterren (1969) bezit het
museum meerdere landschappen. Het landschap
in de fotografie wordt bijvoorbeeld in de
collectie vertegenwoordigd door werk van Jan
Koster (1959).
6.4. bijlage 4
Friese kunst
Het Fries Museum toont de kunst en cultuur in
en van Friesland en hecht er belang aan om ook
moderne en hedendaagse kunst te presenteren.
Lang volgden de algemene ontwikkelingen in
Friesland niet zozeer de landelijke tendensen,
maar borduurden ze voort op opvattingen van
kunst als een expressie van een innerlijke
drang, of intuïtieve reacties op de omgeving.
Een van de oorzaken hiervan was misschien
fries museum | pagina 38
dat het kunstenaarsbestand van Friesland sterk
aan het vergrijzen was. De jonge kunstenaars
die in Friesland zijn geboren, zijn voor hoger
kunstonderwijs afhankelijk van opleidingen elders
in het land. Toch komen meer jonge kunstenaars
na hun opleiding terug naar Friesland. De
exploitatie van de voormalige gevangenis, De
Blokhuispoort in Leeuwarden als ‘broedplaats’
voor talent heeft ertoe geleid dat er meer jonge
kunstenaars in Leeuwarden blijven. Daarnaast
hebben de ruimte, de voorzieningen en het
internet ervoor gezorgd dat zich in de afgelopen
periode enkele veelbelovende en toonaangevende
ontwerpers in Friesland hebben gevestigd,
zoals Claudy Jongstra (ontwerpster) en Nynke
Rixt Jukema (architecte).
In Friesland zijn relatief veel kunstenaars die
een zeer nauwe band met de cultuur en natuur
van de provincie hebben. Binnen de hedendaagse
schilderkunst in Friesland bestaat de
neiging terug te gaan op voorgangers uit de
kunstgeschiedenis, van Pyke Koch tot Karel Appel
en Gerrit Benner, en van de Romantiek tot
het Formalisme.
In Friesland wordt nog steeds veel traditioneel
beeldhouwwerk gemaakt in steen, hout of
metaal. Ook hier zijn verwijzingen naar bekende
voorgangers als Henry Moore, Giacometti of
het constructivisme te bespeuren. Deze stand
van zaken wijkt naar onze mening niet sterk af
van de situatie in andere perifere Nederlandse
provincies.
Er is in Friesland een klein aantal kunstenaars
werkzaam die de landelijke ontwikkelingen volgen.
Zij proberen daarbinnen hun eigen visies
vorm te geven.
De verzameling
De basiscollectie Friese moderne kunst van het
museum bestaat uit schilderijen, driedimensionale
werken, tekeningen en video’s. Zoals reeds
opgemerkt, is de collectie ontstaan in 1993 uit
een samenvoeging van drie collecties, die op
een onsamenhangende manier zijn gevormd. In
deze collecties waren rijp en groen aanwezig.
Een inventarisatie van de collecties was een
van de eerste taken van het Fries Museum om
in de relatieve ‘chaos’ orde aan te brengen.
Die orde was ook noodzakelijk om na te gaan

waar en hoe de collectie verder uitgebouwd
zou moeten worden. Voor het museum was het
vanzelfsprekend dat het toekomstige verzamelbeleid
gebaseerd moest zijn op de voorhanden
zijnde collectie. De ordening ervan hing nauw
samen met het vaststellen van de aanwezige
kwaliteit van de objecten in de verzameling.
Onder kwaliteit wordt verstaan de kwaliteit van
het object op zich (de inhoudelijke kwaliteit, de
fysieke kwaliteit en de onderlinge relatie),
de waarde van een werk in het oeuvre van een
kunstenaar, de waarde van het werk in kunsthistorische
context en de betekenis voor de collectie
van het Fries Museum. Dit vereiste, naast
kennis van de kwaliteiten van aparte objecten,
inzicht in de algemene kunstgeschiedenis en in
de Friese kunst.
Er bestaat in Friesland geen objectieve, wetenschappelijke
beschrijving van de ontwikkelingen
op het gebied van de moderne kunst. Maar
sinds 2008 is er wel een standaardwerk geschreven
door Huub Mous. In zijn boek behandelt hij
alle belangrijke ontwikkelingen in de moderne
Friese beeldende kunst op hoofdlijnen vanuit
een brede optiek en verschillende perspectieven
(Huub Mous ‘De Kleur van Friesland.
Beeldende kunst na 1945’, 2008, Friese Pers/
Noordhoek). In de afgelopen decennia
zijn ook ettelijke publicaties verschenen over
(groeps)-tentoonstellingen en werk van afzonderlijke
kunstenaars. Met de ongeordende
collectie enerzijds en de aanwezige informatie
anderzijds ging het museum halverwege de
jaren negentig van de vorige eeuw aan de slag
om de collectie te analyseren en te zoeken naar
kernen of lijnen in de collectie die een aanzet
zouden kunnen geven tot een gericht
verzamelbeleid.
De analyse van de ontwikkelingen in de kunstwereld
van Friesland maakte duidelijk dat die
niet erg afweken van de nationale ontwikkelingen.
Wel vonden deze op het gebied van de
eigentijdse kunst hier allemaal wat later plaats.
Er was duidelijk een verband tussen de kwaliteit
van de kunst en contacten van de maker
met andere kunstenaars. Ook zorgde een goed
kunstklimaat voor interessante experimenten.
Dit was bijvoorbeeld het geval toen in de jaren
rond 1920 vertegenwoordigers van de Dada-
beweging in Drachten neerstreken en in de
jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw
kunstenaars uit de rest van het land (en daarbuiten)
in de provincie goedkope werkruimte
vonden. Gebrek aan opleidingen en financiële
middelen waren er vaak de oorzaak van dat veel
kunstenaars buiten de officiële opleidingen
om gingen schilderen. Het landschap was een
favoriet onderwerp voor deze groep, omdat het
volop aanwezig was.
Bij het onderzoek naar kernpunten in de collectie
bleek dat de ontwikkelingen in de beeldende
kunst van Friesland grotendeels terug te vinden
zijn in de collectie. Het accent lag vooral op
schilderkunst en werk op papier. Registraties
van performances, acties en andere eenmalige
kunstuitingen ontbraken nagenoeg volledig,
evenals fotografie en video en de collectie
bevatte slechts enkele driedimensionale werken.
