Jaarverslag 2005 - Joods Historisch Museum
Jaarverslag 2005 - Joods Historisch Museum Jaarverslag 2005 - Joods Historisch Museum
Jaarverslag 2005
- Page 3 and 4: Jaarverslag 2005
- Page 5 and 6: Inhoudsopgave 4 6 11 16 22 24 27 32
- Page 7 and 8: ten opzichte van vorige jaren. In j
- Page 9 and 10: Van Leer Group Foundation Stichting
- Page 11 and 12: Ellen Damsma, managing director van
- Page 13 and 14: Tentoonstellingen Jevgeni Chaldej,
- Page 15 and 16: Deze zomertentoonstelling was een e
- Page 17 and 18: JIBANEE! Joodse identiteit in heden
- Page 19 and 20: Balans per 31 december passiva 2005
- Page 21 and 22: Staat van baten en lasten lasten Sa
- Page 23 and 24: Accountantsverklaring Opdracht Wij
- Page 25 and 26: Verder was de afdeling actief in ee
- Page 28 and 29: Tekening van het Jonas Daniël Meij
- Page 30 and 31: ● Aquarel door Isaac Israels voor
- Page 32 and 33: ● Dhr. B. Zuidings: drie wandtege
- Page 34: Refl ectie: Rien van Gendt ‘Het J
- Page 37 and 38: Kinderen van de Einsteinschool bezo
- Page 39 and 40: Educatie 37 Het afscheid van het ti
- Page 41 and 42: ● archief van naaimachinefabriek
- Page 44 and 45: Evenementen Op de zondagmiddag was
- Page 46 and 47: Speurtochten Portugees-joods Amster
- Page 48 and 49: Boekpresentatie Een verhaal van lie
- Page 50: Refl ectie: Herman Kossmann Kossman
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2005</strong>
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2005</strong>
De verbouwing van de Obbene Sjoel kan beginnen. Foto: Jan Theun van Rees
Inhoudsopgave<br />
4<br />
6<br />
11<br />
16<br />
22<br />
24<br />
27<br />
32<br />
34<br />
38<br />
40<br />
42<br />
48<br />
50<br />
52<br />
58<br />
60<br />
62<br />
64<br />
67<br />
71<br />
72<br />
74<br />
76<br />
Inleiding door Joël Cahen, directeur<br />
Financiële ondersteuning<br />
Tentoonstellingen<br />
Financieel jaarverslag<br />
Communicatie<br />
Refl ectie: Irene Faber<br />
<strong>Museum</strong>collectie<br />
Refl ectie: Rien van Gendt<br />
Educatie<br />
Mediatheek<br />
Refl ectie: Otto Visser<br />
Evenementen<br />
Refl ectie: Herman Kossmann<br />
Website<br />
Wetenschap<br />
Refl ectie: Monique Rietbroek<br />
Personeelszaken<br />
Bezoekersaantallen<br />
Refl ectie: Maarten Asscher<br />
Medewerkers<br />
Rondleiders, vrijwilligers<br />
Besturen<br />
Refl ectie: Nick Coffill<br />
Summary in English
Inleiding<br />
Groei en bloei<br />
Discussie en fl exibiliteit, verankerd in de joodse traditie,<br />
garanderen de continuïteit van het jodendom. Het <strong>Joods</strong><br />
<strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong> laat met haar tijdelijke en semipermanente<br />
tentoonstellingen zien hoe die traditie<br />
op verschillende plaatsen en in verschillende tijden gestalte<br />
kreeg, en krijgt. Ik hoop dat de grootscheepse vernieuwing<br />
van het museum die wij vanaf 2004 aan het uitvoeren zijn,<br />
in dezelfde traditie mag staan en ook voor de komende<br />
decennia een bloeiend museum zal garanderen.<br />
Tussen de heropening van de Grote Synagoge op 20 en 21 november<br />
2004 en de geplande heropening van de Nieuwe Synagoge en de<br />
Obbene Sjoel in het najaar van 2006, genoten wij in <strong>2005</strong> een grote<br />
belangstelling voor de nieuwe tentoonstellingen Religie en Geschiedenis<br />
van de joden in Nederland 1600-1890. Tegelijkertijd werkten<br />
wij aan de voorbereiding van onze verdere vernieuwing. Deze moet<br />
resulteren in het Prentenkabinet en een Auditorium onder de Nieuwe<br />
Synagoge, een semi-permanente tentoonstelling over de geschiedenis<br />
van de joden in Nederland in de 20ste eeuw, een nieuwe ruimte<br />
voor wisseltentoonstellingen en het permanente Kinder museum in<br />
de Obbene Sjoel. Ook de entree, de museumwinkel en het café worden<br />
vernieuwd. Deze ingrijpende verbouwingen maakten het noodzakelijk<br />
een deel van het museum vanaf oktober voor het publiek af<br />
te sluiten. De laatste drie maanden waren hierdoor alleen de tentoonstellingen<br />
in de Grote Synagoge voor het publiek toegankelijk.<br />
Groei<br />
Wij presenteerden twee tijdelijke tentoonstellingen: Jevgeni Chaldej,<br />
fotograaf van het Rode Leger 1941-1946 en O Waterlooplein… De<br />
oude Amsterdamse jodenbuurt. De belangstelling voor beide overtrof<br />
onze verwachtingen. De kindertentoonstelling In Mokum staat een<br />
huis werd opnieuw met veel succes vervolgd. Steeds meer scholen<br />
maakten een bezoek hieraan onderdeel van hun onderwijsprogramma.<br />
In totaal ontvingen wij 90.407 bezoekers, dat is 13.500 (+17,<br />
5%) meer dan in 2004. Onverwacht groot was de belangstelling voor<br />
- door onze staatssecretaris herhaaldelijk geprezen - vernieuwde<br />
website. Die telde 633.614 unieke bezoekers, een vertienvoudiging<br />
4 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
ten opzichte van vorige jaren. In juni <strong>2005</strong> verscheen de eerste elektronische<br />
Nieuwsbrief, die sindsdien maandelijks wordt toegestuurd<br />
aan een snel groeiende groep belangstellenden en vrienden.<br />
Bloei<br />
Ook buiten de muren van ons historische complex valt nog veel te<br />
winnen. Samen met professionals van buiten, werd in <strong>2005</strong> begonnen<br />
met de visie-ontwikkeling op de positie van het museum in de<br />
oostelijke binnenstad. De samenwerking met de vele potentiële<br />
partners in onze directe omgeving - waaronder de Portugese<br />
Synagoge, de Hermitage Amsterdam, het Rembrandthuis en de<br />
onder ons beheer staande Hollandsche Schouwburg, kan de zichtbaarheid,<br />
aantrekkingskracht en bereikbaarheid van dit deel van<br />
Amsterdam versterken. Ook hopen wij een construc tieve bijdrage<br />
te leveren aan een acceptabele herinrichting van het Mr. Visserplein,<br />
dat sinds jaar en dag een nachtmerrie is voor onze bezoekers en<br />
wandelaars in onze omgeving. Een substantiële bijdrage van de<br />
Gemeente Amsterdam om de samenwerking op het gebied van<br />
publiciteit en marketing in de komende periode gestalte te geven,<br />
betekent een belangrijke stap in de goede richting.<br />
Refl ectie<br />
Net als in het vorige jaarverslag reflecteert een aantal direct betrokkenen,<br />
zowel van binnen als van buiten het museum, in een eigen<br />
bijdrage op ons werk. Samen staan zij voor die enorme groep mensen<br />
die op allerlei manieren een band heeft met ons museum.<br />
Steun<br />
Wij ontvingen in <strong>2005</strong> steun van veel verschillende kanten. De imposante<br />
lijst met begunstigers vervult ons dan ook met trots en dankbaarheid.<br />
Bij het schrijven van dit jaarverslag zijn wij een heel eind op<br />
weg en ontbreekt er nog één miljoen euro voor de financiële dekking<br />
van de ingrijpende verbouwingen. Zeker zullen wij opnieuw een beroep<br />
op u doen. Een culturele instelling als de onze kan niet bestaan<br />
zonder een doorlopend beroep op vrienden, donoren, sponsors, en de<br />
overheid. Het presenteren van het joods-Nederlandse culturele erfgoed<br />
in de breedste zin des woords is onze taak. Wij zijn dankbaar dat<br />
u ons daarbij heeft geholpen.<br />
Joël Cahen, directeur<br />
inleiding 5
Financiële ondersteuning<br />
Subsidiënt<br />
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap<br />
Voor behoud, restauratie en uitbreiding van de collectie<br />
Begunstigers<br />
Stichting Vrienden van het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong><br />
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Directie OHW<br />
Gemeente Amsterdam<br />
Mondriaan Stichting<br />
Stichting Levi Lassen<br />
salomon de jong Stichting<br />
vsb Fonds<br />
sns Reaal Groep<br />
Prins Bernhard Cultuurfonds<br />
Stichting Maror-gelden overheid<br />
Bernard van Leer Foundation<br />
Stichting Iton<br />
The Foundation for the Jewish Historical <strong>Museum</strong> in Amsterdam Inc.<br />
Mij. Tot Nut der Israëlieten in Nederland<br />
Centraal Israëlitisch Weeshuis, Utrecht<br />
Nettie van Zwanenberg Stichting<br />
Hein en Lilian Beuth<br />
The Broere Charitable Foundation, in gratitude of the contribution<br />
of the Jewish people to the Dutch Society<br />
Kempen & Co<br />
Canal Company<br />
Menno en Louise Paktor-Jaeger<br />
Stichting Het Amsterdamsche Fonds<br />
mdm Invest bv<br />
Robert Weisz<br />
6 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
Van Leer Group Foundation<br />
Stichting Will en Rita Jaeger Fonds<br />
Lexhanna Stichting<br />
Stichting Democratie en Media<br />
Stichting Moosj<br />
Apax Partners Worldwide<br />
Stichting Elise Mathilde Fonds<br />
Frits en Rita Markus z.l.<br />
s.f.m.o.<br />
Independent Media<br />
Ambassade van het Koninkrijk der Nederlanden, Berlijn<br />
Diverse particulieren<br />
Alle hieronder genoemde personen bouwden met de aanschaf<br />
van één of meerdere stenen à € 500,- mee aan het<br />
nieuwe museum. Met de vermelding van een door de gevers<br />
bepaalde naam, bijvoorbeeld van kinderen en/of kleinkinderen,<br />
zullen deze stenen op een creatieve manier een<br />
plek krijgen in het nieuwe museum.<br />
R. Baruch<br />
D. Beesemer<br />
S. Beesemer<br />
H. Benjamins<br />
H. en L. Beuth<br />
mw. C. Beuth<br />
fam. J. Blocq<br />
J.G. Brummelhuis<br />
dhr. en mw. Cohen Paraira<br />
J. Coronel<br />
Dhr. en mw. Davidson<br />
Etienne Denneboom<br />
H.J. van Everdingen<br />
P.M.B. Frèrejean<br />
Mw. Heerma van Vos-Loeb<br />
Johanna Rebecca Wolff fonds<br />
T. Kirzner<br />
Klein Esveld bv<br />
Mw R.J. Kommehl<br />
J. Krant<br />
Financiële ondersteuning 7
D. Krayenhoff<br />
Dhr. en mw. Krukziener<br />
F. Leydesdorff<br />
Doron en Marianne Livnat<br />
J. Meijers<br />
W. Melkman<br />
Prof. Dr. Herman Musaph Fonds<br />
J. Noach<br />
H. Pagrach<br />
Dhr. M. Paktor<br />
R. Pieterse<br />
K.J. de Poel<br />
J. Polak<br />
Mw. Van Randen<br />
Rembrandtplein Mon. Beheer bv<br />
T.A. Rodrigues Pereira<br />
Dhr. En mw. De Ruuk<br />
Mw. M. Schipper<br />
Fam. Stoffer<br />
T. de Swaan<br />
Dhr. Vles<br />
R. Wagschal<br />
Dhr. R. Weisz<br />
Willem van Nus Stichting<br />
Dhr. en mw. M.J.M. Witteveen<br />
H.A. Wolff<br />
Fondsen op naam beheerd door de Stichting Vrienden van<br />
het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong><br />
Moos Cohen Fonds<br />
Sam Waagenaar Fonds<br />
Prof. dr. Herman Musaph Fonds<br />
Helmuth Mainz & Lore Bacharach Fonds<br />
Edith & Harry Philips Fonds<br />
Socher Kirzner & Fania Kirzner-Shusterman Fonds<br />
Hans en Elly Jaffé Fonds<br />
Stichting Etty Hillesum Fonds<br />
Van Hessen Fonds<br />
Gerard Metzelaar Fonds<br />
Kahn Fonds<br />
8 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
Ellen Damsma, managing director van de BankGiro Loterij, overhandigt de checque<br />
aan Ted Musaph, Joël Cahen en Ralph Levie van het JHM. Foto: Roy Beusker<br />
Johanna Rebecca Wolff Fonds<br />
Alfred & Inge Nijkerk-von der Laden Fonds<br />
Margot Refish en Fiep Westendorp Fonds<br />
Zachor Herinnerings Fonds<br />
Familiefonds Gompen<br />
Financiële ondersteuning 9
10 jaarverslag jhm <strong>2005</strong><br />
Het rendier Jasja, Noordpoolgebied, september 1941.<br />
Foto: Jevgeni Chaldej. Chaldej/Voller Ernst, Berlijn<br />
Het leven gaat door, Sebastopol, Krim, mei 1944.<br />
Foto: Jevgeni Chaldej. Chaldej/Voller Ernst, Berlijn
Tentoonstellingen<br />
Jevgeni Chaldej, fotograaf van het Rode Leger 1941-1946<br />
18 maart tot en met 5 juni<br />
Projectleider: Edward van Voolen<br />
Ruimtelijke en grafische vormgeving: MV Levievandermeer<br />
Het jhm toonde, precies zestig jaar na het einde van de Tweede<br />
Wereldoorlog, de indrukwekkende iconen van oorlog en bevrijding<br />
van de Russisch-joodse fotograaf Jevgeni Chaldej. Wereldberoemd<br />
is de foto die hij op 2 mei 1945 maakte: een sovjetsoldaat plant de<br />
rode vlag op het dak van het rijksdaggebouw in Berlijn. Deze geënsceneerde<br />
foto is een symbool geworden van het einde van de nazioverheersing.<br />
De tentoonstelling werd geopend door Gerrit Jan Wolfensperger,<br />
voorzitter van World Press Photo en kreeg veel media-aandacht. Ze<br />
werd besproken in de grote dagbladen (‘Prachtfoto’s van alledaagse<br />
oorlog’ - NRC Handelsblad, 05-04-<strong>2005</strong>) en in verschillende regionale<br />
