15.09.2013 Views

gratis downloaden - Stichting Museum en Expositie Geleen

gratis downloaden - Stichting Museum en Expositie Geleen

gratis downloaden - Stichting Museum en Expositie Geleen

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

George Tiel<strong>en</strong>s (1888-1950)<br />

Kunst<strong>en</strong>aar <strong>en</strong> g<strong>en</strong>tleman<br />

Piet Meijers


Biografie –1<br />

George Tiel<strong>en</strong>s (1888-1950)<br />

Kunst<strong>en</strong>aar <strong>en</strong> g<strong>en</strong>tleman


Biografie –2<br />

George Tiel<strong>en</strong>s (1888-1950)<br />

door Piet Meijers


Biografie –3<br />

Kunst<strong>en</strong>aar <strong>en</strong> g<strong>en</strong>tleman<br />

Uitgave: <strong>Stichting</strong> <strong>Museum</strong> <strong>en</strong> <strong>Expositie</strong> Gele<strong>en</strong> (MEG)<br />

Gele<strong>en</strong> 2010


Inhoud<br />

Voorwoord 5<br />

Ter inleiding 6<br />

E<strong>en</strong> schets van zijn lev<strong>en</strong> 7<br />

De kunst<strong>en</strong>aar 21<br />

George Tiel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> Sittard 48<br />

Not<strong>en</strong> 57<br />

Verantwoording 59<br />

Colofon 60


Voorwoord<br />

Ir. J.W. Gielk<strong>en</strong>s, voorzitter MEG<br />

De <strong>Stichting</strong><br />

<strong>Museum</strong> <strong>en</strong><br />

<strong>Expositie</strong> Gele<strong>en</strong><br />

(MEG), met als<br />

doelstelling e<strong>en</strong><br />

bijdrage te lever<strong>en</strong><br />

aan de cultuurbeleving<br />

in de<br />

regio, is verheugd<br />

na de verschijning<br />

van de boek<strong>en</strong><br />

over de priester-schilder Jean Adams, de<br />

veelzijdige kunst<strong>en</strong>aar Eugène Quanjel<br />

<strong>en</strong> de Sittardse beeldhouwer Charles<br />

Tangelder nu ook e<strong>en</strong> boekwerkje te<br />

kunn<strong>en</strong> aanbied<strong>en</strong> over het lev<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

werk van George Tiel<strong>en</strong>s.<br />

In 2010 heeft <strong>Museum</strong> Het Domein<br />

geheel in het tek<strong>en</strong> gestaan van de<br />

herd<strong>en</strong>king van het ti<strong>en</strong>de sterfjaar van<br />

Toon Hermans. Maar in de afdeling<br />

Stedelijke Historie is al over de zomer<br />

he<strong>en</strong> gekek<strong>en</strong> <strong>en</strong> gewerkt aan de voorbereiding<br />

van e<strong>en</strong> t<strong>en</strong>toonstelling van de<br />

kunst<strong>en</strong>aar George Tiel<strong>en</strong>s, de belangrijkste<br />

schilder van de stad in de eerste<br />

helft van de vorige eeuw. Ook in de<br />

Hermans-expositie is hij niet anoniem<br />

geblev<strong>en</strong>, want de schilder Toon<br />

Hermans kreeg zijn eerste less<strong>en</strong> van<br />

George Tiel<strong>en</strong>s.<br />

George Tiel<strong>en</strong>s (V<strong>en</strong>lo1888-Sittard<br />

1950) had allerminst e<strong>en</strong> artistieke<br />

achtergrond. Hij stamde uit e<strong>en</strong> familie<br />

van militair<strong>en</strong> <strong>en</strong> was zelf ook <strong>en</strong>ige tijd<br />

als sportofficier actief, maar verliet<br />

uiteindelijk toch het leger. Hij ging aan<br />

de slag als reclametek<strong>en</strong>aar <strong>en</strong> koos na<br />

e<strong>en</strong> intermezzo als niet zo geslaagd<br />

zak<strong>en</strong>man eind jar<strong>en</strong> twintig definitief<br />

voor de kunst. Daartoe verhuisde hij<br />

met zijn gezin naar Limburg, de<br />

provincie waar hij zijn jeugd had doorgebracht.<br />

Hij vestigde zich eerst e<strong>en</strong><br />

drietal jar<strong>en</strong> in Sittard, waarna hij vijf<br />

jaar in Ho<strong>en</strong>sbroek woonde om in 1937<br />

voorgoed naar Sittard terug te kom<strong>en</strong>.<br />

Als kunst<strong>en</strong>aar haalde Tiel<strong>en</strong>s zijn<br />

hoogste niveau als portrettist. Heel<br />

bek<strong>en</strong>d <strong>en</strong> veel gereproduceerd is<br />

bijvoorbeeld zijn portret van mgr. Poels.<br />

Zelf deed hij niets liever dan<br />

landschapp<strong>en</strong> <strong>en</strong> dorpsgezicht<strong>en</strong><br />