Binnen de collectie vertoonden de werken
onderling een groot verschil in kwaliteit. Van de
kunstenaars die kwalitatief goed werk maakten,
sloot het merendeel aan bij internationale
ontwikkelingen. Sommigen mixten elementen
uit de Friese context met kenmerken van bijvoorbeeld
de Haagse School, of de schilderstijl
van één bepaalde kunstenaar. Een aantal volgde
de avant-garde op de voet en probeerde zelf
vernieuwend te zijn, maar slechts een enkeling
droeg echt bij aan de ontwikkelingen in de
eigentijdse kunst. Thijs Rinsema ontwikkelde
een geometrisch abstracte stijl onder invloed
van Theo van Doesburg, Gerrit Benner vertaalde
zijn affiniteit met de CoBrA beweging in
oorspronkelijke expressionistische schilderijen,
Sjoerd de Vries ontwikkelde een geheel eigen
stijl en Harmen Abma kwam via de materieschilderkunst
uit bij op reeksen gebaseerde
abstracte schilderijen, waarbij hij gebruik
maakte van primaire kleuren, wit en zwart. In de
collectie waren opvallend veel landschapsschilderijen
aanwezig. Maar de meeste kunstenaars
beoefenden meerdere thema’s of stijlen.
Het verzamel- en aankoopbeleid sinds 1993
Het museum wilde bij het opstellen van haar
verzamelbeleid in 1993 geen kunstmatige thematisering
aanbrengen in deze brede collectie.
Die moest ook in de toekomst een afspiege-
bijlage | pagina 39

Aangekocht
Trijnie van der Wal
The Burden of Atlas
2009 – 2011
acryl op papier
580 x45 cm
Trijnie van der Wal (Lemmer, 1941) houdt zich bezig met
textiel, fotografie en beschilderde collages. In een brief
uit 2009 schrijft ze: ‘Wat mij bezighoudt is de vraag:
bestaat er één grote waarheid wat betreft het universum
met daarbinnen de aarde met al haar verschillende vormen
van leven en gedragingen als miniem onderdeel van
ditzelfde fenomeen’. Ook haar meest recente werk ‘The
Burden of Atlas’ gaat over deze vraag.
In ‘The Burden of Atlas’ wordt ingezoomd op een
gebergte in Marokko waar in de zomer zowel in woestijnachtige
omstandigheden als in de eeuwige sneeuw
gewoond, gewerkt en vooral gerecreëerd wordt. Trijnie
van der Wal bezocht het gebied in 2009 als toerist. In
het werk treedt een wonderbaarlijke vermenging van
‘verschillende vormen van leven en gedragingen’ op. De
aanwezige mensen in de ‘Burden of Atlas’ vormen een
heuse smeltkroes van zowel oosterse (autochtone) als
westerse (allochtone) bevolkingsgroepen. In dit werk
zijn alle culturen en bezigheden met elkaar vereend.
fries museum | pagina 40
In ‘The Burden of Atlas’ wordt de wereld eerst ontleed
en daarna als een nieuwe provisorische werkelijkheid
gepresenteerd. Trijnie van der Wal heeft niet toevallig
voor de titel ‘The Burden of Atlas’ gekozen. De titel
verwijst niet alleen naar haar reis, maar ook naar een
atlas als een verzameling prenten of tekeningen, die
betrekking hebben op een stad, een streek of een land.
Daarnaast is er een verwijzing naar de mythologische
figuur Atlas, ‘de dragende’, die voor eeuwig het hemelgewelf
moest torsen, omdat hij tegen Zeus had gestreden.
Het gebergte in het werk van Trijnie van der Wal
torst letterlijk wat de aarde wordt aangedaan. Het gaat
over roofbouw, klimaatveranderingen, overbevolking,
massamigratie en de strijd tussen rijkdom en armoede.
De wereld van “The Burden of Atlas’ is een universum
waarin een oneindige verdichting van tijd en ruimte heeft
plaatsgevonden. Het is een verkleinde versie van de
reële wereld.
Aangekocht voor de collectie Friese moderne kunst

ling zijn van wat er in Friesland aan kwalitatief
goede kunst gemaakt is en wordt. Daarbij was
en is het enige belangrijke criterium de artistieke,
inhoudelijke en beeldende kwaliteit van het
werk. Het aanbrengen van enkele lijnen, gebaseerd
op een periodisering binnen de collectie,
vormde hierbij een zinnig houvast. De eerste
lijn die gevolgd wordt is de groep van Friese
kunstenaars die reeds zijn overleden. Hun werk
is te relateren aan stromingen en stijlen uit de
moderne kunst. De tweede lijn wordt gevormd
door een aantal levende toonaangevende Friese
kunstenaars. Zij hebben laten zien dat er een
constante kwaliteit in hun werk aanwezig is.
De derde lijn is die van de jongere Friese kunstenaars.
Op grond van deze verzamellijnen is
nu een basiscollectie gevormd.
Werk van overleden en voor de (Friese) kunstgeschiedenis
belangrijke kunstenaars
De eerste lijn die het Fries Museum volgt, is
kunst uit een periode die achter ons ligt. Het
gaat om werk van overleden en voor de (Friese)
kunstgeschiedenis belangrijke kunstenaars.
Het bevat werk in de sfeer van de Haagse
School en de Europese avant-garde bewegingen.
De goed verkoopbare stijl van de Haagse
School werd door veel Friese schilders ‘geleend’.
Zij voegden aan het kenmerkende
vaalgrijze kleurenpalet Friese onderwerpen toe,
zoals voorstellingen van skûtsjes met bruine
zeilen tegen een zilverkleurige achtergrond. De
belangrijkste onder hen zijn: Egnatius Ydema
(1879-1937), Ype Wenning (1879-1959), Ids Wiersma
(1879-1959), Johannes Elsinga (1883-1969) en
Andries van der Sloot (1884-1955).
Belangrijke stromingen en stijlen die zich in
Europa voordeden, werden door Friese kunstenaars
gesignaleerd en opgepikt. De uit Drachten
afkomstige kunstenaar Thijs Rinsema (1877-
1947) ontmoette Theo van Doesburg tijdens WO
I. Onder invloed van Van Doesburg ontwikkelde
Rinsema een eigen constructivistisch georienteerde
stijl waarin abstractie en figuratie
samenkwamen. Jan Mankes(1889-1920), die
lange tijd in Friesland woonde, maakte verschillende
zelfportretten. Het Fries Museum bezit er
enkele, waarin Mankes het ‘zuiver geestelijke’
probeerde uit te drukken. Dit was een streven
dat de Symbolisten zich ten doel stelden.
Piet van der Hem (1885-1961) verbleef langere
tijd in Parijs, waar hij er bijna in slaagde een
volledig abstracte vorm van schilderen te realiseren.
Maar hij kon zich niet losmaken van de
figuratie. Van der Hem werd later een specialist
in de portretkunst. Dit zijn de belangrijkste
redenen voor het Fries Museum om zijn werk
te verzamelen. Ook Tjerk Bottema (1882-1940)
woonde jaren in Parijs, waar hij in nauw contact
stond met de internationale avant-garde. Hij
vervormde zijn uitgangspunt, een landschap
met koeien, à la Bart van der Leck tot eenvoudige,
heldere vlakken. Jeanne Bieruma Oosting
(1898-1994) hoort ook thuis in het rijtje kunstenaars
dat naar Parijs afreisde. Zij is vooral
bekend geworden door haar grafiek, maar het
museum bezit ook enkele schilderijen en aquarellen
van haar.