kranten en tijdschriften. Ook werd Jevgeni Chaldej in verschillende<br />
publicaties als voorkeur genoemd in de culturele agenda.<br />
Zelfs buitenlandse kranten als The Wall Street Journal, de Frankfurter<br />
Allgemeine en het Turkse Evrensel besteedden aandacht aan de<br />
tentoonstelling. Het nos-journaal wijdde er een item aan en de<br />
tentoonstelling was een van de onderwerpen in het populaire radioprogramma<br />
Met het oog op morgen. Ook kreeg Jevgeni Chaldej aandacht<br />
in verschillende binnen- en buitenlandse fototijdschriften<br />
(zoals Fotografi e Magazin uit Tsjechië) en in lifestylebladen.<br />
De publiciteitscampagne bestond onder meer uit het verspreiden van<br />
een museumkrant en een brochure. Gedurende de tentoonstelling<br />
waren in Amsterdam vier weken affiches te zien op de zogenoemde<br />
driehoeksborden. Behalve advertenties waren er ook diverse lezersaanbiedingen<br />
bij dagbladen en tijdschriften. Aan de gevel van het<br />
museum trok een banier de aandacht. Tevens werd een speciale<br />
website ontwikkeld die te bezoeken was via www.jhm.nl.<br />
De tentoonstelling trok 26.000 belangstellenden.<br />
Tentoonstellingen 11
Wolfgang Suschitzky, De grammofoonplatenkraam, ca. 1935<br />
O Waterlooplein… De oude Amsterdamse jodenbuurt<br />
24 juni tot en met 4 september<br />
Projectleider: Irene Faber<br />
Ruimtelijke en grafische vormgeving: MV Levievandermeer<br />
O Waterlooplein… gaf aan de hand van schilderijen, tekeningen,<br />
foto’s en filmbeelden een gevarieerd beeld van de oude<br />
Amsterdamse jodenbuurt. De tentoonstelling haalde herinneringen<br />
op aan een bijzondere buurt met een roerig verleden. Het was een<br />
hommage aan een vitaal, avontuurlijk en armoedig stukje vooroorlogs<br />
Amsterdam, waar joden en niet-joden naast elkaar woonden<br />
en werkten. Een verzameling schilderijen en tekeningen van Cor<br />
Hund, die voor het eerst werd getoond, was onderdeel van de tentoonstelling.<br />
In het naast het jhm gelegen gebouw van de Academie van<br />
Bouwkunst werd een zomercafé ingericht met een selectie foto’s<br />
van het Waterlooplein. Te zien waren werken van de op 30-7-<strong>2005</strong><br />
overleden fotograaf Philip Mechanicus en van de in Londen woonachtige<br />
Wolfgang Suschitzky, die voor deze gelegenheid naar<br />
Amsterdam kwam.<br />
12 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
Deze zomertentoonstelling was een echte publiekslieveling. Veel<br />
bezoekers kenden de buurt zelf en waren getroffen door de beelden.<br />
Er waren zelfs bezoekers die familieleden op de werken van<br />
Hund herkenden.<br />
Ook deze tentoonstelling mocht rekenen op aandacht van de media.<br />
O Waterlooplein… werd besproken in de grote dagbladen en in vele<br />
regio nale kranten (Jodenbuurt hartverwarmend verbeeld – gpdbladen,<br />
29-06-<strong>2005</strong>) en tijdschriften en werd als voorkeur genoemd<br />
in verschillende culturele agenda’s. In een aantal radioprogramma’s<br />
werd de tentoonstelling positief besproken.<br />
De publiciteitscampagne bestond uit een museumkrant, een brochure,<br />
affiches, advertenties en een gevelbanier.<br />
De tentoonstelling trok 31.000 belangstellenden.<br />
Kleine tentoonstellingen<br />
Letters van licht<br />
26 april t/m 20 oktober<br />
Het werk van Monique van der Feer (1955) werd tentoongesteld in<br />
het <strong>Museum</strong>café en in de Hans Jaffé Zaal (beperkt toegankelijk). Zij<br />
is gefascineerd door kleur, letters, schrift en tekens. De grafische<br />
vorm van Hebreeuwse letters en hun mystieke betekenis stonden<br />
in deze kleine tentoonstelling centraal.<br />
<strong>Historisch</strong>e foto’s van het Waterlooplein en omgeving<br />
13 juli t/m 28 augustus<br />
Deze tentoonstelling met historische foto’s van onder anderen Philip<br />
Mechanicus en Wolf Suschitzky werd gehouden in de galerijen van<br />
de Academie voor Bouwkunst. Bezoekers van het jhm konden ook<br />
verpozen op het zomerterras dat grensde aan deze galerijen.<br />
Speciale activiteiten<br />
Inside Design Amsterdam<br />
Tijdens Inside Design Amsterdam (23 september t/m 2 oktober)<br />
presenteerde het jhm hedendaags design van toonaan gevende<br />
ontwerpers als Karim Rashid, Feek en Arne Jacobson. In samenwerking<br />
met Label werd de Nieuwe Synagoge ingericht met meubels<br />
Tentoonstellingen 13
van Karim Rashid en vele exemplaren van zijn Menorahmorph.<br />
Deze chanoekakandelaar van hitte bestendige silliconen ontwierp<br />
hij in 2004 vanwege het honderd jarig bestaan van The Jewish<br />
<strong>Museum</strong> in New York. Het jhm was hiermee onderdeel van een<br />
honderd locaties omvattende ontwerpmanifestatie, georganiseerd<br />
door Elle Wonen en ontwerper Jacob de Baan. Op 24 en zondag 25<br />
september stond de mobiele sushi bar Evento© van The Last<br />
Samurai met verse sushi in het jhm.<br />
Eerste joodse huwelijk in de Grote Synagoge sinds de Tweede<br />
Wereldoorlog<br />
Op 8 mei trouwden Melanie Serrao en Ruben Weishut op traditioneel<br />
joodse wijze in de monumentale Grote Synagoge. Zij waren het<br />
eerste bruidspaar dat sinds de Tweede Wereldoorlog in het historische<br />
Hoogduitse synagogencomplex trouwde. Het huwelijk werd<br />
gesloten door Rabbijn Menachem Sebbag en vond plaats onder een<br />
unieke choepa (baldakijn) uit de collectie van het jhm, vervaardigd<br />
door de moeder van de bruidegom, Saskia Weishut-Snapper.<br />
Reizende tentoonstellingen<br />
14 jaarverslag jhm <strong>2005</strong><br />
Het eerste joods huwelijk in de Grote Synagoge sinds de Tweede Wereldoorlog vond<br />
plaats op 8 mei. Rabbijn Raph Evers leest de ketoeba (het huwelijkscontract).<br />
Foto: Han Singels
JIBANEE! <strong>Joods</strong>e identiteit in hedendaagse architectuur:<br />
Jüdisches <strong>Museum</strong> Berlin te Berlijn (Duitsland) van 18 maart t/m<br />
29 mei<br />
Jüdisches <strong>Museum</strong> Wien te Wenen (Oostenrijk) van 12 juli t/m<br />
4 September<br />
<strong>Museum</strong> of the History of Polish Jews te Warschau (Polen) van<br />
26 september t/m 23 oktober<br />
Münchner Stadtmuseum te München (Duitsland) van 4 november<br />
<strong>2005</strong> t/m 5 februari 2006<br />
Charlotte Salomon<br />
Kunstsammlungen Chemnitz te Chemnitz (Duitsland) van<br />
10 maart t/m 21 mei<br />
Sprengel <strong>Museum</strong> Hannover te Hannover (Duitsland) van<br />
10 oktober <strong>2005</strong> t/m 15 januari 2006<br />
Tentoonstellingen 15<br />
Daniel Libeskind: Jewish <strong>Museum</strong> Berlin, Berlin, Germany, 1989-1999.<br />
Foto: Stefan Müller
Financieel jaarverslag<br />
Balans per 31 december<br />
activa <strong>2005</strong> 2004<br />
€ €<br />
vaste activa<br />
Materiële vaste activa 1.397.539 1.540.590<br />
vlottende activa<br />
Voorraden en onderhanden<br />
activiteiten 222.398 104.733<br />
Vorderingen<br />
Debiteuren 36.574 33.720<br />
Op gelieerde rechtspersonen 54.897 349.103<br />
Overige vorderingen 55.581 193.833<br />
Overlopende activa 34.931 238.066<br />
Totaal vorderingen 181.983 814.722<br />
Liquide middelen 1.107.058 476.661<br />
totaal activa 2.908.978 2.936.706<br />
16 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
Balans per 31 december<br />
passiva <strong>2005</strong> 2004<br />
€ €<br />
Eigen vermogen<br />
Besteedbaar vermogen - 171.566 - 201.082<br />
Bestemmingsfonds OCW 1.028.053 923.608<br />
Overige reserves 30.130 32.985<br />
Totaal eigen vermogen 886.617 755.511<br />
Voorzieningen<br />
Pensioenen 167.000 237.928<br />
Langlopende schulden<br />
Investeringssubsidie 1.301.486 1.454.652<br />
Kortlopende schulden<br />
Crediteuren 92.633 377.247<br />
Belastingen en premies<br />
sociale verzekeringen<br />
Overige schulden<br />
Overlopende passiva<br />
30.741<br />
207.912<br />
222.589<br />
48.265<br />
63.103<br />
-<br />
Totaal kortlopende schulden 553.875 488.615<br />
totaal passiva 2.908.978 2.936.706<br />
Financieel jaaroverzicht 17
Staat van baten en lasten<br />
baten<br />
Opbrengsten<br />
Directe opbrengsten<br />
Indirecte opbrengsten<br />
Totaal opbrengsten<br />
Bijdragen<br />
Subsidie ocw<br />
Subsidie overige overheden<br />
Overige subsidies en bijdragen<br />
Totaal bijdragen<br />
Som der baten<br />
18 jaarverslag jhm <strong>2005</strong><br />
<strong>2005</strong><br />
€<br />
403.717<br />
12.958<br />
416.675<br />
2.148.490<br />
21.437<br />
975.941<br />
3.145.868<br />
3.562.543<br />
2004<br />
€<br />
204.281<br />
15.111<br />
219.392<br />
1.950.247<br />
12.635<br />
833.886<br />
2.796.768<br />
3.016.160
Staat van baten en lasten<br />
lasten<br />
Salariskosten<br />
Afschrijvingen<br />
Huur<br />
Overige lasten<br />
Som der lasten<br />
Rentebaten/-lasten<br />
Exploitatieresultaat<br />
Het resultaat is als volgt bestemd:<br />
Mutatie algemene reserve<br />
Mutatie bestemmingsfonds ocw<br />
Mutatie overige reserve<br />
Exploitatiesaldo<br />
<strong>2005</strong><br />
€<br />
2.316.447<br />
203.150<br />
45.400<br />
877.619<br />
3.442.616<br />
11.179<br />
131.106<br />
29.516<br />
104.445<br />
- 2.855<br />
131.106<br />
2004<br />
€<br />
2.005.826<br />
28.988<br />
45.400<br />
966.387<br />
3.046.601<br />
18.167<br />
- 12.274<br />
- 12.274<br />
-<br />
-<br />
- 12.274<br />
Financieel jaaroverzicht 19
Het exploitatiesaldo is ten opzichte van 2004 toegenomen<br />
met € 143.380<br />
Nadere analyse:<br />
Meer<br />
- opbrengsten<br />
- ontvangen subsidies en bijdragen<br />
Minder<br />
- rente<br />
Per saldo hogere baten<br />
Hogere<br />
- salariskosten<br />
- afschrijvingen<br />
Lagere<br />
- overige lasten<br />
Per saldo hoger exploitatiesaldo<br />
20 jaarverslag jhm <strong>2005</strong><br />
€<br />
197.283<br />
349.100<br />
546.383<br />
6.988<br />
310.621<br />
174.162<br />
484.783<br />
88.768<br />
€<br />
539.395<br />
396.015<br />
143.380
Accountantsverklaring<br />
Opdracht<br />
Wij hebben het bijgaande financieel jaarverslag van de Stichting<br />
<strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong> te Amsterdam over <strong>2005</strong> gecontroleerd.<br />
Dit financieel jaarverslag is ontleend aan de door ons gecontroleerde<br />
jaarrekening <strong>2005</strong> van de Stichting <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong>.<br />
Bij die jaarrekening hebben wij op 3 april 2006 een goedkeurende<br />
accountantsverklaring verstrekt.<br />
Het financieel jaarverslag is opgesteld onder verantwoordelijkheid<br />
van het bestuur van de stichting. Het is onze verantwoordelijkheid<br />
een accountantsverklaring inzake het financieel jaarverslag te verstrekken.<br />
Oordeel<br />
Wij zijn van oordeel dat het financieel jaarverslag op alle van<br />
materieel belang zijnde aspecten in overeenstemming is met de<br />
jaarrekening waaraan deze is ontleend. Voor het inzicht dat vereist<br />
is voor een verantwoorde oordeelsvorming omtrent de financiële<br />
positie en de resultaten van de Stichting <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong><br />
en voor een toereikend inzicht in de reikwijdte van onze controle<br />
dient het financieel jaarverslag te worden gelezen in samenhang<br />
met de volledige jaarrekening, waaraan deze is ontleend, alsmede<br />
met de door ons daarbij op 3 april 2006 verstrekte goedkeurende<br />
accountantsverklaring.<br />
Amsterdam, 3 april 2006<br />
mazars paardekooper hoffman n.v.<br />
Drs. R.P. Krouwer RA<br />
financieel jaarverslag 21
Communicatie<br />
De afdeling Communicatie was op diverse fronten actief om<br />
het museum onder de aandacht te brengen: er kwamen allerlei<br />
nieuwe pr-materialen voor de tentoonstellingen, er<br />
werd een opvallende affi checampagne gelanceerd en er<br />
kwam een elektronische Nieuwsbrief. Daarnaast is de afdeling<br />
betrokken bij diverse samenwerkingsverbanden in de<br />
stad en de buurt.<br />
Een experiment was de campagne met drie grote, felgekleurde tekstaffiches.<br />
De woorden bij-bel-boek / ver-zoen-dag / kip-pen-bot<br />
werden als concepten gepresenteerd; hun betekenis is direct<br />
verbonden met de tentoonstellingen in de Grote Synagoge. Deze<br />
woorden sierden ook de cover van de museumkrant die verscheen<br />
