Klik hier om de complete brochure op te - For Farmers

Voorlichtingsblad van ForFarmers DECEMBER 2011 jaargang 35
VOERTAAL

2
Klankbordgroepen
ForFarmers is gestart met klankbordgroepen voor de verschillende
sectoren. Per klankbordgroep schrijft een deelnemer
over zijn of haar bedrijf, de toekomstvisie, de rol en meerwaarde
van de klankbordgroep. In deze Voertaal presenteren we u
Arjan Schrijver.
Op een boerderij tussen Hoonhorst, Dalfsen
en Heino woon ik samen met mijn
vriendin Sandra. Hier run ik met mijn vader
in maatschap een melkveebedrijf met 145
melkkoeien. In 2009 hebben we onze nieuwe
loopstal in gebruik genomen. Deze hebben
we over de uit 1984 gebouwde loopstal
voor 42 melkkoeien heen gebouwd.
Ongeveer de helft van de koeien wordt gemolken
in de melkrobot, de andere helft in
de bestaande melkstal. Het opfokken van
jongvee is uitbesteed aan twee andere
bedrijven. We hebben de keus gemaakt
om ons te specialiseren in het melken van
koeien. Daarbij hebben we de zeugentak
beeindigd.
Voerlijn
Met het specialiseren van ons bedrijf maken
we ons klaar voor de toekomst. Het
melkquotum verdwijnt en het is zeer waarschijnlijk
dat de melkproductie in Nederland
hierdoor sterk toeneemt. Dit brengt
als risico met zich mee dat de opbrengstprijzen
daardoor meer gaan fluctueren.
Melk is toch melk? Waarin zal de Nederlandse
melk zich gaan onderscheiden van
andere melk? Misschien ligt er wel een mogelijkheid
om een voerlijn te maken, zodat
Klankbordgroep rundvee 2
‘ff-bestellen’ app een succes 3
Bert-Jan Ruumpol: “We willen de beste
brokkenmakers van Europa worden” 4
Bewuster rijden dankzij Drivers Challenge 6
Leveringsvoorwaarden geactualiseerd 8
Beurzen 2012 en Bon Appetit 10
Reportage: winnaar Agroscoop-bokaal:
“Alles zit vast op de voeding” 12
onze kaasmakers tegen de Duitse consument
kunnen zeggen dat de kaas gemaakt
is van melk afkomstig van koeien die geen
genetisch gemodificeerd voer hebben gehad.
Dit moet natuurlijk wel meerwaarde
hebben, want niets is duurzaam als niet
iedereen meeprofiteert; de boer moet ook
een goede boterham verdienen.
Doen waar je goed in bent
Een bijkomende kwestie is hoe creatief we
kunnen zijn met onze mest. Kan het aangewend
worden zodat de werking nog beter
is, dierlijke mest kunstmest mag vervangen
en acceptatie onder akkerbouwers groter
wordt? Er komt weer een tijd dat de mineralen
in de mest geld gaan opbrengen.
Wanneer je doet waar je goed in bent, ken
je je sterke en minder sterke punten en
weet je waar je aan moet werken. Alleen
dan ben je in staat jezelf te redden in tijden
dat de prijzen laag zijn. Dit wil niet zeggen
dat dit de enige manier is om te overleven.
Je kunt ook je kansen spreiden, als je je
maar bewust bent van je keuzes.
Jongeren
Het is goed dat ForFarmers de klankbordgroepen
in het leven heeft geroepen, omdat
Fosfaatefficiëntie 14
Reportage: mechanische ventilatie bij
rosékalverhouder 16
MIJN Duurzaamheid 18
Snijmaisrassenlijst 2012 20
Zeugen voeren aan de hand van een
Body Mass Index 22
Darmontwikkeling en Bambig 24
Het nieuwe voeren 26
COLOFON
Redactieadres: ForFarmers, Postbus 91, 7240 AB Lochem, T: +31(0)573 28 88 00, F: +31 (0)573 28 88 99
Eindredactie: Afdeling communicatie. De eerstvolgende Voertaal verschijnt in februari 2012.
voor sommige onderwerpen geen ruimte
meer is in de coöperatie FromFarmers. De
jongeren in de ledenraad hebben ook aangegeven
dat ze het belangrijk vinden dat,
naast de klankbordgroepen voor de sectoren,
er ook één is speciaal voor jongeren,
klanten en leden.
Het verschil met de andere klankbordgroepen
is dat bij de klankbordgroep jongeren
alle sectoren bij elkaar zitten en dat niemand
ouder is dan 30 jaar. Tijdens de eerste
bijeenkomst op 13 september dit jaar heeft
van iedere sector één jongere aangegeven
wat hij of zij verwacht voor de toekomst en
wat ForFarmers hierbij kan betekenen.
App
Voer bestellen via de App is een onderwerp
waarover de jongeren heel enthousiast zijn.
Andere onderwerpen zijn onder andere het
samenwerken van akkerbouwers met veehouders.
Ook het automatisch koppelen
van gegevens aan Agroscoop wordt belangrijk
gevonden.
Het mooie van beide klankbordgroepen
(jongeren en rundveehouderij) waarin ik
deelneem, is dat iedereen constructief
meedenkt en een positief kritische houding
heeft.
INHOUD
Yes We Can Award naar 2 klanten 28
Reportage: Poultrycare vleeskuikenhouders 30
Winterventilatie in volièrestal 32
Genetica in de pluimveehouderij 34
Extra graszaadmengsels 37
Vloeibare of gekorrelde meststoffen 38
Watervergunning vaker nodig 40
Productierechten 42
FarmFeed en enkelvoudige producten 43

‘ff-bestellen app’ blijkt een succes
ForFarmers introduceerde als eerste mengvoerbedrijf in Nederland een app om snel en een-
voudig voer te kunnen bestellen, de ‘ff-bestellen app’. De app, in eerste instantie bedoeld
voor eenvoudige (herhaal)bestellingen, is een groot succes bij klanten met een smart phone.
Onder de eerste 100 geïnteresseerden heeft ForFarmers twee Samsung tablets uitgereikt.
Een app is een eenvoudige applicatie op
een smartphone waarmee snel en gemakkelijk
handelingen kunnen worden uitgevoerd.
De introductie van de app maakt
ForFarmers beter bereikbaar dan ooit. Via
een simpele druk op de knop kunnen klanten
hun voer bestellen.
Familie Burgers (rechts) reageerde verrast op het winnen van de Samsung tablet.
Deze werd uitgereikt door verkoopleider varkenshouderij Rinze Exterkate.
Verkoopleider pluimveehouderij Jan Tjassens (rechts) reikt de tweede
Samsung tablet uit aan de familie Lalkens-Heringa, die enthousiast zijn over de
actie.
De ‘ff-bestellen app’ werd in eerste instantie
alleen voor Android-toestellen geintroduceerd.
Sinds begin november is de
app ook beschikbaar voor gebruikers van
iPhone. De app is te downloaden via de
App Store (onder de naam ForFarmers).
Voor Blackberry Torch gebruikers zal de
‘ff-bestellen app’ binnenkort beschikbaar
komen.
De app is in eerste instantie gericht op
eenvoudige (herhaal)bestellingen. Om alle
klanten voer te kunnen laten bestellen via
de app, worden in een later stadium extra
mogelijkheden toegevoegd.
Mobiele website
Een mobiele website is technisch gezien niets
anders dan een gewone website die geopti-
maliseerd is voor gebruik op een klein scherm.
De meeste smartphones kunnen ‘gewone’
websites ook bekijken, maar dan moet de ge-
bruiker wel vaak inzoomen en schuiven om de
informatie te kunnen lezen.
De mobiele website van ForFarmers is al enige tijd
in de lucht, maar sinds de komst van de “ff-bestellen
app” wordt er nog meer gebruik van gemaakt. De
mobiele website maakt het makkelijk om het laatste
nieuws van ForFarmers eenvoudig op uw mobiele telefoon
te volgen.
Daarnaast is ForFarmers nu ook te volgen via Twitter.
Hiermee bent u altijd op de hoogte van het laatste
ForFarmers nieuws via uw mobiele telefoon en/of
computer.
www. twitter.com/forfarmers
3

4
“We willen de beste brokken-
makers van Europa worden”
Algemeen directeur Bert-Jan Ruumpol oogt tevreden. De af-
gelopen maanden waren weliswaar inspannend, want de ge-
plande overname van Hendrix nam veel tijd in beslag. Maar
ForFarmers is dan wel dicht bij wat het zich in 2005 ten doel
had gesteld, namelijk een toekomstige omzet behalen van
4,5 miljoen ton mengvoeders per jaar.
Hoe kijkt u terug op het afgelopen
jaar?
“In 2011 hebben wij wederom invulling
gegeven aan onze ambitie een maximale
bijdrage te leveren aan het rendement
op agrarische bedrijven. In de varkens-
en legsector echter vielen de financiële
resultaten door lage opbrengstprijzen
fors tegen. Ronduit vervelend was de
dioxineproblematiek in de vetten voor
veevoeders in Duitsland aan het begin
van het jaar. Ook al had ForFarmers hier
niet direct mee van doen, had dit toch
gevolgen voor onze klanten door lagere
opbrengstprijzen voor varkens. We hebben
getracht de financiële problemen op
deze bedrijven te verzachten door uitstel
van betalingen te verlenen.
Daar staat tegenover dat de beoogde
acquisitie van Hendrix een hoogtepunt
is. Voor de zomer waren wij daar intern
al over aan het nadenken, na de zomer
zijn die plannen vormgegeven. Deze geplande
overname (de Europese mededingingsautoriteit
moet zijn goedkeuring
nog geven, red.) past binnen de strategie
die ForFarmers in 2003 heeft ingezet;
na jaren van krimp vooroplopen in
de schaalvergroting van de agrarische
sector.
Die schaalvergroting speelt in de hele kolom;
agrarische bedrijven worden groter,
maar ook supermarktketens en slachterijen.
In 2005 heeft ForFarmers zich als
doel gesteld binnen 6 jaar te groeien
naar een omzet van 5 miljoen ton. Met
de geplande overname van Hendrix komen
we in de buurt. Daarbij is ons beleid
altijd consistent geweest; eerst voor het
geld zorgen, dan pas uitgeven.
Wat ook noemenswaardig is, is de start
van de bouw van een op- en overslagstation
voor granen in het Duitse Heidenau,
dichtbij de grens met Tsjechië door
onze Duitse deelneming HaBeMa. Een
strategisch goede plek voor de graanstromen
binnen Europa. En natuurlijk
het feit dat ForFarmers voor het vierde
achtereenvolgende jaar de FD Gouden
Gazelle Award heeft gewonnen, een prijs
voor koplopers in de ranglijst van snelst
groeiende ondernemingen.”
Was de overname nodig?
“Niet direct. Wij zijn uitstekend in staat
onze klanten te bedienen. Ook Hendrix
is uitstekend in staat om haar klanten te
bedienen. Maar je moet verder kijken.
Hoe staat de agrarische sector er over
tien jaar voor? Hoe levensvatbaar ben
je dan nog. Je moet stappen ondernemen
om je klanten ook in de toekomst
te kunnen blijven bedienen. Hendrix is
de beste keus als het gaat om een overname,
beide bedrijven passen prima bij
elkaar. Het is dan ook een voorgenomen
huwelijk dat wordt aangegaan vanuit
een luxe situatie, niet uit armoede.”
Naar verwachting zal de overname van
Hendrix in het eerste kwartaal van 2012
zijn beslag krijgen, nadat de Europese mededingingsautoriteiten
goedkeuring aan
de transactie hebben verleend. Hoe de
nieuwe organisatie er in de toekomst uit
zal zien, wordt uitgewerkt in een integratieplan
nadat de overname is afgerond.
Wat zijn de voordelen van de toekomstige
samenwerking met Hendrix
UTD?”
Primair staat voorop dat we een optimale
bijdrage willen leveren aan het rendement
op boerenbedrijven. De nieuwe
organisatie zal door de schaalgroottevoordelen
een nog gunstiger waardeprijsverhouding
kunnen bieden. Dat kun
je alleen bereiken als je over de beste
kennis en mensen kunt beschikken. Als
partner van Nutreco kunnen we de we-

eldwijde kennis van Nutreco gebruiken.
Dat is een groot voordeel. Bovendien
krijgen we een groter bereik in Duitsland,
door onder andere Hendrix Illesch,
die een grote rol vervult voor de grote
gespecialiseerde bedrijven in het oosten
van Duitsland. Daarnaast krijgt de nieuwe
combinatie ook bedrijven in België.
Met een flexibele,
internationale groeiende
organisatie zijn
we een uitdagende
werkomgeving voor
alle medewerkers en
dealers. Samen met
de medewerkers van
Hendrix gaan we werken
aan een nieuwe
sterke en vooruitstrevende
organisatie gericht
op voer en handelsartikelen.”
Hoe zou u ForFarmers omschrijven;
wat maakt het bedrijf zo bijzonder?
“ForFarmers staat echt dicht bij de boer,
wij hebben een no-nonsense instelling,
een boerenmentaliteit. Dat geldt
ook voor de directie. Wij kunnen snel
beslissingen nemen, de communicatielijnen
zijn kort. Door deze speelruimte
kunnen wij snel knopen doorhakken.
Ik vind dat ondernemerschap in alle geledingen
van de organisatie moet zitten.
Tot aan de buitendienst, zodat de ene
ondernemer (de voorlichter) de andere
(de boer) steunt. Individueel ondernemerschap
noemen wij dat, en daar worden
mensen ook in geschoold.”
‘Je moet een beetJe boer ziJn om biJ
ForFarmers te kunnen werken’
Is die boerenmentaliteit ook op u
van toepassing?
“Jazeker. Je moet een beetje boer zijn
om bij ForFarmers te kunnen werken. Ik
woon om te beginnen tussen de boeren,
en was dit jaar wederom aanwezig op
de Zwarte Cross. Dat doe ik liever dan
bijvoorbeeld golfen. En als het dan toch
moet, dan het liefst boerengolf!”
Waar maakt u zich zorgen over?
“De situatie in de varkenshouderij. De
krimp in deze sector zal ook volgend jaar
aanhouden. De (vlees- en varkens)prijzen
moeten omhoog, die zijn aan de lage
kant ten opzichte van de grondstof- en
graanprijzen. Nadeel van de varkenscyclus
is dat deze is verlengd door de economische
crisis. Varkenshouders
moeten
weer wat financieel vet
op de botten krijgen.”
Wat zijn de verwachtingen
voor
2012?
“Ik hoop natuurlijk
op goede opbrengstprijzen
in
alle sectoren, maar
vooral dat de prijzen in de varkenshouderij
beter worden. En ik wens
alle klanten een fantastisch jaar toe.
Intern wordt het een inspannend jaar
voor de organisatie én voor de medewerkers,
omdat ForFarmers en Hendrix
geïntegreerd moeten worden. Dat is inspannend.
Want we willen het beste van
beide bedrijven integreren. En uiteindelijk…
de beste brokkenmakers van Europa
worden!”
5

6
Bewuster rijden en minder kosten
dankzij Drivers Challenge
ForFarmers is in 2011 begonnen met de Drivers Challenge voor haar chauf-
feurs. Doel is dat per locatie 5 procent brandstof wordt bespaard ten op-
zichte van 2010. Dit probeert ForFarmers te realiseren door iedere chauf-
feur bewust te maken van zijn rijstijl en hem te wijzen op manieren om deze
te verbeteren, zodat uiteindelijk kosten worden bespaard.
De reden dat de afdeling logistiek van
ForFarmers met de Drivers Challenge is
begonnen, is dat de brandstofprijzen explosief
stijgen; deze zijn ten opzichte van
januari 2010 al met meer dan 10 procent
gestegen. ForFarmers verwacht dat deze
trend zich doorzet.
Een extra stimulans is dat ForFarmers
als eerste mengvoerbedrijf in november
2010 de Lean and Green Award in ont-
vangst heeft mogen nemen. Deze prijs
wordt door initiatiefnemer Connekt - een
samenwerkingsverband van 125 overheden,
bedrijven en kennisinstellingen- uitgereikt
aan bedrijven die voor het einde van
2012 een CO 2 -reductie hebben behaald
van 20 procent ten opzichte van 2007.
Het nieuwe rijden
De Task Force Duurzaamheid van
ForFarmers heeft de ambitie uitgesproken
om de laagste liter/ton/(km/ritten) in de
sector te hebben. Met deze parameter
wordt het aantal liters brandstof dat nodig
is om 1 ton voer 1 kilometer te vervoeren in
beeld gebracht.
Alle chauffeurs hebben vorig jaar de training
’Het nieuwe rijden’ gevolgd met daaropvolgend
in oktober dit jaar een herhaling
in theorie. De Drivers Challenge is een ge-

schikt hulpmiddel om de opgedane kennis
en ervaring toe te passen in de praktijk.
Score
De Drivers Challenge wordt uitgevoerd op
locatie- en chauffeursniveau. Het doel van
de Drivers Challenge op locatieniveau is
dat er in 2011 per locatie (Lochem, Deventer,
Almelo en Delden) 5 procent brandstof
wordt bespaard ten opzichte van 2010.
Op chauffeursniveau is de doelstelling dat
iedere chauffeur de opgedane kennis en ervaring
van ’Het nieuwe rijden’ toepast, met
als uitdaging een zo hoog mogelijke score
voor de rijstijl (1 t/m 10, waarbij 10 het
hoogst haalbare cijfer is). Deze score wordt
bepaald door Fleetboard. Fleetboard, een
boordcomputer, is een product van Mercedes
Benz. Zij hebben het ontworpen als
hulpmiddel bij het voertuigmanagement.
Een onderdeel van Fleetboard is de inzetanalyse,
die uitermate geschikt is voor het
analyseren van de rijstijl van de chauffeur.
Programma van vier dagen
De opzet van de Drivers Challenge bij
ForFarmers is als volgt: De Challenge
wordt op alle locaties uitgevoerd met een
Mercedes Actros 1836 LS met een 28tons
oplegger. Iedere chauffeur volgt een
programma van vier dagen. De eerste dag
kan de chauffeur wennen aan de auto. De
tweede dag rijdt een mentorchauffeur mee
en worden de resultaten van de inzetanalyse
uit Fleetboard besproken. De derde
dag probeert de chauffeur zijn score te verbeteren
en de vierde dag gaat hij voor de
uiteindelijke score. Dit cijfer telt mee voor
de Drivers Challenge. Per locatie worden
de beste drie chauffeurs (met de hoogste
score) beloond.
Acht chauffeurs van ForFarmers hebben
een training gevolgd, verzorgd door opleidingsinstituut
BACE, tot gecertificeerd
mentorchauffeur. In deze training zijn onderwerpen
als communicatie, feedback
geven en ’Het zuinige rijden’ aan bod gekomen.
De mentorchauffeurs zijn ook het
aanspreekpunt voor vragen die betrekking
hebben op de Drivers Challenge.
Anticiperende rijstijl
De huidige rijstijl en het brandstofverbruik
van de chauffeurs van ForFarmers is zeker
niet slecht, maar juist kleine verbeterpunten
kunnen de laatste zet geven tot de
meest zuinige rijstijl. Uiteindelijk verwacht
ForFarmers van haar beroepschauffeur een
anticiperende rijstijl. De chauffeur dient
aan te voelen hoever en snel hij het gas- en
rempedaal kan intrappen, bij welk toerental
het schakelen plaatsvindt, wanneer de
ForFarmers en DuurzaamheiD
Kengetallen 2010:
Aantal bulkauto’s ForFarmers: 52
Totaal aantal kilometers: 4.856.305 (121 keer rondom de aarde)
Totaal liters diesel: 2.311.769 (61 tankauto’s van 38.000 liter)
CO -uitstoot per liter brandstof: 3,04 kg CO (Well to Wheel)
2 2
Totale CO -uitstoot: 2 7.027.778 kg
Compensatie voor 1 ton CO2: 100 bomen in Europa
motorrem kan worden benut en wanneer
het gas moet worden losgelaten, zodat de
auto - op het moment dat er een kruising
nadert - meegaat in de verkeersstroom in
plaats van stil komt te staan (het anticiperend
rijden).
Meer comfort
Uiteindelijk moet de Drivers Challenge er
toe leiden dat de nieuwe rijstijl dagelijks
bewust wordt toegepast. Daardoor worden
kosten bespaard op brandstof, slijten
de delen van de auto’s minder snel en is
er over het algemeen minder schade. Ook
zorgt het bewust rijden voor een reductie
van de CO 2 -uitstoot. Voor de chauffeur betekent
dit meer comfort tijdens zijn werk,
want iemand die haast heeft en hard rijdt
zal aan het einde van de dag niet eerder
klaar zijn met zijn werk dan een chauffeur
met een anticiperende rijstijl.
Behaald besparingspotentieel tot oktober 2011
Percentage: 2,94%
Besparing brandstof: 72.382 liter diesel (2.311.769 x 2,94%)
Besparing CO 2 : 193.263 kg CO 2 (63.573 liter x 3,04 kg/CO 2 /liter)
Regelmatig komt u bij artikelen dit logo tegen. Het boompje is het symbool voor duurzaamheid binnen
ForFarmers. Zo weet u dat het een artikel over duurzaam ondernemen betreft. Voor ForFarmers
is het noodzakelijk om haar eigen plaats in de voedselketen te garanderen, door te laten zien dat
ze een voorloper is op het gebied van duurzaamheid. Vandaar dat er een Task Force Duurzaamheid
is, die inhoud geeft aan de ambitie van ForFarmers om duurzaamheid in de organisatie en bij haar
klanten verder te implementeren.
ForFarmers geeft daadwerkelijk invulling aan het begrip duurzaamheid. Binnen de eigen organisatie,
maar ook bij andere schakels in de voedselketen. Door op een steeds efficiëntere wijze voeders
te produceren en ervoor te zorgen dat deze voeders beter te benutten zijn voor het dier, levert
ForFarmers haar bijdrage aan een duurzame productie en Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen.
Ook wil ForFarmers haar klanten maximaal ondersteunen, zodat ook zij kunnen voldoen aan de
wensen van de consument op het gebied van duurzaamheid.
7