Leendert Scheltema (1876-1966) leerde al vroeg
Jan Toorop kennen. Toorops impressionistische
stijl zien we terug in de landschappen van
Scheltema.
Ook expressionistische tendensen zijn te vinden
in het werk van aan Friesland gerelateerde
kunstenaars, zoals in de landschappen van
Sierd Geertsma (1896-1985) en Germ de Jong
(1886-1967). De van oorsprong Friese schilder
Tames Oud (1895-1953) verwerkte de invloeden
uit zijn Belgische omgeving in zijn schilderijen
en tekeningen. Bij hem zien we de kleuren en
dikke lijnen van Constant Permeke (1886-1952)
terug. Er waren meer Belgen die invloed hadden
op Friese kunstenaars, zoals Gustav de Smet
op Bouke van der Sloot(1908-1995). Van der
Sloot maakte gedurende de jaren ’40 echter ook
portretten en landschappen die qua stijl te vergelijken
waren met het werk van Pyke Koch en
Dick Ket. Dit werk verschilde in onderwerp en
inhoud totaal van dat van zijn voorbeelden. Het
ging Van der Sloot uitsluitend om de nauwkeurige
weergave van het landschap.
De belangrijkste Friese schilder uit deze
periode is Gerrit Benner (1897-1981). Hij had
nauwe contacten met de CoBrA-beweging en
met name met Karel Appel. Benner begon vanaf
het midden van de jaren ‘50 van de vorige eeuw
in grote, vaak stralende kleurvlakken te schilderen.
Zijn geabstraheerde Friese landschap-
bijlage | pagina 41

pen betekenden een enorme impuls voor de
schilderkunst in Friesland. Van alle hierboven
genoemde kunstenaars heeft het Fries Museum
meerdere werken in de collectie.
Levende toonaangevende Friese kunstenaars
Een tweede tijdvak is de periode die rond 1960
begint. Het is de periode van de huidige toonaangevende
Friese kunstenaars, zoals Sjoerd
de Vries en Harmen Abma, maar ook van een
grote groep ‘navolgers’ van Gerrit Benner.
In navolging van Benner ontstond in het begin
van de jaren vijftig van de vorige eeuw de
kunstenaarsgroep ‘Yn’e line’. Zij brachten een
definitieve breuk met de in Friesland heersende
postimpressionistische landschapsschilderkunst
teweeg. Een van de belangrijkste schilders
van deze groep is Jan Frearks van der Bij
(1922). Hij maakt expressionistisch geschilderde
landschappen, waarin behalve invloeden
van Benner ook die van De Ploeg en CoBrA
herkenbaar zijn.
Niet alleen het expressionisme van CoBrA
en Benner vond navolging in Friesland, maar
ook de realistische schilderstijlen. Pit van Loo
(1905-1991) sloot in de jaren zeventig van de
vorige eeuw met zijn superrealistische landschappen
aan bij het fotorealisme, maar waar
deze laatste de foto’s direct en natuurgetrouw
kopiëren, gebruikte Van Loo slechts delen van
zwart-wit foto’s om details in te vullen.
Een hoogtepunt uit onze collectie vormen de
portretten van schrijvers, burgemeesters en
markante figuren uit Friesland die Sjoerd de
Vries (1941) vanaf het eind van de jaren zestig
van de vorige eeuw maakte. Ze vallen op door
de nadruk op karakteristieken in het gezicht en
de techniek die De Vries zelf ontwikkelde.
Vanaf de jaren zeventig van de vorige eeuw
vormden landschappen het uitgangspunt voor
diverse conceptuele kunstenaars. De landschappen
van Willem van Althuis (1926-2006)
zijn niet meer als zodanig herkenbaar. Het zijn
abstracte voorstellingen van grijze en blauwe
vlakken, waar in het midden nog een vage aanduiding
van een horizon te zien is. Hij gebruikt
het landschap om de werking van kleur en licht
te doorgronden.
fries museum | pagina 42
Harmen Abma (1937-2007) maakt series kleurige
schilderijen, waarvan de kleurmenging door
rekenkundige reeksen is bepaald. Af en toe
keert hij ‘terug’ naar het landschapsthema om
inspiratie op te doen, zoals in zijn nieuwste
werken. Ramon van der Werken (1948) heeft
het bos als uitgangspunt gekozen voor zijn
onderzoek naar de ‘chaotische ordening’ van de
natuur.
Jonge Friese kunstenaars
Het derde tijdvak beslaat de eigen tijd. Hier
gaat het om werk van jonge eigentijdse kunstenaars
en ontwerpers, zoals Alex Kooistra,
B.C. Epker, Wynolt Visser, Claudy Jongstra en
een aantal pas afgestudeerde kunstenaars.
Deze kunstenaars vormen de voorhoede van de
Friese kunst.
Claudy Jongstra speelt bovendien in de Nederlandse
hedendaagse kunst een voorhoederol.
De andere genoemde kunstenaars zijn erin geslaagd
om ook over de provinciegrenzen heen
waardering te krijgen.
Evenals bij de andere twee groepen geldt ook
bij de hedendaagse kunst dat het belangrijkste
aankoopcriterium de kwaliteit van het werk is.
Maar meer dan bij de overleden en toonaangevende
Friese kunstenaars speelt bij deze groep
ook mee de eigen visie die aan het werk ten
grondslag ligt en de rol die het werk speelt in
de ontwikkeling van het oeuvre. Dit heeft alles
te maken met de opvatting dat de kwaliteit van
de hedendaagse kunst niet afhankelijk is van
het gebied waarin het ontstaat. Behalve de
bovengenoemde kunstenaars is er in de afgelopen
periode werk aangekocht van bijvoorbeeld
Fraerk van der Wal, Johan van Aken en Catrines
Spinder.
Met andere woorden: het Fries Museum koopt
werk van kunstenaars die er blijk van geven
zich te vernieuwen en te ontwikkelen om zo op
termijn een representatief overzicht van een
oeuvre of de sleutelstukken uit een belangrijke
periode te kunnen tonen.

Het aankoopbeleid Friese moderne en hedendaagse
kunst
Het aankoopbeleid voor de Friese moderne en
hedendaagse kunst voor de komende periode
gaat voort op de ingeslagen weg. De drie
verzamellijnen, de overleden Friese kunstenaars,
de levende toonaangevende Friese kunstenaars
en jonge Friese kunstenaars, vormen
een werkbare onderverdeling van de collectie
en bieden alle ruimte voor zinvolle aanvullingen
en uitbreidingen.
Dit wil niet zeggen dat het Fries Museum nu
geen goed beeld van de Friese kunst kan geven,
maar er zijn nog steeds belangrijke stukken die
een wezenlijke bijdrage aan de collectie kunnen
leveren.