bij de start van de verbouwing (zie illustratie pag. 23).<br />
Met een tijdelijke algemene brochure werd met name de vaste<br />
opstelling in de Grote Synagoge onder de aandacht gebracht.<br />
De afdeling was ook actief in het promoten van het algemene museumaanbod,<br />
evenementen en speciale activiteiten. De media<br />
besteedden niet alleen aan de tentoonstellingen ruim aandacht,<br />
maar ook aan verschillende evenementen, aankopen en speciale<br />
activiteiten zoals het huwelijk in de Grote Synagoge.<br />
Het jhm werd ook afgelopen jaar vaak geraadpleegd door de media<br />
over zaken betreffende het jodendom. Ook diverse film- en<br />
documentaire makers wisten het museum te vinden voor research<br />
voor hun projecten.<br />
Naast het verzorgen van de publiciteit was ook de marketing een<br />
belangrijk aandachtspunt van de afdeling. Specifieke doelgroepen<br />
werden benaderd door middel van lezersaanbiedingen in verschillende<br />
nationale en internationale publicaties (New York Times) en<br />
door kortingsacties met onder meer de <strong>Joods</strong>e Gemeente, <strong>Museum</strong><br />
het Rembrandthuis, Stadspas en in de reis- en toeristenbranche<br />
met de anwb, ns, Amsterdam Cruise Pass en Canal Company.<br />
Tevens was de afdeling Communicatie betrokken bij een aantal<br />
samenwerkingsverbanden van het jhm, zoals Plantage aan het<br />
Water, waarin vijftien culturele attracties in de Plantagebuurt<br />
gezamenlijk marketingacties ondernemen.<br />
22 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
Verder was de afdeling actief in een door het jhm, Hermitage<br />
Amsterdam, Hortus, <strong>Museum</strong> het Rembrandthuis en Gassan<br />
Diamonds geïnitieerde internationale marketing- en zichtbaarheidscampagne.<br />
Dit zogenoemde Drie pleinen-project, naar<br />
Waterlooplein, Mr. Visserplein en het Jonas Daniël Meijerplein,<br />
wordt gesteund door Economische Zaken (hermez) van de gemeente<br />
Amsterdam. De resultaten van de campagne zullen in<br />
2007 bekend zijn.<br />
Communicatie 23<br />
Ontwerp affi che: MV Levievanderrmeer
Refl ectie: Irene Faber<br />
‘Charlotte’s<br />
werk van Charlotte Salomon: de serie Leben? Oder Theater? Behalve<br />
werk krijgt<br />
heden zomaar van het papier afvallen. Goed beheer is daarom geen<br />
straks de<br />
van 277 werken is begeleid naar Chemnitz en Hannover, en deze se-<br />
aandacht<br />
Charlotte’s werk in het nieuwe Prentenkabinet dat hier wordt ge-<br />
die het<br />
Prentenkabinet op ware grootte van de ruimte nagebouwd. Dit heeft<br />
verdient’<br />
Hoofd Collectiebeheer<br />
‘Een van onze topstukken bestaat eigenlijk uit 1325 delen. Het is het<br />
de serie heeft het museum ook veel van haar schetsjes en voorstu-<br />
dies. Wat de meeste mensen niet weten is dat de gouaches heel erg<br />
fragiel zijn. De stukjes waterverf kunnen onder slechte omstandig-<br />
theater, maar betekent het behoud van de gou aches, zodat ook de<br />
komende generaties er van kunnen genieten. Het afgelopen jaar<br />
heeft mijn afdeling veel zorg besteed aan Charlotte’s werk. De tour<br />
lectie wordt in 2006 in Parijs getoond. Hierna gaat deze ook nog naar<br />
Israël en Ulm.<br />
Als straks de kelder onder de Nieuwe Synagoge is uitgegraven, kan<br />
bouwd de aandacht krijgen die het verdient. Samen met de architect<br />
en de lichtadviseurs hebben we gekeken naar een goede manier om<br />
het werk daar tentoon te stellen. Er is zelfs een deel van het<br />
opgesteld gestaan in het <strong>Museum</strong>café. Ergens in Charlotte’s werk<br />
staat dat ze presteert ‘über der Durchschnitt’: boven de middelmaat.<br />
Uit respect voor haar werk zullen wij proberen dat als motto vast te<br />
houden voor de presentatie ervan: bovengemiddeld dus.’<br />
24 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
Tekening van het Jonas Daniël Meijerplein uit het schetsboekje van Salomon Garf (1879-1943).<br />
Aankoop met steun van de BankGiro Loterij<br />
26 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
<strong>Museum</strong>collectie<br />
Aanwinsten in <strong>2005</strong><br />
Aankopen met steun van de BankGiro Loterij, Menno en<br />
Louise Paktor-Jaeger en het Johanna Rebecca Wolff Fonds<br />
27 schilderijen door Cor Hund (1915) van mensen en straattaferelen<br />
in de oude jodenbuurt rond het Waterlooplein<br />
Aankopen met steun van de BankGiro Loterij<br />
● Twee foto’s door Ed van der Elsken (1925-1990), gemaakt tijdens<br />
de sloop van het Waterlooplein<br />
● Twaalf foto’s door Philip Mechanicus (1935-<strong>2005</strong>) waaronder foto’s<br />
van de oude jodenbuurt uit de periode 1955-1962 en een aantal<br />
portretten van bekende Nederlanders<br />
● Schetsboekje met tekening door Salomon Garf (1879-1943) van<br />
onder andere het Jonas Daniël Meijerplein en vier portrettekeningen<br />
waaronder twee zelfportretten<br />
Aankopen met steun van de Stichting Vrienden van het jhm<br />
● Drie schetsboeken met tientallen tekeningen en twee zelfportretten<br />
in houtskool en olieverf door Eduard Frankfort (1864-1920)<br />
● Map met tekeningen van Amsterdamse types door Albert Hahn sr.<br />
(1877-1917)<br />
● Tekening van diamantslijper Jacob Seckel door Joseph Seckel<br />
(1881-1945)<br />
● Cliché van ex-libris van Koos Vorrink door Fré Cohen (1903-1943)<br />
Aankoop mogelijk gemaakt door schenking P. Weishut naar<br />
aanleiding van zijn zeventigste verjaardag<br />
Schilderij Afbraak Rapenburg door Ronald Terpstra (1948)<br />
Aankoop met steun van de Stichting Iton<br />
Tekening van de Rapenburgwal met een gezicht op Uilenburg door<br />
L.W.R. Wenckebach (1860-1937)<br />
Legaat Mw. K. Polak Daniëls-Smith<br />
Aanvaard (zonder voorwaarden):<br />
● Jongensportret van L. Polak Daniels, op jonge leeftijd gemaakt door<br />
Isaac Israels<br />
<strong>Museum</strong>collectie 27
● Aquarel door Isaac Israels voorstellende het Scheveningse strand<br />
met pier<br />
● Ets voorstellende het oude Jeruzalem<br />
Schenkingen<br />
● Dhr. W.J. Alferink: muurbord met opschrift ‘Voor Maatschappelijk<br />
Hulpbetoon’<br />
● Dhr. J. Beekhuizen: 18e-eeuws tinnen bord<br />
● Mw. H. Berg: twee handdoeken vervaardigd door fa. Spanjaard<br />
● Dhr. P. Boersma: schilderijtje door Frits Verduin, patiënt in de inrichting<br />
Het Apeldoornsche Bosch<br />
● Dhr. A.A. Bonsaksen: kistje en potlood van Amsterdamse ijzerwarenhandel<br />
Van Embden<br />
● Dhr. C. de Brabander: bord met opschrift ‘Voor Joden Verboden’,<br />
afkomstig uit het Haagse Bos<br />
● Collectieve Israël Actie uit de nalatenschap van de dames B. en C.<br />
Wolf: 18e-en 19e-eeuwse tinnen sederschotels, poerimschotel, een<br />
tinnen en een stenen chanoekia<br />
● Dhr. E. Content : vier studie’s voor een decoratie van een loofhut<br />
● Dhr. G. van Eendenburg: drie knopen van de Haagse fa. Van Oven<br />
● Mw. L. Stemerding-Blazer: schilderij voorstellende de dierenhandel<br />
van de gebroeders Blazer in Rotterdam<br />
● Dhr. A. van Gelderen: eeuwige lamp, ontwerp A. van Gelderen<br />
● Erven T.L. Heikens: Larens boereninterieur, geschilderd door<br />
Salomon Garf (1879-1943)<br />
● Mw. D. Jansma: 19e-eeuwse tinnen Pesachschotel<br />
● Mw. I. Kleiterp: stenen mezoeza, ontwerp I. Kleiterp<br />
● Mw. M. Klijn: 18e-eeuwse messing sjabbatlamp uit voormalig bezit<br />
van Nanny Ruth Schaffit (1918-<strong>2005</strong>)<br />
● Dhr. Ed. Lessing: aquarel joodse padvindersgroep TOP<br />
● Dhr. M.B. Levit : affiche ‘De Hope Israels’, ca. 1933 en een ontwerptekening<br />
voor het gelijknamige maandblad<br />
● Dhr. J. Limperg: bronzen portretbuste van Izaak Rafalowicz (1899-<br />
1990), vervaardigd rond 1980<br />
● Stichting Meijer Bleekrode: nieuwjaarswens voor 1927 door Elias<br />
(Elie) Smalhout (1889-1939)<br />
● Meldpunt Discriminatie Amsterdam: zes affiches tegen discriminatie<br />
● Dhr. en mw. T. Mulder-Nijkerk: twee collectebusjes van Talmoed<br />
Tora en sanatorium Zonnestraal uit ca.1930<br />
● Mw. H.M. Oosterhuis: jodenster en kampgeldbiljet uit Westerbork<br />
28 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
Hutkoffers met persoonlijke bezittingen. Schenking van de familie W.A. Piets<br />
● Dhr. A. Petersen: twee fotoportretten van Willem Sandberg en<br />
Moshe Kupferman<br />
● Fam. W.A. Piets: twee hutkoffers waarvan één met diverse stuks<br />
textiel, persoonlijke bezittingen, foto’s en dergelijke, uit de nalatenschap<br />
van de Berlijns-joodse vluchteling Ernst Alfred Witt<br />
● Dhr. H. Ree: kartonnen vervoersdoos Hollandia Matzes met opdruk,<br />
ca. 1950<br />
● Dhr. H. Rodrigues Pereira, toga en muts, ca. 1960<br />
● Mw. S. Roos: tekening, atelier Willem van Konijnenburg, en een<br />
litho door Meijer Bleekrode<br />
● Mw. A.J.F. Rombouts-Porcelijn: tekening van soepkar in<br />
de jodenbuurt<br />
● Mw. K.I. Schuil: rubberen stempel met opschrift ‘sgs’ op houten<br />
handvat<br />
● Dhr. J. van Velzen: handnaaimachine Lewenstein, ca. 1970<br />
● Dhr. C.F.W. Wernecke: Aardewerken herinneringsbord André<br />
Herzberger, geschilderd portret van Dina Herzberger-Lindeman<br />
geschilderd in 1937 door Jan Wiegers (1893-1959), een portret van<br />
Connie Herzberger uit 1940 door Maarten Krabbé (1908-<strong>2005</strong>)<br />
<strong>Museum</strong>collectie 29
● Dhr. B. Zuidings: drie wandtegeltjes en een emaillen reclamebordje<br />
van de naaimachinefabriek Lewenstein<br />
● Stichting Wiessing van den Eeckhout: lithografie en drie schilderijen<br />
van Mommie Schwarz (1876-1942) en Else Berg (1877-1942)<br />
Collectiemobiliteit<br />
Langdurige bruiklenen van derden<br />
● Mw. C.H. Elte- van Beever: zeven schilderijen en tekeningen door<br />
Emanuael Samson van Beever (1876-1912), en een ets door Jozef<br />
Israëls (1824-1911)<br />
● Dhr. C. Hund: 127 tekeningen door Cornelis Hund (1915) van mensen<br />
en taferelen uit de oude jodenbuurt rond het Waterlooplein<br />
● Mw. P. Katzenstein: gouden oorijzer en jaartijdlichtje van Philips uit<br />
ca. 1930<br />
● Mw. D. Leifermann: portret Netje Asser (1807-1893) uit 1832, geschilderd<br />
door Jan Adam Kruseman Jzn. (1802-1862)<br />
● NIG De Stedendriehoek: twee lijkwaskisten met schragen en emmers<br />
● Theaterinstituut Nederland: jurk en kroon, gedragen door Magda<br />
Janssens<br />
● Dhr. E. van Voolen: radio uit de onderduik en atlas met aantekeningen<br />
over de frontverschuivingen gedurende de Tweede Wereldoorlog<br />
Kortdurende bruiklenen aan derden<br />
(tentoonstellingen buitenshuis)<br />
● Einstein in Nederland (één voorwerp), <strong>Museum</strong> Boerhaave, Leiden,<br />
18 oktober 2004 t/m 25 maart <strong>2005</strong><br />
● Het Kwaad (elf voorwerpen), KIT Tropenmuseum, Amsterdam,<br />
12 november 2004 t/m 20 september <strong>2005</strong><br />
● Dubbelop 25 + 5, Jubileumtentoonstelling Jan Matthesius en Pauline<br />
Barendse (één voorwerp), Watertoren, Schoonhoven, 7 maart tot<br />
20 april <strong>2005</strong><br />
● Stadse Beesten (twee voorwerpen), Amsterdams <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong>,<br />
10 maart t/m 4 september <strong>2005</strong><br />
● Charlotte Salomon, Leben? Oder Theater? (277 voorwerpen),<br />
Kunstsammlungen Chemnitz, 10 maart t/m 16 mei <strong>2005</strong><br />
● De jarige kerk’ (zeven voorwerpen), <strong>Museum</strong> in ’t Houten Huis,<br />
De Rijp, 18 maart t/m 8 juni <strong>2005</strong><br />
● Van hieraf moet je gaan. Wereldreligies over geboorte, huwelijk en<br />
30 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
dood: het Belgische verhaal (één voorwerp), <strong>Museum</strong> Vlaamse<br />
Minderbroeders, Sint Truiden, België, 24 maart t/m 1 juli <strong>2005</strong><br />
● Gat in de Stad (één voorwerp), Limburgs <strong>Museum</strong>, Venlo, 26 augustus<br />
t/m 2 november <strong>2005</strong><br />
● U zult geen beelden maken, geen afbeelding van enig wezen boven in<br />
de hemel, beneden op aarde of in de wateren onder de aarde (twee<br />
voorwerpen), <strong>Museum</strong> Van Bommel van Dam, Venlo, 24 september<br />
t/m 9 oktober <strong>2005</strong><br />
● Charlotte Salomon, Leben? Oder Theater? (277 voorwerpen),<br />