8
Leveringsvoorwaar
geactualiseerd
Op 1 januari 2012 worden de leveringsvoorwaarden geac-
tualiseerd. De wijzigingen hebben vooral betrekking op de
leveringen van zakgoed. Doel van de aanpassingen is het
systeem van kortingen en toeslagen zo eenvoudig mogelijk te
houden en tegelijkertijd het bestellen van efficiënte volumes
te stimuleren.
De zakgoedbezorging is een service die
we graag voor u uitvoeren. Het is daarbij
wel van belang dat de kosten goed in het
oog worden gehouden. Voor grotere orders
worden geen kosten in rekening gebracht.
Dit was zo en blijft zo. Wat verandert, is
dat ForFarmers de bezorgkosten afhankelijk
maakt van de orderwaarde (€) in plaats
van het volume (kg). Vanaf een orderwaarde
van €150,- wordt er franco geleverd. Is
de orderwaarde kleiner, dan worden €15,-
kleine orderkosten in rekening gebracht.
Zakgoed
Er wordt ook nog met enige regelmaat
zakgoed met de bulkwagen mee bezorgd.
Dit kan voor u als klant wel efficiënt overkomen,
maar dat is het meestal niet. Het
zakgoedmagazijn staat in Lochem en veel
van de bulkproducten komen van andere
locaties. Dat betekent dat chauffeurs van
ForFarmers soms met de bulkwagen apart
naar Lochem moeten rijden om nog enkele
zakjes melkpoeder mee te kunnen nemen.
Het afleveren van grotere volumes met een
aparte bezorgdienst is veel voordeliger.
Ook voor het meeleveren van zakgoed met
de bulkwagen geldt de regel dat bij een orderwaarde
van minder dan €150,- bezorgkosten
in rekening worden gebracht.
Kwantumkorting
De kwantumkorting voor ordergroottes
vanaf 500 kilo wordt verhoogd. Voor zakgoedbestellingen
van 500 tot 1.000 kilo
mengvoer/meststoffen ontvangt u vanaf
1 januari 2012 een korting van €1,- (was
€0,50). De kwantumkorting loopt door tot
een volume van 24 ton en meer. Deze laatste
staffels zijn vooral interessant voor ak-
kerbouwers die een volle vracht kunstmest
in big bags afnemen. De nieuwe staffel
voor de kwantumkorting is dusdanig dat de
aparte kwantumkorting op big bags komt
te vervallen.
Palletkorting
De palletkorting voor meststoffen en
mengvoer wordt verhoogd naar €1,- per
100 kg (was €0,25). Deze korting ontvangt
u als u per artikel een volle pallet bestelt.
Daarnaast dient er op het bedrijf met een
kooi-aap gelost te kunnen worden, zodat er
geen handwerk aan te pas komt.
Nieuwe pallet- en kwantumkortingen
voor mengvoer en meststoffen
in zakgoed en big bags.
Soort Korting/100 kg
Palletkorting €1,00
Kwantumkorting
Kwantum (kg)
0-500 basisprijs
500-1.999 €1,00
2.000-3.999 €1,25
4.000-7.999 €1,50
8.000-23.999 €1,75
24.000 en meer €2,25
Kortingstabel GBM
Bij GBM wordt nu een kortingstabel gehanteerd
die een combinatie is van korting
voor jaarafname en een korting voor bestelvolume.
Dit is niet duidelijk. Er is daarom
besloten de tabel op te splitsen in een
aparte kortingstabel gebaseerd op de jaarafname
(bonustabel) en een kortingstabel
gebaseerd op de bestelwaarde (kwantum-

den 2012
korting). Vanaf een orderwaarde van €150
wordt er franco geleverd. Is de orderwaarde
kleiner, dan worden €15 bezorgkosten in
rekening gebracht.
Weekendbestellingen
ForFarmers heeft een zeer efficiënt bestel-
en afleverproces. Echter worden er veel
weekendbestellingen gedaan. Het gaat
hierbij om bestellingen op vrijdagmiddag en
zaterdag. Dit brengt meerkosten met zich
mee. ForFarmers wil u daarom vragen mee
te werken om dit probleem te tackelen. Frequente
weekendbestellers zullen daarvoor
actief benaderd worden.
Siloactie
Om weekendbestellingen te voorkomen is
voldoende silocapaciteit cruciaal. Hierin wil
ForFarmers haar klanten steunen. Daarom
lanceert ForFarmers in de periode januari
tot en met maart 2012 opnieuw een siloactie.
Silo’s die in deze maanden worden
besteld, worden tegen extra scherpe prijzen
geleverd.
Kijkt u eens kritisch naar uw eigen bestelgedrag
en silocapaciteit. Kijkt u ook naar
de staat van de silo’s. Silo’s van vóór 1970
verdienen daarbij extra aandacht. Met deze
leeftijd zijn de silo’s doorgaans afgeschreven
en technisch niet meer voldoende om
nog zonder risico als voeropslag te kunnen
dienen.
Maak gebruik van dit aanbod. Meer informatie
kunt u verkrijgen bij uw voorlichter
of bij de medewerkers van klantenservice.
ForFarmers vertrouwd op uw medewerking.
S i loact i e
H e e f t u voldoende
s i l o c a p a c i t e i t ?
O n t v a n g n u ko r t i n g
o p u w n i e u w e s i l o !
20, 21 & 22 juli 2012
De eerste vragen over ForFarmers-kaarten ko-
men alweer binnen via zwartecross@forfarmers.
eu. Hierbij de officiële mededeling: ForFarmers
is in 2012 ook weer van de partij op de Zwarte
Cross! De data kunt u alvast noteren in uw agenda.
Binnenkort ontvangt u meer informatie over het be-
stellen van toegangskaarten...
9

10
Beurzen januari 2012
Op dinsdag 17, woensdag 18 en donderdag 19 januari vindt
u ForFarmers op de Landbouw Vakbeurs in Assen.
In dezelfde week vindt u onze mensen ook op de BioVak, dé
vakbeurs voor duurzame landbouw, natuur, voedselkwaliteit
en ondernemers met smaak. BioVak vindt plaats op woens-
dag 18 en donderdag 19 januari in de IJsselhallen te Zwolle.
Landbouw Vakbeurs
ForFarmers informeert u graag over de
nieuwste innovaties en ontwikkelingen. U
krijgt praktische informatie die direct inzetbaar
is op uw eigen bedrijf, voor optimalisatie
van uw bedrijfsvoering.
Denk bijvoorbeeld aan de nieuwste maisrassen
en maismeststoffen. Hieraan gekoppeld
organiseert ForFarmers een interessante
beursactie. Vraag ernaar op onze
stand.
Graag informeren wij u ook over de gewasbeschermingsmiddelen
en meststoffen
toegespitst op de aardappelteelt.
Ook vertellen wij u, als de nummer
1 in melkeiwit, over het
voederwaarderingssysteem MELK ®
(Meer Energie voor Lacterende Koeien).
Het is een uniek systeem waarmee
ForFarmers de ambitie heeft om de efficiëntie
in de melkveehouderij verder te
verbeteren.
De Landbouw Vakbeurs is dagelijks geopend
van 9.30 tot 18.00 uur en vindt
plaats in de TT-hal te Assen. U vindt
ForFarmers op standnummer 130.
BioVak
Was BioVak aanvankelijk sterk agrarisch
gericht, inmiddels heeft Nederlands grootste
biologische beurs zich ontwikkeld tot
een allround vakbeurs waar plaats is voor
een aantal sectoren. Van duurzame energie
en bodemmanagement tot verwerking,
handel en retail.
BioVak is op 18 januari open van 14.00-22.00
uur en op 19 januari van 11.00 tot 21.00 uur.
BioVak vindt wederom plaats in de IJsselhallen
te Zwolle.
Symposium
ForFarmers organiseert tijdens de BioVak
een symposium met als thema ‘Omschakelen
naar biologisch biedt kansen’.
Het symposium is speciaal bedoeld voor
melkveehouders die zich oriënteren om
biologisch te gaan produceren. Natuurlijk
zijn ook andere belangstellenden van harte
welkom. Tijdens het symposium geven
vier verschillende specialisten hun visie op
aspecten rondom de omschakeling.
Aansluitend aan het symposium bestaat de
mogelijkheid om de BioVak te bezoeken.
symposium melkveehouDerij Biovak
18 januari 2012
“Omschakelen naar biologisch biedt kansen”
Meld u nu aan voor het symposium ‘Omschakelen naar Biologisch
biedt kansen’, via onze website www.forfarmers.nl/biovak of telefonisch
via 0573-28 89 18.
Bon Appetit
Met Bon Appetit kan de
voeropname van minder sma-
kelijke rantsoenen worden
verhoogd en wordt het selec-
teren in het voer door de die-
ren tegengegaan. De melk-
productie en diergezondheid
worden zo verbeterd.

: de vloeibare voeropnameverhoger
De eerste voorwaarde voor een goede voeropname
is smakelijk ruwvoer. Over de smaak
van ruwvoer valt te twisten:
• De graskuilen bevatten gemiddeld veel suiker,
wat positief is voor de smaak.
• Het droge stofgehalte is gemiddeld hoog,
waardoor de kans op broei stijgt.
• Graskuilen van juni en juli hebben hoge
aandelen celwanden; bij kuilen met veel
celwanden kan de voeropname onder druk
komen (stro-effect).
• Sommige sneden hebben vanwege droogte
een erg lange groeiperiode gehad; dit komt
de smaak niet ten goed doordat het gras
onderin muf wordt.
• Maiskuilen hebben gemiddeld een hoog
droge stofgehalte; hierdoor stijgt het risico
op broei en bestaat de kans op selectie
aan het voerhek (stengels en spil
blijven liggen).
Het gevolg is vaak een te lage voeropname
waardoor de productie ook tegenvalt. Een
gevolg kan ook zijn dat de dieren gaan sorteren
in het rantsoen waardoor dit uit balans
kan raken, met mogelijk gevolgen voor
pensgezondheid of productie. Voor deze situaties
is Bon Appetit ontwikkeld. Met een
beetje van deze smaakverbeteraar verbetert
de acceptatie en wordt selectie in het
voer verhinderd.
Wat is het?
Bon Appetit is een vloeibaar product dat
uit een combinatie van aromatische stoffen
bestaat en oplosbaar is in water. Bon
Appetit is een zeer geconcentreerd product
dat voor een goede verdeling moet worden
aangelengd met water. Bon Appetit is beschikbaar
in cans van 20 kilo via de zakgoedexpeditie.
Wat doet het?
Door per volwassen rund 12 milliliter Bon
Appetit toe te voegen aan het rantsoen, in
combinatie met 250 tot 500 milliliter water
per rund, wordt het rantsoen ervaren als
smakelijk, ook al bevat het een graskuil
met weinig smaak. Bij een goede verdeling
wordt bovendien het onderscheid in smaak
tussen de verschillende rantsoencomponenten
gecamoufleerd, waardoor dieren
minder geneigd zijn te gaan sorteren.
Smakelijker voer
Bon Appetit is inmiddels een jaar op de
markt. Het wordt om verschillende redenen
ingezet. In de meeste gevallen wordt Bon
Appetit gebruikt om graskuilen met een
tegenvallende opname te compenseren.
Kuilen zonder suiker of van ‘roestige’ sneden
kunnen op die manier toch tot waarde
worden gebracht.
In enkele gevallen is Bon Appetit ook gebruikt
in het rantsoen voor droogstaande
koeien. Door Bon Appetit toe te passen,
werd minder geselecteerd in het voer.
Bedrijven die gemengd voeren, lengen
eerst Bon Appetit aan met water en voegen
de oplossing vervolgens meteen na de
grassilage aan de mengwagen toe.
Bedrijven die niet mengen, kunnen Bon Appetit
aanlengen met water en de oplossing
vervolgens met een gieter met sproeikop
over de grassilage langs het voerhek verdelen.
In beide gevallen is de toevoeging
gemakkelijk uitvoerbaar. De oplossing is
eventueel voor meerdere dagen tegelijk
aan te maken, maar moet wel luchtdicht
worden afgesloten voor behoud van het effect.
Vraag uw voorlichter naar de mogelijkheden.
Samenvattend:
• Bon Appetit is een zeer geconcentreerde
vloeibare smaakverbeteraar
• Door gebruik van Bon Appetit wordt de
ruwvoeropname verhoogd!
• De kans op sorteren in het voer wordt
kleiner, waardoor er minder risico op verteringsstoornissen
is.
• Bon Appetit is gemakkelijk in het gebruik
en is lang houdbaar.
“VOEROPNAME DOOR BON APPETIT
BEDUIDEND BETER”
Het melkveebedrijf van de familie Schuiterd heeft 120 melkkoeien in Vlagtwedde
(Gr.). Schuiterd begon een jaar geleden met het toedienen van Bon Appetit.
“In onze bedrijfsvoering besteden wij de jongvee-opfok uit. Al het gewonnen ruwvoer
moet dus worden opgevreten door de melkkoeien. We kregen te maken met een
minder smakelijke najaarskuil. Onze voorlichter, Stef Oude Lansink, adviseerde Bon
Appetit te gebruiken om de smakelijkheid te verbeteren. Na het toedienen van Bon
Appetit aan het rantsoen, zagen we een beduidend betere voeropname en minder selectie
aan het voerhek. Bovendien was er minder restvoer. Ander bijkomend voordeel
is dat Bon Appetit gemakkelijk doseert en weinig opslag vereist.”
11

12
Reportage
Winnaar Agroscoopbokaal:
“Alles zit vast op de voeding”
Luc Klein Tuente uit Winterswijk (Gld.) is winnaar van de
Agroscoopbokaal 2011. Hij behaalde afgelopen jaar de
hoogste stijging in melkeiwitpercentage: een plus van 0,15
procent naar 3,76 procent. Zijn geheim? “Als de voeding op
orde is, loopt alles.” Daarnaast zit hij overal bovenop. “Beter
voorkomen dan genezen”, is zijn motto.
De koeien van Luc Klein Tuente hebben het
goed. Hij heeft alleen oog voor zijn koeien; al
het overige werk mag de loonwerker doen.
Klein Tuente (39) boert in Meddo, een buurtschap
van het Gelderse dorp Winterswijk.
Met uitzicht op Duitsland, want de grond van
Klein Tuente loopt tot de grensafscheiding.
Klein Tuente woont er sinds 2003. Toen kocht
de familie het voormalige akkerbouwbedrijf
omdat ze in Beltrum vanwege uitbreiding van
het industrieterrein De Laarberg moesten
vertrekken.
Voeren, verzorgen en melken
De Agroscoopbokaal wordt jaarlijks door
ForFarmers uitgereikt. Elk jaar wordt een ander
kengetal binnen Agroscoop als selectiecriterium
gekozen. Dit jaar koos ForFarmers voor
de grootste stijging in melkeiwit gerelateerd
aan melkproductie. “Ik was wel verrast, had
het niet verwacht”, vertelt Klein Tuente. Op
de vraag wat hij anders doet dan andere boeren,
geeft hij aan dat hij zich uitsluitend bezig
houdt met het voeren, verzorgen en het melken
van de Holstein-koeien. “Altijd voldoende
en vers voer voor de koeien.” Al het overige
werk besteedt hij uit aan de loonwerker. For-
Farmers-voorlichter Theo Harbers vult aan:
“Alle prioriteit ligt bij de koeien, en daar moet
hij uiteindelijk ook het geld mee verdienen.”
Een bijkomend voordeel dit jaar is de goe-