schilder<strong>en</strong>. In zijn eerste Limburgse<br />

jar<strong>en</strong> maakte hij muurschildering<strong>en</strong> in<br />

de parochiekerk<strong>en</strong> van Spaubeek, Nuth,<br />

Puth <strong>en</strong> Lind<strong>en</strong>heuvel. Helaas zijn<br />

alle<strong>en</strong> de schildering<strong>en</strong> in Spaubeek<br />

bewaard geblev<strong>en</strong>, maar ook behoud<strong>en</strong><br />

is gelukkig zijn grootste opdracht: de<br />

complete beglazing van de St.-Servatius<br />

in Vaesrade. Met de later door hem<br />

toegevoegde beschildering van het<br />

oksaal vormt dit nog steeds e<strong>en</strong> uniek<br />

<strong>en</strong>semble.<br />

In Sittard moet George Tiel<strong>en</strong>s e<strong>en</strong><br />

bek<strong>en</strong>de verschijning zijn geweest. E<strong>en</strong><br />

rijzige figuur, goed gekleed, ook als<br />

kunst<strong>en</strong>aar nog altijd de g<strong>en</strong>tleman die<br />

afkomst <strong>en</strong> opvoeding van hem gemaakt<br />

hadd<strong>en</strong>. Maar hij was ook e<strong>en</strong> toegankelijke<br />

man. In zijn atelier bov<strong>en</strong> de<br />

uitspanning De Kroon aan de Sittardse<br />

markt was Zefke Mols e<strong>en</strong> vaste<br />

bezoeker. Op zijn schilderschool kreg<strong>en</strong><br />

Toon Hermans <strong>en</strong> Pie Schmitz hun<br />

eerste less<strong>en</strong>. In de relatief korte tijd die<br />

hem in Sittard gegev<strong>en</strong> was, heeft hij<br />

veel voor het kunstlev<strong>en</strong> in de stad<br />

betek<strong>en</strong>d.<br />

Het is toe te juich<strong>en</strong> dat wederom<br />

vanuit het particuliere initiatief deze<br />

kunstmanifestatie tot stand is gekom<strong>en</strong>,<br />

waarbij e<strong>en</strong> woord van dank aan de<br />

initiatief- <strong>en</strong> werkgroep, bestaande uit,<br />

Bart Jan de Graaf, Kitty Jans<strong>en</strong>-<br />

Romp<strong>en</strong>, Harrie op d<strong>en</strong> Kamp, Piet<br />

Meijers, Harry Strijkers (MEG) <strong>en</strong><br />

Theo Vervoort niet mag ontbrek<strong>en</strong>.<br />

Dankzij het speur- <strong>en</strong> archiefwerk van<br />

met name Piet Meijers is het mogelijk<br />

geblek<strong>en</strong> lev<strong>en</strong> <strong>en</strong> werk van Tiel<strong>en</strong>s<br />

adequaat in kaart te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.<br />

Tot slot prijst de stichting MEG zich<br />

gelukkig dat ze e<strong>en</strong> bijdrage heeft<br />

kunn<strong>en</strong> lever<strong>en</strong> om deze fraai<br />

uitgevoerde uitgave aan haar reeks<br />

beeld<strong>en</strong>de kunst<strong>en</strong>aar te kunn<strong>en</strong><br />

toevoeg<strong>en</strong>.


Ter inleiding<br />

George Tiel<strong>en</strong>s was in zijn tijd e<strong>en</strong><br />

bek<strong>en</strong>de schilder - binn<strong>en</strong> bepaalde<br />

gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong>. Die gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> war<strong>en</strong> die van het<br />

gewest, van zijn specialism<strong>en</strong> <strong>en</strong> van de<br />

smaak van het publiek. Hoewel hij ook<br />

veelvuldig in andere del<strong>en</strong> van het land<br />

exposeerde <strong>en</strong> daar goed verkocht, was<br />

hij toch vooral e<strong>en</strong> Limburgse schilder.<br />

Zijn grootste begaafdheid lag in de<br />

portretkunst, maar zijn echte liefde <strong>en</strong><br />

specialisatie was het boer<strong>en</strong>erf.<br />

Liefhebbers <strong>en</strong> kopers van zijn werk<br />

apprecieerd<strong>en</strong> zijn vakmanschap, zijn<br />

ongekunsteld realisme <strong>en</strong> zijn <strong>en</strong>igszins<br />

nostalgisch getint beeld van het Limburg<br />

dat zij liefhadd<strong>en</strong>. Zij war<strong>en</strong> vooral te<br />

vind<strong>en</strong> in de gegoede <strong>en</strong> ontwikkelde<br />

midd<strong>en</strong>klasse. Daar hing zijn werk aan<br />

de muur <strong>en</strong> niet in het museum.<br />

Deze beperking<strong>en</strong> verklar<strong>en</strong> (mede)<br />

waarom hij in vergetelheid raakte, to<strong>en</strong><br />

de lev<strong>en</strong>de schilderkunst van zijn tijd<br />

neersloeg in het obligate beeld dat latere<br />

g<strong>en</strong>eraties daarvan aan elkaar doorgev<strong>en</strong>.<br />

Het hielp zijn voortlev<strong>en</strong> ook niet dat<br />

hij bij zijn veel te vroege overlijd<strong>en</strong> niets<br />

van docum<strong>en</strong>taire waarde achterliet:<br />

ge<strong>en</strong> foto’s, ge<strong>en</strong> werklijst<strong>en</strong>, ge<strong>en</strong><br />

adress<strong>en</strong> van kopers, ge<strong>en</strong> knipsels van<br />

bespreking<strong>en</strong>, ge<strong>en</strong> correspond<strong>en</strong>tie.<br />