Sprengel <strong>Museum</strong> Hannover, 11 oktober <strong>2005</strong> t/m 15 januari <strong>2005</strong><br />
● Samuel Jessurun de Mesquita: Indrukwekkende eenvoud, (vijf voorwerpen),<br />
Gemeentemuseum Den Haag, 29 november <strong>2005</strong> t/m 12 maart 2006<br />
Kortdurende bruiklenen aan eigenaar<br />
● Twee kronen en een priesterschaal voor gebruik tijdens de Hoge<br />
Feestdagen aan de Portugees-Israëlitische Gemeente Amsterdam<br />
(drie voorwerpen)<br />
● Chanoekalamp (‘Rintel-menora’) voor gebruik tijdens Chanoeka in<br />
de Rav Aron Schuster synagoge Amsterdam (één voorwerp)<br />
Langdurige bruiklenen aan derden<br />
Een naambord van het Centraal Israëlitisch Weeshuis Utrecht aan<br />
de Stichting Merkaz te Utrecht<br />
Restauraties en conserverende maatregelen<br />
● Tekening en lijst Portret mw. Mof door Alb. Hahn sr. (1879-1917)<br />
● Tegeltableau van het oude modehuis Hirsch voor 1911, gerestaureerd<br />
als studieobject door het Instituut Collectie Nederland (ICN).<br />
● Sjabbatklok, ca. 1930, natuursteen en metaal<br />
● Groot aantal tekeningen door Cornelis (Cor) Hund (1915)<br />
● Twee voorhangen, uit 1987 en 1830, een Torawikkel uit ca. 1830<br />
en een armband en spandoek (20e-eeuw) ● Naambord Centraal Israëlitisch Weeshuis Utrecht, ca. 1913<br />
Met steun van de BankGiro Loterij<br />
● Schilderij Critiek door Meijer de Haan (1852-1895)<br />
● Schilderij Waar is het papegaaitje? door Sara Teixeira de Mattos<br />
(1814-1893)<br />
● Zeven schilderijen van Cor Hund (1915) gerestaureerd, oude lijsten<br />
voor zover mogelijk hersteld en een aantal nieuwe lijsten laten maken.<br />
<strong>Museum</strong>collectie 31
Refl ectie: Rien van Gendt<br />
‘Het <strong>Joods</strong><br />
Executive Director Van Leer Group Foundation<br />
‘Historie is nauw verbonden met heden en toekomst. Heden en toe-<br />
komst worden beter begrepen vanuit een historisch perspectief.<br />
<strong>Historisch</strong><br />
Historie krijgt diepte en wordt interessanter als men de relatie met<br />
heden en toekomst legt. Het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong> is een pionier<br />
in dit opzicht. Het realiseren van een permanent Kindermuseum be-<br />
tekent niet alleen dat je de wortels van een eigen cultuur blootlegt.<br />
<strong>Museum</strong> is<br />
Het betekent ook, dat je in de huidige samenleving – gekenmerkt<br />
door religieuze en culturele spanningen – een instrument in handen<br />
hebt om culturele diversiteit te respecteren en te ontwikkelen. Het<br />
toegankelijk maken van cultureel erfgoed, draagt ertoe bij dat kinde-<br />
opnieuw<br />
ren het heden beter begrijpen en hopelijk beter waarderen. De Van<br />
Leer Foundations zijn er trots op verbonden te zijn met het nieuwe<br />
Kindermuseum in het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong>. Het belang elkaar<br />
te ontmoeten kan niet worden onderschat.<br />
een pionier’<br />
Datzelfde geldt voor de realisatie van het Auditorium. Het<br />
Auditorium zal onder andere dienen om vorm te geven aan een unie-<br />
ke relatie met het Jerusalem Film Center, dat wordt geleid door Lia<br />
van Leer en dat één van de culturele ‘landmarks’ van Israel is. Het<br />
jaarlijkse Internationale Filmfestival en het <strong>Joods</strong>e Filmfestival ge-<br />
nieten internationale bekendheid. Deze samenwerking zal er toe lei-<br />
den dat joodse en eigentijdse Israëlische fi lms, die ook draaien in<br />
Jeruzalem, met een grote regelmaat in Amsterdam zullen worden<br />
vertoond. Het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong> heeft met de nieuwe ont-<br />
wikkelingen zowel visie als marktinzicht getoond. Profi ciat!’<br />
32 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
Educatie<br />
Vanzelfsprekend besteedde de educatieve dienst veel tijd<br />
en energie aan de voorbereidingen van het nieuwe Kindermuseum<br />
in de Obbene Sjoel. Het oude Kindermuseum bleef<br />
open tot 1 oktober, het moment waarop de bouwwerkzaamheden<br />
voor het nieuwe begonnen. Vanwege de sluiting ontwikkelde<br />
de educatieve dienst een aantal nieuwe educatieve<br />
programma’s gericht op de tentoonstellingen in de Grote<br />
Synagoge en de Hollandsche Schouwburg.<br />
Kindertekeningen In de maand mei werd er in het Kinder museum<br />
een kleine expositie ingericht met tekeningen van joodse kinderen.<br />
Bezoek In de zomer was de ontvangst van een groep Marok kaanse<br />
kinderen en hun moeders een bijzondere en gezellige gebeurtenis.<br />
Leesplankje Van het originele leesplankje uit de collectie van het<br />
museum, dat als inspiratiebron diende voor de grote leesplank van<br />
de kunstenaar Ram Katzir, werd een facscimile-uitgave gemaakt.<br />
Het eerste exemplaar werd op 23 juni aangeboden aan de familie<br />
van de oorspronkelijke maakster, mevrouw Schoontje Engelsman.<br />
Educatieve programma’s<br />
Basisonderwijs:<br />
Raadselachtige voorwerpen (groep 3 t/m 8)<br />
Wat heeft een stoffer en blik met een joodse feestdag te maken?<br />
Welk muziekinstrument luidt het joods nieuwjaar in? Waarom<br />
trouw je onder een dakje?<br />
In dit speelse en informatieve programma maken kinderen via<br />
voorwerpen kennis met de joodse traditie en cultuur. In de Grote<br />
Synagoge krijgen zij een raadselachtig voorwerp in handen. Wat zou<br />
het zijn en waarvoor kun je het gebruiken? Kinderen mogen raden<br />
en fantaseren. Vervolgens gaan ze in de tentoonstelling op zoek<br />
naar dit voorwerp en de betekenis ervan. Daarna vertelt de rondleider<br />
ze meer over voorwerpen en gebruiken uit de joodse traditie.<br />
Tot slot kijken ze met elkaar naar een korte film over deze synagoge<br />
en de mensen en voorwerpen die je hier tegenkomt.<br />
34 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
Kinderen van de Einsteinschool bezoeken het museum. Foto: Han Singels<br />
<strong>Museum</strong>spel (groep 5 t/m 8)<br />
Voor kinderen die van schrijven en tekenen houden, wordt in de<br />
Grote Synagoge het museumkaartspel gespeeld: een spel van<br />
combineren en associëren. Kaarten met details van voorwerpen<br />
uit de collectie van het museum worden gelegd naast afbeeldingen<br />
van andere voorwerpen. Kinderen vertellen elkaar hun eigen verhaal<br />
geïnspireerd op deze beelden. Met kaarten in de hand gaan<br />
ze op de tentoonstelling op zoek naar een passend voorwerp. Een<br />
detail van dit voorwerp wordt bekeken en getekend. Vervolgens<br />
schrijven de kinderen hun eigen verhaal. Het werk van de kinderen<br />
wordt door het museum verzameld.<br />
Combinatieprogramma (groep 7 en 8)<br />
In dit combinatieprogramma maken leerlingen zowel kennis met<br />
het vervolgingsverleden als de levende joodse cultuur en traditie.<br />
In de voor malige deportatieplaats de Hollandsche Schouwburg<br />
komt de jodenvervolging in de jaren ‘40-‘45 aan de orde. Kinderen<br />
ronden het bezoek bij het monument af door het plaatsen van een<br />
tulp met persoonlijke boodschap. Na een halfuur pauze gaat het<br />
programma verder in de Grote Synagoge. Hier maken leerlingen<br />
via voorwerpen kennis met de levende joodse cultuur.<br />
Evenementen 35
Voortgezet onderwijs:<br />
<strong>Joods</strong>?!<br />
Dit nieuwe programma voor het voortgezet onderwijs met de titel<br />
<strong>Joods</strong>?! vindt deels op school en deels in het museum plaats. Aan<br />
de hand van het lespakket gaan leerlingen op school via de museumwebsite<br />
een onderwerp onderzoeken dat te maken heeft met<br />
jodendom of met de ge schie denis van de joden in Nederland.<br />
Tijdens een begeleid bezoek aan het museum krijgen de leerlingen<br />
een ‘verdiepende’ opdracht waarbij gebruikt wordt gemaakt van<br />
de interactieve museale opstelling. Vervolgens geven zij een korte<br />
presentatie over hun onderwerp. Samen geven de presentaties<br />
een gevarieerd beeld van wat joods in Nederland inhoudt.<br />
Rondleiders en audiotour<br />
Hoe modern de overdrachtsmiddelen ook zijn, een ‘ouderwetse’<br />
rondleiding blijft een geweldig middel om bezoekers op een persoonlijke<br />
manier te informeren. De tientallen rondleiders van het<br />
jhm worden steeds bijgeschoold op zowel inhoud als overdracht.<br />
De educatieve dienst bewaakt kwaliteit en kwantiteit. Eens per<br />
twee jaar wordt het rondleidersteam aangevuld met nieuwe mensen.<br />
In het afgelopen jaar is de werving en selectie van een nieuwe<br />
groep rondeleiders gestart. Tevens zijn voorbereidingen getroffen<br />
voor de cursus voor de potentiële rondleiders. Deze cursus zullen<br />
zij het komend jaar volgen alvorens ingezet te worden.<br />
Voor de volwassen individuele bezoeker leverde de educatieve<br />
dienst een belangrijke bijdrage aan de nieuwe audiotour voor de<br />
Grote Synagoge.<br />
Internationaal<br />
Ook het afgelopen jaar was er weer grote internationale belangstelling<br />
voor de educatieve activiteiten van het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong><br />
<strong>Museum</strong>. Het hoofd van de educatieve dienst werd tijdelijk gedetacheerd<br />
bij het <strong>Joods</strong> <strong>Museum</strong> in Berlijn om daar een bijdrage te<br />
leveren aan de ontwikkeling van een interactief programma voor<br />
jeugdige bezoekers. Het programma met de titel Sansanvis Park<br />
ontving inmiddels een belangrijke Duitse prijs voor softwareontwikkeling.<br />
36 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
Educatie 37<br />
Het afscheid van het tijdelijke Kindermuseum: Max de Matze vertrekt per koets. Beeld: Ram Katzir
Mediatheek<br />
Bezoekers<br />
Het afgelopen jaar bezochten 1.600 mensen de mediatheek. Dat<br />
betekent slechts een kleine afname ten opzichte van 2004, toen de<br />
mediatheek nog het grootste deel van het jaar rechtstreeks vanuit<br />
het museum bereikbaar was. In <strong>2005</strong> was dat niet mogelijk vanwege<br />
de verbouwing en moesten bezoekers zich van tevoren telefonisch<br />
melden. Er werd 160 keer vaker dan in 2004 per e-mail, telefoon en<br />
brief een beroep gedaan op de mediatheek. Het totale aantal informatieverzoeken<br />
bedroeg in totaal 2.300. De toename van het aantal<br />
verzoeken per e-mail is voor een belangrijk deel het gevolg van de<br />
beschikbaarheid van de mediatheekcatalogus via de website.<br />
Ontsluiting joodse pers<br />
Gedurende het hele jaar is aan de ontsluiting van het Nieuw<br />
Israelietisch Weekblad-archief gewerkt. Dit project werd van 2001 tot<br />
en met <strong>2005</strong> gesubsidieerd door de Commissie voor de Geschie denis<br />
en de Cultuur van de Joden in Nederland. In deze periode hebben<br />
wij de ontsluiting van het NIW-archief tot circa 1897 kunnen realiseren.<br />
Dankzij subsidie van de Stichting Maror-gelden Overheid kunnen<br />
wij het project voortzetten. Wij hopen binnen drie jaar het Nieuw<br />
Israelietisch Weekblad te hebben ontsloten tot 1940.<br />
Aanwinsten mediatheek<br />
Een bijzondere aanwinst vormt de Collectie Wereldwandelaars, die<br />
als uitgangspunt diende voor de virtuele tentoonstelling Abraham<br />
Travels. De collectie bestaat uit honderden brieven, dagboeken,<br />
stempelboeken, persoonlijke documenten, ruim tweehonderd foto’s<br />
en ruim zestig tekeningen. Het zijn de overgebleven herinneringen<br />
aan een voetreis van Gerard Perfors en enkele vrienden rond de<br />
wereld die in 1911 begon. De verzameling werd door kleindochter<br />
Winnifred Perfors aan het jhm geschonken.<br />
Aanwinsten documenten- en fotocollectie<br />
De documentencollectie werd uitgebreid met ruim 110 aanwinsten.<br />
Hieronder bevinden zich 70 losse stukken en 40 dossiers of kleine<br />
archieven. Aan de fotocollectie werden 9 verzamelingen toegevoegd,<br />
8 foto-albums, en 40 losse foto’s. Tot de aanwinsten behoren onder<br />
andere:<br />
38 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
● archief van naaimachinefabriek Lewenstein, van circa 1868 tot 1970<br />
● dossier met documenten betreffende uitkeringen aan joodse<br />
Concertgebouw-leden, 1945-1952<br />
● archiefje met brieven, rekeningen en dergelijke van Swelheims<br />
Linnen-Industrie in Almelo, 1938-1940<br />
● archief met documenten en boeken van Ernst Witt die in de jaren<br />
dertig naar Nederland kwam, 1900-1943<br />