de kwaliteit van de mais- en graskuilen.
Klein Tuente: “Het VEM- en het zetmeelgehalte
van het mais is dit jaar erg hoog.”
Hij gebruikte dit jaar het ras LG 30.2018.
De melkveehouder is ook erg in zijn nopjes
met de voermengwagen met weeginstallatie.
“Die heb ik al sinds 2005, maar
je krijgt er toch steeds meer handigheid
in. Het voordeel is natuurlijk dat de koeien
het voer niet meer kunnen selecteren.”
Regelmaat en structuur
Klein Tuente maakt het niet mooier dan het
is. “Ik probeer mijn werk zo goed mogelijk
te doen.” Tips voor collega-melkveehouders
heeft hij niet direct. “Iedereen doet het op zijn
manier, ik op de mijne.” Maar voorlichter Theo
Harbers weet als geen ander wat de kracht is
van de werkwijze van Klein Tuente, want hij
komt al zes jaar op het bedrijf: “Luc zit overal
bovenop, hij handelt snel. Soms hoor ik hem
drie maanden niet, dan ineens drie keer in
drie weken tijd. Hij is erg secuur en gestructureerd.
Zijn koeien liggen in een mooi gespreid
bed. Ze hebben het goed.” Dat blijkt
wel uit het feit dat Klein Tuente geen hoge
rekeningen krijgt van de dierenartsenpraktijk.
Droogstand
Klein Tuente is ook heel consequent wat betreft
de voeding in de droogstand. Hij geeft
de koeien gras-, maiskuil en een structuurbron
aangevuld met droogstandsmineralen,
Univit Drosta. Als de voeding in de droogstand
op orde is, loopt alles rondom en na
afkalven haast op rolletjes. Bij twijfel wordt
de thermometer gepakt en de koeien gecontroleerd.
Melkziekte en slepende melkziekte
komen nauwelijks voor op zijn bedrijf.
‘Rustig’ krachtvoer
Klein Tuente is altijd al klant geweest bij
ForFarmers. “Tot volle tevredenheid, want
de begeleiding is professioneel.” Harbers
komt regelmatig op het bedrijf om het be-
mestingsplan en de rantsoenen te bespreken.
“Luc heeft het liefst langzaam fermenterend
krachtvoer”, zegt Harbers. “Hij
benadert alles vanuit de veilige kant.” De
melkveehouder vult aan: “Liever rustig beginnen,
dan kan het altijd nog wat scherper.”
Alle voeders en graskuilen worden op basis
van het MELK-systeem (Meer Energie
voor Lacterende Koeien) van ForFarmers
berekend. Harbers: “Deze wijze van rantsoenoptimalisatie
geeft een nog betere
beschikbaarheid van energie in voeders.”
Klein Tuente is tevreden; het jaargemiddelde
van de 90 koeien bedraagt 10.137 kilo
bij 4,24 procent vet en 3,76 procent eiwit.
Koekikker
Naast voeding is de aandacht rondom de
geboorte volgens Harbers een sterk punt op
het bedrijf. Een belangrijke taak voor Annie
Klein Tuente, de moeder van Luc. “We geven
direct na het afkalven Koekikker, en daarna
emmers lauw water naar behoefte.” Koekikker
bevordert de eetlust na de geboorte,
helpt klinische en slepende melkziekte voorkomen
en verbetert de algehele gezondheid.
Luc vult aan: “Veel water drinken stimuleert
de ruwvoeropname.”
Per jaar zijn er hooguit twee à drie koeien die
afkalven waar Klein Tuente niet bij is.
Annie voert de kalveren. Door de aanschaf
van een kalverdrinkautomaat dit jaar is die
taak aanzienlijk lichter geworden.
Eigen inzicht
Klein Tuente houdt zich niet altijd aan de adviezen.
Zo wijkt hij wel eens af van het SAPadvies,
het stieradviesprogramma van CRV.
“Ik kijk bij elke koe tot vijf à zes generaties
terug, en selecteer de ene keer op melk, de
andere keer op gehaltes.” Zo kiest hij de ene
keer voor Goli, de andere keer voor Suarez,
Fidelity, Cricket of Paramount. “Dat doe ik
naar eigen inzicht. Een advies is ten slotte
een advies, en meer niet!”
Luc Klein Tuente (links) ontving de Agroscoop-bokaal, voor de hoogste stijging in het melkeiwitpercentage,
uit handen van verkoopleider rundveehouderij Henk van der Vegt.
BEDRIJFSGEGEVENS
Luc Klein Tuente (rechts) en rundvee voorlichter
Theo Harbers (links) bekijken de structuur van
de jongveekuil.
Luc Klein Tuente (39) is melkveehouder
in Winterswijk (Gld.) Daarbij wordt
hij geholpen door zijn moeder Annie,
die ook op het bedrijf woont. De familie
kocht het voormalige akkerbouwbedrijf
in 2003 en verhuisde van het nabijgelegen
Beltrum naar Winterswijk.
Klein Tuente heeft 90 Holsteinkoeien
en zo’n 70 stuks jongvee in
de leeftijd van 0 tot 24 maanden.
Klein Tuente leverde afgelopen jaar
10.137 kilo melk per koe af, bij 4,24 %
vet en 3,76 % eiwit. Het percentage eiwit
steeg in 2010-’11 in vergelijking met het
jaar daarvoor met 0,15 % naar 3,76 %.
Bij het bedrijf hoort 48 hectare
grond; 33,5 ha gras en 14,5 ha mais.
Het rantsoen is als volgt: de melkgevende
koeien krijgen 40 % graskuil en 60 %
maiskuil, aangevuld met krachtvoer Super
Topbalansbrok en Supplement Populair.
Klein Tuente geeft de droogstaande
koeien gras-, maiskuil en een structuurbron
aangevuld met droogstandsmineralen,
Univit Drosta. Het jongvee ten slotte
krijgt lang en droog kuilvoer, aangevuld
met 1 kilo krachtvoer.
De ambitie van Klein Tuente:
Doorgaan op de huidige manier, en waar
mogelijk verder optimaliseren.
13

14
Fosfaatefficiëntie
centraal tijdens Regiotaps
ForFarmers heeft dit jaar de formule van haar studieavonden
in het najaar vernieuwd. Onder de naam ForFarmers Regiotap
werden 14 regionale bijeenkomsten georganiseerd. Insteek: een
kort en bondig programma, zodat deelnemers meer tijd hebben
om met elkaar in gesprek te gaan. De avonden stonden in het
teken van het belang van goed mineralenmanagement.
Efficiënt omgaan met fosfaat is een belangrijke
sleutel voor de ontwikkeling van de
melkveehouderij in Nederland. De Nederlandse
landbouw moet het fosfaatgebruik
reduceren. Ook de rundveehouderij heeft
hierin een belangrijke taak. Dit najaar organiseerde
ForFarmers haar jaarlijkse studieavonden,
die in het teken stonden van het
belang van goed mineralenmanagement.
Nieuwe formule
ForFarmers koos dit jaar voor een vernieuwde
formule van haar studieavonden. Onder
de naam ForFarmers Regiotap werden 14
regionale bijeenkomsten georganiseerd. De
nieuwe formule kenmerkt zich door een kort
en bondig programma. Met twee inleidin-
gen op een avond is het officiële programma
eerder afgelopen, waardoor meer tijd
overblijft voor een informeel samenzijn onder
het genot van een hapje en een drankje.
Het thema van de ForFarmers Regiotap
studieavonden 2011 was: Het belang van
goed mineralenmanagement. Een specialist
van ForFarmers doorliep stap voor stap
de kringloop (zie figuur) en gaf per onderdeel
aan waar en hoe de fosfaatefficiëntie
op het individuele melkveebedrijf kan worden
verbeterd. Daarnaast leverde Koeien
& Kansen een belangrijke bijdrage aan
de verdere invulling van het programma.
Een aantal deelnemende melkveehouders
aan Koeien & Kansen presenteerde hun ervaringen
met het managen van mineralen in
de praktijk. De aanwezige veehouders werden
voorzien van bruikbare tips die direct
toepasbaar zijn op hun bedrijf. Bezoekers
regeerden na afloop uitermate positief op
zowel de vernieuwde opzet als de inhoud
van de ForFarmers Regiotap studieavonden.
Ga voor meer informatie naar www.
forfarmers.eu en bekijk het filmpje;
ForFarmers TV bij informatieavond mineralenmanagement.
Regiotap bijeenkomst te Almen
Mengvoeders met een laag fosforgehalte in verhouding tot de voederwaarde (MELK) en ruw eiwit (RE).
SPECIFICATIE OMSCHRIJVING art.nr. MELK RE WDVE FEB P
g P/1000
MELK
Super Efficientbrok 20146 1000 124 100 -25 3,1 3,1
Super MELK Optimaal brok 20196 1080 140 100 -5 3,7 3,4
Super Energiebalansbrok 20296 1000 151 100 0 3,7 3,7
Super MELK Gluco brok 20715 1080 170 120 5 4,2 3,9
Super Plusmixbrok 20046 920 157 100 5 3,7 4,0
Super Pensbalansbrok 20136 1000 186 125 10 4,2 4,2
SPECIFICATIE
OMSCHRIJVING
art.nr. MELK RE WDVE FEB P g P/kg RE
Supplement Rumen brok 20845 880 390 175 175 4,7 12,1
Supplement Prima brok 20665 840 397 175 175 6,1 15,4
Supplement Impuls brok 20095 750 334 200 75 6,1 18,3
Supplement Sprintbrok 20816 860 277 190 30 5,3 19,1

Schematische weergave van de FosfaatWijzer
FosfaatWijzer als hulpmiddel
De Nederlandse rundveehouderij heeft als
grote uitdaging om de hoeveelheid fosfor,
die aan de totale veestapel wordt gevoerd,
te verlagen en deze efficiënter in
te zetten. Het doel is verbetering van de
fosfaatefficiëntie op bedrijfsniveau, zowel
van de bodem als in de koe. Dit kan
enerzijds door de bemesting te optimaliseren,
anderzijds door de dieren zoveel mogelijk
op de norm te voeren, met behoud
van melkproductie en diergezondheid.
Speciaal hiervoor heeft ForFarmers de
FosfaatWijzer ontwikkeld, een praktische
handleiding voor veehouders. De Fosfaat-
Wijzer brengt de kringloop duidelijk in beeld
(zie afbeelding). Per onderdeel worden tips
en adviezen aangedragen die bijdragen aan
de verbetering van de fosfaatefficiëntie op
uw bedrijf.
Deelname BEX interessant
Het mestbeleid hanteert normen voor
mestproductie, de zogenaamde excretieforfaits.
Voor melkveehouders die daarvan
willen afwijken, heeft het ministerie
van EL&I (voorheen LNV) de Handreiking
bedrijfsspecifieke excretie melkvee (BEX)
opgesteld. Met deze handreiking kan de
bedrijfsspecifieke mestproductie berekend
worden. Voor de meeste veehouders
is het financieel interessant om deel te
nemen aan de BEX. Bij voordeel hoeft er
minder dierlijke mest afgevoerd te worden,
of kan er zelfs mest worden aangevoerd.
Daarnaast maakt BEX direct inzichtelijk
hoe efficiënt het bedrijf omgaat met stikstof
en fosfaat. Fosfaatefficiëntie is in het
kader van het terugdringen van het fosfaatoverschot
een belangrijk kengetal.
ForFarmers adviseert haar klanten uit te
zoeken of deelname aan de bedrijfsspecifieke
excretie interessant is. Ook voor extensieve
bedrijven kan deelname interessant
zijn. Men verkrijgt inzicht, waardoor
mogelijk efficiëntieslagen gemaakt kunnen
worden.
Juiste voersoort voor hoogste fosfaatefficiëntie
De fosfaatefficiëntie op een melkveebedrijf
wordt voor een groot deel bepaald door de
rantsoensamenstelling. Let bij het samenstellen
van het rantsoen goed op de gehalten
aan fosfor ten opzichte van de voederwaarde
van de aangekochte producten. Voederwaarde
kan zowel bestaan uit energie
als uit eiwit. Het is per bedrijf verschillend
hoeveel van beide moet worden aangevuld.
De energiewaarde van voedermiddelen
wordt voor melkgevende koeien optimaal
weergegeven door het MELK-systeem
van ForFarmers. De beste keuze in productievoeders
wordt gemaakt door het
fosforgehalte te beoordelen ten opzichte
van de MELK-waarde. Bij de aanvullende
(eiwitrijke) voeders wordt de beste keuze
gemaakt door het fosforgehalte te beoordelen
ten opzichte van het gehalte aan ruw
eiwit (RE).
Het assortiment melkveevoeders van
ForFarmers voldoet aan de convenantafspraken
tussen LTO en Nevedi, van maximaal
4,5 P of de verhouding 2,5% P/RE.
15

16
Reportage
“Mechanisch ventileren voor
constant klimaat en resultaat”
Rosékalverhouder Erik Hag in Haaksbergen heeft mechani-
sche ventilatie in een van zijn twee afmeststallen. Zo kan
hij de luchtinlaat beter sturen. Een hogere stroomrekening
neemt hij op de koop toe. Het systeem bevalt zo goed dat
Hag de andere afmeststal volgend jaar ook wil voorzien van
mechanische ventilatie.
In Twente, aan de noordkant van Haaksbergen
en vlakbij het dorp Hengevelde, ligt het
bedrijf van rosékalverhouder Erik en zijn
vrouw Jolanda Hag. Op het eenmansbedrijf
worden 1.200 kalveren gehouden. Daarbij
wordt Hag geholpen door zijn vader, van
wie hij het bedrijf in 2006 heeft overgenomen.
Hag senior helpt nog altijd mee op
het bedrijf, dat van oudsher een gemengd
bedrijf was maar van lieverlee steeds intensiever
is geworden.
Het streven is de kalveren onder de acht
maanden af te leveren, vertelt Hag.
Dit doet hij sinds 2008, toen de definitie
van kalfsvlees Europees werd vastgesteld.
Hag houdt zijn kalveren in zeven
groepen van 170 à 180 dieren. Elke
vier à vijf weken levert hij een groep af.
De nieuwe afmeststal van Hag is gebouwd
in september 2010 en voorzien van mechanische
ventilatie. De keuze voor mechanische
ventilatie in plaats van traditioneel
natuurlijke ventilatie is een manier om het
klimaat in de stal te verbeteren.
ForFarmers is voorstander van mechanische
ventilatie, vertelt vleesvee-voorlichter
Bert Blom, omdat je te allen tijde invloed
kunt uitoefenen op het klimaat in de stal.
“Een goed klimaat komt het resultaat ten
goede.”
Twee voordelen
Het is echter geen garantie voor succes,
want op het klimaat zijn meerdere factoren
van invloed, zoals de luchtstroom en
het instellen van de regeling. Mechanische
ventilatie heeft twee belangrijke voordelen:
meer grip op het klimaat en een constante
verversing van lucht. Er kleven ook nadelen

aan, zoals hogere energie- en onderhoudskosten.
Ook is het systeem vergeleken met
natuurlijke ventilatie kwetsbaarder voor
storingen en is een aggregaat noodzakelijk
bij stroomuitval.
Voergangventilatie
Doordat Hag goede ervaringen had met
voergangventilatie bij zijn opfokkalveren
en in het verleden met de vleesvarkens, is
deze manier van luchtinlaat ook bij de nieuwe
afmeststal gerealiseerd. De lucht komt
via twee deuren de stal binnen. Deze zijn
voorzien van rolschermen, die afhankelijk
van de buitentemperatuur omhoog of omlaag
gelaten kunnen worden.
De lucht wordt door de kalveren opgewarmd
en stijgt vervolgens op naar de nok
van de stal, waar de lucht wordt afgezogen.
De kalverhouder heeft er weinig werk mee.
Deze methode biedt hem zekerheid. “Door
de mechanische ventilatie vervang je de
afvalstoffen voor frisse lucht en is er dus
meer zuurstof in de stal. Dat bevordert de
groei en dat is essentieel”, vertelt Hag. De
kalveren moeten immers binnen 8 maanden
minimaal een gewicht van 165 kilo halen.
Het klimaat is volgens Hag veel constanter.
De kalverhouder kan die vergelijking
maken, omdat hij in de andere afmeststal
nog natuurlijke ventilatie heeft. “Nog wel”,
grijnst Hag, “maar het is de bedoeling dat
we de andere afmeststal volgend jaar gaan
aanpassen.” Want het verschil is duidelijk.
Hag: “Met mechanische ventilatie haal je
de extremen eruit. ’s Winters hebben de
kalveren minder last van kouval, ’s zomers
blijft de lucht frisser door voldoende luchtverplaatsing.”
Natuurlijk zijn de jaarkosten hoger door het
energieverbruik, de ventilatoren draaien immers
dag en nacht. Deze kosten wegen volgens
Hag echter niet op tegen de voordelen.
Los daarvan is het systeem volgens hem
veel welzijnsvriendelijker, omdat de kalveren
door de constante temperatuur vooral
in de zomer minder (hitte)stress ervaren.
Combinatie van factoren
Of mechanische ventialtie bijdraagt aan
betere technische resultaten, vindt Hag
moeilijk te zeggen. “De technische resultaten
lopen continu op”, zegt Hag. Blom vult
aan: “Het is een combinatie van factoren,
mechanische ventilatie is daar één van.”
Maar als Hag opnieuw voor de keuze zou
staan, zou hij zeker weer voor mechanische
ventilatie kiezen.
De lucht komt via twee schuifdeuren de stal binnen. Deze zijn voorzien van rolschermen, die afhankelijk
van de temperatuur buiten omhoog of omlaag gelaten kunnen worden.
De ventilator(en) draaien dag en nacht, maar Hag neemt de hogere energiekosten voor lief.
BEDRIJFSGEGEVENS
Erik Hag (42) is rosékalverhouder in
Haaksbergen (Ov.) Hij woont samen
met zijn vrouw Jolanda en zoon Twan.
Ook zijn ouders wonen op de boerderij
en Hag senior helpt mee op het bedrijf.
Vroeger was het een gemengd bedrijf
met vleesvarkens en jongveeopfok,
maar geleidelijk werd
het bedrijf steeds intensiever.
Sinds vijf jaar worden alleen nog rosékalveren
gehouden. Hag is sinds 2008
gespecialiseerd in het jong afleveren
van rosékalveren.
Hag heeft 12 hectare grond in eigendom
en huurt 10 hectare bij. De grond wordt
voornamelijk gebruikt voor de maisteelt.
Hag houdt 1.200 rosévleeskalveren in
zeven groepen voor eigen rekening en
risico. De handel van de kalveren verloopt
via de Pali Group. Iedere 4 à 5
weken wordt een groep afgeleverd. De
gemiddelde daggroei zit op 1.170 gram.
Het rantsoen is afhankelijk van de fase
waarin de kalveren verkeren: de opfok-,
groei- of afmestfase. Kwaliteit en kostprijs
zijn hierin leidend. Door gebruik te
maken van bijproducten zoals Corngold
wordt de kostprijs gedrukt met behoud
van technisch resultaat.
De ambitie van Hag:
Op basis van technisch resultaat bij de
top-10 van Nederland horen, met behoud
van werkplezier.
17