De <strong>en</strong>ige getuig<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> van zijn lev<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

werk<strong>en</strong> hing<strong>en</strong> in talloze woonkamers<br />

aan de muur <strong>en</strong> kond<strong>en</strong> hem ook niet<br />

uit de anonimiteit help<strong>en</strong>.<br />

E<strong>en</strong> toevallige ontmoeting met zijn<br />

dochter Mary <strong>en</strong> e<strong>en</strong> ’schok der herk<strong>en</strong>ning’<br />

bij het zi<strong>en</strong> van zijn magistrale<br />

portret van dr. Poels, zett<strong>en</strong> mij op het<br />

spoor van de schilder. Mary <strong>en</strong> haar<br />

broer Frans verteld<strong>en</strong> mij over het lev<strong>en</strong><br />

van hun vader. Bij zijn overlijd<strong>en</strong> war<strong>en</strong><br />

het jonge twintigers. Wat zij verteld<strong>en</strong><br />

was dan ook e<strong>en</strong> verhaal dat bestond uit<br />

grote lijn<strong>en</strong> <strong>en</strong> kleine anekdotes, niet<br />

voldo<strong>en</strong>de voor e<strong>en</strong> volledig beeld van<br />

de man, maar prikkel<strong>en</strong>d g<strong>en</strong>oeg om op<br />

zoek te gaan naar e<strong>en</strong> verdere invulling<br />

daarvan.<br />

Daarbij stuitte ik op twee problem<strong>en</strong>.<br />

Het eerste is bov<strong>en</strong> al g<strong>en</strong>oemd: het<br />

vrijwel volledig ontbrek<strong>en</strong> van zakelijke<br />

<strong>en</strong> persoonlijk docum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> waaruit e<strong>en</strong><br />

beeld van zijn lev<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>gesteld zou<br />

kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Ook het tweede is al<br />

aangeroerd: de verspreiding van zijn<br />

schilderij<strong>en</strong> over talloze onbek<strong>en</strong>de<br />

eig<strong>en</strong>aars. Wat er van het oeuvre bek<strong>en</strong>d<br />

was, hing op <strong>en</strong>kele uitzondering<strong>en</strong> na<br />

bij de familie thuis: in totaal e<strong>en</strong><br />

vijfti<strong>en</strong>tal werk<strong>en</strong>.<br />

Het eerste probleem probeerde ik te<br />

ondervang<strong>en</strong> door aanvull<strong>en</strong>de<br />

gesprekk<strong>en</strong> met m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die hem gek<strong>en</strong>d<br />

hadd<strong>en</strong>. Dat war<strong>en</strong> er niet veel meer, <strong>en</strong><br />

hun herinnering<strong>en</strong> voegd<strong>en</strong> weinig toe<br />

aan wat ik al wist. Archiefonderzoek <strong>en</strong><br />

het raadpleg<strong>en</strong> van krant<strong>en</strong>collecties<br />

leverd<strong>en</strong> echter g<strong>en</strong>oeg materiaal op om<br />

e<strong>en</strong> reconstructie van zijn lev<strong>en</strong>sloop<br />

mogelijk te mak<strong>en</strong>. De schets van zijn<br />

lev<strong>en</strong> die daarvan het resultaat is, mag<br />

betrouwbaar het<strong>en</strong>, maar is allerminst<br />

compleet. Dat heeft te mak<strong>en</strong> met de<br />

nagestreefde omvang, maar vooral toch<br />

met het ontbrek<strong>en</strong> van gegev<strong>en</strong>s over<br />

<strong>en</strong>kele fas<strong>en</strong> van zijn lev<strong>en</strong>.<br />

Om wat meer zicht op zijn oeuvre te<br />

krijg<strong>en</strong>, werd er e<strong>en</strong> oproep in de weekblad<strong>en</strong><br />

van de Westelijke <strong>en</strong> Oostelijke<br />

Mijnstreek geplaatst. De reacties leverd<strong>en</strong><br />

ver over de honderd schilderij<strong>en</strong> op.<br />

Dat was verheug<strong>en</strong>d, maar stemde<br />

tegelijkertijd tot voorzichtigheid. Zo’n<br />

grote respons op e<strong>en</strong> kleinschalige<br />

oproep duidde erop dat zijn oeuvre nog<br />

veel omvangrijker was dan vooraf<br />

verondersteld werd. Daarmee kon deze<br />

toevallige selectie ook onmogelijk als<br />

repres<strong>en</strong>tatief aangemerkt word<strong>en</strong>.<br />

Rec<strong>en</strong>sies geschrev<strong>en</strong> door tijdg<strong>en</strong>ot<strong>en</strong><br />

nam<strong>en</strong> e<strong>en</strong> deel van dit bezwaar weg,<br />

maar uitsprak<strong>en</strong> over het werk zijn<br />

welbewust met dit voorbehoud<br />

opgeschrev<strong>en</strong>.<br />

De lezer die zich echter door de vele<br />

’onbek<strong>en</strong>ds’, ’waarschijnlijks’ <strong>en</strong><br />

’vermoedelijks’ niet van zijn apropos<br />

laat br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>, ontmoet zestig jaar na<br />

di<strong>en</strong>s overlijd<strong>en</strong> e<strong>en</strong> kunst<strong>en</strong>aar die<br />

teg<strong>en</strong> de verdrukking in e<strong>en</strong> lev<strong>en</strong> als<br />

schilder wist te realiser<strong>en</strong>, die e<strong>en</strong><br />

verrass<strong>en</strong>d aandeel had in de Limburgse<br />

monum<strong>en</strong>tale glas- <strong>en</strong> wandschilderkunst<br />

van de vroege jar<strong>en</strong> dertig <strong>en</strong> die<br />

met onuitputtelijke inzet <strong>en</strong> int<strong>en</strong>s<br />

plezier in het schilder<strong>en</strong> zelf zijn vak<br />

uitoef<strong>en</strong>de. En e<strong>en</strong> intriger<strong>en</strong>de<br />

persoonlijkheid ook, misschi<strong>en</strong> juist<br />

door zijn onb<strong>en</strong>aderbaarheid.