● dossier met documenten, fotokopieën en dergelijke van het <strong>Joods</strong><br />
Lyceum in Den Haag, 1941-1947<br />
● archief uit de nalatenschap van Jozef Rakower (1896-1981) betreffende<br />
het kindertransport ‘de 500 kinderen’<br />
● enkele documenten betreffende de familie Gokkes, waaronder een<br />
verslag van de repatriëring van Mimi Gokkes, 1918-2004<br />
● album amicorum van Mina Cohen uit Groningen, 1879-1881<br />
● album amicorum van Marianna B. Catz te Nieuwe Pekela,<br />
1845-1854<br />
● fotoalbum van de heer H.M. Verhoeve met foto’s gemaakt door<br />
Frans Stoppelman van het interneringskamp voor vluchtelingen bij<br />
Les Verrières in Zwitserland, 1943-1944<br />
● archief met betrekking tot Rob en Nettie Heilbut-Frankfort, ca.<br />
1939-1945<br />
● fotoalbums van de familie Frankfort, 1900-1940<br />
● huwelijks- en fotoalbum van Rob en Nettie Heilbut-Frankfort,<br />
1933-1942<br />
Audiovisuele collectie<br />
De muziekcollectie werd uitgebreid met 44 cd’s,enkele lp’s en singles.<br />
De videocollectie kreeg er ruim 80 dvd’s en video’s bij, hoofdzakelijk<br />
met van televisie opgenomen programma’s over joodse<br />
onderwerpen.<br />
Literatuur<br />
Aan de literatuurcollectie werden 515 titels toegevoegd, waarvan<br />
ruim 200 afkomstig uit schenkingen. Daarnaast werden ruim 120<br />
artikelen uit tijdschriften gedocumenteerd.<br />
Aanwinstenlijst<br />
De volledige lijst met aanwinsten van de mediatheek werd vier<br />
maal uitgebracht.<br />
Mediatheek 39
Refl ectie: Otto Visser<br />
‘De keuken<br />
jaar heb ik op deze prachtige plek gewerkt, in de <strong>Museum</strong>shop en<br />
komt daar<br />
fébezoekers hebben deze plek zeer gewaardeerd. Nu gaan café en<br />
waar vroeger<br />
daar waar vroeger een joodse vleeshal was. <strong>2005</strong> was voor het muse-<br />
een joodse<br />
bracht in een stichting, waardoor het meer dan voorheen deel gaat<br />
vleeshal was’<br />
Manager <strong>Museum</strong>shop en <strong>Museum</strong>café<br />
‘Met weemoed neem ik afscheid van de Obbene Sjoel. Zo’n veertien<br />
het laatste jaar ook in het museumcafé Kokadorus. De hoge ramen,<br />
de prachtige lichtinval, het heldere blauwe plafond en de mooie<br />
hardstenen vloer maakten deze ruimte tot een unieke plek. Veel ca-<br />
shop de Sjoel verlaten om plaats te maken voor het huis van Max de<br />
Matze in het Kindermuseum. Het café zakt een verdieping, het zitge-<br />
deelte komt in de Omloop en de keuken komt onder de Obbene Sjoel,<br />
umcafé een overgangsjaar. Niet alleen door de geplande verhuizing,<br />
maar ook doordat voor een andere opzet is gekozen. Het Mediacafé,<br />
zoals het nieuwe museumcafé gaat heten, wordt in 2006 onderge-<br />
uitmaken van de museumorganisatie.<br />
Er is in het afgelopen jaar heel wat gepraat en nagedacht over de<br />
inrichting van het nieuwe Mediacafé. De plannen zien er geweldig<br />
uit. Een splinternieuwe keuken en een mooi, speciaal voor ons ont-<br />
worpen interieur. De bezoekers zullen niet alleen uit een kaart met<br />
joodse specialiteiten kunnen kiezen, maar ook uit een breder aan-<br />
bod. In het café wordt een aantal pc’s geplaatst waar men zich kan<br />
informeren over de collectie. Ook zal er een leestafel worden inge-<br />
richt. Al schrijvend over al deze plannen, maakt mijn weemoed<br />
plaats voor enthousiasme. We gaan een mooie tijd tegemoet!’<br />
40 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
Evenementen<br />
Op de zondagmiddag was er, net als voorgaande jaren,<br />
een gevarieerd evenementenprogramma. Verschillende<br />
van deze activiteiten vonden plaats op locatie, veelal in<br />
samenwerking met andere instellingen en organisaties.<br />
Tot oktober werden de zogenoemde binnenevenementen in het<br />
museum gehouden, daarna werd – in verband met de verbouwing<br />
van een groot deel van het jhm – een aantal evenementen in de<br />
Hoge Zaal van de aanpalende Academie van Bouwkunst georganiseerd.<br />
Lezingen<br />
● ‘Berlijn na de Götterdämmerung’ van 1945 door Frits Boterman,<br />
hoogleraar Moderne Geschiedenis van Duitsland na 1750,<br />
Universiteit van Amsterdam<br />
● ‘De Russische soldaat in de oorlog’ door Marius Broekmeijer,<br />
voormalig medewerker aan het Oost-Europa Instituut,<br />
Amsterdam<br />
● ‘Van Bergen Belsen naar Tröbitz. April 1945’ door Micha Gelber,<br />
voorzitter Overlevenden het Verloren Transport Bergen Belsen –<br />
Tröbitz april 1945<br />
● ‘De illegale camera’ door Flip Bool, hoofd collecties Nederlands<br />
Fotomuseum<br />
● ‘De joodse eetcultuur, een eeuwenoude smeltkroes’ door Berthe<br />
Meijer, culinair journaliste en auteur van <strong>Joods</strong>e Keuken Nieuwe<br />
Stijl<br />
● ‘Louis Kahn, architect’ door Professor Alexander Tzonis, hoogleraar<br />
Architectuurtheorie en Ontwerpmethoden, tu Delft, directeur<br />
dks (Design Knowledge Systems)<br />
● ‘Remembering Survival. The Starachowice Factory Slave Labour<br />
Camps in Occupied Poland’ door Christopher Browning (Frank<br />
Porter Graham Professor of History, University of North Carolina).<br />
Respondent: Nanci Adler, Centrum voor Holocaust en Genocide<br />
Studies, Universiteit van Amsterdam. Programma in het Goethe-<br />
Instituut. In samenwerking met Goethe-Instituut, Duitsland<br />
Instituut, Stichting Hollandsche Schouwburg en Nederlands<br />
Instituut voor Oorlogsdocumentatie.<br />
42 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
Theatermonoloog<br />
Een vrouw in Berlijn – Dagboekaantekeningen van april tot juni 1945,<br />
door Cox Habbema, theatermaakster en actrice.<br />
Vertelling<br />
Wanneer is het joodse kerst? Een luchtige vertelling over een lastige<br />
vraag door Wout van Bekkum, hoogleraar Semitische Talen en<br />
Culturen, Rijksuniversiteit Groningen.<br />
Voorleesprogramma<br />
Bij O Waterlooplein… De oude Amsterdamse jodenbuurt door Fajga<br />
Szmulewicz, voordrachtskunstenares.<br />
Rondleidingen<br />
● Diaspora: thuis in ballingschap. Foto’s van Frédéric Brenner<br />
● Religie en Geschiedenis van de joden in Nederland 1600-1890<br />
● Jevgeni Chaldej, fotograaf van het Rode Leger 1941-1946<br />
● O Waterlooplein… De oude Amsterdamse jodenbuurt<br />
● Hoge Feestdagen. Inkeer en ommekeer<br />
● Het eren van het alledaagse. <strong>Joods</strong>e gebruiken in het dagelijks leven<br />
● De schoonheid van heiligheid. Ceremoniële voorwerpen in de Grote<br />
Synagoge<br />
● De eerste generaties joden in Amsterdam 1600-1650<br />
● Joden in de Gouden Eeuw<br />
● Chanoeka, feest van licht!<br />
Wandelingen<br />
● Langs stenen herinneringen<br />
● Diamanthandel<br />
● Meijer, Menasse, Multatuli en meer<br />
● Voormalige jodenbuurt<br />
● Plantage<br />
Exclusieve arrangementen op het water<br />
● Vijf maal werd een exclusieve boottocht met koosjer diner aan boord<br />
georganiseerd langs sporen van de oude Amsterdamse jodenbuurt<br />
i.s.m. Canal Company, Van Niftrik Traiteurs en Jacobs koosjere catering.<br />
● Boottocht naar de Portugees-Israëlietische Begraafplaats in Ouderkerk<br />
aan de Amstel i.s.m. Canal Company, Van Niftrik Traiteurs en Jacobs<br />
koosjere catering.<br />
Evenementen 43
Speurtochten<br />
Portugees-joods Amsterdam voor ouders en kinderen (in het kader<br />
van Plantage aan het Water, een samenwerkingsverband met o.a.<br />
Scheepvaartmuseum, Hortus, Artis, Verzetsmuseum,<br />
Vakbondsmuseum).<br />
Concerten<br />
● Pianorecital door Marcel Worms met werken van Gideon Klein,<br />
Erwin Schulhoff, Victor Ullmann en Rosy Wertheim<br />
● <strong>Joods</strong>e componisten met werken van Henriëtte Bosmans, Jeff<br />
Hamburg, Dick Kattenburg, Darius Milhaud, Maurice Ravel, Leo<br />
Smit en Rosy Wertheim. Uitgevoerd door Irene Maessen (zang),<br />
Eleonore Pameijer (fluit) en Marja Bon (piano)<br />
Speelfi lms<br />
● Der Neunte Tag (Nederlandse première, Duitsland, 2004,<br />
Volker Schlöndorff, 97 min.) in het Filmmuseum, i.s.m. het<br />
Filmmuseum Amsterdam, Genootschap Nederland-Duitsland<br />
en Goethe-Instituut<br />
● Nina’s Tragedies (Israël, <strong>2005</strong>, Savi Gavizon, 110 min.)<br />
Documentaires<br />
● Les derniers Marranes (De laatste marranen, 1991, Frédéric Brenner<br />
en Stan Neumann, 55 min.)<br />
● Madres de Desaparecidos (Moeders van vermisten, 2003,<br />
Frédéric Brenner, 26 min.)<br />
● Tykocin (2003, Jérôme de Missolz en Frédéric Brenner, 19 min.)<br />
● De Europees-joodse Keuken (<strong>2005</strong>, Sofie Rosengart, Straatsburg;<br />
Emanuele Ascarelli Rome; Ilona Török, Boedapest; Shaul Kesslassi,<br />
Amsterdam; <strong>Joods</strong>e Omroep, 40 min. )<br />
● Hommage aan Bram Cardozo (<strong>2005</strong>, Annet Betsalel, <strong>Joods</strong>e<br />
Omroep, 30 min.)<br />
Speciale programma’s<br />
● Dag van de Dialoog. De eerste dag in 2004 leverde inspirerende<br />
ideeën en initiatieven op. Ook in <strong>2005</strong> schoven vertegenwoordigers<br />
van diverse gezindten weer aan bij de dialoogtafel in het jhm, net<br />
als op diverse andere plekken in de stad.<br />
● <strong>Joods</strong>-Marokkaanse middag. Cultureel programma met Marok kaansjoodse<br />
muziek en eten i.s.m. Sami Kaspi, Stichting Maimon.<br />
44 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
Boottocht naar de Portugese begraafplaats in Ouderkerk aan de Amstel.<br />
Foto: Pauline Prior. Uit: Fotozuil <strong>Joods</strong> leven in Amsterdam 1999-2002,<br />
Anita Frank en Pauline Prior<br />
● Bloemlezing Gioconda. De joden van Thessaloniki in de Griekse<br />
literatuur. Inleiding over de geschiedenis van de joden in<br />
Griekenland door Wout van Bekkum, hoogleraar Semitische Talen<br />
en Culturen, Rijksuniversiteit Groningen; voordracht uit Gioconda<br />
door Fajga Szmulewicz, voordrachtskunstenares en Griekse<br />
Ladino-liederen door Gabi Wagschal, begeleid door gitarist Max<br />
Herzog. Programma in samenwerking met Stichting Ta Grammata.<br />
● <strong>Joods</strong>e boekenmarkt met acht antiquariaten i.s.m. De Kan, m.m.v.<br />
Christie’s Amsterdam<br />
● Shookbook, Hebreeuwse boekenmarkt<br />
Cd-presentatie<br />
Mokum – Jerusalem of the West. The Musical Tradition of the<br />
Ashkenazi Congregation of Amsterdam (Pre-War Recordings) werd<br />
gepresenteerd in de Uilenburgersjoel. Met concert van Amsterdams<br />
chazanoet door het Amsterdams Synagogaal Koor, met Joppe<br />
Poolman (piano), en werk van hedendaagse joodse componisten<br />
als Dick Kattenburg, Yuval Shaked, Leo Smit en Rosy Wertheim,<br />
uitgevoerd door Eleonore Pameijer (fluit), Martin Kaaij (gitaar) en<br />
Marcel Worms (piano). De cd werd aangeboden aan Schelto Patijn,<br />
voormalig burgemeester van Amsterdam.<br />
Evenementen 45
Boekpresentatie<br />
Een verhaal van liefde en duisternis. Amos Oz leest voor uit zijn<br />
nieuwe boek (uitgeverij De Bezige Bij).<br />
Cursus<br />
<strong>Joods</strong> Amsterdam. <strong>Museum</strong>rondleiding en buurtwandelingen.<br />
Cursus i.s.m. de Vrije Academie voor Kunsthistorisch Onderwijs<br />
Kinderevenementen<br />
● Afi komannetjes met Cara Boerwinkel, creatief therapeute<br />
● In Mokum staat een huis<br />
● <strong>Museum</strong>spel<br />
● Verhuisfeest kindermuseum. Ballonnenshow, Hebreeuwse liedjes<br />
zingen, met Max de Matze op de foto, matzeballen gooien, en<br />
matzes versieren<br />
<strong>Museum</strong>nacht<br />
Tijdens de zesde museumnacht op zaterdag 5 november stond het<br />
museum in het teken van verstilling en contemplatie. De Nieuwe<br />
Synagoge was het toneel van de Synagogue Soundscapes, een<br />
speciaal voor de museumnacht ontworpen programma met beeld<br />
en geluid, met medewerking van Erik Voermans, Gert-Jan Blom,<br />
Eric Vloeimans en Robert Wiering. Voor de soundscapes werd<br />
geput uit de geluid- en beeldcollectie van het jhm. In de Grote<br />
Synagoge werd het programma <strong>Joods</strong>?! aangeboden.<br />
De museumnacht werd door ongeveer 1.800 belangstellenden,<br />
voornamelijk jongeren, bezocht.<br />
46 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
Evenementen 47<br />
Zelfportret aan ezel van Samuel (Mommie) Schwarz (1876-1942).<br />
Schenking van de Stichting Wiessing van den Eeckhout / mw. M.H. Teng-Diephuis.