Binnen de groep van overleden kunstenaars
hebben enkele kunstenaars nog steeds onze
bijzondere aandacht. Dat geldt met name voor
Gerrit Benner. Hoewel het museum inmiddels
een behoorlijk aantal werken van Benner in
de verzameling heeft, blijven er stukken die
een waardevolle aanvulling op de aanwezige
werken vormen. Dit geldt met name voor schilderijen
uit de periode rond de jaren zeventig
van de vorige eeuw. Ook van Jan Mankes zou
het museum nog graag meer schilderijen aan
zijn collectie toevoegen. Het museum houdt
zich dan ook actief op de hoogte van wat er op
de kunstmarkt verschijnt. Het museum concentreert
zich bij deze groep niet alleen op de
aankopen, maar ook op eventuele verzamelaars
die hun werk aan het museum in bruikleen
willen geven. Wij hebben bijvoorbeeld onlangs
een werk van Gerrit Benner van een Utrechtse
verzamelaar in langdurig bruikleen gekregen.
Voor de tweede verzamellijn, die van de oudere
toonaangevende kunstenaars, geldt ook
in de komende tijd dat wij hen blijven volgen
en proberen om sleutelstukken te verwerven.
Daarbij is wel van belang dat dit werk zich
verder ontwikkelt en vernieuwt. Kunstenaars
van wie wij de ontwikkelingen volgen zijn Tjibbe
Hooghiemstra, Sjoerd de Vries (oudere portretten)
en Ramon van der Werken. Maar het ligt
ook in de bedoeling om het ‘gat’ van de jaren
zeventig en tachtig van de vorige eeuw nader te
onderzoeken en eventueel in te vullen. Onlangs
heeft het museum een representatieve selectie
uit het werk van Geert Duintjer aangekocht.
Hij was onder andere in de jaren tachtig van de
vorige eeuw in het Fries Museum te zien met
enkele performances.
De hedendaagse Friese kunst zal ook in de
komende periode worden gevolgd. Het is met
name voor deze verzamellijn moeilijk om
aankomende talenten in Friesland te vinden,
omdat er in deze provincie weinig nieuwe jonge
kunstenaars zijn. Hoewel er een popacademie
en enkele artistieke opleidingen in het hoger
beroepsonderwijs gevolgd kunnen worden, blijven
de jongeren maar zelden in de provincie.
Een gunstige uitzondering hierop vormen kunstenaars
als Alex Kooistra, Elke Uitentuis en
Wouter Osterholt en nog enkele anderen.
Het Fries Museum probeert ze op te sporen
en koopt hun werk eventueel aan. Daartoe
informeert het museum zich op verschillende
manieren. Van Keunstwurk krijgt het museum
een bericht wanneer nieuwe kunstenaars zich
bij hen laten inschrijven. Er worden galeries,
kunstenaarsinitiatieven, ateliers en tentoonstellingen
bezocht.
Zoals eerder opgemerkt vat de Provincie
Friesland het begrip Friese kunst op als kunst
die gemaakt wordt in Friesland door in Friesland
wonende kunstenaars. In de afgelopen
jaren was de Provincie Friesland bereid om
incidenteel akkoord te gaan met aankopen van
oorspronkelijk Friese kunstenaars, die niet
langer in de provincie woonachtig zijn. Zo kon
de kunstmatige scheiding tussen Friese en
niet-Friese kunstenaars in de collecties worden
overbrugd. Zo is werk aangekocht van Marnix
Goossens, A.P.Komen/Karen Murphy en Robert
Zandvliet.
6.5. bijlage 5
moderne grafiek
Het nieuwe beleid inzake moderne kunst heeft
verzamelaars er toe gebracht hun collecties bij
het Fries Museum onder te brengen. In 1993 is
van een particuliere verzamelaar uit Leeuwarden
een verzameling Nederlandse en internationale
grafiek in bruikleen genomen. Deze
verzameling, die ongeveer 1.000 nummers telt,
reikt van een bijna complete verzameling ‘Prent
bijlage | pagina 43

190’-grafiek tot een persoonlijk getint overzicht
van het modernisme na 1960. Zowel Joseph
Beuys als Donald Judd zijn in deze verzameling
vertegenwoordigd. In 1996 werd de bestaande
verzameling uitgebreid met het bruikleen van
de collectie van de particuliere verzamelaars
Knecht–Drenth. Het betreft een schenking aan
de Provincie Friesland onder voorwaarde dat
de provincie het in bruikleen geeft aan het Fries
Museum. Aan dit bruikleen is een aankoopfonds
gekoppeld waaruit elk jaar, afhankelijk van de
aandelenmarkt en rentestanden, een bedrag
voor de aankoop van grafiek beschikbaar komt.
De verzameling bestaat uit ongeveer 4.250
bladen. Het echtpaar probeerde een overzicht
aan te leggen van de belangrijkste grafische
kunstenaars in de landen in Europa. Met de
verwerving van deze verzameling is beoogd om
de kunsthistorische ontwikkelingen in Europa
in de 20ste eeuw te kunnen tonen. Het bleek
moeilijk om een verbinding te leggen tussen
de gestaag groeiende collectie moderne kunst
en de grafiek in de collectie Knecht-Drenth.
Als schakel tussen deze beide collecties is
in 1998 met de aankoopgelden uit het fonds
Knecht-Drenth de collectie Brattinga gekocht.
Het betreft de verzameling van steendrukker
Rento Brattinga. Van ieder blad dat hij drukte
en nog zal drukken, wordt een exemplaar aan de
collectie toegevoegd. De verzameling bestaat
momenteel uit ongeveer 2.000 bladen van Nederlandse
kunstenaars, zoals Erik Andriesse,
Ko Aarts, Carel Visser, Bas Meerman. Door
deze aankoop bezit het Fries Museum het bijna
complete grafische oeuvre van onder andere
Fons Haagmans, Roy Villevoye en Armando. De
collectie groeit nog steeds.
Met deze laatste aankoop had het Fries Museum
weliswaar de beschikking over een enorme
collectie, maar in de praktijk bleef de grafiek
tamelijk onzichtbaar. In 2001 is als doelstelling
en ambitie geformuleerd dat de collectie
hedendaagse grafiek van het Fries Museum een
flankerende functie moet krijgen ten opzichte
van het vigerende tentoonstellingsbeleid en
aankoopbeleid van het Fries Museum op het
gebied van de hedendaagse beeldende kunst.
Met de grafiek kan het museum de internationale
context van de hedendaagse kunst tonen.
fries museum | pagina 44
Om de ambitie van een internationale context
te realiseren is er in 2002 voor gekozen om
enkele zwaarwegende lacunes op te vullen. Van
2002 tot 2005 is een klein, maar representatief
overzicht van drie belangrijke kunstenaars aangelegd,
die voor verschillende opvattingen in de
beeldende kunst staan.
Er is gekozen voor drie algemene categorieën.
In de eerste categorie ligt het zwaartepunt op
de wederzijdse invloeden tussen schilderkunst
en fotografie. Als wegbereider is Gerhard Richter
belangrijk. Gerhard Richter (Dresden, 1932)
kan zonder meer beschouwd worden als één
van de grootste en meest invloedrijke schilders
van de tweede helft van de twintigste eeuw.