E<strong>en</strong> schets van zijn lev<strong>en</strong><br />

Op 27 januari 1950 maakte de Sittardse<br />

schilder George Tiel<strong>en</strong>s zich op om e<strong>en</strong><br />

bezoek te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> expositie van<br />

zijn werk in de foyer van de Stadsschouwburg<br />

van Heerl<strong>en</strong>. Hij was in<br />

e<strong>en</strong> best humeur <strong>en</strong> maakte grapjes met<br />

zijn dochters Mary <strong>en</strong> Elly. De t<strong>en</strong>toonstelling<br />

was goed ontvang<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat was<br />

ook merkbaar in de verkoop. Vrijwel<br />

alles was verkocht <strong>en</strong> hij had g<strong>en</strong>oeg<br />

portretopdracht<strong>en</strong> om hem vier jaar<br />

bezig te houd<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> avondjurk was wel<br />

het minste waar de twee op kond<strong>en</strong><br />

rek<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />

Het was e<strong>en</strong> koude winterdag. Met de<br />

fiets onderweg naar het station kreeg hij<br />

e<strong>en</strong> lekke band. Hij liep mete<strong>en</strong> ev<strong>en</strong><br />

binn<strong>en</strong> bij de fiets<strong>en</strong>maker Kamps op de<br />

Ste<strong>en</strong>weg. Terwijl hij daar naar de<br />

kachel liep om zich te warm<strong>en</strong>, kreeg hij<br />

e<strong>en</strong> hartaanval die hem fataal werd.<br />

Veerti<strong>en</strong> dag<strong>en</strong> later zou hij 62 jaar zijn<br />

geword<strong>en</strong>. 1)<br />

Dit overlijd<strong>en</strong> kwam, hoewel op relatief<br />

jonge leeftijd, niet helemaal onverwacht.<br />

George Tiel<strong>en</strong>s leed aan angina pectoris<br />

<strong>en</strong> had vaak last van kortademigheid <strong>en</strong><br />

b<strong>en</strong>auwdheid. In het weekblad Maas <strong>en</strong><br />

Mijn gewaagde Jan Landman van e<strong>en</strong><br />

’zwaard hetwelk reeds <strong>en</strong>ige jar<strong>en</strong> bov<strong>en</strong><br />

het hoofd heeft gehang<strong>en</strong> van deze<br />

werkzame m<strong>en</strong>s’. 2) Zeer tragisch was<br />

vooral dat het hem trof in e<strong>en</strong> van de<br />

optimistischer gekleurde fas<strong>en</strong> van zijn<br />

lev<strong>en</strong>. In e<strong>en</strong> in memoriam schrijft de<br />

Gazet van Limburg: ’E<strong>en</strong> grotere<br />

zonnigheid, e<strong>en</strong> bredere horizon <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />

forsere wijze van schilder<strong>en</strong> maakt<strong>en</strong><br />

deze jongste <strong>en</strong> laatste expositie tot e<strong>en</strong><br />

gebeurt<strong>en</strong>is, die voor de schilder zelf van<br />

groot belang was, <strong>en</strong> hem e<strong>en</strong> grote<br />

vreugdevolle verwachting gaf’. 3) Dit lijkt<br />

niet de gebruikelijke geestesgesteldheid<br />

van de kunst<strong>en</strong>aar te zijn geweest.<br />

Integ<strong>en</strong>deel. ’Het lev<strong>en</strong> was zwaar <strong>en</strong><br />

moeilijk voor hem. De schoonheid, die<br />

hij zocht, kon hij dikwijls niet vind<strong>en</strong>.<br />

Veel was er wat hem pijn heeft gedaan<br />

<strong>en</strong> vel<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> hem niet begrep<strong>en</strong>.<br />

Zijn he<strong>en</strong>gaan was als e<strong>en</strong> donkere<br />

zwarte schaduw op e<strong>en</strong> lichte <strong>en</strong> blijde<br />

dag’, zegt zijn bidpr<strong>en</strong>tje.<br />

Het bevestigt het beeld van George<br />

Tiel<strong>en</strong>s als e<strong>en</strong> man die het zich in het<br />

lev<strong>en</strong> niet gemakkelijk heeft gemaakt.<br />

Van jongs af aan viel het hem zwaar om<br />

te voldo<strong>en</strong> aan de verwachting<strong>en</strong> van<br />

zijn omgeving <strong>en</strong> waarschijnlijk ook van<br />

zichzelf. Zijn lev<strong>en</strong>sloop was er e<strong>en</strong> van<br />

herhaalde aanzett<strong>en</strong> tot iets nieuws<br />

waarvan hij de belofte uiteindelijk niet<br />

kon inloss<strong>en</strong>. Pas met de keuze voor het<br />

kunst<strong>en</strong>aarschap leek zijn lev<strong>en</strong> in e<strong>en</strong><br />

definitieve plooi te vall<strong>en</strong>. Hij was to<strong>en</strong><br />

de veertig al gepasseerd <strong>en</strong> hoewel hij<br />

met deze keuze onmisk<strong>en</strong>baar zijn<br />

bestemming gevond<strong>en</strong> had, blev<strong>en</strong> ook<br />

daarna breuk<strong>en</strong> <strong>en</strong> w<strong>en</strong>ding<strong>en</strong> niet uit.<br />

Jeugd<br />

George Paul Hubert Tiel<strong>en</strong>s werd op 18<br />

februari 1888 gebor<strong>en</strong> in V<strong>en</strong>lo. Hij was<br />

het tweede kind van Philippe P.H.<br />

Tiel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> Francisca H.E.H.M.<br />