18
Met MIJN Duurzaamheid naar
een eigen duurzame bedrijfsstijl
De melkveehouder van de toekomst is duurzaam. Maar wat betekent dat en hoe vult een
melkveehouder dat in op zijn bedrijf? In het project MIJN Duurzaamheid geven melkveehouders
invulling aan duurzaamheid op een manier die past bij de ondernemer, het bedrijf en de
omgeving. ForFarmers organiseert als eerste mengvoerleverancier in Nederland drie toekomstcafés
waar melkveehouders aan de slag gaan met duurzaamheid op het eigen bedrijf.
Het project MIJN Duurzaamheid stimuleert
melkveehouders om na te denken over de
wijze waarop zij duurzaam willen produceren.
Het gaat om het maken van eigen keuzes
die passen bij de melkveehouders als
persoon en als ondernemer, passend bij zijn
“Ik wil
echte stappen
zetten”
“Ik durf
anders
te denken”
bedrijf en bij zijn omgeving.
Doordat de term duurzaamheid door de
jaren heen een containerbegrip is geworden
is het belangrijk dat duidelijk inhoud
wordt gegeven aan de term duurzaamheid,
zonder daarbij sturend te zijn.
“Het past
gewoon
bij mij”
“Ik luister
naar mijn
omgeving”
Vier pijlers
Bovendien zijn gedurende het project de
vier pijlers Boer, Koe, Burger en Milieu
leidend, waarbij per pijler diverse voorbeelden
genoemd worden. Bij nadere uitwerking
worden deze vier pijlers opnieuw
met elkaar verbonden. Door de keuzes
met elkaar te verbinden, werken de ondernemers
op integrale wijze aan een
duurzamere bedrijfsstijl. Juist die integrale
benadering maakt MIJN Duurzaamheid
anders dan andere projecten. Ondernemers
ontwikkelen een totaalvisie en
strategie voor duurzaamheid. Uiteindelijk
gaat het erom dat een grote groep melkveehouders
op eigen wijze inhoud geeft
aan duurzaamheid en daarbij aangeven
welke keuzes zij maken en waarom.
Meer dan alleen een stalontwerp
Vanuit MIJN Duurzaamheid gaan de ondernemers
verder dan optimaliseren van
bedrijfsvoering of het maken van een stalontwerp.
Door de balans te zoeken tussen
de vier invalshoeken ontwikkelen de
deelnemers een geheel eigen bedrijfsstijl.
Ze maken een toekomstig ontwerp van
hun bedrijf voorzien van concrete keuzes
en bepalen de route om daar te komen,
inclusief de eerste stappen. Het traject
levert geen uitgewerkte nieuwbouwtekening
van de stal of een doorgerekend
financieringsplan. Het gaat niet per se
om stallenbouw, het gaat om de hele bedrijfsstijl.
Eindresultaat
Het project is gericht op een duurzame
bedrijfsstijl. Een duurzame ‘manier van

doen’ op uw eigen bedrijf, die past bij
uzelf, uw bedrijf en omgeving. Bij MIJN
Duurzaamheid maakt u een afweging
waarbij u kijkt naar:
• mijn leven, mijn bedrijf, mijn omgeving,
mijn duurzaamheid
• mijn dieren, mijn economie, mijn ecologie,
mijn samenleving
• mijn waarden, mijn keuzes, mijn plan,
mijn route
Het eindresultaat is een praktisch beeld,
plan of ontwerp van uw bedrijf voor de
toekomst, met een eigen route er naar
toe zonder verplichtingen.
Drie toekomstcafés
Bent u ook benieuwd hoe u het beste invulling
kunt geven aan duurzaamheid op
uw melkveebedrijf? Speciaal hiervoor
organiseert ForFarmers interactieve toekomstcafés
op de volgende drie data:
• 25-01-2012 Zaal Ensink – Weerselo
• 01-02-2012 De Radstake – Varsseveld
• 02-02-2012 Zaal Zwakenberg – Raalte
Aanvangstijd van deze toekomstcafé’s is
20.00 uur.
Meer informatie over de toekomstcafés
MIJN Duurzaamheid van ForFarmers is te
vinden op www.forfarmers.nl/mijn-duurzaamheid.
Hier kunt u zich ook direct aanmelden.
Uitvoerende instellingen
Wageningen UR Livestock Research, Projecten
LTO Noord, PPP-Agro, IDV-Advies
en LTO Noord.
Kijk voor meer informatie op
www.mijnduurzaamheid.wur.nl.
Nieuw: Maismaster
Voor bouwland (maisland) worden in 2012 de fosfaatnormen
bij percelen met de toestand hoog of neutraal (PW boven de
36) met 5 kilo per hectare verlaagd. Dit betekent voor veel
bedrijven een verdere verlaging van de fosfaatbemesting.
Door gebruik te maken van de bedrijfsspecifieke
excretie (BEX) blijkt op veel
bedrijven weer ruimte te ontstaan voor
rijenbemesting in snijmais. Om met de
huidige bemestingsnormen de maximale
opbrengst te halen, is de juiste keuze
van de rijenbemesting nog belangrijker.
Maismaster is een nieuwe meststoffenlijn
speciaal ontwikkeld als rijenbemesting
bij mais. De korrelvorm en -kwaliteit
zijn verder verbeterd en de formules zijn
geoptimaliseerd. De meststoffenkorrels
zijn uniform van grootte en elke korrel
bevat de omschreven samenstelling.
Borium speelt een belangrijke rol en draagt
bij aan een goede vulling van de kolf. Het
Boriumpercentage in Maismaster is een
goede aanvulling op de dierlijke mest.
Uit proeven van CropSolutions wordt elke
keer opnieuw bevestigd dat met bovengenoemde
producten de hoogste drogestofopbrengst
wordt behaald met de
Maismaster-producten.
Maismaster biedt:
• Vier samenstellingen en is ook vloeibaar
verkrijgbaar
• Voldoende aanvulling van Borium
• Kwaliteitskorrels die uniform, hard en
vrij van stof zijn
• Fosfaat is > 90% oplosbaar in water
• Financieel het beste resultaat
De vier formules van de Maismaster-producten zijn:
Korrel N-totaal Fosfaat Borium
Maismaster 20-20-0,2B 20 20 0,2
Maismaster 25-10-0,3B 25 10 0,3
Maismaster 25 5-0,2B 25 5 0,2
Maismaster 25- 0-0,2B 25 0 0,2
Vloeibaar N-totaal Fosfaat Borium
Maismaster 24-6-0,2 24 6 0,2
19

20
Veel goede
Recentelijk zijn de nieuwe
rassenlijsten uitgekomen,
met veel goede en nieuwe
rassen. Welk ras past het
beste bij uw bedrijf en levert
het meeste op? ForFarmers
zet de rassen met hun sterke
eigenschappen op een rij.
Mais heeft veel voordelen. Naast het feit
dat het een hoge drogestofopbrengst geeft
is het een gewas dat veel energie oplevert.
Dat is van groot belang om tegen de laagst
mogelijke kostprijs te kunnen melken.
Recent zijn de rassenlijsten van PPO en
DLV Plant uitgekomen, zodat u de prestaties
van de rassen kunt bekijken en vergelijken.
Ook is te zien welke nieuwe rassen
zijn toegelaten. Er staan veel goede maisrassen
op de lijsten. De vraag is welk ras u
het beste past en het meeste oplevert.
Het rassenadvies van ForFarmers richt
zich op drie onderdelen: opbrengstpotentie,
voedertechnische eigenschappen en
landbouwkundige eigenschappen van de
rassen. Welke eigenschappen voor u doorslaggevend
zijn, hangt vooral af van het
productieniveau van uw melkkoeien, het
aandeel mais in het rantsoen, de grondsoort
op uw bedrijf en de intensiteit van uw
bedrijf (liters melk per hectare). Uiteraard
is ook uw persoonlijke ervaring met een ras
van belang.
De rassen LG 30.211, LG 30.218 en Torres
zijn veel gezaaid en scoren wederom zeer
goed op de rassenlijst 2012. Het ras P8057
in de zeer vroege en het ras Messago in
de vroege groep zijn twee veel belovende
nieuwkomers.

snijmaisrassen voor 2012
Rassenvoorkeur 2012
De rassenselectie is in hoofdzaak gebaseerd op opbrengst en kwaliteit, waarbij alle rassen landbouwkundig zeer stabiel zijn.
SNIJMAIS
KORRELMAIS/CCM ENERGIEMAIS
zeer vroeg vroeg midden vroeg
LG 30.211 LG 30.218 Torres Ricardinio Atletico
ZEER VROEGE GROEP
LG 30.211 behoort tot de top van de meest
gebruikte zeer vroege rassen. LG 30.211
combineert een hoog zetmeelgehalte en
een hoge VEM/kg ds van de gehele plant.
LG 30.211 scoort in deze groep het hoogste
in de drogestofopbrengst. Landbouwkundig
een zeer stabiel ras.
Nieuw: P8057
P8057 is nieuw toegelaten en onderscheid
zich door een zeer hoog zetmeelgehalte en
hoge VEM/kg ds. P8057 geeft een hoge
opbrengst en heeft de hoogste waardering
voor helminthosporium-resistentie.
Nitro LG 32.27 Torres NK Sigmund
P8057 Messago Millesim
NIEUW NIEUW NIEUW
Kuiluitslagen 2011
De kuiluitslagen van klanten van ForFarmers laten, ten opzichte van de totale overzichten van BLGG, zien
dat ze hoger scoren in zetmeel, voederwaarde en verteringscoëfficiënt. Een mooie bevestiging dat rassenadvies
onderscheidbaar is.
LG 30.211 LG 30.218 Torres
VROEGE GROEP
LG 30.218 is het meest verkochte ras in
2011. LG 30.218 levert de meeste VEM/kg
ds en scoort hoog in drogestofopbrengst.
Dit resulteert in een zeer hoge VEM-opbrengst.
Nitro is het vroegste ras in deze groep
en scoort zeer hoog in zetmeelgehalte.
Daarmee is een hoge VEM- en zetmeelopbrengst
te behalen.
Nieuw: Messago
Messago scoort zeer hoog in de drogestofopbrengst.
Dit resulteert in zeer hoge
VEM- en zetmeelopbrengsten.
LG 30.223 gaat het derdejaars onderzoek
in bij PPO. LG 30.223 is een potentieel
nieuw ras voor 2013 en absoluut top in
drogestof- en VEM- opbrengst.
Gemiddelde
ForFarmers
BLGG
DS % 36,1 36,3 35,6 35,9 35,3
VEM 991 999 989 992 986
Zetmeel 350 361 368 359 349
Vc NDF 56,9 57,5 52,7 56,1 56
BESTEL UW MAISZAAD OP TIJD!
Maiszaad besteld voor 15 februari levert
€2 per zak extra korting op. De betaling
van deze vroeg bestelde mais is pas in mei.
MIDDEN VROEG
Torres heeft wederom de hoogste score in
drogestof-, zetmeel- en VEM-opbrengst.
Zeer massaal ogend gewas.
LG 32.27 scoort hoog in zetmeelgehalte en
VEM/kg drogestof. Ook de drogestof- en
VEM-opbrengst zijn goed, waarmee dit ras
op alle fronten hoog scoort.
Uw voorlichter is u graag van dienst om
de rassenkeuze te bespreken en ook de
rassen informatie te verstrekken van korrelmais,
CCM en/of energiemais.
21

22
Zeugen voeren aan de hand
van een Body Mass Index
In de periode maart-augustus zijn op twee bedrijven metingen uitgevoerd om een beeld te
krijgen van de conditie van de moderne zeug. ForFarmers focust al geruime tijd op metingen
over de bigvitaliteit. Deze leveren veel informatie op, maar om de bigvitalteit te verbeteren
moet vooral naar de zeug gekeken worden. Om een goed beeld te krijgen van de invloed van
een zeug op de biggen zijn drie zeugfactoren gemeten; conditiescore, spekdikte en gewicht.
De productie van de zeug wat betreft aantal
biggen neemt nog steeds toe. Uit Agroscoop
® blijkt dat het landelijk gemiddelde
op 28 ligt en nog steeds met 0,5 big per
jaar toeneemt. Dit vraagt steeds meer van
de zeug en dus een steeds betere voorbereiding
op de hoge productie. Door middel
van de bigvitaliteitscheck krijgt ForFarmers
een goed beeld van de kwaliteit biggen die
zeugen produceren.
Graadmeters
Helaas is van te voren niet te zien hoe de
biggen zich tijdens de dracht in de zeug
ontwikkelen. Hiervoor zijn zeugfactoren als
conditiescore, spekdikte en gewicht belangrijke
graadmeters. Bij de voeding worden
deze factoren gebruikt als maatstaf
om de zeug door middel van nutriënten en
voerschema’s te kunnen sturen.
Proefopzet
Doel van de proef, uitgevoerd door de afdeling
R&D, was het in beeld brengen van
de zeugfactoren door intensief te meten en
te zien of deze een relatie hebben met de
kwaliteit van de biggen. In het onderzoek
hebben 2 bedrijven mee gedaan met beide
een kruising van Topigs-20 x Piétrain.
In totaal zijn 286 zeugen met biggen geme-
Figuur 1: Overzicht conditiescores van de zeug, 1; te dun, 2; dun, 3; ideaal, 4; dik, 5; te dik
Figuur 2: Overzicht spekdiktemeting volgens de NL stamboekmethode
Laatste rib Schouder
ten. Bij de zeugen werden op het moment
voor werpen en spenen conditiescore,
spekdikte en gewicht gemeten. De conditiescore
werd door een persoon uitgevoerd
volgens de 5 scores die in het algemeen veel
in de praktijk gebruikt worden (figuur 1).
Spekdiktes (2 lagen) werden gemeten volgens
de stamboekmethode, waar in totaal
6 punten gemeten zijn bij de zeug (figuur
2). De achtergrond is dat de P2-methode
(punten 5 en 6 in dit onderzoek) vooral het
genetische vet toont en de punten 1 tot en
met 4, dichter bij de schouder, meer beinvloedbaar
zijn door voeding. Gewichten
van de zeugen werden gemeten door middel
van een weegschaal.
De biggen werden binnen 24 uur na geboorte
individueel gewogen en opnieuw
op het moment van spenen (26 dagen op
beide bedrijven). Daarnaast werden standaardgegevens
als totaal geboren, levend
geboren, mummies en dood geboren genoteerd.
Resultaten
De twee bedrijven in dit onderzoek hielden
er een andere methode op na wat betreft
sturing van de zeug via voeding. Het ene
bedrijf stuurde op het oog (conditiescore),
het andere bedrijf combineerde deze methode
met de spekdiktemeting (P2-methode).
De gewichtsontwikkeling van zeugen liet
bij beide bedrijven een lineaire stijging zien
tot en met de vijfde pariteit. Dit was zowel
het geval op het moment voor werpen als
bij spenen.
Qua spekdikte liep dit ook op bij beide bedrijven,
maar was de stijging bij het bedrijf
dat op het oog scoorde groter dan bij het
bedrijf dat werkelijk de spekdiktes bijhield
(figuur 3).

Dat de conditiescore een subjectieve meting
is, blijkt uit het feit dat er geen relatie
gevonden werd tussen deze score met gewicht
en spekdikte. Daarnaast was er ook
geen relatie te vinden tussen het gewicht
en spekdikte. Beide bedrijven vertoonden
veel variatie tussen de zeugen.
Doordat beide bedrijven de biggen overleggen
kan de invloed van de zeug tijdens
lactatie niet direct bepaald worden voor
wat betreft de biggewichten. Daarnaast
voerden beide bedrijven de biggen bij in de
kraamstal. Dit is ook van invloed op het verloop
van de biggengroei in de kraamfase.
Behaalde spekdikte en gewicht tijdens de
drachtfase bleken geen invloed te hebben
op het gemiddelde geboortegewicht van
de biggen. Ook de zeugfactoren conditie-,
spek- en gewichtsverlies tijdens de lactatie
hebben geen relatie met de gewichtstoename
van de biggen.
Individuele sturing nodig
Uit deze evaluatieproef blijkt dat er veel
variatie is tussen zeugen en ook binnen pariteiten.
Dit geeft aan dat de conditie van
de zeugen en de sturing daarvan niet op
een uniforme manier in te vullen is. Individuele
sturing in een groep is nodig om de
uniformiteit op peil te houden.
Daarnaast bleken de verschillende sturingsmethodes
op beide bedrijven wel een
goed beeld te geven over de reactie van
de zeugenstapel. Het bedrijf dat spekdikte
noteerde liet een duidelijke handhaving van
spekdikteverloop zien over de pariteiten,
terwijl het bedrijf dat op het oog de conditie
scoorde zeker met oudere worp zeugen
qua spekdikte te veel groeide.
Dat er weinig relatie gevonden werd op
bigvitaliteit en groei tot aan spenen heeft
deels te maken met factoren die niet gemeten
zijn, zoals bijvoedering in de kraamstal,
exacte opname van de zeug en overleg na
werpen. Volgende stap is deze factoren wél
mee te nemen en daadwerkelijk een voer-
of voerschemaverschil in te brengen tussen
twee zeugengroepen.
Conclusie
Feit is wel dat regelmatig metingen uitvoeren
van spekdikte en gewicht -net voor
werpen en op moment van spenen- de
ontwikkeling en uniformiteit van de zeugenstapel
ten goede komt. Daarbij moet
vooral in de eerste 5 pariteiten (gebaseerd
op dit onderzoek) gefocust worden op de
gewichtsontwikkeling en bij de oudere pariteiten
voornamelijk gestuurd worden om de
spekdikte te handhaven.
Meten is weten
• Blijf biggewichten volgen als maatstaf van kwaliteit, maar ook of er
gestuurd moet worden op zeugenvoer
• Spekdikte meten is nauwkeuriger dan op het oog conditie scoren
• In de eerste 4-5 pariteiten ontwikkelt de zeug in gewicht, monitor dit
ook door middel van zeuggewichten te meten.
• Pas vooral bij oudere worpszeugen op voor vervetting.
• Meet de gewichten en spekdikte minimaal 2 keer in een cyclus; net
voor werpen en bij spenen.
• Kijk op onze website www.forfarmers.nl/varkens hoe u spekdikte meet.
Dat er uiteindelijk een Body Mass Index
ontstaat voor zeugen is goed mogelijk.
Gezien de vooruitgang in productiegetal-
len van verschillende genetica zijn er echter
meer constantere metingen nodig om
dit te kunnen bewerkstelligen.
Figuur 3: Spekdikteverloop bedrijf 1 d.m.v. spekdiktemeting en conditiescore.
Spekdikteverloop van de 6 gemeten punten Spekdikteverloop volgens de stamboekmethode.
bedrijf 1
Spekdikte Spekdikte
Spekdikte in mm Spekdikte in mm
35
30
25
20
15
10
5
0
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
Pariteit
1 2 3 4 5 6 7 8
Pariteit
Punten 1&2
Punten 3&4
Punten 5&6
Lineair (Punten 1&2)
Lineair (Punten 3&4)
Lineair (Punten 5&6)
Figuur 4: Spekdikteverloop bedrijf 2 d.m.v. alleen conditiescore
Spekdikteverloop van de 6 gemeten punten volgens de stamboekmethode op bedrijf 2 die zeugen indeelt
dmv. de subjectieve conditiescore. Spekdikteverloop bedrijf 2
Punten 1&2
Punten 3&4
Punten 5&6
Lineair (Punten 1&2)
Lineair (Punten 3&4)
Lineair (Punten 5&6)
23

24
Bambig stimuleert de Darmontwikkeling
De voeropname van biggen in de kraamstal en in de eerste
periode na spenen heeft een grote invloed op het verdere
verloop van de opfokperiode. Voeropname is immers gerela-
teerd aan darmontwikkeling; hoe meer vast voer het maag-
darmstelsel passeert, des te beter darmen zich ontwikkelen.
Daardoor starten biggen makkelijker op na spenen.
Voor een big is het optimaal als de voeropname
op jonge leeftijd goed op gang
komt. Als een big al vanaf dag 5 went aan
de opname van vast voer, kan voor spenen
een totale opname van 800 gram per big
worden gerealiseerd. Door deze hoge voeropname
voor spenen ontwikkelt het maagdarmstelsel
zich al vroeg.
Wanneer darmen zich ontwikkelen, neemt
de groei van darmvlokken toe. Daardoor
neemt de oppervlakte van de darm en
de verteringscapaciteit van de darm toe.
Darmontwikkeling houdt tevens in dat de
enzymproductie op gang komt, zodat de
Opbouw van de dunne darm met rechts een uitvergroting van een darmvlok.
big na spenen goed in staat is plantaardige
grondstoffen te verteren. Dit kan gerealiseerd
worden wanneer in de kraamstal al
droogvoer wordt verstrekt.
Onderhoudsenergie
Na spenen heeft een big voor onderhoud
ongeveer 200 gram voer nodig. Deze hoeveelheid
voer wordt ongeveer op 5 dagen
na spenen voor het eerst opgenomen
bij veel biggen. Circa de helft van deze
onderhouds energie is nodig voor onderhoud
van het maagdarmkanaal. Als een
big onvoldoende voer opneemt, is er onvol-
doende energie voor onderhoudsbehoefte
van de darmen. Daarom is voeropname direct
na het spenen van grote invloed op de
mate van het afsterven van darmvlokken.
Door een te lage voeropname en stress
sterven darmvlokken af, waardoor biggen
niet in staat zijn het voer te verteren.
Gevolgen
Wanneer darmvlokken afsterven, neemt de
mogelijkheid toe dat schadelijke componenten
-die zich in het maagdarmstelsel bevinden
-in het bloed terecht komen en vandaaruit
in het lichaam van de big worden
verspreid en problemen veroorzaken. Door
afgestorven darmvlokken kunnen darmen
onvoldoende voedingsstoffen opnemen
in het lichaam om te groeien. Ook neemt
de weerstand van biggen af, waardoor ze
vatbaarder zijn voor infecties als coli’s en
streptokokken.
Vanwege de te lage voedingsstofopname
in het lichaam spreken biggen hun reserves
aan en vallen ze af. Met het afsterven van
darmvlokken neemt tevens de absorptiecapaciteit
van de darmen af, waardoor minder
vocht uit de voedselbrij wordt onttrokken
en diarree ontstaat.
Het afsterven van darmvlokken heeft ook
een negatief effect op vertering van het
voedsel. De enzymproductie in de darmen
wordt verlaagd als darmvlokken afsterven,
waardoor vertering in de big niet goed op
gang komt. Hierdoor zijn meer onverteerde
eiwitresten in de darm aanwezig, waar pathogene
kiemen ongeremd op kunnen doorgroeien
en de darm koloniseren.
Compensatie
Vlak na het spenen is de voeropname van
sommige dieren tot een nulpunt gedaald.
Dit resulteert in een tekort aan energie en
nutriënten. De negatieve gevolgen hiervan
zijn hierboven al beschreven. Enkele dagen
na spenen veroorzaakt het hongergevoel
een sterke stijging van de voeropname. Het
verteringsapparaat van de dieren kan deze
grote hoeveelheden voer nog niet aan,
waardoor diarree ontstaat. Hierdoor ontstaan
pieken in de energie- en voeropname