In de tweede categorie ligt het accent op de
tekenkunst, waarin het persoonlijke handschrift
in dienst staat van een conceptuele basishouding
en de persoonlijke ervaring en geschiedenis
van de kunstenaar. Hiervoor is Louise Bourgeois
(Parijs, 1911) uitgekozen. Door haar aandacht
voor het lichamelijke, haar anti-formalistische
verwerking van ongebruikelijke materialen als
latex en haar extreme en vaak pijnlijk scherpe
waarnemingsvermogen voor onverwerkt psychisch
materiaal, is ze het lichtend voorbeeld
geworden voor veel vrouwelijke kunstenaars.
In de derde categorie staat de omgang met
de media (film, televisie en fotografie) centraal
en het vermogen om verhalende kunst te
maken. Als voorloper wordt hier John Baldessari
uitgelicht. John Baldessari (National City,
1931) geldt als één van de wegbereiders van de
conceptuele kunst en wordt algemeen gezien
als aartsvader van de hedendaagse fotocollage.
Zijn open en bijna wetenschappelijke houding
(vergelijkbaar met Richter) en zijn kritiek op
zijn eigen generatie heeft hem tot een groot en
invloedrijk leraar gemaakt.
De gekozen kunstenaars, Richter, Bourgeois en
Baldessari, vertegenwoordigen niet alleen een
formele categorie. Ze vertegenwoordigen ook
een artistieke houding, die aan de basis ligt van
veel hedendaagse kunstenaars, onder andere van
kunstenaars die het Fries Museum verzamelt.
In 2007 is geconstateerd dat de collectie
Knecht-Drenth nog steeds niet aan de ‘eisen
van deze tijd’ beantwoordt; eisen die in principe
samenvallen met de voorwaarden van

Aangekocht
Imogen Stidworthy
Topography of a Voice
2008/09
ets en offset
7 bladen, waarvan 6 het formaat 32 x 51 cm en 1 het
formaat 32 x 25,5 cm
ed. # 1 van 4
P 2010 -068
De Britse kunstenaar Imogen Stidworthy (Liverpool,
1963) onderzoekt de fysieke en sociale impact van het
gesproken woord. Hoe bepaalt taal de communicatie
tussen mensen en de objecten waarmee ze omringd worden?
Zij doet dat overwegend in installaties, waarin taal
centraal staat. Vragen die haar werk bepalen zijn: wat
is taal? Wat doen we met taal en wat doet taal met ons?
Vooral sinds haar deelname aan Documenta 12 (2007)
staat haar werk internationaal in hoog aanzien.
Het werk ‘Topography of a Voice’ is afgeleid van het
akoestische werk ‘Get here’ uit 2006. In ‘Get here’ heeft
Imogen Stidworthy gebruik gemaakt van het typisch
Liverpoolse Scouse dialect. Voor de geluidsregistratie
(die naderhand ook voor het gedrukte werk werd gebruikt)
schakelde ze inwoners uit Liverpool in, Somalische
vluchtelingen en acteurs die door professionele
stemcoaches getraind werden om een authentieke
Scouse tongval te krijgen. ‘Get here’ is een typische zin
die vaak op straat gehoord wordt, wanneer moeders
hun kinderen tot de orde roepen. Het karakteriseert de
Liverpoolse cultuur, maar het werk roept tegelijkertijd
vragen op over plaats en identiteit. Het dertien keer
uitspreken van de woorden ‘Get here’ levert namelijk
evenzoveel varianten of taallandschappen op. Het woord
‘here’(hier) verandert van een simpele en niet mis te
verstane aanduiding in een heterogeen, meerduidig en
uiteindelijk ongrijpbaar begrip.
bijlage | pagina 45

onze mediacultuur. Deze cultuur wordt in hoge
mate bepaald door “The return of the real”
om Hal Fosters gelijknamige boek uit 1996 te
parafraseren. De werkelijkheid van de multiple
in de vorm van ready-mades, of in de vorm van
handmatig geproduceerde driedimensionale
objecten in oplage, en de werkelijkheid van de
foto en het fotografische, verwijzen niet alleen
naar de genoemde mediacultuur, maar zijn ook
in staat deze alledaagse realiteit te ontrafelen
en te ontleden. De ingeslagen weg met aankopen
van Richter, Baldessari, Bourgeois, en
de gerealiseerde tentoonstellingen van Ana
Mendieta en Ross Birrel die in hoofdzaak over
de sociale werkelijkheid van de kunst en de
kunstenaar gingen, blijven wij in de komende
periode volgen.
6.6. bijlage 6
tentoonstellingen moderne en hedendaagse
kunst 2010-2011
hoofdtentoonstellingen
Land.
Country Life in the Urban Age
Noorderlicht Internationale Fotomanifestatie
2010
5 september t/m 31 oktober 2010
Sinds het begin van de 21ste eeuw woont meer
dan de helft van de wereldbevolking in steden.
Wat zijn de gevolgen van deze verschuiving
voor het platteland? Is het mogelijk om, tegen
alle economische logica in, het rurale leven een
herwaardering te geven? ‘Land’ legt, aan de
hand van een dertigtal fotografen uit alle windstreken
de symbiotische maar ongelijkwaardige
relatie bloot tussen stad en platteland.
Windows
Tot de sluiting van de huidige locatie
Het thema van de educatieve tentoonstelling
‘Windows’ is het venster. Via vensters krijgen
we visies op de wereld om ons heen aangereikt.
De expositie is samengesteld met werk uit
eigen collectie van onder meer Harmen Abma,
Willem Althuis, Gerrit Benner, Saskia Janssen,
Frank van der Salm, Jan Wiegers en Robert
Zandvliet.
fries museum | pagina 46
Zoltin Peeter
Neo-Romantic Works
Gerrit Benner Prijs voor Beeldende Kunst
2009
14 februari tot en met 16 mei 2010
Het werk van Zoltin Peeter wortelt in een romantische
natuurbeleving, met een sterke hang
naar onherbergzame oorden en onbereikbare
verten. Zijn werk ontstaan naar aanleiding van
reizen naar Noorwegen en IJsland. De illusie
van het ongerepte en onbetredene legt hij vast
in ter plekke gemaakte, snelle schetsen. Daarin
komt een proces van reduceren op gang dat
later in zijn atelier uitmondt in tekeningen en
sculpturen.
Stephan Vanfleteren
Flakkelân
27 juni tot en met 29 augustus 2010
Flakkelân van de Belgische fotograaf Stephan
Vanfleteren, is de derde editie van de fotoopdracht
die sinds 2003 gezamenlijk door het
Fries Museum en de Leeuwarder Courant wordt
verstrekt. Stephan Vanfleteren (1969) heeft zich
voor de opdracht verdiept in de rol die het verleden
speelt in het moderne Friesland.