Brouwers. Zijn vader was eerste<br />

luit<strong>en</strong>ant bij de cavalerie <strong>en</strong> stamde<br />

ev<strong>en</strong>als zijn echtg<strong>en</strong>ote uit e<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong>lijke<br />

Maastrichtse familie. Hij was e<strong>en</strong><br />

zoon van de bankier Joseph H. Tiel<strong>en</strong>s<br />

<strong>en</strong> Adèle Bonhomme, zij e<strong>en</strong> dochter<br />

van H.J. Brouwers <strong>en</strong> Emilia M.H.A.<br />

Regout. In V<strong>en</strong>lo kreg<strong>en</strong> zij behalve<br />

Philippe Tiel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> Francisca Brouwers.<br />

Foto Album fam. Van Aefferd<strong>en</strong>-Brouwers.<br />

George nog twee kinder<strong>en</strong>: Philippe<br />

(*1885) <strong>en</strong> Emilia (Emmy) (*1889). In<br />

1890 volgde e<strong>en</strong> overplaatsing naar D<strong>en</strong><br />

Haag, waar nog twee kinder<strong>en</strong> gebor<strong>en</strong><br />

werd<strong>en</strong>: Frans (*1890) <strong>en</strong> Paul<br />

(*1894). 4)<br />

In de Haagse Riouwstraat zou het gezin<br />

Tiel<strong>en</strong>s blijv<strong>en</strong> won<strong>en</strong> tot zich in 1895<br />

de volg<strong>en</strong>de in e<strong>en</strong> lange reeks<br />

verhuizing<strong>en</strong> aandi<strong>en</strong>de. Vader werd<br />

gepromoveerd tot ritmeester <strong>en</strong> overgeplaatst<br />

naar Zutph<strong>en</strong>. Het gezin ging<br />

won<strong>en</strong> aan de IJsselkade. 5) Voor de<br />

kinder<strong>en</strong> - de oudste ti<strong>en</strong>, de jongste één<br />

jaar - kwam er al gauw e<strong>en</strong> Frans<br />

kindermeisje. In Zutph<strong>en</strong> wordt voor<br />

het eerst merkbaar dat George niet<br />

helemaal in het gezinspatroon paste. Als<br />

<strong>en</strong>ige van de kinder<strong>en</strong> ging hij al op<br />

twaalfjarige leeftijd naar kostschool:<br />

eerst twee jaar naar ’het Koetshuis’ in<br />

Rhed<strong>en</strong> <strong>en</strong> vanaf het najaar van 1903<br />

naar de ’School voor M.U.L.O.’ van<br />

Maurits Hugo Schut in Lochem. 6) Wat


George Tiel<strong>en</strong>s (1888-1950) - E<strong>en</strong> schets van zijn lev<strong>en</strong> –8<br />

Hubert Brouwers <strong>en</strong> Emilie Regout met o.a. hun dochter Francisca <strong>en</strong> schoonzoon<br />

Philippe Tiel<strong>en</strong>s. Foto Album fam. Van Aefferd<strong>en</strong>-Brouwers.<br />

de red<strong>en</strong> voor deze ’uithuisplaatsing’<br />

was, is niet duidelijk. Mogelijk war<strong>en</strong> er<br />

V.l.n.r. de broertjes Philippe, Frans <strong>en</strong><br />

George Tiel<strong>en</strong>s. Foto Album fam. Van<br />

Aefferd<strong>en</strong>-Brouwers.<br />

problem<strong>en</strong> in de gedragssfeer, maar er<br />

zijn ge<strong>en</strong> feit<strong>en</strong> die daarop wijz<strong>en</strong>.<br />

Eerder zal m<strong>en</strong> moeilijkhed<strong>en</strong> met ler<strong>en</strong><br />

hebb<strong>en</strong> prober<strong>en</strong> te ondervang<strong>en</strong>. Want<br />

terwijl zijn broers moeiteloos de HBS<br />

afmaakt<strong>en</strong>, begon voor George op deze<br />

kostschol<strong>en</strong> e<strong>en</strong> moeizame tocht door<br />

het middelbaar onderwijs.<br />

Vanaf 1903 liep<strong>en</strong> de weg<strong>en</strong> van de<br />

gezinsled<strong>en</strong> geleidelijk steeds verder uit<br />

elkaar. Frans ging in 1903 naar kostschool<br />

in Vlijm<strong>en</strong>. Philippe was militair<br />

<strong>en</strong> werd in 1904 gelegerd in de M<strong>en</strong>no<br />

van Coehoornkazerne in Arnhem. 7)<br />

Vader, moeder, Paul <strong>en</strong> Emmy verhuis-<br />

Drie broers in Zutph<strong>en</strong>. V.l.n.r. Philippe,<br />

Frans <strong>en</strong> George. Foto familiearchief.<br />

d<strong>en</strong> in 1905 naar Gorssel, ev<strong>en</strong> t<strong>en</strong><br />

noord<strong>en</strong> van Zutph<strong>en</strong>. 8) In datzelfde<br />

jaar ging<strong>en</strong> George <strong>en</strong> Frans sam<strong>en</strong> op<br />

kostschool in Rolduc <strong>en</strong> trad<strong>en</strong> daarmee<br />

in het voetspoor van vele andere<br />

Maastrichtse Tiel<strong>en</strong>s. Beid<strong>en</strong> bezocht<strong>en</strong><br />

daar de hbs. Frans ging naar de vijfde<br />

klas <strong>en</strong> zou het jaar daarop met succes<br />

eindexam<strong>en</strong> do<strong>en</strong>. George, die alle<strong>en</strong> op<br />

<strong>en</strong>kele jar<strong>en</strong> mulo kon bog<strong>en</strong>, ging naar<br />

de derde. Aan het einde van het leerjaar<br />

bleef hij zitt<strong>en</strong> om in 1906-1907<br />

nogmaals zonder resultaat het jaar over<br />

te do<strong>en</strong>. Dat vermeld<strong>en</strong> althans de<br />

registers van Rolduc, die hem zelfs voor<br />

het daarop volg<strong>en</strong>de jaar noteerd<strong>en</strong> als<br />

leerling van de tweede klas. 9) Zo ver is<br />

het zeker niet gekom<strong>en</strong> <strong>en</strong> het is zelfs de<br />

vraag of hij de derde helemaal<br />

gedoubleerd heeft.