Schematische weergave van een goed functionerende darmwand en een ‘lekke’ darmwand
Jonge cellen groeien aan de voet van de darmvlok en schuiven over het basaalmembraan naar boven en rijpen ter plaatse af. Bij aangetaste vlokken wordt de
top van de darmvlok niet afgedekt met onrijpe cellen, maar met cellen die minder vocht opnemen. Daar kunnen schadelijke kiemen hechten, omdat het slijm niet
meehelpt af te stoten. De vlok neemt minder vocht op en de uitscheiding van vocht gaat gewoon door. Als ook de dikke darm de vochtopname niet meer aankan,
ontstaat diarree.
en blijven biggen last houden van diarree.
Gewenste voeropname
Met voeders van ForFarmers vindt een optimale
voeropname plaats. Door Bambig te
voeren in het kraamhok kunnen biggen voor
spenen al 800 gram droge stof opnemen.
Dit zorgt ervoor dat de darmontwikkeling
goed op gang komt. Echter, na spenen
daalt de voeropname altijd vanwege stress
rondom spenen. Ook daalt de energieopname
door het wegvallen van zeugenmelk.
Energie die de big verkrijgt uit zeugenmelk
wordt namelijk niet meteen na spenen gecompenseerd
door energie uit vast voer.
Doorvoeren en goed toegankelijk maken
van het voer dat voor het spenen is verstrekt,
bevordert de opname direct na het
spenen. De dip komt zo niet op het nulpunt
en biggen krijgen genoeg energie en voedingsstoffen
binnen voor ontwikkeling van
het maagdarmstelsel en om te groeien. Het
streven is een voeropname van 150 gram
per big te realiseren op de eerste dag na
spenen.
Doordat de biggenvoeders van ForFarmers
perfect op elkaar aansluiten, worden soepele
voerovergangen gecreëerd. De darmontwikkeling
van de biggen verloopt zo optimaal.
Voermeter
Wanneer darmen optimaal kunnen wennen
aan de vertering van vast voer, groeien biggen
na spenen onbezorgd door. Daarom
brengt ForFarmers de voeropnames in de
kraamstal en in de biggenopfok in beeld.
Dit geeft enorm veel informatie. Er kan
bedrijfsspecifiek gestuurd worden naar
een optimale darmontwikkeling en een probleemloze
biggenopfok.
Met behulp van voermeters van ForFarmers
kan de voeropname op een eenvoudige manier
in beeld worden gebracht. Bent u ook
benieuwd naar de voeropname van uw biggen?
Vraag dan uw voorlichter om de gratis
voermeters.
Vloeibaar voeren
Uit onderzoek van ForFarmers is gebleken
dat biggen die in de kraamstal gevoerd zijn
met Bambig op het moment van spenen
15 procent meer drogestof opnemen dan
de adviesopname. Dit bewijst dat biggen
door het voeren van brij in de kraamstal
snel een hoge opname creëren. ForFarmers
stimuleert het vloeibaar bijvoeren van zowel
melk als brij in de kraamstal. Daarom
ondersteunen wij u tijdelijk bij de aanschaf
van zowel een melk- als een brijmenger.
Kijk voor meer informatie op
www.debestebiggen.eu.
Foto rechts: De voermeter wordt als sticker in een
voerbak geplakt.
25

26
Het nieuwe voeren
Niet alleen de samenstelling van voeders verandert en
verbetert voortdurend, ook de wijze waarop en hoe gevoerd
wordt is in ontwikkeling. De nieuwste ontwikkelingen
zijn het voeren van steeds meer enkelvoudige producten,
voorweken/fermenteren van voer en het voeren van warme brij.
Zo worden bedrijven steeds duurzamer en verbetert het saldo.
Het voorweken van voer is niets anders dan
het voer 12 tot 24 uur voor voeren aanmaken
met water en laten weken. Dit gebeurde
lang geleden ook al met het klaar zetten van
voer in de trog. Bij fermenteren blijft het voer
minimaal 24 uur staan, voordat het gevoerd
wordt. Nu steeds meer droge grondstoffen
via brijvoerinstallaties gevoerd worden,
wordt voorweken of fermenteren weer inte-
ressant. Deze droge grondstoffen worden,
bij voorkeur met warm water (30°C), opgemengd
en weggezet in een tank.
Door het weken verbetert de oplosbaarheid
en homogeniteit van deze brij. Ook gaat de
PH van het mengsel naar beneden. Deze drie
aspecten werken positief op de opname en
darmgezondheid van de varkens, waardoor
volgens Deens onderzoek de voederconver-
sie met 4 procent verbeterd. Dit resulteert
in een voordeel van ruim €2 per afgeleverd
varken.
Fosfaatefficiëntie
Door weken en PH-verlaging verbetert ook
de P-verteerbaarheid van grondstoffen.
Vooral tarwe staat er om bekend dat het van
nature fytase bevat, een enzym dat onder
andere de P-verteerbaarheid verbetert. Dit
enzym heeft tijd, vocht en een iets lagere PH
nodig om optimaal te werken.
Met 12 tot 24 uur voorweken krijgen fytaseenzymen
de kans het fosfaat in de granen
van 50 naar bijna 100 procent verteerbaar
te brengen. In een gemiddeld brijrantsoen
kan dit al gauw een besparing opleveren in
de fosfaataanvoer van 5 procent. Dit komt
weer overeen met een verbetering van de
fosfaatefficiëntie van ongeveer 10 procent.
Door het mengsel maximaal 24 uur te laten
staan en elke keer weer met een schoon
mengsel te beginnen, loopt men geen risico
op bederf.
Warme brij
Als biggen mogen kiezen tussen warme (35-
40 °C) en koude brij, kiezen ze altijd voor warme
brij. Dit is zowel het geval na spenen als
bij opleg in de mesterij. Door het voer warm
aan te bieden, ligt de opname vanaf dag 1
hoger dan die van koude brij. De opstart verloopt
veel beter, waardoor uiteindelijk groei
en voederconversie gunstig uitpakken.
In de praktijk is gebleken dat bij warme brij
varkens de tweede dag na opleg al op schema
zitten. Door brij op te warmen van 15
naar 35 graden -varkens hoeven dit dan niet
meer zelf te doen- wordt een energiebesparing
van 24 kwatt per afgeleverd vleesvarken
gerealiseerd. Omgerekend naar voer is dit
vijf kilo mengvoer.
Daarnaast heeft het dier minder energie uit
voer nodig voor onderhoud. Bij een gelijke
opname zal er meer groei zijn. Vooral dieren
met een lage voeropname profiteren hiervan.
Bij deze dieren gaat relatief een groter deel
van het voer naar onderhoud. Als het opwarmen
van de brij gerealiseerd kan worden door
warmteterugwinning op het bedrijf, dan zal al
het saldo snel verbeteren en de duurzaamheid
bevorderen.
Enkelvoudige grondstoffen
Doordat varkensbedrijven in omvang groeien,
komen er op steeds meer bedrijven mogelijkheden
om over te gaan op enkelvoudige producten.
Dit kunnen zowel droge grondstoffen
als natte bijproducten zijn. ForFarmers con-

stateert dat er steeds meer droge producten,
en vooral CCM uit de regio, gevoerd wordt.
CCM is één van de betere grondstoffen voor
varkens die een positieve invloed heeft op de
gezondheid van de dieren. Dit leidt ook vaak
tot een verbetering van de technische cijfers.
Doordat CCM uit de regio komt en er geen
energie gestopt hoeft te worden in het drogen,
is het in dat licht gezien een duurzame
ontwikkeling.
Groter aanbod
Op de markt van de natte producten komt er
een steeds groter aanbod van tarwegistconcentraten.
Dit is een restproduct dat overblijft
bij de productie van ethanol. Door het ruime
aanbod is het kostentechnisch gezien aantrekkelijk.
Door het op de juiste wijze in het
rantsoen te rekenen, worden de voerkosten
verlaagd. Het verwerken van restproducten
is ook een vorm van duurzaam ondernemen.
“BIGGEN MET WARME BRIJ AL NA TWEE DAGEN OP GEWENSTE VOEROPNAME”
Maatschap Goselink in Albergen hield in oktober een open dag vanwe-
ge een nieuwe vleesvarkensstal. Bart Goselink voert brij met natte en
droge producten. Hij verwacht op verschillende fronten voordeel uit het
systeem te halen.
Bart (26) en Gerrit Goselink hebben
in Albergen (Ov.) een bedrijf met 750
vermeerderingszeugen met een hoge
gezondheidsstatus (SPF). Zij willen
hun eigen biggen afmesten en minder
afhankelijk zijn bij calamiteiten. De stal
biedt plaats aan ongeveer 3.520 vleesvarkens.
Ze zijn nog niet gesloten, maar
er liggen wel plannen dit in de toekomst
te realiseren. Er is veel aandacht voor
inpassing in het Twentse landschap.
Naast de luchtwasser staat een warmtewisselaar.
Deze haalt warmte uit het
spuiwater van de wasser. Goselink gebruikt
de warmte van de dieren voor het
verwarmen van (brij)voer en de vloerverwarming
in de hokken.
Welk voersysteem heb je?
Bart Goselink: “Wij hebben gekozen
voor een brijvoersysteem. We kunnen
hiermee zowel natte als droge bijproducten
voeren. Ook kunnen we via de
voormenger stapelbare producten voeren.
Bijzonder aan ons systeem is dat
we ook de beschikking hebben over
bijna onbeperkt warm water en dat we,
VOORAANKONDIGING WROETEN MET VARKENSNET
Kraamstalmanagement en bigvitaliteit
Bent u als varkenshouder op zoek naar praktische tips om de bigvitaliteit te verbeteren
en de uitval van biggen te verminderen? VarkensNET organiseert in samenwerking
met ForFarmers en GD een Wroeten met VarkensNET op 6 en 14 februari 2012.
Met collega’s kunt u zich tijdens de bijeenkomsten verdiepen in de biestopname en
het geboortegewicht van uw biggen. U neemt het management in de kraamstal onder
de loep, om te komen tot een beter resultaat.
Ondernemen met ballen!
Benieuwd naar praktische tips om beren te gaan afmesten? VarkensNET organiseert
wegens succes nogmaals in samenwerking met ForFarmers, Vion, Abab en WUR
Livestock Research een Wroeten met VarkensNET in maart 2012. Doel van de bijeenkomst
is het ontsluiten en delen van kennis over het afmesten van beren. Daarnaast
wordt ook de vertaling gemaakt naar de toepassing op het eigen bedrijf.
Kijk op www.varkensnet.nl voor meer informatie en het programma, of geef uw interesse
alvast door via aanmelden@varkensnet.nl.
naast bijproductentanks, ook geïsoleerde
tanks hebben waarin we het voer kunnen
inweken.”
Wat zijn de voordelen van dit systeem?
Goselink: “We leggen de biggen licht op (18
kilo). Je ziet dan dat het een groot voordeel is
als je deze biggen warme brij voert. Ze pakken
het erg snel op en zitten de tweede dag
al op de gewenste opname. We verwachten
door het inweken dat we zeer scherpe
voederconversie’s kunnen gaan draaien.
Nadeel is misschien dat de installatie veel
mogelijkheden heeft en dat je goed moet
weten wat je doet om fouten te voorkomen
bij het instellen.”
Waarom hebben jullie voor dit systeem
gekozen?
Goselink: “Wij hebben gekozen voor een
installatie waarmee we het maximale resultaat
kunnen halen en in kunnen springen
op zoveel mogelijk bijproducten die interessant
kunnen zijn. Ook wilden we een installatie
waarmee we de voergift zo goed mogelijk
konden sturen.”
Bart Goselink Foto: ForFarmers TV, Henrie Kamps
Wat is jullie ervaring tot nu toe?
Goselink: “Wat we tot nu toe zien is dat
de voeropname erg goed is en de varkens
uitstekend groeien.”
Wat voer je?
Goselink: “We voeren tot nu toe gerst,
tarwe, aardappelstoomschillen en ingedikte
wei. De granen weken we sinds
kort in. In overleg met ForFarmers-voorlichter
Achim Tijkorte gaan we als de stal
vol ligt, meer bijproducten inzetten.”
Tijdens de open dag bij Goselink in oktober
zijn er diverse presentaties gehouden
m.b.t. Duurzaamheid, o.a. een presentatie
over duurzaam voeren. U vindt
deze presentaties op www.brijportaal.nl.
27

28
Twee klanten bekroond met
Yes We Can Award
Twee klanten van ForFarmers hebben in oktober de Yes We Can Award gewonnen, een prijs
voor varkensbedrijven die een opvallende vermindering in antibioticagebruik hebben laten
zien. In de categorie innovatie ging de prijs naar Frievar in Friesland, in de categorie vaccinatie
viel de familie Bruns uit Saasveld (Ov.) in de prijzen.
Het project ‘Minder antibiotica Yes we can!’ is
eind 2010 opgezet door farmaceut Boehringer
Ingelheim, als antwoord op de door de
overheid opgelegde vermindering van het
antibioticagebruik. Doel is varkenshouders te
motiveren en handvatten te geven om deze
uitdaging aan te gaan. Het project werd afgesloten
met een symposium op 12 oktober
tijdens de landbouwbeurs in Den Bosch.
ForFarmers is in augustus van dit jaar gestopt
met de productie van gemedicineerd
voer. Al in een vroeg stadium zijn bedrijven
individueel begeleidt en is gezocht naar een
passende oplossing. Uit een onlangs gehouden
inventarisatie blijkt dat deze overgang
soepel is verlopen.
Pigcare ®
De basis voor antibioticareductie is gezonde
varkens. Daarvoor heeft ForFarmers
Pigcare ® , dat de gezondheid van varkens
verbetert en boeren en voorlichters bewust
maakt van manieren waarop ziek-
Frievar is een
samenwerkingsverband
in Friesland van 5
vermeerderaars
en 11 vleesvarkenshouders.
Ze
gebruiken dezelfde
genetica,
hetzelfde voer
en dezelfde veterinairebege-
John Lorist
leiding.
De samenwerking
brengt meer dan alleen inkoopvoordeel.
John Lorist is een van de initiatiefnemers.
“Iedereen heeft hetzelfde uitgangsmateriaal.
De resultaten verschillen. Maar het succes
dat het ene bedrijf haalt, maakt het voor
tekiemen worden verspreid. Pigcare ® bestaat
uit drie elementen. Het begint met de
Pigcare ® scan. Daarmee wordt de huidige
gezondheidsstatus van een bedrijf in kaart
gebracht. Hoe groot is het risico dat ziektekiemen
een bedrijf kunnen binnenkomen
en binnen het bedrijf worden verspreid.
Dit kan men beoordelen door te kijken naar
hoe het bedrijf omgaat met diercontacten,
personeel, materiaal en omgevingsfactoren.
Nadat deze risico’s in kaart zijn gebracht,
wordt per groep een score gegeven. Via deze
score krijgt het bedrijf zicht op wat de sterke
punten zijn en welke punten verbetering behoeven.
Met behulp van Agroscoop ® worden de technische
resultaten van het bedrijf in kaart
gebracht. Ten slotte wordt door middel van
serologie de gezondheid in het bloed van varkens
gemeten. Daarna stellen de boer en de
voorlichter in overleg met de dierenarts een
plan van aanpak op.
Met Pigcare ® wordt de gezondheidsstatus
“GEZONDHEID DE BASIS VAN SUCCESVOLLE SAMENWERKING”
anderen eenvoudiger belangrijke stappen te
zetten.“ Gezondheid werd steeds belangrijker.
Lorist: “Zeker sinds wij beseffen dat
varkenshouders vooral voedselproducenten
zijn. En voedselveiligheid hangt altijd samen
met gezonde varkens.” Voorlichter Peter Rutten
is namens ForFarmers betrokken bij de
samenwerking.
Hoe ziet de samenwerking eruit?
Rutten: “We stellen gezamenlijk doelstellingen
op met de dierenarts en ondernemer.
Er is een plan van aanpak en korte communicatielijnen,
en elke week wel telefonisch
overleg over de bedrijfsbezoeken. Daarnaast
wordt elk bezoek in een verslag vastgelegd.
Belangrijk is dat we er naar streven eerst te
kijken of we problemen met management
kunnen oplossen, en als het echt niet kan met
van het bedrijf onderverdeeld in vier segmenten.
Het is een continu proces waarbij
de uitdaging is steeds in een hoger segment
te komen. Daarvoor wordt de scan ook vaker
uitgevoerd op het bedrijf. Het is een nauwe
samenwerking tussen de varkenshouder, de
dierenarts, de voorlichter en de dierenarts
van ForFarmers.
medicijnen. Maar altijd met de gedachte om
weer zo snel mogelijk te stoppen.”
Verder is er vier keer per jaar overleg over
de voortgang van de keten. Hierbij is ook
R&D van ForFarmers betrokken. Ook zijn er
5 studieavonden met de deelnemers. Elke
keer met een inleider vanuit de sector. Met
ruimte voor overleg voor de deelnemers.
Wat is er zo innoverend aan Frievar?
Lorist: “Dat wij het primaire stuk van de keten
(tot aan de slachterij) strak regisseren. We
standaardiseren en optimaliseren processen
en leggen ze vast. Wil je garanties op vlees
geven, dan moet je het proces onder controle
hebben. Dit klinkt simpel, maar daarvoor
moet je intensief samenwerken, in onze sector
is dat geen vanzelfsprekendheid.”
Gezondheid is binnen Frievar een speerpunt.

