OV-Magazine 2009 nr 1

Hans rat (secretaris-generaal uItP)
‘Nederland is geen
gidsland meer’
Auteur ANDRé DE VOS foto’S CHRIS PENNARTS
De bussen in Curitiba, de metro van Singapore, lijn 195
naar Schoonhoven. Hans Rat is met alledrie vertrouwd.
Maar de voormalige directeur van VSN, de voorloper van
Connexxion, vertoeft tegenwoordig vaker in het openbaar
vervoer in het buitenland dan in een Nederlandse bus of
trein. Rat is sinds 1998 secretaris-generaal van de Union
Internationale des Transports Public (UITP), de internationale
belangenorganisatie van het openbaar vervoer met
meer dan drieduizend leden, waarvan zestig uit Nederland.
Een gemêleerd gezelschap van vervoerbedrijven,
adviesbureaus, overheden en industrie, dat elkaar vaak
op exotische locaties ontmoet om te praten over beter
openbaar vervoer.
Rat, woonachtig in Schoonhoven, pendelt geregeld met
de auto op en neer naar zijn kantoor in Brussel, waar
de UITP haar hoofdkantoor heeft. Hij geeft zichzelf nog
drie jaar als hoogste uitvoerende man van de UITP. Dan
is hij 66 en ‘is het mooi geweest’. In Nederland heeft hij
formeel amper nog een positie in het openbaar vervoer.
Hij is een van de leden van de commissie van wijzen die
OV-ambassadeur Jeltje van Nieuwenhoven ondersteunt,
en dat is het dan. “Maar ik kom natuurlijk nog wel eens
iemand tegen.”
UITP is breder geworden “We zijn begonnen als een
vereniging van vervoerbedrijven, maar inmiddels is het
veel breder. We hebben overheden als lid, de toeleverende
industrie. We brengen alle partijen in het openbaar
vervoer samen, proberen innovatie te stimuleren en
de uitwisseling van kennis en ervaring te bevorderen.
Dat heeft veel verschillende vormen. Een vervoerder in
Zwitserland en in Dubai lopen elkaar tegen het lijf op een
UITP-congres en komen erachter dat ze dezelfde bussen
willen bestellen. Als ze het samen doen, zijn ze goedkoper
uit. De New Yorkse metro verhoogt de productiviteit door
ideeën uit Singapore over te nemen. We zijn bezig met
een R&D-project ‘European buses of the future’ waarbij
we lessen uit Latijns-Amerika willen overnemen. In
Zuid-Amerika rijden momenteel de hoogstgewaardeerde
bussystemen. Curitiba, Bogota, Sao Paolo. Ze zijn ooit
begonnen als een soort armeluismetro, maar nu een
voorbeeld voor de rest van de wereld.”
Lobby voor extra geld “Lobbyen is een belangrijk
deel van ons werk. We zitten niet voor niets in Brussel.
We hebben hier een steunpunt voor onze leden om ze te
informeren over de Europese wetgeving. En we proberen
het openbaar vervoer hoger op de agenda te krijgen
bij de Europese politiek. We richten ons op Barroso en
transportcommissaris Tajani, maar ook op leden van het
Europees Parlement en ambtenaren. We schrijven rapporten,
persberichten, brieven. En we hopen dat onze leden
dat nationaal ook doen, zo breng je de sneeuwbal aan het
rollen. We proberen de politiek ervan te overtuigen dat er
meer aandacht en geld moet naar het openbaar vervoer.”
Omschakeling na kredietcrisis “De kredietcrisis is
een goede aanleiding om nu eindelijk eens de omschakeling
te maken van de auto naar openbaar vervoer.
Dat roepen wij, en we zijn niet de enigen. Maar door de
recessie krijgen we nu wel veel meer gehoor. In plaats
van miljardensteun aan autobedrijven zou er meer geld
naar het openbaar vervoer moeten gaan. Het massale autogebruik
is in zekere zin symptomatisch voor de enorme
verkwisting die tot de crisis heeft geleid. In de Verenigde
Staten gaat 15 procent van het nationaal product op aan
mobiliteit. Dat is dus vooral de auto, omdat er geen goed
openbaar vervoer is. In Singapore en Hongkong ligt dat
percentage op 5 procent. Geen enkel land kan het zich
permitteren om zo inefficiënt met zijn geld om te gaan,
‘Marktwerking heeft een forse
rem gezet op innovatie.
Vervoerbedrijven hebben enorm
beknibbeld op overhead’
ook de VS niet. Als straks het autobezit in China, India
en Brazilië dezelfde vlucht neemt, wordt de benzine
onbetaalbaar. Het openbaar vervoer is het enige reële
alternatief.”
Investeringen naar voren halen “Ik zie een verschuiving
in het denken. Een land als Portugal wil naar
aanleiding van de kredietcrisis investeringen in het openbaar
vervoer naar voren halen. Ook de Verenigde Staten
overwegen dat. Frankrijk neemt enerzijds maatregelen
waardoor vervuilende auto’s voordelig kunnen worden ingeruild
voor nieuwe, schonere auto’s, maar tegelijk wordt
daar gigantisch geïnvesteerd in het openbaar vervoer.
Alleen al in Parijs gaan er honderden miljoenen extra naar
het openbaar vervoer. In andere Franse steden wordt ook
fors geïnvesteerd. En dat heeft echt niet alleen te maken
met de ‘Versement transport’, de lokale transportbelasting.
In Frankrijk wordt het openbaar vervoer gezien als
een goed en relatief goedkoop instrument om de stedelijke
ontwikkeling te bevorderen. En het werkt.”
Groei blijft achter in Nederland “Nederland is
achterop geraakt. De groei in het openbaar vervoer blijft
achter bij andere landen. We waren ooit gidsland. In
omvang van het voorzieningenniveau steekt het openbaar
vervoer in Nederland nog steeds gunstig af bij de meeste
andere landen. Ik kan vier keer per uur van Schiphol naar
Schoonhoven reizen. En de manier waarop we onze reisinformatie
hebben opgezet is nog steeds een voorbeeld
voor de rest van de wereld, maar het is al lang geleden
dat we dat hebben gedaan. Op gebied van financial
engineering gebeurt hier weinig nieuws. Als er nieuwe
investeringen zijn gaat het vooral om nieuw materieel,
niet om nieuwe systemen. Marktwerking heeft een forse
rem gezet op innovatie. Het is lange tijd vooral gegaan om
wie het meeste vervoer kan aanbieden voor het laagste
bedrag. Vervoerbedrijven hebben enorm beknibbeld op de
overhead. Op zich goed, maar het is te ver doorgeslagen.
Je hebt tenslotte wel beleidsmensen en vervoerontwikkelaars
nodig om nieuwe producten voor de toekomst te
05 02 2009 ov magazine 9