Refl ectie: Herman Kossmann<br />
Kossmann & De Jong, exhibition architects<br />
‘Het is heerlijk<br />
‘Elke ochtend kom ik, fi etsend over de Wibautstraat op weg naar ons<br />
kantoor, langs de Nieuwe Synagoge met het mooie torentje. En elke<br />
keer denk ik weer: wat is het toch bijzonder dat wij in dit gebouw iets<br />
om dit oude<br />
mogen doen. Een aantal weken geleden zijn de adembenemende<br />
lichtblauwe gewelven met het koepeltje te voorschijn gekomen, na<br />
het slopen van het tijdelijke kindermuseum en de lichtschermen uit<br />
de tijd van de renovatie in 1987. Het is heerlijk om dit al meer dan 250<br />
gebouw zoveel<br />
jaar oude gebouw zoveel mogelijk in zijn oorspronkelijke staat te<br />
zien terugkeren.<br />
Wij hebben de bijzondere maar lastige opdracht om op de galerijen<br />
van deze synagoge de joodse geschiedenis in Nederland in de 20<br />
mogelijk in zijn<br />
e<br />
eeuw tot leven te laten komen. Een soms bekende, maar meestal<br />
onbekende wereld van verhalen, mensen en collectiestukken uit een<br />
voorbije wereld trekt aan ons voorbij. De arme en overvolle joden-<br />
buurt rond het Waterlooplein, de prachtige foto’s van leden van de<br />
oorspronkelijke<br />
joodse elite gemaakt in het Hirsch-gebouw, een sjabbatpaal, Brutale<br />
Coba, die altijd weer verschrikkelijke oorlog, en de vele dilemma’s die<br />
daarop volgden zoals blijven of weggaan, om er maar een paar te<br />
noemen. Samen met de conservatoren van het museum, fi lmmakers,<br />
staat te zien<br />
researchers, tekstschrijvers en vele anderen proberen we er het beste<br />
van te maken. We zullen zien... ik denk wel dat het lukt.’<br />
terugkeren’<br />
48 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
Website<br />
De volledige museumcollectie en een groot deel van de literatuurcollectie<br />
en audiovisuele middelen zijn toegankelijk<br />
via de site. De databases worden door Google tot op objectniveau<br />
doorzocht. Dit verklaart voor een groot deel de<br />
hoge gebruikersaantallen: 60 à 70% van de websitebezoekers<br />
komt rechtstreeks op de mediatheek- of collectiepagina’s<br />
binnen.<br />
De interesse in de joodse geschiedenis en cultuur is groot. De<br />
website www.jhm.nl wordt veel geraadpleegd: het maandelijks<br />
aantal individuele bezoekers steeg in de loop van het jaar van<br />
60.000 naar 80.000. In totaal waren er 633.614 unieke bezoekers.<br />
Veel bezoekers kwamen via Google, waar op woorden of personen<br />
gezocht werd; deze ‘zoekers’ kwamen terecht bij de onderdelen<br />
‘woordenlijst’, ‘Nederland’, ‘Amsterdam’ en ‘personen’.<br />
Nieuwe onderdelen<br />
● Afgelopen jaar verscheen Abraham Travels, de eerste virtuele<br />
tentoonstelling op de website. Deze tentoonstelling is gebaseerd<br />
op een verzameling brieven, dagboeken, stempelboeken, foto’s<br />
en tekeningen, die verslag doet van de voetreis rond de wereld<br />
die drie jongemannen bijna honderd jaar geleden ondernamen.<br />
De verzameling is tientallen jaren zorgvuldig bewaard en werd<br />
door de kleindochter van Gerard Perfors en Marie Zwarts aan het<br />
jhm geschonken. Eindexamenstudenten van de Hogeschool voor<br />
de Kunsten Utrecht maakten er een virtuele tentoonstelling van.<br />
● Ruim tweehonderd teksten over de geschiedenis van de joden in<br />
de mediene werden in het Engels vertaald en op de site geplaatst.<br />
● De 3D-reconstructie van het synagogencomplex zoals al gebruikt<br />
werd in het museum, werd in een aangepaste versie toegevoegd<br />
aan de website. De virtuele rondgang is een reconstructie van elk<br />
van de vier synagogen in verschillende periodes.<br />
50 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
Wetenschap 51<br />
Virtuele tentoonstelling Abraham Travels op www.jhm.nl
Wetenschap<br />
De medewerkers van de afdeling Wetenschap waren nauw<br />
betrokken bij de voorbereiding van de nieuwe tijdelijke en<br />
permanente tentoonstellingen in de te verbouwen Nieuwe<br />
Synagoge. Daarnaast publiceerden zij en hielden incidenteel<br />
voordrachten op hun vakgebied.<br />
Mirjam Alexander<br />
Lezing: ‘Identificatie van kunstwerken bij inventarisatieprojecten’,<br />
voor de werkgroep tentoonstellingsprojecten, <strong>Museum</strong>studies,<br />
Universiteit van Amsterdam, 8 november <strong>2005</strong>.<br />
Julie Marthe Cohen<br />
Lezing: ‘Changing values of Jewish ritual textiles’, gehouden op<br />
het internationale symposium The Preservation of Religious<br />
Textiles, georganiseerd door de Nederlandse Textiel Commissie<br />
op 10 september <strong>2005</strong> in Den Haag<br />
Publicaties:<br />
● ‘Jewish Ceremonial Objects in Transcultural Context’, Studia<br />
Rosenthaliana, vol. 37 (2004), in samenwerking met Shlomo<br />
Berger en Irene E. Zwiep (eds)<br />
● ‘The Inventory of Ceremonial Objects of the Portuguese Jewish<br />
Community of Amsterdam of 1640’, in Studia Rosenthaliana 37,<br />
p. 225-307<br />
Irene Faber en Jelka Kröger<br />
Publicatie: ‘Van harte geschonken: joods Nederlands zilver in de<br />
collectie van het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong>’, De Stavelij, jaarboek<br />
<strong>2005</strong>, p. 123-139<br />
Irene Faber<br />
Lezing: ‘<strong>Joods</strong> religieus zilver in Nederland’, op het zesde nationale<br />
Zilverstad Symposium, georganiseerd door de Stichting Nationale<br />
Zilverdag, 30 november <strong>2005</strong> in Schoonhoven<br />
Jelka Kröger<br />
Lezing: ‘Hebreeuwse opschriften op ceremoniële objecten’, lezing en<br />
rondleiding voor de Vereniging Hebreeuws, Academie van Bouwkunst<br />
en <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong>, 15 december <strong>2005</strong> in Amsterdam<br />
52 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
Edward van Voolen<br />
Publicaties:<br />
● ‘Charlotte Salomon Vie? ou Théâtre?’, in samenwerking met<br />
Judith Belinfante e.a., Prestel, München – Berlin – London - New<br />
York, Musée d’art et d’histoire du Judaïsme, Paris, <strong>2005</strong><br />
● ‘Ashkenazi Jews in Amsterdam’, in: Mokum Jerusalem of the West.<br />
The Musical Tradition of the Ashkenazi Community of Amsterdam,<br />
tekstboekje dubbel-cd Beth Hatefutsoth Records – Jewish<br />
Musical Heritage, <strong>2005</strong>, p. 5-12<br />
● <strong>Joods</strong> leven, Heerenveen <strong>2005</strong><br />
● ‘Van dialoog naar trialoog: naar een nieuwe agenda’, in:<br />
Verkenningen naar de toekomst, Stichting Nes Ammim<br />
Nederland, april <strong>2005</strong>, p. 25-27<br />
Voordrachten:<br />
● ‘Bauen jüdische Identität in der Zeitgenössischen Architektur’,<br />
openingslezing Jüdisches <strong>Museum</strong> Berlijn, 3 maart <strong>2005</strong> en<br />
Stadtmuseum München, 3 november <strong>2005</strong><br />
● ‘Charlotte Salomon Leben? Oder Theater?’, openingslezing<br />
Kunstsammlungen, 10 maart <strong>2005</strong> in Chemnitz, en Sprengel<br />
<strong>Museum</strong>, 11 oktober <strong>2005</strong> in Hannover<br />
● ‘<strong>Joods</strong>e moderniteit in de kunst’, Katholieke Theologische<br />
Universiteit, 6 juni <strong>2005</strong> in Utrecht<br />
● ‘Joden en de Kruistochten’, openingslezing tentoonstelling<br />
Catharijneconvent, 2 september <strong>2005</strong> in Utrecht<br />
● ‘Common Exhibitions‘, forum met Hanno Loewy en Felicitas<br />
Heimmann-Jelinek, Association of European Jewish <strong>Museum</strong>s,<br />
14 november <strong>2005</strong> in Brussel<br />
Wetenschappelijke commissies en<br />
samenwerkingsverbanden<br />
KNAW<br />
Stichting Bijzondere Leerstoel <strong>Joods</strong>e Studiën<br />
Voorzitter: prof.dr. C.L. Davidson<br />
Secretaris: drs. J.J. Cahen<br />
Organisatie: drs. S. Burbigde, drs. M. Witvoet<br />
Op 1 december <strong>2005</strong> organiseerde de stichting een goed bezocht<br />
symposium met de titel ‘History of the Jews and anti-Semitism in<br />
Wetenschap 53
the former Dutch Indies and in Indonesia, within the context of<br />
Southeast Asia’. Dit was in samenwerking met het Nederlands<br />
Instituut voor Oorlogsdocumentatie (niod) en het Regionaal netwerk<br />
Zuidoost-Azië (sea-vu) van de Faculteit Sociale<br />
Wetenschappen (fsw, vu) en de Vakgroep Cultuur, Organisatie &<br />
Management (com) van de Vrije Universiteit. Het symposium behandelde<br />
in twee sessies de geschiedenis van de joden en het<br />
antisemitisme in voormalig Nederlands-Indië en Indonesië. De<br />
navolgende sprekers gaven lezingen:<br />
● prof. dr. Jonathan Goldstein (University of West-Georgia): ‘The<br />
Harbin Paradigm and the Jews of Southeast Asia in historical<br />
perspective’<br />
● dr. Esther Captain (Stichting Het Indisch Huis, Den Haag/<br />
Universiteit Utrecht): ‘Changing identities of (former) Jewish<br />
internees in the occupied Dutch Indies and the post-colonial<br />
Netherlands’<br />
● dr. Clara Brakel-Papenhuyzen (University of Leiden): ‘Peutjoet,<br />
the Dutch cemetery of Banda Aceh as lieu de mémoire: a view on<br />
the historiography of the Jews in the Dutch Indies and Indonesia<br />
based on the research of Lode F. Brakel’<br />
● Arjan Onderdenwijngaard (tap Multimedia, Tilburg): ‘Visible<br />
Invisibles. 350 years of Jewish presence in literature (fiction) on<br />
the Dutch Indies and Indonesia’<br />
● Shoshanna Lehrer (Tempo Dulu, Israel): ‘Tempo Dulu in Israel. A<br />
story of the piled identities of Jewish Indonesians (of Dutch, Iraqi,<br />
Austrian and German origin) in the Jewish State’<br />
● Key note lecture: prof. dr. Anthony Reid (National University of<br />
Singapore): ‘Paranoia; foreign ideas and conspiracy theory. Does<br />
Anti-Semitism help us understand Southeast Asia and the<br />
Chinese?’<br />
● drs. Theo Kamsma (Vrije Universiteit, Amsterdam): ‘Anti-<br />
Semitism without Jews, Jewish absence versus presence in the<br />
Straits’<br />
● drs. Didi Kwartanada (National University of Singapore): ‘Bahaja<br />
Jahoedi: Anti-Semitism in Java during the Japanese Occupation<br />
(1942-1945). A preliminary look at its origin, its actors and their<br />
works’<br />
54 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
knaw Commissie voor de Geschiedenis en de Cultuur van<br />
de Joden in Nederland<br />
Voorzitter: prof. dr. S. Leydesdorff<br />
Secretaris: drs. J.J. Cahen<br />
Organisatie: drs. S. Burbidge, drs. M. Witvoet<br />
De Commissie voor de Geschiedenis en de Cultuur van de Joden in<br />
Nederland van de Koninklijke Nederlandse Akademie der<br />
Wetenschappen wijdde op 20 september <strong>2005</strong> een studiemiddag<br />
aan enkele bekende joodse componisten en musici. De studiemiddag<br />
vond plaats in de Nieuwe Synagoge van het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong><br />
<strong>Museum</strong>, onder voorzitterschap van Dr. Sabine Lichtenstein, universitair<br />
docent aan het Instituut voor Muziekwetenschap van de<br />
Universiteit van Amsterdam en drs. Joël Cahen.<br />
Het programma omvatte de volgende lezingen:<br />
● ‘Lex van Delden – de wil om te leven’: aan de hand van muziekfragmenten<br />
besprak de zoon van de componist Lex van Delden<br />
joodse elementen in het werk van zijn vader.<br />
● ‘Burton Greene: een eigenzinnig joods musicus’: drs. Anton<br />
Molenaar besprak het leven en werk van de pianist, componist en<br />
arrangeur Burton Greene<br />
● ‘Israël J. Olman (1883-1968) – A perspective on his life and his<br />
music’ door Barry Mehler<br />
● ‘<strong>Joods</strong>e muziek in een 20e-eeuws perspectief’ door Leo Samama<br />
● ‘De Gneser Chazzen’: prof. dr. Hans Bloemendal gaf een beknopt<br />
overzicht van de carrière van Isaac Heijmann in Amsterdam en<br />
zijn betekenis voor het Amsterdams Chazzanoet<br />
● ‘Max Bruchs Kol Nidrei: kind uit een gemengd huwelijk’: dr.<br />
Sabine Lichtenstein besprak de overgang van orthodoxe naar<br />
liberale synagoge-muziek in Duitsland in de 19e eeuw aan de<br />
hand van Max Bruchs Kol Nidrei.<br />
Het Menasseh ben Israel Instituut (MbII)<br />
Voorzitter: prof.dr. I.E. Zwiep<br />
Secretaris: drs. J.J. Cahen<br />
Penningmeester: dr. E.G.L. Schrijver<br />
Uitvoerend secretaris: drs. M. Witvoet<br />
Het MbII is een van de wetenschappelijke verbindingen tussen het<br />
jhm en de academische wereld. Het museum participeert met de<br />
Wetenschap 55
Universiteit van Amsterdam in het Menasseh ben Israel Instituut<br />