BRUNS: BETERE GEZONDHEID GEEFT BETERE RESULTATEN
Ruim vier jaar geleden is het bedrijf van vermeerderaar
René (37) en zijn vader Johan
Bruns (67) in Saasveld (Ov.) fors uitgebreid
van 160 naar 500 zeugen. Kort daarna kwam
hij in contact met Simone Bekhuis, die een
vleesvarkensbedrijf in Weerselo heeft. Zij
wilde een sprong vooruit maken in gezondheid
en resultaten. Bruns wilde daarover wel
afspraken maken. Sindsdien werken de twee
intensief samen. Bij het overleg is ook voorlichter
Peter Boerkamp betrokken.
Op welke manier wordt er op het bedrijf
gemonitord en welke vaccinatieprogramma’s
gebruiken jullie?
Boerkamp: “René stuurt de technische en
economische cijfers elke maand via Agroscoop,
zo zitten we er kort op en kunnen we
direct reageren als we rare dingen zien.”
Bruns: “Twee keer per jaar verricht de dierenarts
bloedonderzoek bij de zeugen en de
biggen. Zo krijgen we beter inzicht in de gezondheid
van de dieren. Bij de start van de
samenwerking is bloed getapt. Hieruit bleek
een besmetting met PRRS, waarna we besloten
de zeugen tegen PRRS te vaccineren.
Verder wordt gevaccineerd tegen Circo en
Mycoplasma.”
Afdelingen scheiden
Bruns nam op zijn zeugenbedrijf diverse
maatregelen. Sinds april dit jaar worden
de beertjes niet meer gecastreerd. Behalve
arbeidsgemak is het voordeel minder
Lorist is er van overtuigd dat transport een
belangrijke bron voor verspreiding van ziektekiemen
is. Door de vrachtwagens voor
gebruik standaard op hoge temperatuur te
verwarmen, probeert Frievar zoveel mogelijk
ziektekiemen te doden. Lorist: “Gezondheidsmanagement
bij Frievar betekent ook
dat iedereen volgens vaste protocollen uit
een eigen handboek werkt.”
Zijn jullie tevreden over de vooruitgang
die jullie hebben geboekt?
Lorist: “Wij zijn zeer tevreden. De kracht is
dat we geen concessie doen aan ons concept.
Dit is voor deelnemers vaak een drempel,
maar het is noodzakelijk om interessant te
zijn voor de volgende schakels in de keten.”
stress en minder wondjes bij de biggen.
De biggen gaan na spenen per toom
naar de speenstal. Dit bracht de ziektedruk
fors naar beneden. Ook werd per
diergroep kleding, schoeisel en materialen
in verschillende kleuren ingevoerd.
31 biggen per zeug per jaar
Alle maatregelen van de afgelopen vier jaar
hebben effect. Bruns is bijvoorbeeld afgestapt
van standaardbehandeling met Albipen.
Momenteel ligt de dierdagdosering op
minder dan 2,42. Tegelijk zijn de technische
resultaten verbeterd. Bruns speent inmiddels
bijna 31 biggen per zeug per jaar.
Ben je tevreden over de vooruitgang
die je de afgelopen vier jaar hebt
geboekt en wat is jullie kracht?
Bruns: ”Ik ben erg tevreden over de behaalde
resultaten van de laatste jaren. De grote
winst is de sterk verbeterde diergezondheid.
In plaats van te medicineren, handel ik nu preventief.
De kracht van onze samenwerking
ligt vooral in de open communicatie tussen
vermeerderaar, vleesvarkenshouder, veearts,
voervoorlichters en handelaar. Technische
resultaten, bloedonderzoeken en slachtgegevens
worden gedeeld. Aan de hand hiervan
worden vervolgstappen ondernomen.”
Welke vervolgstappen hebben jullie
nog in gedachten?
Bruns: “Wij zijn nog bezig te bekijken of we
Frievar4QualityBest
Frievar studeert op plannen om de hoge
gezondheidsstatus van de bedrijven te
vertalen in een marktbenadering. Onder
de naam Frievar4Quality en Frievar4QualityBest
wil ze varkens leveren die gegarandeerd
antibioticavrij zijn. Daarvoor lopen
besprekingen met tal van partijen.
Hoe ver zijn jullie met deze plannen?
Lorist: “Op dit moment kunnen wij 90 procent
van onze varkens in het 4QualityBestsegment
uitleveren.”
Krijgen 4Quality-varkens een speciaal
rantsoen?
Rutten: “De 4Quality-varkens hebben alle
dezelfde genetica. Zodoende kunnen ze met
hetzelfde rantsoen gevoerd worden. De keu-
Johan (links) en René Bruns
een bestaande stal tot quarantainestal kunnen
ombouwen om de insleep van ziektekiemen
bij de aanvoer van gelten te verkleinen.”
Wat zijn jullie ambities?
Bruns: “Onze ambitie is om zowel technisch
als financieel met de top mee te kunnen
draaien om zo de toekomst met vertrouwen
tegemoet te zien.”
ze uit voercodes is ook beperkt. Verder wordt
er nog gewerkt aan een herkenbaar voer voor
deze varkens. Eventueel gaan we andere
grenswaardes aan het voer stellen.”
Welke vervolgstappen hebben jullie
nog in gedachten?
Lorist: “Wij hebben er voor gekozen eerst het
primaire stuk van de keten tot aan de slachterij
goed te organiseren. Dit staat. Nu kijken
we hoe we verderop in de keten beter kunnen
samenwerken.”
Wat zijn jullie ambities?
Lorist: “Wij willen met onze merken Frievar-
4Quality en Frievar4QualityBest een segment
van de markt bedienen. Hier is veel
belangstelling voor. Onze ambitie is dat deze
merken volgend jaar in de winkel liggen.”
29

30
Reportage
’Poultrycare drukt je met je
neus op de feiten’
Om vleeskuikenhouders te helpen om binnen de grenzen van
het Vleeskuikenbesluit optimaal te blijven presteren, ontwik-
kelde ForFarmers de bedrijfsscan Poultrycare. De pilot werd
eerder dit jaar uitgevoerd bij vleeskuikenhouder Marc Ren-
sen in Raalte. Hij heeft de verbeterpunten die aan het licht
kwamen al doorgevoerd op zijn bedrijf.
Na Poultrycare voor leghennenhouders
heeft ForFarmers dit jaar een soortgelijke
versie voor vleeskuikenhouders ontwikkeld.
Het principe is hetzelfde: een bedrijfsscan
waarbij de nadruk ligt op het behalen van
maximale winst per vierkante meter. De
scan is opgezet door WUR-student Reino
Slingerland, die bij ForFarmers zijn afstudeerstage
heeft doorlopen.
In april dit jaar werd de pilotversie van de
scan uitgevoerd op het bedrijf van vleeskuiken-
en fokzeugenhouder Marc Rensen in
Raalte (Ov.). Rensen houdt 40.000 vleeskuikens
in twee stallen en heeft daarnaast
185 fokzeugen. Momenteel is hij aan het
uitbreiden; op het bedrijf verrijzen twee
nieuwe stallen waardoor Rensen kan uitbreiden
naar 500 fokzeugen.
Rensen was al bekend met Pigcare, de
bedrijfsscan voor varkenshouders. Op de
vraag of de Poultrycare-scan bij wijze van
proef op zijn bedrijf mocht worden uitgevoerd,
hoefde hij niet lang na te denken.
ForFarmers-voorlichter Ruud van Wee, de
vaste contactpersoon van Rensen, voerde
in april samen met een collega de scan uit
bij Rensen. “Ik kom natuurlijk vaker bij Rensen
over de vloer, en met zijn tweeën ben je
objectiever en kritischer”, vertelt Van Wee.
“Alle scans worden overigens straks door
twee personen uitgevoerd.”
Sterke en zwakke punten
Voorafgaand aan de scan, die ongeveer
twee uur duurt, moest Rensen zelf zijn sterke
en zwakke punten aangeven. Daarna
wordt aan de hand van een lijst met mogelijke
risicofactoren de bedrijfsvoering bekeken.
Rensen is erg te spreken over de aan-

pak van ForFarmers. “Je moet er natuurlijk
wel voor open staan en aan de slag gaan
met de verbeterpunten die uit de scan naar
voren komen. Bepaalde minpunten weet
je wel, maar door de scan wordt je met je
neus op de feiten gedrukt.”
Verbeterpunten
Verbeterpunten die uit de scan naar voren
kwamen, heeft Rensen al doorgevoerd. De
grootste winst was te behalen op het punt
van hygiëne. Zo wordt behalve van laarzen
per stal ook van overall gewisseld. “Het is
een kwestie van gewenning en in de varkenshouderij
is al bewezen dat het helpt”,
zegt Rensen. Van Wee: “Daar is het belang
ook groter, omdat de dieren langer op het
bedrijf blijven.” Rensen wil deze regel ook
in de fokzeugenstallen toepassen.
Een ander verschil is dat iedereen die het
bedrijf betreedt, nu via de hygiënesluis
naar binnen moet. Bij binnenkomst wordt
een bezoekerslijst ingevuld. “Het is allemaal
een kwestie van routine”, zegt Rensen.
“Neem bijvoorbeeld het kitten van de
afvoerputjes, dat doe ik nu na elke ronde.”
Zo voorkomt hij dat vervuilde lucht door
de onderdruk de stallen in wordt gezogen.
Ook het regelmatig controleren van de
voersilo’s op voerresten staat op de lijst
van verbeterpunten.
Op het gebied van hygiëne is vanwege logistieke
redenen niet alles haalbaar op het
bedrijf van Rensen. Zoals een scheiding
tussen een schone en een vuile weg en
een kadaverkoeling aan de weg. “De kadaverkoeling
staat tegen de stal aan, uit
praktisch oogpunt. En hij staat uit de zon.”
Een tweede verbeterpunt is de ongediertebestrijding.
Dit doet Rensen meestal zelf,
maar met ingang van volgend jaar gaat hij
de bestrijding -van vooral muizen- structureel
uitbesteden.
Doeltreffend schoonmaaksysteem
Behalve verbeterpunten worden ook de
sterke punten door de scan belicht. En dat
is een opsteker voor de vleeskuikenhouder.
In het geval van Rensen zijn dit: een goed
schoonmaaksysteem, regelmatig sectiemateriaal
insturen naar de dierenarts en
het all in-all out systeem. Dit laatste noemt
Rensen een groot voordeel in vergelijking
met de zeugenhouderij. “De ziektedruk is
lager, doordat je niet het risico hebt dat de
jongere dieren bacteriën oplopen van de
oudere dieren waar zij onvoldoende weerstand
tegen hebben.”
Het gebruik van materiaal scoorde hoog in
de bedrijfsscan. Het schoonmaaksysteem
van Rensen is simpel maar doeltreffend.
“Voor elke stal aparte bezems, scheppen
en emmers.” Daarnaast worden de supplementen
van de entstoffen conform de
voorschriften bewaard. Het strooisel wordt
droog opgeslagen en is niet toegankelijk
voor ongedierte.
Grootste kostenpost
Voervoorlichter Ruud van Wee licht toe wat
de rol van ForFarmers is. “Als Rensen het
idee heeft dat de gezondheid van de vleeskuikens
vermindert, bekijken we of we de
voersamenstelling moeten aanpassen. In
de fabriek wordt al tarwe bijgemengd, zodat
het voer beter verteerbaar is, maar het
is ook mogelijk vitamines toe te voegen.”
Rensen: “Voer is verreweg de grootste
kostenpost voor een vleeskuikenhouder,
dus zal hij daar scherp op letten.” Van
Wee komt gemiddeld twee tot drie keer
per ronde bij Rensen. “Het is belangrijk
dat het klikt”, zegt Rensen. “En dat
is bij ons gelukkig het geval, want een
goede voorlichter is goud geld waard.”
Voetzoolkwaliteit
Omdat Rensen voor de hoogste bezettingsdichtheid
kiest, 42 kilo vleeskuikens
per vierkante meter, moet hij van Dienst
Regelingen aan een aantal voorwaarden
voldoen. Zo moet hij de vleeskuikens laten
beoordelen op hakdermatitis. Dit doet
slachterij De KuikenaeR, die de vleeskuikens
afneemt.
ForFarmers wil hier echter zelf ook een rol
in spelen, vertelt Van Wee. “Daarom gaan
wij bij onze klanten de voetzoolkwaliteit
zelf monitoren, door in de stallen regelmatig
steekproefsgewijs de voetzolen van de
kuikens te controleren.” Per bedrijf wordt,
als onderdeel van de scan, ook een biosecurity
matrix opgesteld. Daaruit blijkt welke
risicofactoren in verband staan met de
verschillende dierziekten. “Doe je dit niet,
dan loop je meer risico”, vindt Rensen.
Omdat Rensen voor de hoogste bezettingsdichtheid
kiest, moet hij de vleeskuikens op hakdermatitis
en voetzoolkwaliteit laten beoordelen.
BEDRIJFSGEGEVENS
Marc Rensen (links) en voorlichter Ruud van
Wee met op tafel de bedrijfsscan.
Marc Rensen (34) is vleeskuiken-
en fokzeugenhouder. Hij woont met
zijn vrouw Ans (34) en 3 kinderen
(Margo, Jurre en Babet) in Raalte
(Ov.) en heeft het bedrijf sinds
2005 in maatschap met zijn moeder.
Rensen houdt 40.000 kuikens in 2 stallen
en 185 fokzeugen. Als de nieuwbouw
van de twee stallen medio volgend
jaar af is, breidt hij het aantal fokzeugen
uit naar 500. Hij heeft 3 à 6 uur in
de week hulp via de bedrijfsverzorging.
Rensen heeft 9,7 hectare grond, waarvan
7 ha snijmais voor de verkoop en 1,7
ha gras.
De vleeskuikens van het ras Ross 308
worden geleverd door Probroed&Sloot
en gaan elke 6 weken naar De KuikenaeR.
Ze wegen dan gemiddeld 2 kilo.
Rensen houdt 42 kilo vleeskuikens per
vierkante meter.
Hij ent behalve tegen NCD ook tegen
Gumboro en Infectieuze Bronchitis
(IB), ondanks de extra kosten.
• Het rantsoen bestaat uit vier soorten:
Vleeskuiken Start Superieur;
• Vleeskuiken Kruim 1 MT tot 16 à 18
dagen;
• Vleeskuikenkorrel 2 MT tot 28 dagen
• Vleeskuikenkorrel 3 MT.
•
De ambitie van Rensen:
Beide takken duurzamer maken en uitbreiden
om nog rendabeler te kunnen werken.
Zoveel mogelijk antibioticavrij produceren.
31

32
Winterventilatie in volièrestal:
let op stof en ammoniak
Bij lage buitentemperaturen is het vaak lastig de luchtkwa-
liteit in volière- en scharrelstallen goed te houden. Ook de
stroming van de lucht en de verdeling in de stal kan pro-
blemen geven. Welke signalen wijzen op ventilatieproblemen
en: hoe kan het stalklimaat worden geoptimaliseerd?
Diverse signalen kunnen een indicatie
zijn van ventilatieproblemen in de stal.
Bijvoorbeeld:
• Natte plekken in het strooisel
• Kippen mijden delen van de stal
• Meer grondeieren dan gewenst
• Voeropnameproblemen
• Te hoge uitval
• Regelmatig geluid op de hennen
• Vaak IB-gerelateerde problemen
• Productieproblemen
• Te veel ammoniak en stof in de stallucht
• Te veel temperatuurverschillen in de
stal (meer dan 2-3°C) tussen de warmste
en koudste plekken in de stal (dit
geldt alleen als de uitloopopeningen
dicht zijn)
Temperatuur en luchtsamenstelling
In de tabel staan de normen waar het
stalklimaat aan moet voldoen. Bij afwijkingen
ten opzichte van deze normen is
er meer risico op problemen. Vaak is het
zo dat, indien een van genoemde factoren
niet in orde is, de andere ook op de
grens zitten. Als bijvoorbeeld de relatieve
luchtvochtigheid te hoog is, ontstaan er
ook meer problemen met ammoniak, stof
en koolstofdioxide en wordt de hen door
alle factoren extra belast.

Deze belasting bestaat uit het feit dat de
luchtpijp, longen en luchtzakken meer belast
worden door bacteriën die in de lucht
zijn. De longen en luchtpijpen kunnen
dusdanig geïrriteerd raken dat ziekteverwekkers
sneller het dier binnen dringen
en het dier verzwakken.
Slijm een optimale broedplaats
Stof is voor hennen en pluimveehouder
een enorme belasting. In stof zitten zeer
veel ziekteverwekkers, zoals bacteriën,
schimmels, etc. De hen kan het stof alleen
afvoeren door extra slijm te produceren.
Slijm kan weer een optimale broedplaats
worden voor ongewenste bacteriegroei.
Het zo optimaal mogelijk ventileren is
vaak een kwestie van concessies doen.
Door een hoger minimum ventilatieniveau
wordt de staltemperatuur mogelijk lager.
Het is echter meestal beter te kiezen
voor een iets lagere staltemperatuur met
een goede luchtsamenstelling, dan voor
een hogere staltemperatuur met te hoge
gehalten aan stof, ammoniak, koolstofdioxide
en vocht.
De hen kan een lagere staltemperatuur
goed compenseren, zeker als het verenpakket
in orde is. Bij een lagere staltemperatuur
is het verschil met de buitentemperatuur
ook kleiner. Daardoor
ervaart de hen de binnenkomende lucht
minder als tocht.
Op zoek naar kieren en gaten
Bij lage ventilatieniveaus moet nog meer
worden opgelet dat er geen lucht op ongewenste
plaatsen binnenkomt. De invloed
van leklucht op de luchtstroom is
bij minimum ventilatie het grootst. Deze
leklucht kan de luchtstroming bij hennen
ernstig verstoren. Ook kan door leklucht
het niet mogelijk zijn de juiste onderdruk
en daarmee de juiste luchtstroming te bereiken.
Klimaatnormen bij minimumventilatie
Factor Gewenst niveau
Relatieve luchtvochtigheid < 80%
Koolstofdioxide (CO 2 )

34
Waar komen al die kuikens
toch ineens vandaan?
Genetica in de pluimveehouderij speelt een essentiële rol in het succes van opfokkers en
vermeerderaars. In dit artikel wordt ingegaan op opvallende zaken van huidige koppels ou-
derdieren ten opzichte van eerdere jaren. Er wordt aandacht besteed aan de fokkerij in
combinatie met de omstandigheden waarin de huidige generaties moederdieren gehouden
worden. De moderne DNA-technieken die de hedendaagse fokkerij ter beschikking staan,
worden buiten beschouwing gelaten.
Vooral binnen de hedendaagse fokkerij wordt
vaak niet meer over rassen gesproken, maar
over selectielijnen of kortweg lijnen. Dit zijn
vaak dieren van een bepaald ras die met een
bepaald doel gefokt zijn. De lijnen die geselecteerd
zijn met nadruk op efficiënt voergebruik,
goed functioneren onder hoge of juist
lage temperaturen, maar ook op leggen van
grote eieren of juist grote dooiers kunnen als
voorbeelden genoemd worden.
Deze lijnen hebben een verschillend fokdoel.
Een lijn onderscheidt zich door een fokdoel,
maar is niet gebonden aan een rasstandaard
en de dieren worden niet ingeschreven bij
een stamboek. Commerciële pluimveefokkerijorganisaties
zorgen zelf voor de registratie
van de dieren. Het komt voor dat dezelfde
fokkerijorganisatie meerdere lijnen heeft van
hetzelfde ras. Er zijn nog drie grote fokkerijorganisaties
over in de wereld en die bedienen
bijna de hele wereldmarkt.
Zuivere lijnen
In de top van de fokkerijpiramide worden
vaak veel verschillende zuivere lijnen gehouden.
Elke zuivere lijn heeft zijn eigen fokdoel,
omdat de markt om veel verschillende producten
vraagt. Denk bij vleeskuikens bijvoorbeeld
aan productie van borstvlees, hele karkassen
of langzaam groeiende vleeskuikens
zoals Gildehoen. Daarvoor zijn verschillende
lijnen gefokt en specifieke combinaties van
die lijnen leiden tot specifieke producten.
Bij de fokkerijstrategie die lijnenteelt wordt
genoemd, gaat het erom dat een dier afstamt
van een bepaalde populaire voorouder.
In de fokkerij kunnen dieren in productie zijn,
waarvan bekend is dat de grootouders ervan
ook heel goed waren. Die genen moeten behouden
worden voor de toekomst. Door de
fokkerij wordt geprobeerd deze genen weer
‘in hoge concentratie’ te krijgen in nakomelingen.
Er wordt gekruist met een dier dat afstamt
van dezelfde grootouder. De nakomelingen
worden ook weer gepaard met dieren
die grootouders in hun dezelfde stamboom
hebben, enzovoort. Het doel is de goede eigenschappen
van grootouders in de nakomelingen
te fixeren.
Gefixeerde genen
Wanneer dieren met ‘gefixeerde genen’ in de
fokkerij worden gebruikt, worden de goede
genen altijd doorgegeven aan hun nakomelingen.
Een garantie voor succes. Dit klinkt
allemaal heel mooi, maar in de praktijk kleven
er een aantal problemen aan. Een dier dat gefokt
is volgens de principes van lijnenteelt is
immers in min of meerdere mate ingeteeld.
Een ingeteeld dier is een dier waarbij vader
en moeder aan elkaar verwant zijn. Dit
leidt vaak tot problemen op het gebied van
gezondheid en voortplanting. Hoe nauwer
verwant de ouders (hoe meer voorouders ze
gemeenschappelijk hebben), hoe groter de
kans op problemen.
In de fokkerij van bijvoorbeeld rundvee of
honden is daarom een stamboom van belang
om dergelijke zaken te voorkomen. In
de commerciële pluimveefokkerij is er geen
zicht op die stamboom en is het dus de verantwoordelijkheid
van de fokkerijorganisatie
om problemen met inteelt te voorkomen en
problemen op het gebied van gezondheid en
voortplanting te voorkomen.
Het is een feit dat er minder vader- dan moederdieren
worden gebruikt. Dat komt doordat
mannelijke dieren vaak veel meer nakomelingen
kunnen krijgen. Dus zijn er minder vaders
nodig om met alle moeders te paren. Gevolg
is dat er strenger geselecteerd wordt in de
vaderdieren. Daarom kan onderscheid worden
gemaakt tussen een selectie op vaders
en een selectie op moeders voor de volgende
generatie. Omdat de vaders een grotere invloed
hebben op de volgende generatie (ze
krijgen meer nakomelingen) is het logisch de
ouders van de vaders strenger te selecteren
dan die van de moeders. Doel is alleen nieuwe
vaders die geboren zijn uit de allerbeste
mannelijke en vrouwelijke dieren uit de vorige
generatie, te verkrijgen. Om ideale vleeskuikens
te fokken, moet er een reeks van kenmerken
worden gemeten bij de dieren. Deze
kippen worden zoveel mogelijk gehouden onder
omstandigheden die overeenkomen met
hun normale leefklimaat.
Erfelijkheidsgraad
De selectie vindt plaats op de volgende kenmerken:
• Groei per dag
De erfelijkheidsgraad is 30 %.
• Voederconversie
De erfelijkheidsgraad is 40 %.
• Percentage filet
De erfelijkheidsgraad is 30 %. Het filetpercentage
is heel moeilijk te bepalen bij een
levende kip. Evenals bij voederconversie
wordt het percentage borstvlees geschat
op basis van familie-informatie. Een klein
aantal van de familieleden wordt geslacht
en opgedeeld om dit percentage te bepalen.
Dit getal wordt representatief beschouwd
voor alle familieleden. Daarnaast
wordt nog een score van de vorm van de
borstspier aan elke selectiekandidaat gegeven.
• Gezondheid
De erfelijkheidsgraad is laag: 10 %. Via