George Tiel<strong>en</strong>s (1888-1950) - E<strong>en</strong> schets van zijn lev<strong>en</strong> –9<br />

V.l.n.r. Frans, Philippe <strong>en</strong> George Tiel<strong>en</strong>s.<br />

Foto Album fam. Van Aefferd<strong>en</strong>-Brouwers.<br />

In Limburg<br />

Hij kon namelijk naar huis. In augustus<br />

1906 was zijn moeder teruggekeerd naar<br />

Limburg. Met Emmy <strong>en</strong> Paul ging zij<br />

won<strong>en</strong> in Geulle 1. Vader bleef achter<br />

in Gorssel <strong>en</strong> vertrok na e<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>de<br />

promotie naar Haarlem. 10) In december<br />

1906 werd ook George in Geulle<br />

ingeschrev<strong>en</strong>, met als vertrekadres<br />

Kerkrade. 11) Het heeft er de schijn van<br />

dat hij vanaf Kerstmis thuis is geblev<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> dat er overwog<strong>en</strong> is hem vanaf het<br />

volg<strong>en</strong>de jaar helemaal opnieuw op de<br />

tweede te lat<strong>en</strong> beginn<strong>en</strong>. Dat ging niet<br />

door <strong>en</strong> in plaats daarvan werd hij in<br />

oktober 1907 toegelat<strong>en</strong> tot de vierde<br />

klas van de Geme<strong>en</strong>telijke HBS aan de<br />

Helmstraat in Maastricht. Die klas deed<br />

hij in 1908-1909 nog e<strong>en</strong> keer over.<br />

Aan het einde van het laatste jaar verliet<br />

hij de school. Het is onduidelijk of hij<br />

bevorderd was. Wel had hij net als in<br />

het jaar daarvoor e<strong>en</strong> Bijzonder Getuigschrift<br />

Handtek<strong>en</strong><strong>en</strong>. Het is niet waarschijnlijk<br />

dat hij erg<strong>en</strong>s anders nog de<br />

hbs afgemaakt heeft. Op de lijst<strong>en</strong> van<br />

de in Limburg afg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> hbs-exam<strong>en</strong>s<br />

komt zijn naam niet voor. 12)<br />

To<strong>en</strong> George van school afging, was hij<br />

21 jaar. Hij woonde nog steeds thuis in<br />

Geulle. Met moeder, Emmy <strong>en</strong> Paul <strong>en</strong><br />

af <strong>en</strong> toe ook voor e<strong>en</strong> kortere tijd<br />

Philippe <strong>en</strong> Frans. Vader maakte<br />

intuss<strong>en</strong> elders verder promotie. In<br />

1909 werd hij luit<strong>en</strong>ant-kolonel <strong>en</strong> zag<br />

zich overgeplaatst naar Roermond. Zijn<br />

eindrang van kolonel bereikte hij in<br />

1912, ook het jaar van zijn laatste overplaatsing.<br />

In Dev<strong>en</strong>ter werd hij<br />

commandant van het 4e Regim<strong>en</strong>t<br />

Cavalerie, de zgn. Huzar<strong>en</strong> van Boreel.<br />

In die functie werd hij al binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />

jaar afgelost om in 1914 naar Limburg<br />

terug te kom<strong>en</strong> <strong>en</strong> zich weer bij zijn<br />

gezin te voeg<strong>en</strong>. 13) Dat bestond op dat<br />

mom<strong>en</strong>t alle<strong>en</strong> nog uit moeder <strong>en</strong><br />

George. Ze verliet<strong>en</strong> Geulle <strong>en</strong> ging<strong>en</strong><br />

met hun drieën <strong>en</strong> het di<strong>en</strong>stmeisje<br />

Gerarda Vermeul<strong>en</strong> won<strong>en</strong> in Amby,<br />

Bergerstraat 28. 14)<br />

Hoewel gep<strong>en</strong>sioneerd, bekleedde vader<br />

nog steeds e<strong>en</strong> militaire functie <strong>en</strong> wel<br />

die van Militiecommissaris van het 1e<br />

district Limburg. Vanaf de oprichting in<br />

december 1914 was hij bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong><br />

commandant van het Landstormkorps<br />

Limburgsche Jagers. Op 18 maart 1916<br />

overleed hij, pas 61 jaar oud. In het<br />

ged<strong>en</strong>kboek van de het Landstormkorps<br />

wordt hij door de auteur herdacht.<br />

’Wijl<strong>en</strong> Kolonel Tiel<strong>en</strong>s, e<strong>en</strong> Limburger<br />

in hart <strong>en</strong> nier<strong>en</strong>, begaafd met die fijne<br />

niet te omschrijv<strong>en</strong> takt om zonder<br />

straffe toepassing van correcties toch e<strong>en</strong><br />

voorbeeldige discipline te schepp<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