(MbII) voor joodse sociaal-wetenschappelijke en cultuurhistorische<br />
studies. Het MbII is gevestigd in het museum. Namens het jhm<br />
hebben drs. Joël Cahen en drs. R. C. Musaph-Andriesse zitting in<br />
het bestuur. Per 1 januari <strong>2005</strong> werd prof. dr. Shlomo Berger vanwege<br />
het MbII benoemd tot hoogleraar Jiddische taal en cultuur,<br />
in het bijzonder in Nederland. Op 2 november <strong>2005</strong> hield Berger<br />
zijn oratie, gevolgd door de eerste collegereeks ‘Bijbel in/en<br />
Jiddisch’. Als afsluiting vond in december een colloquium plaats<br />
onder dezelfde titel.<br />
Een aantal projecten werd voortgezet, waaronder ‘Joden in<br />
Nederland in de Twintigste Eeuw, een Biografisch Woordenboek’<br />
en de catalogisering van hebraica titels na 1800. In mei werd voor<br />
de derde maal de Leeser Rosenthal/Juda Palache-lezing gehouden.<br />
Ditmaal sprak prof.dr. Shimon Iakerson over de verzameling<br />
Hebreeuwse en Samaritaanse manuscripten van Abraham<br />
Firkovich de Karaïet in Sint Petersburg.<br />
Portugees-Israëlitische Gemeente<br />
Het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong> verleende hulp en steun bij:<br />
● de inrichting van een kleine permanente expositie over de geschiedenis<br />
van de Portugees-Israëlietische Gemeente Amsterdam<br />
en haar erfgoed<br />
● het samenstellen van een bestandscatalogus van de ceremoniële<br />
objecten van de Portugees-Israëlietische Gemeente<br />
● de inventarisatie van het ceremonieel erfgoed van de Gemeente<br />
● de organisatie van de museumnacht<br />
De vereniging Hulpe Israëls en de Liberaal <strong>Joods</strong>e<br />
Gemeente Bet Jehoeda<br />
In opdracht van de twee bovenstaande gemeenten werden inventarisatieprojecten<br />
verricht:<br />
● een inventarisatie van de ceremoniële objecten in de synagoge<br />
aan de Gerard Doustraat te Amsterdam.<br />
● een inventarisatie van de ceremoniële objecten in de Synagoge<br />
aan de Prinsessegracht te Den Haag.<br />
Deze projecten vormden de opmaat naar een groot inventarisatieproject<br />
van het joods ceremonieel erfgoed in Nederland dat in<br />
2006 van start gaat.<br />
56 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
De zon tovert nog een paar ramen op de muren<br />
van de Obbene Sjoel. Foto: Jan Theun van Rees<br />
Louis Fabricius du Bourg, La fête de Purim, grafi ek.<br />
Collectie <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong><br />
Wetenschap 57
Refl ectie: Monique Rietbroek<br />
Rietbroek Oudijn Ontwerpers, ruimtelijk ontwerpers<br />
‘De Obbene<br />
Tweede Synagoge, in de volksmond de Obbene Sjoel genaamd van-<br />
Sjoel<br />
In 1928 werd de Tweede Synagoge gesloten en werd ze in gebruik ge-<br />
bezoeken zal<br />
In 2006 zal de Obbene Sjoel omgetoverd worden tot het woonhuis<br />
herinnerin-<br />
voorzien worden van vloeren, trappen, kamers, meubelen, objecten<br />
gen aan oude<br />
Want De Obbene heeft zelf ook een verhaal te vertellen: over het tur-<br />
tijden doen<br />
van het Kindermuseum<br />
‘Na de bouw van de Grote Synagoge in 1671, volgde in 1686 de<br />
wege haar ligging boven de joodse vleeshal. Het was een ‘eenvoudi-<br />
ge doch deftige Synagoge die vele jaren haar bezoekers uit de beste<br />
kringen der gemeente rekruteerde’.<br />
nomen als leerhuis. Sinds 1987, toen het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong> in<br />
het Hoogduitse synagogencomplex gevestigd werd, bevonden zich<br />
hier het museumcafé, de boekwinkel en personeelsruimten.<br />
van de joodse familie Hollander. Onder leiding van Max de Matze,<br />
zullen kinderen – maar ook volwassenen – meer te weten komen<br />
over ‘wie en wat joods zijn’ nou eigenlijk inhoudt. ‘De Obbene’ zal<br />
en fi lmpjes. Noodzakelijke ingrepen om een permanent kindermuse-<br />
um mogelijk te maken, waarbij de ruimtelijke kwaliteiten van de<br />
Obbene Sjoel echter zoveel mogelijk zullen worden gerespecteerd.<br />
bulente leven dat zich op deze plek heeft afgespeeld. Haar bezoeken<br />
zal herinneringen aan oude tijden doen herleven en tegelijk een<br />
nieuwe fase vormen in haar lange geschiedenis.’<br />
herleven’<br />
58 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
Personeelszaken<br />
Personeelsopbouw:<br />
31-12-<strong>2005</strong> mannen vrouwen totaal<br />
aantal personen 25 31 56<br />
aantal fte<br />
formatie 19,4 16,7 36,1<br />
tijdelijk 0,9 7,2 8,1<br />
type dienstverband<br />
vast 20 19 39<br />
tijdelijk 5 12 17<br />
type aanstelling<br />
fulltime 6 5 11<br />
parttime 19 26 45<br />
instroom: 15<br />
uitstroom: 11<br />
De relatief hoge in- en uitstroom wordt veroorzaakt door het personeel<br />
dat tijdelijk voor het <strong>Museum</strong>café moest worden aangenomen,<br />
nadat de pachter per 1 maart haar overeenkomst had opgezegd<br />
en het museum het café tot de tijdelijke sluiting per oktober<br />
zelf ging exploiteren.<br />
Ondernemingsraad (or):<br />
Jelka Kröger voorzitter<br />
Majenka de Hey secretaris<br />
Otto Visser lid<br />
De or en de directie zijn in <strong>2005</strong> zes maal bij elkaar geweest en er<br />
is zes maal een personeelsvergadering met het zo goed als voltallige<br />
personeel gehouden.<br />
In het najaar zijn or-verkiezingen uitgeschreven vanwege het<br />
verstrijken van de zittingstermijn. De zittende OR heeft zich her-<br />
60 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
kiesbaar gesteld. Aangezien er geen andere kandidaten waren,<br />
heeft de or zonder verkiezingen een nieuw mandaat voor twee<br />
jaar gekregen.<br />
Opleiding en scholing<br />
Het voltallige personeel heeft een zogenoemde ‘awareness’-cursus<br />
genoten om alert te leren reageren op ongewone of verdachte<br />
zaken in het museum.<br />
Ziekteverzuim<br />
Het kort en middellang ziekteverzuim is 1,08% en blijft daarmee<br />
laag. Het langdurend verzuim omvat naast de langdurig zieken ook<br />
drie zwangerschapsverloven.<br />
2002 2003 2004 <strong>2005</strong><br />
Totaal<br />
verzuim 7.13 6.49 5.59 7.09<br />
Exclusief<br />
langdurend verzuim 1.41 1.94 1.04 1.08<br />
Personeelszaken 61
Bezoekersaantallen <strong>2005</strong><br />
Bezoekersaantallen<br />
per maand:<br />
Januari<br />
Februari<br />
Maart<br />
April<br />
Mei<br />
Juni<br />
Juli<br />
Augustus<br />
September<br />
Oktober<br />
November<br />
December<br />
Totaal<br />
6.556<br />
6.673<br />
8.144<br />
8.838<br />
10.917<br />
7.889<br />
9.398<br />
10.575<br />
6.240<br />
6.066<br />
5.200<br />
3.911<br />
90.407<br />
62 jaarverslag jhm <strong>2005</strong><br />
Bezoekersaantallen naar soorten<br />
toegangskaarten:<br />
Volwassenen normaal tarief<br />
13 t/m 17 jaar gereduceerd tarief<br />
6 t/m 12 jaar gereduceerd tarief<br />
Kinderen onder 6 jaar gratis<br />
65+<br />
<strong>Museum</strong>kaart algemeen<br />
<strong>Museum</strong>kaart ns<br />
Groepstarief volwassenen<br />
Groepstarief onderwijs<br />
Vrienden <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong><br />
International Youth Card<br />
Amsterdam Pass<br />
<strong>Museum</strong>nacht<br />
<strong>Museum</strong>boot/Stadspas<br />
Cultureel Jongeren Paspoort<br />
Vereniging Rembrandt<br />
Countdown Card<br />
Vrijkaarten<br />
Bezoek t.g.v. opening<br />
Canal Bus Ticket<br />
Totaal 90.407<br />
24.404<br />
1.624<br />
2.069<br />
614<br />
4.406<br />
14.681<br />
6.240<br />
3.736<br />
10.819<br />
2.181<br />
2.096<br />
5.695<br />
1.800<br />
889<br />
145<br />
337<br />
116<br />
303<br />
600<br />
1.328<br />
90.407
Bezoekersaantallen educatieve programma’s<br />
Rondleidingen<br />
<strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong><br />
Rondleidingen<br />
Portugees-Israëlitische Synagoge<br />
Wandelingen door<br />
voormalig joods Amsterdam<br />
Kindermuseum<br />
Combinatie Kindermuseum<br />
en Hollandsche Schouwburg<br />
Rondleidingen op<br />
tijdelijke tentoonstellingen<br />
Educatief programma ‘<strong>Joods</strong> ?!<br />
Educatief programma<br />
‘Raadselachtige voorwerpen’<br />
Lesgeven over<br />
‘joods’ voor Pabo- studenten<br />
<strong>Museum</strong>spel<br />
Themawandeling<br />
‘Langs stenen herinneringen’<br />
Themawandeling ‘Religie’<br />
Workshop Identiteit & Imago<br />
Totaal<br />
groepen<br />
234<br />
178<br />
100<br />
87<br />
56<br />
15<br />
25<br />
3<br />
3<br />
1<br />
2<br />
1<br />
7<br />
712<br />
personen<br />
7.617<br />
7.220<br />
3.663<br />
2.846<br />
1.658<br />
285<br />
1270<br />
65<br />
158<br />
15<br />
24<br />
30<br />
251<br />
25.102<br />
Bezoekersaantallen <strong>2005</strong> 63
Refl ectie: Maarten Asscher,<br />
Directeur Atheneum Boekhandel, auteur en bestuurslid Stichting<br />
‘Mijn dier-<br />
ding kiezen moeilijk. Zeker voor iemand als ik, die veel van ‘dingen’<br />
baarste<br />
een specifi ek ding uit de collectie, maar aan twee boeken.<br />
herinnering<br />
Uitgeverij De Bezige Bij, was de aanleiding voor een bezoek van Amos<br />
is verbonden<br />
in zijn eenvoud en zijn directheid wel een zeer persoonlijke reactie op:<br />
aan twee<br />
verhaal van een joods leven in de twintigste eeuw. Het een geschreven<br />
boeken’<br />
Vrienden van het jhm<br />
‘Uit het vele dat het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong> te bieden heeft, is één<br />
houdt. Onder de titel Dingenliefde schreef ik enkele jaren geleden een<br />
boek over voorwerpen die een bijzonder verhaal te vertellen hebben.<br />
Toch is mijn dierbaarste herinnering aan het jhm niet verbonden aan<br />
Het eerste boek is Sipoer al ahava wechosjech, de grote autobiografi sche<br />
roman van Amos Oz. De verschijning van de Nederlandse editie Een ver-<br />
haal van liefde en duisternis, (prachtig vertaald door Hilde Pach) bij<br />
Oz aan ons museum op 19 september. Voor een talrijk publiek sprak hij<br />
over zijn werk, over Israël, over de diaspora.<br />
Het tweede boek is niet van een professionele schrijver, maar het roept<br />
de autobiografi e Turbulent Times van Harry Fields, dat dankzij de boek-<br />
winkel van het jhm onder mijn aandacht kwam.<br />
Beide boeken vertellen, elk op zijn eigen manier, het onwaarschijnlijke<br />
door de gedoodverfde Israëlische kandidaat voor de Nobelprijs, het an-<br />
der door een Duitse jood die in zijn jeugd vergeefs bescherming zocht in<br />
Nederland en na de oorlog als self-made Amerikaan zijn plek veroverde.<br />
Tussen deze twee boeken in ligt voor mij het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong>:<br />
aan de ene kant de Cultuur (met een grote C) die wordt gemaakt en aan<br />
de andere kant de individuele geschiedenis die wordt geleefd.’<br />
64 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
66 jaarverslag jhm <strong>2005</strong><br />
Acquarel van Ed Lessing uit 2004 van zijn joodse padvindersgroep (1937) in Den Haag.<br />
Schenking van Ed Lessing<br />
Acquarel van het Scheveningse strand met pier door Isaac Israels.<br />
Legaat mevrouw K. Polak Daniëls-Smith
Medewerkers<br />
Management<br />
drs. Joël Cahen algemeen directeur<br />
mr. Gerrit Key zakelijk leider<br />
drs. Hetty Berg mma museaal leider<br />
Petra Katzenstein hoofd kindermuseum en<br />
Hollandsche Schouwburg<br />
drs. Ralph Levie pt directieassistent<br />
Museale zaken<br />
Communicatie<br />
drs. Daniël Bouw hoofd communicatie<br />
drs. Barbara Reuten medewerker communicatie<br />
drs. Henriëtte Sternefeld-de Beer pt medewerker communicatie<br />
en Hollandsche Schouwburg<br />
tot 1-11<br />
Ilja van Nes pt coördinator evenementen<br />
drs. Titia Zoeter pt redacteur<br />
Mario Verhoeven pt redacteur<br />
vanaf 1-12<br />
vervanging zwangerschapsverlof<br />
Wetenschap<br />
drs. Edward van Voolen pt conservator judaica<br />
drs. Julie-Marthe Cohen conservator<br />
Collectiebeheer<br />
drs. Irene Faber pt hoofd collectiebeheer<br />
Erik Koopman pt medewerker collectiebeheer<br />
Peter Lange pt medewerker collectiebeheer<br />
Petra van Mourik pt medewerker collectiebeheer<br />
tot 1-2 en vanaf 1-9<br />
Netty Wenderich pt medewerker collectiebeheer<br />
drs. Jelka Kröger-Verhorst pt wetenschappelijk<br />
medewerker collectie<br />
Medewerkers 67
Mediatheek<br />
Lonnie Stegink pt hoofd mediatheek<br />
Helma Beeuwkes pt medewerker mediatheek<br />
drs. Peter Buijs pt medewerker mediatheek<br />
Anton Kras pt medewerker mediatheek<br />