selectie kan het voorkomen van uitval als
gevolg van verschillende ziekten worden
teruggedrongen door goed bij te houden
in welke families een bepaalde aandoening
veel voorkomt. Van ascites is bekend
dat deze ziekte meer voorkomt bij kou. In
de praktijk worden er zogenoemde stresstests
gedaan om te kijken of er verschillen
zijn in gezondheidsstatus tussen families
en zo ja, welke.
Heterosis
Sommige selectiekenmerken zijn negatief
aan elkaar gerelateerd, bijvoorbeeld groei en
voortplanting. Dieren die hard groeien zijn
minder vruchtbaar. Om een dier te krijgen dat
zowel goed groeit als vruchtbaar is, kunnen
2 lijnen worden gemaakt: één die op voortplanting
is geselecteerd en één die op groei
is geselecteerd.
Wanneer je deze lijnen zo op combinatiegeschiktheid
selecteert en kruist, zijn de nakomelingen
goed in groei en vruchtbaarheid.
Wanneer dieren uit 2 verschillende rassen of
lijnen met elkaar worden gekruist, treedt een
bijzonder effect op: de nakomelingen van die
dieren presteren beter dan je op basis van de
ouders zou verwachten. Dit effect wordt heterosis
genoemd en kan wel oplopen tot een
5 procent hogere prestatie. Het effect van
heterosis wordt wel iedere volgende generatie
gehalveerd. Dus als je kruisingen weer
met elkaar kruist, wordt de prestatie van de
nakomelingen maar half zo veel beïnvloed
door heterosis als die van de ouders.
Verschillende vormen van kruisen
Selectie en kruising zijn twee elkaar aanvullende
maatregelen in de fokkerij. Ook bij
kruising wordt er altijd geselecteerd binnen
de uitgangslijnen of rassen. Door het opzetten
van speciale kruisingsschema’s wordt
optimaal gebruik gemaakt van het heterosiseffect.
Voorbeelden hiervan zijn:
• Enkelvoudige kruising:
2 rassen/lijnen A en B worden met elkaar
gekruist. Het heterosis-effect komt tot uiting
in de nakomeling (A*B).
• Driewegkruising:
ras/lijn A wordt gekruist met ras/lijn B en
de nakomelingen (A*B) worden gekruist
met ras/lijn C. Heterosis komt tot uiting in
de A*B en in de A*B*C-dieren.
• Vierwegkruising:
ras/lijn A wordt gekruist met ras/lijn B en
ras/lijn C wordt gekruist met ras/lijn D.
De nakomelingen (A*B) en (C*D) worden
vervolgens met elkaar gekruist. Heterosis
komt tot uiting in A*B, C*D en A*B*C*D
dieren.
• Rotatiekruising:
ras/lijn A wordt gekruist met ras/lijn B.
De vrouwelijke nakomelingen (A*B) worden
gekruist met een mannetje van ras/
lijn C en hun nakomelingen (A*B*C) worden
weer gekruist met een mannetje van
ras/lijn D. Daarna weer kruisend met ras/
lijn A, enzovoort.
• Voortgezette kruising:
ras/lijn A wordt gepaard met ras/
lijn B en de nakomelingen (A*B) worden
ouderdier voor een volgende generatie.
Op deze manier ontstaat een
nieuw ras of lijn (A*B). Ras/lijn A en
ras/lijn B hoeven niet meer in stand te
worden gehouden voor deze kruising.
Lees verder op pagina 36
35

36
Vervolg van pagina 35
• Terugkruising:
ras/lijn A wordt éénmalig gekruist met
ras/lijn B. Dit gebeurt vaak omdat ras/
lijn B een bijzondere eigenschap bezit die
ras/lijn A mist. De nakomelingen (A*B)
worden weer gepaard met ras/lijn A en
hun nakomelingen ook weer. Het gaat
hierbij niet om de heterosis, maar om het
inkruisen van de eigenschap van ras/lijn B
in ras/lijn A.
• Verdringingskruising:
Wanneer een ras of lijn A niet zo goed is
en een alternatief ras of lijn B beter is, dan
kun je A langzaam vervangen door steeds
te blijven kruisen met B totdat het aandeel
van A heel klein is.
Onderhouden van zuivere lijnen
In de praktijk zijn kruisingsschema’s alleen
uitvoerbaar bij een strak management. Belangrijk
uitgangspunt is dat er alleen gekruist
kan worden met zuivere lijnen/rassen. Dus
ook populaties met zuivere lijnen/rassen
moeten onderhouden wprden. En dat is kostbaar.
Het effect van heterosis of het voordeel
van selectie op verschillende en negatief gerelateerde
kenmerken moet zo groot zijn dat
het opweegt tegen deze extra kosten.
De huidige pluimveefokkerij werkt met de
zogeheten vierwegkruising om de hele markt
te kunnen voorzien van voldoende nieuwe
dieren. Er moeten meer dieren geproduceerd
worden dan de zuivere lijnen kunnen. Bovendien
wil men een kruising als ‘eindproduct’,
want die produceert uiteindelijk het beste.
In de kern worden sommige lijnen vooral geselecteerd
op vruchtbaarheidskenmerken.
Deze leveren de moeders voor de kruisingen
en worden dan ook moederlijnen genoemd.
Andere lijnen (de vaderlijnen) worden vooral
op productie-eigenschappen geselecteerd
en leveren de vaderdieren voor de kruising.
Het vermeerderen van aantallen en vaak
een eerste kruising wordt in het vermeerderingsdeel
van de piramide gedaan, op de
grootouderbedrijven. Deze bedrijven staan
onder contract van de fokkerijorganisatie.
Na vermeerdering zijn er veel dieren, maar
nog niet precies de goede combinatie van
lijnen. Zo zijn er bijvoorbeeld AB-dieren en
CD-dieren, maar nog geen ABCD-dieren.
Om die te produceren, worden de AB-dieren
met de CD-dieren gekruist. Dat gebeurt in
het productiedeel van de piramide. De dieren
die uit deze kruising geboren worden, zijn het
eindproduct van de fokkerij. Dit zijn de hen
en de haankuikens die Opfok de KuikenaeR
aankoopt van fokkerijorganisaties.
Externe invloeden
Doordat fokproducten in verschillende werelddelen
geselecteerd worden, kunnen er
binnen de fokkerij verschillen in prestaties
van nakomelingen ontstaan van grootouders
van dezelfde soort. Een Cobb 500, Ross 308
of Hubbard flex, afkomstig van grootouders
uit Europa, hoeft per definitie niet hetzelfde
te zijn als hetzelfde type grootouderdier dat
in Zuid-Amerika gehouden wordt.
Er zijn voorbeelden van uitwisseling van dergelijke
grootouders die vervolgens een heel
ander product voortbrengen met duidelijk
andere eigenschappen. Op die wijze zijn nietgewenste
eigenschappen van nakomelingen
ook snel te verhelpen, al gebeurt dit bijna
altijd uit het zicht van de pluimveesector.
Hoe een koppel gaat presteren, wordt bepaald
door de erfelijke eigenschappen maar
ook door wat de dieren meemaken. Dat noemen
we de invloed van het milieu of omgevingsfactoren.
Het resultaat van de erfelijke
eigenschappen (de genen, ook wel het genotype
genoemd) en de invloed van de omgevingsfactoren
noemen we het fenotype:
Fenotype = genotype + omgevingsfactoren.
De vooruitgang die de fokkerij de afgelopen
tien jaar heeft laten zien is onvoorstelbaar
groot. Geneticaspecialisten over de hele we-
reld sleutelen elke keer weer iets in elkaar,
waar de praktijkmensen vervolgens mee geconfronteerd
worden. Zij moeten zelf uitvinden
wat de praktische consequenties zijn van
de genetische wijzigingen. Die ervaringen uit
de praktijk worden vervolgens weer teruggekoppeld
aan de genetica.
Uitdagingen
De fokkerij zal zich blijven focussen op datgene
wat voor de keten het meeste opbrengt.
De uitdagingen voor opfokkers en vermeerderaars
de komende jaren is door middel van
management de prestaties van de koppels te
blijven verbeteren.
Omgevingsfactoren zullen daarom steeds
beter afgestemd moeten worden op de huidige
fokproducten. Nu al zijn enorme verschillen
te zien tussen verschillende koppels
moederdieren, die op dezelfde dag uit hetzelfde
koppel grootouderdieren geboren zijn,
opgefokt bij dezelfde opfokker en afgeleverd
op dezelfde dag.
Met de specialistische kennis van Opfok de
KuikenaeR en ForFarmers wordt getracht bij
opfokkers en vermeerderaars te achterhalen
waar oorzaken liggen van deze verschillen.
Daar waar mogelijk wordt bijgestuurd om de
prestaties te verbeteren.

opbrengst potentie
Extra grasmengsels
exclusief via CropSolutions
Onder de naam CropSolutions biedt ForFarmers sinds kort
exclusief de Extra graszaadmengsels aan. Voor elk gebruiksdoel
heeft ForFarmers een uniek mengsel samengesteld.
Bij de keuze van de Extra graszaadmengsels
is gelet op de ontwikkelingen in de markt.
Onderstaand schema laat zien dat er voor
elk gebruiksdoel een uniek mengsel is samengesteld.
ForFarmers constateert dat de
vraag naar maaimengsels toeneemt en de
maximale opbrengst per hectare in de toekomst
steeds belangrijker wordt. Met an-
Weiden
13 ton
maaien/Weiden
13 ton
maaien
14-17 ton
extra opname
extra
smakelijk
extra
smakelijk tetra
extra maaien
extra prik
persistentie
> 5 jaar
dere grassoorten dan Engels raaigras zoals
festulolium, gekruist raaigras en rietzwenkgras
zijn hogere opbrengsten te realiseren.
Doorzaaien
De grassenmarkt is sinds de invoering van
de derogatie in 2006 terug gelopen. Vooral
op zandgrond blijft het areaal grasland dat
eenvoudig de beste keuze!
extra
poWermaaien
extra
poWerhybride
3 - 4 jaar 1 - 2 jaar
Zonnebloemactie
Veel klanten die dit jaar het maiszaad via de vroege verkoopactie bij ForFarmers hebben
gekocht, zijn actief aan de slag gegaan met de zonnebloemactie. Dit hield in dat ze het
zonnebloemenzaad hebben gezaaid, medio september de lengte van de langste zonnebloem
hebben opgemeten en daarvan mooie foto’s hebben opgestuurd.
Winnaar is diegene die de langste zonnebloem wist te telen.
Prijswinnaars: Lengte zonnebloem Prijs
1. Familie Buiting te Zieuwent 3.90 meter 5 zakken maiszaad Torres
2. Familie Oude Lansing te Reutum 3.80 meter 3 zakken Extra graszaad
3. Familie Slotman te Wijhe 3.64 meter 2 kaarten voor de Keukenhof
vernieuwd wordt achter. Dat gaat ten kosten
van de kwaliteit van het gras. Het aandeel
goede grassen neemt af en daarvoor in
de plaats komen onkruiden of niet gewenste
grassoorten (kweek). De praktijk ervaart dat
grasland vernieuwen in het voorjaar, tot 31
mei, ongunstig is vanwege de beperkte mogelijkheid
van kweekbestrijding, waardoor
er meer belangstelling voor doorzaaien is.
De graszaadmengsels Extra Smakelijk Iseed
en Extra Maaien Iseed zijn vanwege de speciale
coating zeer geschikt voor doorzaaien.
Het kiemende zaadje heeft direct stikstof en
fosfaat tot zijn beschikking om zich goed te
kunnen ontwikkelen en te concurreren met
het bestaande gras. Het graszaad is gecoat,
waardoor het een beter contact heeft met
de grond. De vernieuwde coating zorgt dat
het zaad goed te zaaien is.
De mengsels voor beweiden scoren hoog
in kroonroestresistentie voor het meest
smakelijke gras en de beste persistentie
(levensduur). Extra Prik is een nieuw structuurrijk
mengsel en zorg voor extra prik in de
pens van de koe.
Specialistische teeltkennis
CropSolutions verzamelt, ontwikkelt
en verzorgt specialistische teeltkennis
voor de plantaardige sector. Deze
kennis is voor klanten beschikbaar via
de buitendienst van ForFarmers, één
van de leden van CropSolutions.
Jasper Rijntjes (r) van ForFarmers reikt de prijs,
5 zakken maiszaad, uit aan de heer en mevrouw
Buiting.
37

38
Gebruik van vloeibare of gekorrelde
meststoffen teeltafhankelijk
Het aanbod vloeibare en gekorrelde meststoffen is divers.
Voor beide toepassingen zijn voor- en nadelen op te noemen,
afhankelijk van de teelt. In een dergelijke wirwar van infor-
matie is het moeilijk een duidelijke keuze te maken. De voor-
lichters van ForFarmers helpen u daarbij.
Krappere mestnormen vragen een steeds
nauwkeuriger bemesting. Vloeibare meststoffen
hebben een voorsprong doordat
ze efficiënter werken, claimen verkopers
aan de hand van proeven. Daardoor krijgt
de teler met minder mineralen toch een
goede opbrengst. Maar niet iedereen is
overtuigd van die voordelen. Verkopers
van gekorrelde meststoffen laten proeven
zien waarbij hun meststoffen zeker
niet slechter uit de bus komen.
Bij kunstmest in korrelvorm spreekt men
van hoogwaardig geproduceerde mest-
stoffen. Elke andere meststof in vaste
vorm wordt automatisch als bij- of restproduct
gezien. Spreekt men van vloeibare
meststoffen, dan volgt vaak een hele
reeks meststoffen die zowel hoogwaardig
geproduceerde als rest- of bijproducten
zijn. In dit artikel worden expliciet de
vloeibare kunstmeststoffen bedoeld en
dat zijn er niet veel: NTS (27N-3S), Urean
(30N) en APP (11N-37P2O5) of een
mengsel hiervan.
Hoofd- en spoorelementen
Bemesting van andere hoofdelementen
zoals kalium en magnesium zijn vloeibaar
niet mogelijk of veel te duur in vergelijking
met gekorrelde kunstmest. Spoorelemen

ten zijn veel eenvoudiger en vaak goedkoper
vloeibaar toepasbaar. Stikstof en fosfaat
zijn prijstechnisch in gekorrelde en
vloeibare kunstmest nagenoeg gelijk. Het
ene jaar is vloeibaar iets goedkoper, het
andere jaar de korrel. De verschillen zijn
echter nooit zo groot dat dit eenduidig de
keuze bepaald, dus zal deze op basis van
andere criteria gemaakt moeten worden.
Specifieke teelten
Iedere onderzoeker, producent en verkoper
hoopt een stofje in handen te hebben
waarmee de opbrengst in elk gewas
enorm toeneemt. In de meststoffenwereld
is dit wellicht niet onmogelijk, maar
het is realistischer er vanuit te gaan dat
toepassing van nieuwe kunstmeststoffen
dan wel toepassingsmethoden in specifieke
teelten een voordeel heeft.
Zo geeft rijentoepassing van een NPmeststof
in de maisteelt altijd een beter
rendement en in suikerbieten alleen
bij moeilijke groeiomstandigheden in het
voorjaar (koude, droogte).
In aardappelen resulteert een APP-rijentoepassing
gemiddeld in meer knollen,
wat voor een pootgoedteler automatisch
een hoger rendement betekent. Voor een
fabrieks- of consumptieteler is het rendement
alleen beter wanneer het gewas in
stress raakt (een soort verzekeringspremie).
Een mais- of pootgoedteler kan beter
vandaag dan morgen investeren in rijentoepassing.
Hierbij biedt vloeibare toepassing
beduidend meer voordelen. Een
bietenteler, fabrieks- of consumptieaardappelteler
zal beter over een investering
na moeten denken.
Kunstmestsilo
In volveldstoepassingen van kunstmest is
het zeer bedrijfsspecifiek wat rendabeler
is, vast of vloeibaar. Indien een ondernemer
een grote kunstmestsilo op het erf
heeft staan en in de schuur een prachtige
nieuwe kunstmeststrooier, dient de opbrengstverhoging
met vloeibare meststof
aanzienlijk te zijn om dit alles niet meer te
gebruiken. Kort gezegd is het voor ’een
dergelijk bedrijf geen optie op korte termijn
over te gaan op vloeibare kunstmest.
Andersom is het voor menig bedrijf rendabeler
kunstmest vloeibaar toe te passen
of te laten toepassen, dan te investeren
in een kunstmeststrooier.
Nauwkeurigheid
Het is duidelijk dat vloeibare kunstmest
toegepast met een veldspuit nauwkeuriger
is dan kunstmest strooien. Uit geen
enkele officiële proef valt af te leiden
hoeveel kunstmest een boer hiermee
precies bespaart (proefveldjes hebben
geen kopakkers, punten en kanten die
gestrooid moeten worden). Voorstanders
van vloeibaar praten over 10 procent, tegenstanders
vinden dit overdreven. Iedere
leverancier van GPS-systemen op de
veldspuit beweert dat hiermee 5 procent
aan middel wordt bespaard. Een besparing
van 10 procent ten opzichte van de
kunstmeststrooier is volgens ForFarmers
reëel.
Systematiek
Gewassen die relatief vroeg in het voorjaar
stikstof nodig hebben zijn onder meer
gras en wintergranen. Te laat toepassen
geeft opbrengstderving, te vroeg kan uitspoeling
van stikstof tot gevolg hebben.
Helaas is dit pas achteraf vast te stellen.
In de gekorrelde kunstmest is hiervoor
een oplossing en wel een stikstofmeststof
met een hoog ammoniumgehalte en
een nitrificatieremmer, die voorkomt dat
er veel nitraatstikstof wordt gevormd die
snel uitspoelt. Deze meststof heet Entec.
In vloeibare vorm worden gras en granen
bemest met NTS. Deze kunstmeststof
bevat een klein aandeel nitraatstikstof,
ammoniumstikstof en een groot deel ureumstikstof.
Bij een lage bodemtemperatuur
duurt de omzetting van ureum over
ammonium naar nitraat vrij lang. Het
soort zwavel (thiosulfaat) dat NTS bevat,
vertraagt dit proces nog eens en past dus
voortreffelijk bij vroege bemesting op
zandgrond.
Tevens bespaart de langzame, geleidelijke
werking van NTS minimaal één werkgang.
Bij latere toepassing is de stikstofvorm
in de meststof veel minder van
belang, want bij hogere bodemtemperaturen
gaan de omzettingen van stikstofvormen
naar nitraat veel sneller. KAS is
hierbij de snelst werkende meststof. De
keuze bepaald dus hoe en wanneer bemest
moet worden.
Een ander voorbeeld waarbij het systeem
van werken het rendement van boeren
kan vergroten is toepassing van NTS in
aardappelen. Bedrijven die drijfmest toepassen
in aardappelen, hoeven vaak maar
een relatief kleine stikstofgift via kunstmest
te geven. Bij de vooropkomstbestrijding
van onkruid kan de NTS zo mee
verspoten worden. Veel telers doen dit al
jaren en besparen zodoende een werkgang
met de kunstmeststrooier.
Abrupt overschakelen geen optie
Duidelijk is wel dat het zeer bedrijfsspecifiek
is welke soort kunstmest het beste
toegepast kan worden. Een abrupte overschakeling
van gekorrelde kunstmest
naar vloeibaar is, zeker wanneer recent
investeringen zijn gedaan, geen optie.
Andersom zijn vloeibare kunstmeststoffen
zeker geen modeverschijnsel en niet
meer weg te denken uit de precisielandbouw.
39