Magie = Magic
Samenwerking met het Noordelijk Film Festival
11 november 2010 tot en met 30 januari 2011
De tentoonstelling Magie = Magic gaat over de
klassieke en hedendaagse surreële blik op de
wereld. In de tentoonstelling staat de ongebroken
aantrekkingskracht en betekenis van het
surrealisme voor hedendaagse kunstenaars
centraal zoals Aurélien Froment (FR), Keren
Cytter (IL) en Matt Mullican (USA), Salvador
Dalí (SP) en Erik van Lieshout.
De zee roept
Foto’s van Tryntsje Nauta en muziek
van Meindert Talma
31 mei tot en met 4 september 2011
De tentoonstelling ‘De Zee Roept’ is een visueel
onderzoek naar studenten die volwassen
worden in de sterk uniforme omgeving van de
hogere zeevaartschool ‘Maritiem Instituut Willem
Barentsz’ op Terschelling. Naast portretten
van jonge zeelieden is er een serie zeegezich-

ten te zien. Singer-songwriter Meindert Talma
maakte er een hedendaagse muzikale interpretatie
van.
De Straat
#1 Life vs Death
25 juni tot en met 21 augustus 2011
Een solo tentoonstelling met video installaties
van Mathilde Hemmes uit Heerenveen. Haar
werk gaat over de strijd tussen leven en dood.
Daarbij speelt de vraag ‘Wat doet het lijden van
anderen met ons?’ een belangrijke rol.
#2 MoPA
27 augustus tot en met 8 oktober 2011
Het MoPA (Museum of Parodied Art) is het
enige ‘museum’ in de wereld gewijd aan het
verzamelen, bewaren, tentoonstellen en vieren
van geparodieerde kunst in al zijn vormen. Te
zien zijn variaties op het werk van onder anderen
Damian Hirst, Marcel Duchamp en Robert
India. MoPA neemt bovendien de bestaande
museumpraktijk op de hak.
6.7 bijlage 7
Aanwinsten hedendaagse kunst 2010 - 2011
AAnWinsten 2010
Mondriaan Stichting
P2010-002 Koos Breukel, Zonder titel (portret
van Rineke Dijksta), kleurenfoto,
2010, inkt op papier, 140.0 x 105.0
cm, aankoop Galerie Willem van
Zoetendaal (Amsterdam)
P2010-068 Imogen Stidworthy, Topography
of a voice, ets, 2008-2009, inkt op
papier, 32.0 x 51.0 cm, aankoop
Galerie Akinci (Amsterdam)
P2010-074 Saskia Janssen, East/West: East/
West, Paradise in Reverse, 2005
digitale C-print op papier, 70 x 50
cm, aankoop Ellen de Bruijne Projects
(Amsterdam)
P2010-075 Saskia Janssen, East/West:
Paradise in Reverse (installatie),
print, inkt op papier, 270.0 x 360 cm,
aankoop Ellen de Bruijne Projects
(Amsterdam)
P2010-076 Saskia Janssen, East/West:
Paradise in Reverse (installatie),
print, inkt op papier, 270.0 x 360 cm,
aankoop Ellen de Bruijne Projects
(Amsterdam)
P2010-077 Saskia Janssen, East/West: Paradise
in Reverse (installatie), video,
14 min, aankoop Ellen de Bruijne
Projects (Amsterdam)
P2010-078 Martine Stig, Ante 1, cibachrome,
2010, inkt op papier, 98.0 x 77.0 cm,
aankoop Motive Gallery (Amsterdam)
P2010-079 Martine Stig, Ante 2, cibachrome,
2010, inkt op papier, 98.0 x 77.0 cm,
aankoop Motive Gallery (Amsterdam)
P2010-080 Martine Stig, Ante 3, cibachrome,
2010, inkt op papier, 98.0 x 77.0 cm,
aankoop Motive Gallery (Amsterdam)
P2010-081 Martine Stig, Ante 4, cibachrome,
2010, inkt op papier, 98.0 x 77.0 cm,
aankoop Motive Gallery (Amsterdam)
Provincie Friesland
S2010-003 Henk de Vries, Zonder titel (Wadden),
schilderij, 2009, olieverf op
doek, 150.0 x 125.0 cm, aankoop EM
Galerie (Drachten)
S2010-004 Henk de Vries, Zonder titel (Wadden),
schilderij, 2009, olieverf op
doek, 120.0 x 90.0 cm, aankoop EM
Galerie (Drachten)
P2010-005 Eline Jansen, Zonder titel, collage,
2009, kurk en kant op papier, 49.0 x
63.0 cm, aankoop Galerie Roos van
Tudor (Leeuwarden)
P2010-006 Sander Wiersma, Carnavalle 3,
gemengde techniek, 2010, inkt op
papier, 250.0 x 125.0 cm, aankoop
Galerie Roos van Tudor (Leeuwarden)
bijlage | pagina 47

Aangekocht
Roy Villevoye
The Video Message
2009
DVD
tijdsduur 3 min.
De film ‘The Video Message’ is een gefilmde videoboodschap
van Roy Villevoye’s Papoeavriend Omomá. Gezeten
in een snel varende boot vertelt deze Omomá op
beklemmende wijze dat het beeld dat Villevoye van hem
gemaakt heeft, nooit terug mag keren naar zijn land, het
land van de Asmat. Het mag zelfs niet terugkeren als
foto. Want als dit wel gebeurt, zal hij – overeenkomstig
de wil van zijn almachtige vooroudergeesten – sterven.
Roy Villevoye (Maastricht, 1960) werd een belangrijke
kunstenaar toen hij aan het einde van de jaren tachtig
ophield met schilderen en inspiratie vond in zijn reizen
buiten Europa. Zijn werk gaat over universele onderwerpen
als dood, geweld, echtheid, de verschillen tussen
‘wij’ en ‘zij’ en de manier waarop in andere culturen (als
die van de Asmat in Papoea Nieuw Guinea) tegen deze
universele onderwerpen wordt aangekeken.
Het werk ‘The Video Message’ is een sleutelwerk in het
oeuvre van Roy Villevoye omdat het in heldere woorden
en beelden vertelt over de symbiotische relatie tussen
hem en de Asmat. Het gaat over de overeenkomsten en
verschillen in beider cultuur. Uit de video blijkt onder
meer hoe de Asmat over het afbeelden van mensen denken.
Zo heeft het maken van een sculptuur een heel
fries museum | pagina 48
andere betekenis dan het maken van foto’s en videobeelden.
De Asmat maken zelf houten beelden (Omomá is
zelf een beeldhouwer). Maar omdat ze alleen beelden
van voorouders mogen maken, rust op het maken van
driedimensionale beelden van levende mensen (zoals
Villevoye in Amsterdam gedaan heeft ) een zwaar taboe.