drs. Jelka Kröger-Verhorst pt medewerker mediatheek<br />
Educatie en Publiekscontacten<br />
drs. Annemiek Gringold-Martinot pt medewerker educatie en<br />
Hollandsche Schouwburg<br />
Batya Wolff pt medewerker educatie en<br />
Hollandsche Schouwburg<br />
Anita Liemburg pt educatief medewerker<br />
tot 1-6<br />
Kaat Burbidge pt coördinator publiekscontacten<br />
drs. Robyn van Rooijen pt medewerker publiekscontacten<br />
en Hollandsche Schouwburg<br />
drs. Annelie Spaans pt medewerker publiekscontacten<br />
vanaf 8-6<br />
vervanging zwangerschapsverlof<br />
Harald Barre vrijwilliger publiekscontacten<br />
tot 1-9<br />
Franz Ecker vrijwilliger publiekscontacten<br />
vanaf 19-9<br />
Gittan von Raesfeld Meijer pt educatief medewerker<br />
Kindermuseum<br />
vanaf 7-3<br />
drs. Samantha Burbidge pt educatief medewerker<br />
Kindermuseum en<br />
Hollandsche Schouwburg<br />
Alexandra Roessingh pt educatief medewerker<br />
Kindermuseum<br />
tot 1-3<br />
Tentoonstellingen en presentatie<br />
drs. Bernadette van Woerkom pt hoofd tentoonstellingen<br />
en presentatie<br />
drs. Ischa Mulder pt medewerker tentoonstellingen<br />
en presentatie<br />
68 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
Bedrijfsvoering<br />
Automatisering<br />
drs. Aartjan Nooter pt systeem- en<br />
netwerkbeheerder<br />
Alex Bouwman pt medewerker automatisering<br />
P&O/Financiële administratie/Stichting Vrienden<br />
mr. Jacqueline Hartgers pt beleidsmedewerker P&O<br />
en juridische zaken<br />
Majenka de Hey assistent zakelijk beheer /<br />
Stichting Vrienden<br />
Angela Blokland pt medewerker ledenadministratie<br />
Stichting Vrienden<br />
vervanging zwangerschapsverlof<br />
vanaf 16-7<br />
Ria Smit-Libert pt financieel administrateur<br />
Elma van Loenen-Eekhof pt administratief medewerker<br />
Secretariaat<br />
Guido Verboeket coördinator secretariaat<br />
drs. Machteld Kroonder pt medewerker secretariaat<br />
Robert de Bruyn medewerker postkamer<br />
secretariaat<br />
Technische Dienst<br />
Ted de Leeuw pt hoofd technische dienst td<br />
Herman Bessels pt medewerker td<br />
Alex de Leeuw pt medewerker td<br />
Ruud Visser pt medewerker td<br />
Bewaking<br />
Sjoerd de Vries hoofd bewaking<br />
René de Waardt pt assistent hoofdbewaker<br />
Carl Cabenda pt bewaker/suppoost<br />
Monique Haan pt bewaker/suppoost<br />
Jan Henzen pt bewaker/suppoost<br />
Rob Kloek pt bewaker/suppoost<br />
Guus Bergman pt suppoost<br />
David Warnink pt suppoost<br />
Medewerkers 69
<strong>Museum</strong>café<br />
Otto Visser pt beheerder<br />
vanaf 1-3<br />
Michiel de Groot pt medewerker<br />
van 12-3 tot 24-10<br />
Méuget Lavertu pt medewerker<br />
van 17-3 tot 24-10<br />
Jeroen van Loenen pt medewerker<br />
van 23-3 tot 24-10<br />
Marion van Loenen pt medewerker<br />
van 17-3 tot 24-10<br />
Jurgen Smit pt medewerker<br />
van 12-3 tot 24-10<br />
Pradeep Wawelage pt medewerker<br />
van 1-3 tot 24-10<br />
Chantal Wawelage-Roosloot pt medewerker<br />
vanaf 1-3<br />
Projectmedewerkers<br />
drs. Anat Harel pt project beschrijving<br />
<strong>Joods</strong>e Pers<br />
Marga Pepping pt project beschrijving<br />
<strong>Joods</strong>e Pers<br />
vanaf 12-4<br />
drs. Mirjam Alexander-Knotter pt herinrichting en<br />
De joodse Rembrandt<br />
Petra Drenth pt herinrichting<br />
drs. Paul van Trigt pt historisch deelonderzoek<br />
van 14-3 tot 30-4<br />
dr. Léontine Meijer pt projectmedewerker vernieuwing<br />
Kindermuseum<br />
vanaf 1-12<br />
Nely van Brederode pt vrijwilliger personeelszaken<br />
Stagiaires<br />
Eke Blanksma afdeling communicatie<br />
vanaf 7-11<br />
70 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
Rondleiders en vrijwilligers<br />
Rondleiders<br />
drs. Debby Abram-Uijenkruijer<br />
Linda Andriesse<br />
Bernie Aschkenasy–Joosten<br />
Merel Baracs<br />
Alvit Ben Menachem<br />
drs. Victor Brilleman<br />
Mia Corbey-van Praag<br />
Dan Einhorn<br />
Tali Gross<br />
drs. Shoshanna Haas– van Amerongen<br />
Smadar Katzin tot 1-6<br />
drs. Ruth Koster tot 1-4<br />
Martin Leeda<br />
Marcella Levie<br />
Anita Liemburg<br />
Shura Lipovsky<br />
Jeanette Loeb<br />
drs. Daniël Metz tot 1-4<br />
drs. Marike Pluis<br />
drs. Simone Rubens-Neumann<br />
mr. Gideon van der Sluis tot 1-5<br />
Fajga Szmulewicz<br />
Judith Whitlau<br />
drs. Shifra Wurms<br />
Vrijwilligers<br />
Channaleen Alant tot 1-10<br />
Inge Apt tot 1-10<br />
Willy Arnold tot 1-10<br />
Anneke Blijboom tot 1-10<br />
Ina Brandel tot 1-10<br />
Hermien Coehoorn tot 1-9<br />
Channa Elburg tot 1-10<br />
Rose Marie Frijda tot 1-10<br />
Jehudith Gartenberg tot 1-10<br />
Elly Pop tot 1-10<br />
Dror Shoshan tot 1-10<br />
Louise de Wolff tot 1-10<br />
Rondleiders en vrijwilligers 71
Besturen<br />
Dagelijks bestuur<br />
J. Krant, voorzitter<br />
D.H. Kat, penningmeester<br />
mr. S.G.M. Asser-Ribbert<br />
prof. dr. H.S.A. Heijmans<br />
drs. J. Polak<br />
drs. Ph. van Tijn<br />
drs. R.M. Weisz<br />
Algemeen bestuur<br />
drs. H.M. van Emden<br />
ing. D.Ph. Cohen Paraira<br />
S. Lilian-Stodel<br />
Bestuur Stichting Vrienden van het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong><br />
<strong>Museum</strong><br />
drs. R.M. Weisz, voorzitter<br />
drs. J. Polak, penningmeester<br />
A. van Schendel, secretaris<br />
mr. R.F. van den Bergh<br />
drs. R.C. Musaph-Andriesse<br />
L. Nijkerk-Bogen<br />
mr. M.A. Asscher<br />
mr. D. Beesemer<br />
Board of the Foundation for the Jewish Historical <strong>Museum</strong><br />
in Amsterdam, Inc. (v.s.)<br />
Leo S. Ullman, president and treasurer<br />
Harvey M. Krueger<br />
Louis van Leeuwen<br />
72 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
Besturen 73<br />
Het Waterlooplein, een van de twaalf foto’s van Philip Mechanicus (1935-<strong>2005</strong>) van onder andere<br />
de oude jodenbuurt uit de periode 1955-1962. Aankoop met steun van de BankGiro Loterij
Refl ectie: Nick Coffi ll<br />
museumadviseur, werkzaam als ontwerper voor culturele instellingen<br />
Refl ections<br />
May. I was walking the streets of Binnen Amstel. Ahead of me, like some gag-<br />
on the Urban<br />
discoveries, a new city, new feelings under foot, an open window, refl ections<br />
Campus<br />
in Zuidoost-Azië<br />
‘You Dutch folk take cobble stones for granted. And the cold spring days of<br />
gling parental hens, were Joel and Michelle. Michelle was amused by the cas-<br />
cading anecdotes from Joel’s exuberant memory. (Why wasn’t he the city gui-<br />
de?) They were focused, as elders should be. I am the child, my own world of<br />
from a passing tram. And then a stumble. Just a little one. A pebble dislodged<br />
by a cold toe. Forget it. A rumbling tram. No. This stone is different. It has a<br />
glint. Reach down. Put it in your pocket. Save it for a rainy day.<br />
Spring sunshine warms the streets and they unfold their secrets like the pe-<br />
tals of a fl ower. How many immigrants and merchants have walked this<br />
path? Leather on the polished cobbles. A merchant ship returns from the East<br />
Indies. Hectic trading at the Stock Exchange. Beer and wine to celebrate.<br />
And coffee. Smell it. Cup the warmth to cradled hands.<br />
Late afternoon. A sharp breeze. The sun is weak. Hunch into my coat to<br />
protect my skinny frame. (Thanks Joel for lending me your winter fur).<br />
Hands deep in pockets, fi ngers fumbling. The stone. That little pebble.<br />
Rub it like a talisman.<br />
Laughter in the café. Michelle’s chain bracelet. Her fi ne cashmere jumper.<br />
Silver on black. New friends. A silly joke. What’s on the menu? Mobile phone<br />
rings. Into the jacket. That silly stone. Unpolished. A link to memories.<br />
Candles in the Synagogue. Stone by stone. Keeps us warm.’<br />
74 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
Summary<br />
A spirit of open discussion and fl exibility, rooted in Judaic tradition,<br />
ensures the continuity of the Jewish people. In its temporary<br />
and semi-permanent exhibitions, the Jewish Historical<br />
<strong>Museum</strong> displays the many forms that this spirit of renewal<br />
has taken across time and space and up to the present day.<br />
The museum hopes that its large-scale programme of reno–<br />
vation, which began in 2004, will continue this tradition and<br />
enable the museum to fl ourish in the decades ahead.<br />
In <strong>2005</strong>, between the reopening of the Great Synagogue in November<br />
2004 and the planned reopening of the New Synagogue and the<br />
Obbene Shul in autumn 2006, the new exhibitions Religion and<br />
History of the Jews in the Netherlands 1600-1890 attracted great<br />
interest. In October, extensive building work made it necessary to<br />
close part of the museum to the public. Consequently, for the last<br />
three months of the year, only the exhibitions in the Great Synagogue<br />
were open for public viewing.<br />
The museum also presented two temporary exhibitions in the period<br />
covered by the report: Yevgeny Khaldei, Red Army photographer 1941-<br />
1946 and Oh, Waterlooplein…The old Jewish quarter of Amsterdam.<br />
Interest in both exhibitions exceeded expectations. The children’s<br />
exhibition Where Mokum is Home was also a great success.<br />
The museum had 90,407 visitors in total, 13,500 (17.5%) more than<br />
in 2004. The redesigned website was unexpectedly popular, with<br />
some 633.614 unique visitors. The first electronic newsletter was<br />
published in June <strong>2005</strong>, and since then monthly issues have been<br />
sent to a rapidly growing group of interested readers and friends.<br />
There is also great potential outside the walls of the historic complex.<br />
In <strong>2005</strong>, the museum began working with outside experts to<br />
develop a vision of its role in the east of Amsterdam’s city centre.<br />
Cooperative ties with the many potential partners in the vicinity –<br />
including the Portuguese Synagogue, the Hermitage Amsterdam,<br />
the Rembrandt House <strong>Museum</strong> and the Hollandsche Schouwburg<br />
(Dutch Theatre), which is under the Jewish Historical <strong>Museum</strong>’s<br />
management – could enhance the visibility, accessibility and appeal<br />
of this part of Amsterdam.<br />
76 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>
Cor Hund, Philip en Judith Corper, olieverf op doek, ca. 1938<br />
Aankoop met steun van BankGiro Loterij, Menno en Louise Paktor-Jaeger en<br />
het Johanna Rebecca Wolff Fonds.<br />
In <strong>2005</strong>, the museum received a great deal of support from many<br />
sources. The extensive refurbishment, now in full progress, has<br />
been almost entirely financed. A cultural institution like this one<br />
cannot endure without making an ongoing appeal to the generosity<br />
of friends, donors, sponsors and government bodies. The museum’s<br />
task is to present the Netherlands’ Jewish cultural heritage,<br />
in the broadest sense, and we thank all those who have helped us<br />
carry out this work.<br />
In 2006, the museum will open its new sections to the public:<br />
a Print Room and an auditorium under the New Synagogue, a<br />
semi-permanent exhibition in the galleries of the New Synagogue<br />
on the history of the Jews in the Netherlands in the twentieth<br />
century, and the Children’s <strong>Museum</strong> in the Obbene Shul. The<br />
entrance hall, <strong>Museum</strong> Shop and café will also be renovated. In<br />
July, the exhibition Satellites by the Norwegian Jewish photographer<br />
Jonas Bendiksen will open in the refurbished temporary exhibition<br />
area. Starting in November, the museum will present the exhibition<br />
The ‘Jewish’ Rembrandt.<br />
Summary 77
Colofon<br />
Samenstelling <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong><br />
Vertaling David McKay<br />
Vormgeving MV Levievandermeer<br />
Foto’s portretten Liselore Kamping<br />
Foto’s objecten Frits Terpoorten<br />
Foto achterpagina Jan Theun van Rees<br />
Drukwerk Calff & Meischke<br />
<strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong><br />
Postbus 16737<br />
1001 re amsterdam<br />
Bezoekers<br />
Nieuwe Amstelstraat 1<br />
t + 31 (0)20 5 310 310<br />
f + 31 (0)20 5 310 311<br />
info@jhm.nl<br />
www.jhm.nl
De Obbene Sjoel: klaar om het Kindermuseum te gaan herbergen. Foto: Jan Theun van Rees