40
Watervergunning of
melding vaker nodig
De digitale aanvraag van een omgevingsvergunning voor een
agrarisch bedrijf bestaat uit verschillende onderdelen zoals
milieu, bouw, sloop enzovoort. Vanaf 1 maart 2012 wordt mo-
gelijk ook de aanvraag voor een watervergunning toegevoegd.
Wat betekent dit voor agrarische bedrijven? Specialisten van
BOMAP kunnen de aanvraag voor u verzorgen.
Nederland is een waterland. Dat een groot
deel van ons land onder de zeespiegel ligt,
is voor ons zo normaal dat we er nauwelijks
meer bij stilstaan. Bescherming tegen
overstromingen, voorkomen van wateroverlast
en droogteschade, waterkwaliteit
en klimaatverandering zijn zaken die in de
toekomst inspanning vereisen. Om te voldoen
aan deze eisen die het waterbeheer in
de toekomst aan ons land stelt, is in 2009
de Waterwet ingevoerd.
Oude vergunningstelsels gebundeld
De Waterwet regelt het beheer van oppervlaktewater
en grondwater, en verbetert
ook de samenhang tussen waterbeleid en
ruimtelijke ordening. Daarnaast levert de
Waterwet een bijdrage aan kabinetsdoelstellingen
zoals vermindering van regels, vergunningstelsels
en administratieve lasten.
Een belangrijk gevolg van de Waterwet
is dat de oude vergunningstelsels, uit de
voorheen afzonderlijke waterbeheerwetten,
zijn gebundeld. Dit resulteert in één
vergunning, de watervergunning.
Wie heeft te maken met de wet?
Iedereen in Nederland heeft direct of indirect
met de Waterwet te maken. Deze wet
richt zich op de gebruiker van het water-
systeem. Voor handelingen in het watersys
teem moet een watervergunning worden
aangevraagd. Bijvoorbeeld voor het lozen
van afvalwater op het oppervlaktewater,
het onttrekken van grondwater of het plaatsen
van een dam of duiker in een sloot.
In de vergunning worden voorschriften opgenomen
om het watersysteem te beschermen.
Er wordt zo veel mogelijk met algemene
regels gereguleerd. Als dit het geval
is, hoeft geen vergunning te worden aangevraagd.
De algemene regels voor agrarische
ondernemingen zijn nu nog geformuleerd
in het Lozingenbesluit Open Teelt
en Veehouderij (LOTV). Het LOTV wordt,
mogelijk per 1 juli 2012, opgenomen in het
Activiteitenbesluit.
Watervergunning of melding
Niet elke activiteit in het watersysteem is
vergunningplichtig. Vaak is voor minder ingrijpende
activiteiten een melding voldoende,
maar de melder moet wel voldoen aan
algemene regels.
Veel activiteiten vallen onder algemene regels,
waardoor geen watervergunning nodig
is en in veel gevallen met een melding

kan worden volstaan. Wanneer BOMAP de
vergunningsaanvraag verzorgd, heeft zij
vooroverleg met de gemeente of direct met
het bevoegde gezag (Rijkswaterstaat, waterschap
of provincie).
De volgende activiteiten zijn watervergunningplichtig
of meldingplichtig:
• Aanleg/bouw steiger;
• Lozen van water/stoffen op oppervlaktewater;
• Saneren van de bodem met lozing op het
oppervlaktewater;
• Plaatsen van een damwand;
• Bronbemaling (onttrekking van grondwater);
• Aanleg drainage / ontwateringvoorziening;
• Bouwen op of aan of in de buurt van een
waterstaatswerk zoals een dijk, een gemaal,
een waterbergingsgebied e.d.;
• Aanleg waterberging;
• Dempen van een watergang/sloot/
greppel;
• Voor de meeste activiteiten is het waterschap
bevoegd gezag, bij rijkswateren is
Rijkswaterstaat bevoegd.
Bronneringswater
Voor landbouw zijn er een aantal specifieke
activiteiten wanneer een agrarisch ondernemer
een melding of vergunningaanvraag
moet doen bij zijn waterschap.
Bij de bouw van een nieuwe stal wordt er
vaak grondwater opgepompt. Dit bronneringswater
wordt, bij voorkeur, op de sloot
geloosd. De bronnering en de lozing moeten
worden gemeld bij uw waterschap.
Lozingen uit bronneringen langer dan 2 dagen
en korter dan 8 weken moeten 5 werkdagen
voorafgaande aan de lozing worden
gemeld. Lozingen langer dan 8 weken moeten
4 weken voorafgaande aan de lozing
worden gemeld.
(Bron: Besluit lozingen buiten inrichtingen)
Voor het lozen van het bronneringswater in
oppervlaktewater is in bepaalde situaties
naast bovengenoemde melding een vergunning
vereist voor lozingen op grond van
de Keur. De Keur bevat regels die gericht
zijn op het goed en veilig functioneren van
onder meer waterkeringen. Het gaat om
gebods- en verbodsbepalingen.
Voor waterschap Regge en Dinkel geldt bijvoorbeeld
dat voor lozingen die meer dan
60 kubieke meter per uur bedragen een
vergunning is vereist. Dit kan per waterschap
verschillen.
Beschermingszone
De beschermingszone is een zone aan
weerszijden van een waterloop, die onderhouden
wordt door het waterschap.
Meestal is deze 5 meter. Wanneer nieuwe
duikers, ontwateringsduikers of bouwwerken
aanlegd worden in de beschermingszone
van een watergang van uw waterschap,
moet hiervoor acht weken voorafgaand aan
de werkzaamheden een watervergunning
worden aangevraagd.
IPPC
Agrarische bedrijven vallen onder de IPPCrichtlijn
als zij meer dan 40.000 plaatsen
voor pluimvee (kippen, eenden, kalkoenen
en parelhoenders), meer dan 2.000 plaatsen
voor vleesvarkens, of meer dan 750
plaatsen voor zeugen hebben. Als deze
bedrijven hemelwater van daken en erf van
de inrichting lozen op oppervlaktewater,
hebben zij hiervoor een watervergunning
nodig. Zoals het er nu naar uitziet, vervalt
deze vergunningplicht als de landbouw
wordt opgenomen in het Activiteitenbesluit
per juli 2012.
Beregening en inkomenssteun
Agrarische ondernemingen krijgen sinds
2005 alleen EU-inkomenssteun als zij aan
bepaalde randvoorwaarden voldoen. Dit
zijn onder meer voedselveiligheid, dierenwelzijn,
gezondheid en milieu. Een van de
Bomap verhuisD naar DelDen
nieuwe randvoorwaarden betreft een verbod
op beregening/bevloeiing zonder watervergunning,
indien het bedrijf volgens
de Keur van het waterschap hiervoor een
vergunning nodig heeft.
Voorbeeld: in het werkgebied van het waterschap
Regge en Dinkel geldt vanuit de
Keur dat een watervergunning noodzakelijk
is voor wateronttrekkingen uit oppervlaktewater
of grondwater:
• met een pompcapaciteit van meer dan
60 m3 per uur;
• of indien meer dan 25.000 m3 grondwater
per aaneengesloten periode van 3
maanden wordt onttrokken.
Overtredingen van deze randvoorwaarde
worden gemeld aan de EU-desk en kunnen
leiden tot 5 procent korting op uw EU-inkomenssteun.
Aanvragen watervergunning
Tot 1 maart 2012 moeten de vergunningen
bij het desbetreffende waterschap aangevraagd
worden. Zoals het nu lijkt, kunnen
aanvragen voor een watervergunning
na die datum digitaal ingediend worden.
Via het bestaande Omgevingsloket online
(OLO) is het dan mogelijk naast het aanvragen
van een omgevingsvergunning ook
een watervergunning aan te vragen.
De specialisten van BOMAP kunnen de
aanvraag watervergunning voor u verzorgen.
Op 28 oktober is de afdeling BOMAP verhuisd van
Lochem naar Delden. Door de toenemende
werkzaamheden werd het kantoor in Lochem te klein. Daarnaast is er de ambitie
nog verder door te groeien. Daarom is ervoor gekozen om te verhuizen naar het
kantoor bij de fabriekslocatie aan de Sluisstraat 24 te Delden. De telefoonnummers
van BOMAP zijn gelijk gebleven.
BOMAP adviseert op het gebied van stallenbouw, ruimtelijke ordening, milieu,
MDV (Maatlat Duurzame Veehouderij), diverse subsidiemogelijkheden en bemiddelt
in productierechten. Met haar
kennis en ervaring ondersteunt
en begeleid BOMAP jaarlijks veel
boeren bij het realiseren van hun
ontwikkelingsplannen in het totale
traject van idee tot stal.
De medewerkers van BOMAP
staan vanuit Delden klaar om boeren
met ambitieuze plannen van
raad en daad te voorzien.
Kantoor Bomap in Delden
41

42
Productierechten
(in dit artikel staan de cijfers van 6 december vermeld)
Specialisten productierechten v.l.n.r.: Clemens Goselink, Roel Visscher en Ria Zieverink.
Koopmelk
De prijs van melkquotum lag van half april
tot half september (17,75 cent per % vet)
ongeveer 1 tot 1,5 cent onder het niveau
van 2010. Sinds half september is de prijs
gedaald naar 15,10 cent per % vet op dit
moment. Dit is ca. 5 cent onder de prijs van
december 2010. In 2015 wordt het melkquotum
afgeschaft, dit betekent dat de afschrijvingstermijn
steeds korter wordt. Het
blijft nog onduidelijk of er een vervangend
systeem komt.
Er is een beperkte vraag naar melkquotum,
het aanbod van landbouwregeling melk is
gering, het aanbod van BTW melk is ruimer.
Kooptransacties voor melkjaar 2011/2012
moeten 13 januari 2012 bij het COS binnen
zijn.
Prijsverloop koopmelk Prijsverloop koopmelk 2009-2010-2011
Bron: Gerealiseerde omzet ForFarmers prijs BOMAP per % vet, excl btw
Prijs in centen per prijs % vet (excl. BTW)
34
31
28
25
22
19
16
13
10
Leasemelk
De prijs van leasemelk lag van half april tot
half september (4,75 cent per % vet) nagenoeg
gelijk aan de prijs van 2010. Vanaf
half september steeg het aanbod en daalde
de vraag. Hierdoor is de prijs ook gedaald
met een enkele opleving tussendoor. Momenteel
wordt er verleasd voor ongeveer
3,90 cent per % vet. Dit is 1,25 cent lager
dan in december 2010.
Leasetransacties voor melkjaar 2011/2012
moeten 15 februari 2012 bij het COS binnen
zijn.
Varkensrechten koop
De prijs is in de maand oktober op het
laagste niveau geweest. (ca. €75 per VE).
Mede door de slechte financiële positie op
1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52
Week Week
bron: gerealiseerde omzet ForFarmers BOMAP
2009
2010
2011
veel varkensbedrijven bleef de vraag naar
kooprechten uit. Half november kwam er
wat meer vraag. De afweging een paar
jaar te leasen of voor deze prijs te kopen
maakte dat enkele bedrijven kochten. Hierdoor
is de prijs opgelopen naar €87,50 per
VE. Op dit moment is er beperkt aanbod
van benutbare rechten in Oost. In de regio
Overig en Zuid liggen de prijzen een fractie
lager. Kooptransacties van varkensrechten
moeten 30 december 2011 bij Dienst Regelingen
binnen zijn.
Varkensrechten lease
Vraag en aanbod van leaserechten houden
elkaar in evenwicht. De leaseprijs in
regio Oost ligt rond de €16 per recht. In
het niet overschot gebied liggen de prijzen
een fractie lager (indicatie €14,50). In gebied
Zuid liggen de leaseprijzen aanzienlijk
lager (€6,50).
Wanneer u varkensrechten zelf niet benut
in 2011 zou u ze wellicht kunnen verleasen.
Informeer of er nog mogelijkheden zijn. Let
wel goed op in welk gebied u de rechten
aanbiedt of wilt leasen. Bij lease en verlease
kunt u uitsluitend binnen hetzelfde
concentratiegebied een geslaagde leasetransactie
tot stand brengen. Leasetransacties
van varkensrechten moeten 30 december
2011 bij Dienst Regelingen binnen zijn.
Pluimveerechten
De bemiddeling in pluimveerechten is rustig,
af en toe wordt er een partij overgedragen.
De prijs ligt op dit moment rond de €6
per pluimvee-eenheid in Oost, in Zuid iets
hoger en in Overig iets lager.
Bij de lease ligt de vraagprijs rond de 60
cent per pluimvee-eenheid in Oost. In Overig
is de vraagprijs 70 cent en in Zuid 50
cent. Koop en leasetransacties van pluimveerechten
moeten 30 december 2011 bij
Dienst Regelingen binnen zijn.
Toeslagrechten
Er is weinig aanbod van toeslagrechten,
veel transacties hebben al plaats gevonden
Hebt u vraag naar, of aanbod van,
melkquotum, varkens- en pluimveerechten
of toeslagrechten, bel
dan met BOMAP, tel +31 (0)573-
288989.

FarmFeed speelt in op
groeiende vraag naar
enkelvoudig product
Naast het bestaande assortiment vochtige voeders, ruwvoe-
ders en strooisels ontwikkelt FarmFeed zich snel in de markt
voor enkelvoudige grondstoffen. Vanwege een toenemende
vraag naar enkelvoudige producten zoals tarwe, gerst, soja
en mais heeft FarmFeed een compleet productpakket samen-
gesteld voor klanten van de ForFarmers Group.
De vraag naar grotere hoeveelheden enkelvoudige
grondstoffen komt met name van
grote, vaak intensieve bedrijven. Deze bedrijven
hebben geïnvesteerd in de mogelijkheid
voor bijmenging door middel van een
maal/menginstallatie, of nemen gemalen
grondstoffen op in hun rantsoensamenstelling
met behulp van een brijvoerinstallatie.
Efficiëntie
Om de kosten voor afnemers van enkelvoudige
grondstoffen zo laag mogelijk te
houden, is efficiëntie van groot belang. Het
reduceren van overheadkosten en optimaliseren
van transport en overslag door logistieke
handigheid zorgt voor een voordeel in
de aanschaf van grondstoffen. Voor Farm-
Feed is het de uitdaging deze processen zo
af te stemmen dat minimale kosten toegevoegd
worden.
Variatie aan producten
Naast gangbare producten als tarwe, gerst
en mais biedt FarmFeed een variatie aan
producten. Zo zijn er 6 verschillende soorten
sojameel leverbaar, elk met verschillende
eigenschappen en prijsverhoudingen.
Informeer hiernaar bij onze specialisten.
Wereldmarkt
De prijsstelling van enkelvoudige grondstoffen
komt voornamelijk tot stand op basis
van wereldhandelsprijzen. Termijnmarkten
van granen en soja zijn onder andere
genoteerd aan de beurs in Parijs en Chicago.
Door toenemende vraag naar agrarische
bulkgoederen (zogenaamde commodity’s)
komen grote prijsfluctuaties vaker
voor. Er kan echter geen eenduidige oorzaak
aangewezen worden voor deze prijsfluctuaties.
Groei van de wereldbevolking,
globale toename van de welvaart, wetgeving
en speculanten die actief zijn op de
wereldmarkt hebben een duidelijke invloed
op fluctuaties. Wanneer en hoe omvangrijk
deze invloed is, blijkt slecht te voorspellen.
Feedmail
Wekelijks worden de actuele prijzen van
enkelvoudige grondstoffen verzonden via
Feedmail. Zo blijft u op de hoogte van prijsontwikkelingen
en schommelingen in de
markt. In de Feedmail vindt u prijzen per
provincie aan huis geleverd. Daarmee kunt
u makkelijk bekijken op welk moment het
voor u verstandig is om in te stappen.
Onze specialisten bieden u ook graag een
specifieke offerte die actueel is voor uw
bedrijf. Meldt u daarom via www.farmfeed.eu
aan voor Feedmail of neem contact
op met FarmFeed via telefoonnummer
(0573)-40 84 54.
43

ForFarmers
Klantenservice T: +31 (0)573 28 88 11
Weekenddienst T: +31 (0)573 28 89 22
BOMAP T: +31 (0)573 28 89 89
Subli paardenvoeders T: +31 (0)900 20 25 321
FarmFeed
Rundveehouderij T: +31 (0)573 40 84 50
Varkenshouderij T: +31 (0)573 40 84 61
ForFarmers verkoopleiders
Rundveehouderij Noord Wilfred Jonkman T: +31 (0)6 22 24 67 99
Rundveehouderij Midden en Vleesvee Henk van der Vegt T: +31 (0)6 51 34 43 25
Rundveehouderij Zuid en Geiten en Schapen Gertie Klein Hegeman T: +31 (0)6 53 31 35 88
Varkenshouderij Noord Richard Orriëns T: +31 (0)6 53 40 08 55
Varkenshouderij Midden Rinze Exterkate T: +31 (0)6 22 37 33 09
Varkenshouderij Brabant, Limburg, België Marleen van Sleuwen T: +31 (0)6 10 41 27 63
Pluimveehouderij Jan Tjassens T: +31 (0)6 53 40 40 46
Plantaardig Erik Schieven T: +31 (0)6 51 64 04 73
ForFarmers, Postbus 91, 7240 AB Lochem, T: +31 (0)573 28 88 00, F: +31 (0)573 28 88 99, info@forfarmers.eu, www.forfarmers.eu