De video gaat ook over conventies, identiteit en een
vreemd geval van ‘portretrechten’. Omomá heeft namelijk
zijn ziel aan het Westen verkocht en smeekt nu
Villevoye om hem te sparen. De film gaat dan ook op indringende
wijze over inkeer en berouw. Het belangrijkste
is evenwel wederkerigheid. De wereld van Roy Villevoye
en Omomá zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Het werk van Roy Villevoye is aanwezig in de collecties
van De Lakenhal in Leiden, het Museum Boijmans Van
Beuningen in Rotterdam, het Nederlands Fotomuseum
in Rotterdam en in het Stedelijk Museum in Amsterdam.
Het Fries Museum heeft het werk aangekocht omdat het
naadloos aansluit bij het verzamelbeleid en het werk
perfect aansluit op de 12 prenten en/of andere edities die
het van Roy Villevoye bezit.

S2010-007 Eline Jansen, Rijk, schilderij, 2008,
olieverf op doek, 214.0 x 128.0,
aankoop Galerie Roos van Tudor
(Leeuwarden)
P2010-008A Johan van Aken, Silent Signs, dvd
(origineel), 2008-2010, DVD, aankoop
Johan van Aken (Drachten)
P2010-008B Johan van Aken, Silent Signs,
print, 2008-2010, inkt op aluminium,
120.0 x 214.0 cm, aankoop Johan
van Aken (Drachten)
S2010-009 Tjibbe Hooghiemstra, Noordpool,
schilderij, 2009, gemengde
techniek op doek, 80.0 x 70.0 cm,
aankoop Tjibbe Hooghiemstra
(Lieveren)
B2010-067 Ids Willemsma, Tsjerkebuorren,
beeld, 2002-2003, iepenhout, 300.0 x
530.0 x 280.0 cm, aankoop Ids Willemsma
(Easterwierum)
P2010-069 Jantien Jongsma, Slag in Harlingen,
tekening, 2010, gemengde
techniek op papier, 100.0 x 140.0
cm, aankoop Galerie Smarius/Steven
Sterk (Gorredijk)
P2010-070 Stephan Vanfleteren, Palingvisser,
zwart-wit foto, 2010, inkt op papier,
112.0 x 95.0 cm, aankoop Stephan
Vanfleteren (Vilvoorde)
P2010-071 Stephan Vanfleteren, Portret van
Sjoerd de Vries, zwart-wit foto,
2010, inkt op papier, 47.7.0 x 57.1
cm, aankoop Stephan Vanfleteren
(Vilvoorde)
P2010-072 Stephan Vanfleteren, Portret van
Thom Mercuur, zwart-wit foto,
2010, inkt op papier, 80.0 x 80.0
cm, aankoop Stephan Vanfleteren
(Vilvoorde)
P2010-073 Stephan Vanfleteren, Schaatssporen
Hindeloopen, zwart-wit foto,
2010, inkt op papier, 95.0 x 111.8
cm, aankoop Stephan Vanfleteren
(Vilvoorde)
Knecht-Drenth Fonds
PCK04775 Mark Kent, Rough Sleeping
Patterns (dress), jurk, 2009,
katoen,104.0 x 45.0 cm, aankoop
Ellen de Bruijne Projects
(Amsterdam)
PCK04776A Falke Pisano, A sculpture turning
into a conversation, print, 2008,
inkt op papier en aluminium,
84.0 x 60.0 cm, aankoop Ellen de
Bruijne Projects (Amsterdam)
PCK04776B Falke Pisano, Object and Disintegration,
print, 2008, inkt op
papier en aluminium, 84.0 x 60.0
cm, aankoop Ellen de Bruijne
Projects (Amsterdam)
PCK04776C Falke Pisano, Affecting Abstraction,
print, 2008, inkt op papier en
aluminium, 84.0 x 60.0 cm, aankoop
Ellen de Bruijne Projects
(Amsterdam)
PCK04776D Falke Pisano, Concrete Abstractions,
print, 2008, inkt op papier
en aluminium, 84.0 x 60.0 cm,
aankoop Ellen de Bruijne Projects
(Amsterdam)
PCK04777 Falke Pisano, Figure 1 (Context,
Past, Present, Future), zeefdruk,
2009, inkt op papier, 40.0 x 40.0
cm, aankoop Ellen de Bruijne
Projects (Amsterdam)
PCK04778 Raoul de Keyser, Network, zeefdruk,
1972, inkt op papier, 50.0 x
50.0 cm, aankoop Kunstruimte
Wagemans (Beetsterzwaag)
PCK04779 Jan Brokof, Zonder titel, houtsnede,
2009, inkt op papier, 78.0
x 53.0 cm, aankoop Galerie Vous
Etes Ici (Amsterdam)
PCK04780A=C Keith Edmier, Jill, Keith, Farrah,
print, 1997, inkt op papier, 23.9
x 19.0 cm, aankoop Prentwerk
(Groningen)
PCK04781 Rineke Dijkstra, Juli, Castricum
aan zee, cibachrome, 1995, inkt
op papier, 24.0 x 19.0 cm, aankoop
XX Multiple Galerie (Rotterdam)
bijlage | pagina 49

PCK04782A=G Diverse kunstenaars, Franchise,
print en boek, 2007, inkt op
papier, 84.1 x 118.9 cm, aankoop
VHDG (Leeuwarden)
AAnWinsten 2011
Mondriaan Stichting
P2011-023 Roy Villevoye, The Video Message,
video op dvd, 2009, 3 min,
aankoop Motive Gallery (Amsterdam)
P2011-024 Ksenia Galiaeva, Zonder titel
(Moeder in dacha ‘beneden’ in
tuin), analoge kleurenfoto/handafdruk,
2008, editie 2/3, papier,
95.0 x 111.5 cm, aankoop Ellen de
Bruijne Projects (Amsterdam)
P2011-025 Ksenia Galiaeva, Zonder titel
(Mijn vader achter het stuur),
analoge kleurenfoto/handafdruk,
2009, editie 3/3, papier, 58.0 x 85.5
cm, aankoop Ellen de Bruijne
Projects (Amsterdam)
P2011-026 Ksenia Galiaeva, My mothers
birthday, analoge kleurenfoto/
handafdruk, 2005, ed. 3/3, papier,
96.0 x 123.5 cm, aankoop Ellen de
Bruijne Projects (Amsterdam)
P2011-027 Ksenia Galiaeva, Zonder titel
(Afternoon at the lake), analoge
kleurenfoto/ handafdruk, 2009,
editie 2/3, papier, 58.0 x 85.5 cm,
aankoop Ellen de Bruijne Projects
(Amsterdam)
P2011-028 Ksenia Galiaeva, Zonder titel
(Afternoon walk at the church),
analoge kleurenfoto/handafdruk,
2009, editie 2/3, papier, 58.0 x 85.5
cm, aankoop Ellen de Bruijne
Projects (Amsterdam)
fries museum | pagina 50
Provincie Friesland
P2011-015 Gerco de Ruijter, Kruiend ijs,
