You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Creëer je eigen ov<br />
Bij Lego, Nike en Wikipedia helpen enthousiaste gebruikers mee om de producten te verbeteren. Kunnen<br />
betrokken reizigers datzelfde kunstje uithalen in het openbaar vervoer?<br />
Auteur MARC MAARTENS foto JAN LANKVELD<br />
Co-creatie is een nieuwe manier voor het<br />
ontwerpen en produceren van producten<br />
en diensten. Producenten creëren ze<br />
samen met gebruikers die zich betrokken<br />
voelen. Meestal verloopt dat via internet.<br />
Als een groep gebruikers discussieert<br />
over het ideale product en ideeën uitwisselt,<br />
dan spreek je van een community<br />
(gemeenschap). Het doel van co-creatie<br />
is producten en diensten beter te laten<br />
aansluiten op de wensen van gebruikers,<br />
waardoor uiteindelijk meer mensen ze<br />
gaan gebruiken.<br />
Co-creatie past bij een tijd waarin<br />
gebruikers mondiger, beter geïnformeerd<br />
en actiever zijn. Als gebruikers<br />
het ergens niet mee eens zijn – Shell<br />
die het booreiland Brent Spar in zee laat<br />
zinken, Ola die het ijsje Winner Taco uit<br />
de schappen haalt, de Postbank die ING<br />
wordt – mobiliseren ze medestanders via<br />
internet en de media en organiseren ze<br />
een lobby of boycot om de producent op<br />
andere gedachten te brengen. Consumenten<br />
kunnen hun krachten bundelen<br />
om ontwikkelingen tegen te houden,<br />
maar natuurlijk ook om verbeteringen en<br />
vernieuwingen te bevorderen.<br />
Voorbeelden van wereldwijde bedrijven<br />
die aan co-creatie doen zijn Lego, Nike<br />
en Wikipedia. Bij Lego wisselen bouwers<br />
ideeën uit en doen ze voorstellen voor<br />
nieuwe Lego-dozen. Bij Nike kunnen<br />
sporters zelf of gezamenlijk hun schoenen<br />
ontwerpen of ‘pimpen’. Wikipedia<br />
is de encyclopedie op internet die de<br />
gebruikers in onderling overleg zelf<br />
schrijven, verbeteren en uitbreiden.<br />
Haalbare voorstellen<br />
Waaraan moet co-creatie voldoen?<br />
Gerard Tertoolen en Tony Weggemans<br />
van de bureaus XTNT en Ayit hebben dat<br />
op een rijtje gezet. Deelnemers moeten<br />
hun steentje willen bijdragen aan een be-<br />
ter product. Hun dialogen moeten leiden<br />
tot voorstellen. De producent moet garanderen<br />
haalbare voorstellen uit te voeren.<br />
En deelnemers moeten worden beloond<br />
met daadwerkelijke verbeteringen.<br />
Volgens Tertoolen benaderen ov-<br />
autoriteiten hun openbaar vervoer meer<br />
als systeem (elke plek moet bereikbaar<br />
zijn) dan als markt (aanbod volgt vraag).<br />
Deskundigen bedenken wat goed is voor<br />
de reizigers. Dat leidt tot normen als de<br />
maximale loopafstand naar een halte en<br />
de minimale frequentie van bussen.<br />
Deskundigen<br />
Klantenpanels en marktonderzoeken<br />
kennen hun beperkingen. Zo gaat het<br />
vaak over dingen die niet deugen en<br />
zelden over hoe het beter kan. Deskundigen<br />
blijven hun stempel drukken op<br />
oplossingen. Zou de <strong>OV</strong>-chipkaart ook zo<br />
hebben gewerkt als reizigers hem hadden<br />
mogen bedenken? Verder vertegenwoordigen<br />
belangengroepen maar een<br />
deel van de reizigers: wel ouderen, maar<br />
geen automobilisten.<br />
Toch zijn er in het openbaar vervoer een<br />
paar voorbeelden van co-creatie te vinden.<br />
Reizigers mochten in de stationshal<br />
van Utrecht Centraal de stoelen voor<br />
de nieuwe Sprinter kiezen. NS laat hen<br />
via www.proefstation.nl ook meedenken<br />
over voorzieningen op proefstation<br />
Leiden. De vereniging Mijn-<strong>OV</strong> komt met<br />
een ideeënmotor: waar zit de reiziger<br />
echt op te wachten? En www.railpedia.<br />
nl van Railforum is een variant op Wikipedia:<br />
deskundigen leggen daar samen<br />
spoorse onderwerpen uit.<br />
Zelf aan de slag<br />
Tertoolen en Weggemans willen co-creatie<br />
op de agenda zetten. Door reizigers<br />
die dat willen te betrekken bij het<br />
openbaar vervoer, wordt het meer van<br />
reizigers kiezen in de stationshal van utrecht Centraal de stoelen voor de nieuwe Sprinter.<br />
henzelf. Ze kunnen dan hun ei kwijt over<br />
wat beter kan en vooral ook over hoé het<br />
beter kan. Als mensen merken dat er iets<br />
gebeurt met hun mening, verhoogt dat<br />
het imago van het openbaar vervoer en<br />
hopelijk ook het gebruik. En ze komen in<br />
contact met gelijkgestemden. Niet toekijken<br />
en klagen, maar zelf aan de slag om<br />
het openbaar vervoer te verbeteren. De<br />
twee adviseurs hebben op verzoek van<br />
het Kennisplatform Verkeer en Vervoer<br />
(KpVV) enkele bijeenkomsten gehouden<br />
over co-creatie. Ideeën die daar naar<br />
boven borrelden:<br />
• concurrerende chipkaart-aanbieders<br />
met variërende diensten<br />
• dialoog tussen vervoerder en reizigers<br />
per lijn<br />
• je reisgegevens geven in ruil voor<br />
voordeel (‘bonuskaart’)<br />
• reizigers via YouTube nieuwe ov-<br />
commercials laten kiezen<br />
• scholen of bedrijven die een halte<br />
adopteren<br />
• waarderingen van reizigers verzamelen<br />
en verspreiden<br />
• website waar reizigers hun<br />
opbouwende ideeën kwijt kunnen.<br />
Het KpVV heeft de zoektocht naar beter<br />
openbaar vervoer via co-creatie geadopteerd<br />
en gaat met enthousiastelingen<br />
proberen experimenten te doen.<br />
05 02 <strong>2009</strong> ov magazine
Change language