te handhav<strong>en</strong>, offerde voor het Korps<br />

zijn laatste lev<strong>en</strong>sjar<strong>en</strong> op, omdat zijn<br />

Korps er stond voor e<strong>en</strong> ideaal, - e<strong>en</strong><br />

beginsel, dat niet altijd, <strong>en</strong> zeker niet<br />

door buit<strong>en</strong>staanders, g<strong>en</strong>oegzaam werd<br />

gewaardeerd. (…) Hij leidde het korps<br />

tijd<strong>en</strong>s de opkomst <strong>en</strong> d<strong>en</strong> toeloop! En<br />

hij leidde het als e<strong>en</strong> Chef!’ 15)<br />

In datzelfde jaar nog verhuisd<strong>en</strong> Moeder<br />

<strong>en</strong> George naar Weert bij Meerss<strong>en</strong>.<br />

Weert 14 was e<strong>en</strong> kleine daglonerswoning<br />

die toebehoorde aan e<strong>en</strong> broer<br />

van moeder, de weduwnaar Paul<br />

Brouwers. Zelf woonde deze <strong>en</strong>kele<br />

honderd<strong>en</strong> meters verder op Klein<br />

Vaeshartelt. Moeder vertrok na e<strong>en</strong> jaar<br />

alweer naar Tetering<strong>en</strong> bij Breda, waar<br />

ze waarschijnlijk haar intrek nam bij<br />

haar oudste zoon Philippe. George bleef<br />

Emmy Tiel<strong>en</strong>s.<br />

Foto Album fam. Van Aefferd<strong>en</strong>-Brouwers.


George Tiel<strong>en</strong>s (1888-1950) - E<strong>en</strong> schets van zijn lev<strong>en</strong> – 10<br />

De kinder<strong>en</strong> Tiel<strong>en</strong>s op e<strong>en</strong> rijtje. V.l.n.r. George, Emmy, Philippe, Frans <strong>en</strong> Paul.<br />

Foto familiearchief.<br />

Vader, moeder <strong>en</strong> v.l.n.r. Emmy, Paul, Frans, George <strong>en</strong> Philippe jr. rond 1908.<br />

Foto Album fam. Van Aefferd<strong>en</strong>-Brouwers.<br />

als <strong>en</strong>ige ingeschrev<strong>en</strong> in Meerss<strong>en</strong>, e<strong>en</strong><br />

situatie die voortduurde tot 1920, to<strong>en</strong><br />

hij in het bevolkingsregister van Amsterdam<br />

opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> werd. 16)<br />

Landstormofficier<br />

Volg<strong>en</strong>s het bov<strong>en</strong> aangehaalde ged<strong>en</strong>kboek<br />

was George Tiel<strong>en</strong>s tijd<strong>en</strong>s de<br />

mobilisatie tweede luit<strong>en</strong>ant van het<br />

Landstormcorps. 17) Ook in de ’Naam<strong>en</strong><br />

ranglijst der officier<strong>en</strong>’, de zgn,<br />

Officiersboekjes, wordt aangegev<strong>en</strong> dat<br />

hij vanaf 5 december 1916 ’landstormplichtig<br />

officier’ was. 18) Dat bleef hij tot<br />

deze lijst van officier<strong>en</strong> in 1921 gedecimeerd<br />

werd. Of dit betek<strong>en</strong>d heeft dat<br />

hij tot dat tijdstip ook actief deel uitgemaakt<br />

heeft van de in mei 1919<br />

opgerichte Buit<strong>en</strong>gewone (later Bijzondere)<br />

Vrijwillige Landstorm, is niet<br />

duidelijk. In het ged<strong>en</strong>kboek van de<br />

Limburgsche Jagers komt zijn naam na<br />

1918 niet meer voor.<br />

Tot e<strong>en</strong> militaire carrière is het dus niet<br />

gekom<strong>en</strong>. Hij was daarmee de <strong>en</strong>ige van<br />

de zoons die niet in de voetspor<strong>en</strong> van<br />

zijn vader getred<strong>en</strong> is. De broers Frans<br />

<strong>en</strong> Paul zoud<strong>en</strong> hoge rang<strong>en</strong> binn<strong>en</strong><br />

resp. de marechaussee <strong>en</strong> de cavalerie<br />

bereik<strong>en</strong>. En zijn zus Emmy trouwde de<br />

latere luit<strong>en</strong>ant-g<strong>en</strong>eraal Jacques van<br />

Diep<strong>en</strong>brugge. Ook zijn oudste broer<br />

Philippe was officier, maar deze pleegde<br />

op vrij jonge leeftijd zelfmoord. Hoe de<br />

familie deze tragische gebeurt<strong>en</strong>is<br />

verwerkt heeft, is niet bek<strong>en</strong>d.<br />

Dat George niet blijv<strong>en</strong>d voor het leger<br />

koos, is bij zijn ouders niet in goede<br />

aarde gevall<strong>en</strong>.<br />

Toch lijkt het erop dat hij zijn goede wil<br />

wel getoond heeft. Niet alle officier<strong>en</strong><br />

bij de vrijwillige landstorm war<strong>en</strong> land-


George Tiel<strong>en</strong>s (1888-1950) - E<strong>en</strong> schets van zijn lev<strong>en</strong> – 11<br />