foto, 2009, inkt op papier, 80.0 x
80.0 cm, aankoop Gerco de Ruijter
(Rotterdam)
P2011-029 Trijnie van der Wal, The Burden
of Atlas, 2009-2011, acryl op
papier, 580.0 x 45.0 cm, aankoop
Trijnie van der Wal (Joure)
P2011-030 Elmar Kuiper, Birth, Life, Death,
Video film op DVD, 2010 ed. 1/3,
35 min 40 sec, aankoop Elmar
Kuiper (Hûns)
P2011-031A Caro Kroon, Eat Me, Drink Me,
=AN 2010, installatie bestaande uit
40 delen, afmetingen variabel,
aankoop Galerie de Roos van
Tudor (Leeuwarden)
P2011-032A=X Eva Gjaltema, Famylje, 2004-
2010, installatie van 24 ingelijste
prints van foto’s en documenten,
editie 1/3, aankoop Eva Gjaltema
(Amsterdam)
Knecht-Drenth Fonds
PCK04789A=L Joachim Schmid, Meetings,
print, 2003-2007, , 30 x 40 cm op
40 x 50 cm, ed 3/3, inkt en papier,
aankoop XX Multiple Galerie
(Rotterdam)
Schenking
P2011-003 Gerco de Ruijter, Oostrum, foto,
2009, inkt op papier, 80.0 x 80.0
cm, schenking Gerco de Ruijter
(Rotterdam)
P2011-004 Gerco de Ruijter, Dobbe, foto,
2009, inkt op papier, 80.0 x 80.0
cm, schenking Gerco de Ruijter
(Rotterdam)
P2011-005 Gerco de Ruijter, Joure, foto,
2009, inkt op papier, 80.0 x 80.0
cm, schenking Gerco de Ruijter
(Rotterdam)
P2011-006 Gerco de Ruijter, Fochterloerveen,
foto, 2009, inkt op papier,
80.0 x 80.0 cm, schenking Gerco
de Ruijter (Rotterdam)

P2011-007 Gerco de Ruijter, N383, foto, 2009,
inkt op papier, 80.0 x 80.0 cm,
schenking Gerco de Ruijter (Rotterdam)
P2011-008 Gerco de Ruijter, Schoterdijk, foto,
2009, inkt op papier, 80.0 x 80.0 cm,
schenking Gerco de Ruijter (Rotterdam)
P2011-009 Gerco de Ruijter, Marrum, foto,
2009, inkt op papier, 80.0 x 80.0 cm,
schenking Gerco de Ruijter (Rotterdam)
P2011-010 Gerco de Ruijter, Camminghaburen,
foto, 2009, inkt op papier, 80.0
x 80.0 cm, schenking Gerco de
Ruijter (Rotterdam)
P2011-011 Gerco de Ruijter, Werf Workum,
foto, 2009, inkt op papier, 80.0 x
80.0 cm, schenking Gerco de Ruijter
(Rotterdam)
P2011-012 Gerco de Ruijter, Dijk bij Zurich,
foto, 2009, inkt op papier, 80.0 x
80.0 cm, schenking Gerco de Ruijter
(Rotterdam)
P2011-013 Gerco de Ruijter, Sandfirden foto,
2009, inkt op papier, 80.0 x 80.0 cm,
schenking Gerco de Ruijter (Rotterdam)
P2011-014 Gerco de Ruijter, De Dollen, foto,
2009, inkt op papier, 80.0 x 80.0 cm,
schenking Gerco de Ruijter (Rotterdam)
PCK04790 Bert Loerakker, Zonder titel ,monotype,
2009, inkt op papier, 30.3 x
50.1 cm schenking dhr. en mevr.
Knecht-Drenth (Amsterdam)
S2011-002 Bouke van der Sloot, Gezicht
op Stiens, schilderij, 1956-1958,
olieverf op doek, 48.5 x 81.3 cm,
schenking dhr. G.H.J. Hooijschuur
(Medemblik)
Legaat
P2011-016 Simon Kamminga, Tongerfleagen,
aquarel, 1927, potlood op papier,
39.0 x 55.0 cm, legaat Bauke van
Dokkumburg (Veenwouden)
P2011-017 Simon Kamminga, Kermisvertier in
Hof van Holland, tekening, 1920-
1984, pastelkrijt op papier, 34.8 x
50.0 cm, legaat Bauke van Dokkumburg
(Veenwouden)
P2011-018 Simon Kamminga, Zaaier, tekening,
1920-1984, potlood en inkt op
papier, 35.0 x 29.0 cm, legaat Bauke
van Dokkumburg (Veenwouden)
P2011-019 Simon Kamminga, Landschap met
skûtsje, tekening, 1920-1984, potlood
en inkt op papier, 15.0 x 23.0
cm,legaat Bauke van Dokkumburg
(Veenwouden)
P2011-020 Simon Kamminga, Man achter
ploeg met vier paarden, tekening,
1920-1984, potlood op papier, 24.0 x
29.0 cm, legaat Bauke van Dokkumburg
(Veenwouden)
S2011-021 Simon Kamminga, Noarderljocht,
schilderij, 1920-1984, olieverf op
doek, 58.0 x 70.0 cm, legaat Bauke
van Dokkumburg (Veenwouden)
S2011-022 Simon Kamminga, Ljochtmoanne,
schilderij, 1920-1984, olieverf op
doek, 57.0 x 75.0 cm, legaat Bauke
van Dokkumburg (Veenwouden)
Aankoop- en presentatiebeleid moderne en hedendaagse kunst 2012 | pagina 51

Aangekocht
José Witteveen
The Girl
2011
ets
88 x 37 cm
Ed. # 1 van 3
M.J.
2011
ets
88x 37 cm
ed. # 1 van 3
De beide etsen van José Witteveen (Leeuwarden, 1981)
zijn zowel portretten als verbeeldingen van hedendaagse
iconen. In ‘The Girl’ herkennen we José Witteveen zelf
vermomd als Jeanne d’Arc. Haar pendant is niemand
minder dan Michael Jackson. Uitgevoerd in de buitengewoon
trage etstechniek combineert José Witteveen
zowel historische voorbeelden (als de middeleeuwse
icoon) als hedendaagse opvattingen over sterallures,
superego’s en stijliconen. Desondanks valt er voor de
kijker nog veel te raden: waarom zien we het bleke gelaat
van M.J. tegelijkertijd met zijn geraamte? Leeft de man
nog of is hij al geruime tijd dood? En waarom houdt
fries museum | pagina 52
hij zijn rechterhand voor zijn kruis en groet hij met z’n
linkerhand zijn fans of gelovigen? Even ongenaakbaar is
onze Jeanne d’Arc. Haar harnas correspondeert opmerkelijk
genoeg met M.J.’s ribben en ook rond haar hoofd
straalt een halo. Als teken van haar professie houdt ze
een burijn in haar hand. Ze lijkt de kuisheid en heiligheid
zelve totdat we haar linker hand zien. Ook dit is een
eigentijds beeld van een eigentijdse vrouw.
Aangekocht voor de collectie Friese moderne kunst.