Philippe Tiel<strong>en</strong>s. Olie-doek, 47 x 36 cm.<br />

Familiebezit. Foto Léon Snijders.<br />

stormplichtig. Dat George dat wel was,<br />

zou er op kunn<strong>en</strong> wijz<strong>en</strong> dat hij al<br />

eerder in militaire di<strong>en</strong>st geweest was.<br />

Ook in de familie wordt gesprok<strong>en</strong> van<br />

e<strong>en</strong> periode als sportofficier, overig<strong>en</strong>s<br />

zonder dat met feit<strong>en</strong> gestaafd kan<br />

word<strong>en</strong>. Er kunn<strong>en</strong> natuurlijk nog<br />

andere red<strong>en</strong><strong>en</strong> zijn waarom het bij de<br />

meest subalterne rang als officier<br />

geblev<strong>en</strong> is, maar voor de familie staat<br />

het vast dat de drang om als schilder<br />

verder te gaan het van de argum<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />

van zijn ouders gewonn<strong>en</strong> heeft.<br />

Op zichzelf<br />

George bleef dus vier jaar lang<br />

ingeschrev<strong>en</strong> in Meerss<strong>en</strong>. Uiteraard zal<br />

hij daar door zijn verplichting<strong>en</strong> bij de<br />

Limburgsche Jagers ook de nodige tijd<br />

doorgebracht hebb<strong>en</strong>, maar er zijn ook<br />

aanwijzing<strong>en</strong> dat hij veel in Noord-<br />

Franc. Tiel<strong>en</strong>s-Brouwers. Olie-paneel, 39<br />

x 32 cm. Familiebezit. Foto Léon Snijders.<br />

Brabant verbleef. Daar woond<strong>en</strong> zijn<br />

moeder <strong>en</strong> ook zijn broers Philippe <strong>en</strong><br />

Paul.<br />

Paul Tiel<strong>en</strong>s maakte als KMA-cadet in<br />

het laatste jaar van zijn opleiding deel<br />

uit van de Cavalerie Brigade die in de<br />

Eerste Wereldoorlog tot taak had de<br />

zuidgr<strong>en</strong>s van ons land te bewak<strong>en</strong>. Zijn<br />

commandant was majoor Lucas<br />

Roelfsema, e<strong>en</strong> interessante persoonlijkheid,<br />

die ’de eerste Nederlandse vredesmissie’<br />

naar Albanië meegemaakt had <strong>en</strong><br />

de belangrijkste getuige was geweest van<br />

het sneuvel<strong>en</strong> van luit<strong>en</strong>ant-kolonel<br />

Thomson, de commandant van de<br />

kleine Nederlandse e<strong>en</strong>heid. 19)<br />

Gedur<strong>en</strong>de de mobilisatiejar<strong>en</strong> (1914-<br />

1919) maakte hij dagboeknotities<br />

waarin niet alle<strong>en</strong> Paul Tiel<strong>en</strong>s, maar<br />

ook di<strong>en</strong>s moeder <strong>en</strong> zijn broer George<br />

voorkom<strong>en</strong>. Daaruit blijkt dat moeder<br />

al eind 1915 zijn gast was aan de<br />

officierstafel. Wellicht zal ze ook<br />

aanwezig zijn geweest bij de beëdiging<br />

van Paul op 7 maart 1916, <strong>en</strong>kele dag<strong>en</strong><br />

voor het overlijd<strong>en</strong> van vader.<br />

De eerste keer dat Roelfsema George op<br />

bezoek kreeg, was begin 1919, wat<br />

natuurlijk niet wil zegg<strong>en</strong> dat hij hem<br />

niet eerder ontmoet had. Voor<br />

Roelfsema moet George wel e<strong>en</strong> interessante<br />

gesprekspartner geweest zijn. De<br />

officier was namelijk ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong><br />

begaafd tek<strong>en</strong>aar <strong>en</strong> juist in die tijd<br />

bezig zich ook als schilder te ontwikkel<strong>en</strong>.<br />

Hij noemt George ook nadrukkelijk<br />

’d<strong>en</strong> schilder Tiel<strong>en</strong>s’, de eerste keer dat<br />

we hem als zodanig betiteld zi<strong>en</strong>. E<strong>en</strong><br />

paar maand<strong>en</strong> later nodigde hij George<br />

nog e<strong>en</strong> keer uit aan de officierstafel. 20)<br />

Zak<strong>en</strong>man<br />

Dat gebeurde in Tilburg, waar<br />

Roelfsema to<strong>en</strong> ingekwartierd was. In<br />

die stad moet George in dezelfde tijd<br />

zijn latere vrouw hebb<strong>en</strong> ler<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>.<br />

Anna Theresia Mannaerts (* 12.10.1894)<br />

was e<strong>en</strong> dochter van de Tilburgse<br />

scho<strong>en</strong>fabrikant P.J. Mannaerts, die<br />

gespecialiseerd was in waterdicht<br />

schoeisel voor militair<strong>en</strong>. Annie <strong>en</strong><br />

George trouwd<strong>en</strong> op 16 november 1920<br />

in Tilburg. Op diezelfde dag werd hij<br />

ingeschrev<strong>en</strong> als inwoner van Amsterdam,<br />

merkwaardig g<strong>en</strong>oeg pas <strong>en</strong>ige<br />

dag<strong>en</strong> later gevolgd door zijn vrouw.<br />

Het jonge echtpaar betrok e<strong>en</strong> bov<strong>en</strong>etage<br />

aan de Stadhouderskade. 21)<br />

Als beroep gaf George daarbij op<br />

’industrieel in reclameplat<strong>en</strong>’. Wat die<br />

merkwaardige kwalificatie precies<br />

inhield is niet duidelijk. Uit die tijd<br />

dateert e<strong>en</strong> brief waarin hij zich teg<strong>en</strong>-


George Tiel<strong>en</strong>s (1888-1950) - E<strong>en</strong> schets van zijn lev<strong>en</strong> – 12<br />

Foto bruidspaar George Tiel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> Anna Theresia Mannaerts met familie in 1920.<br />

Foto familiearchief.<br />

over het vakblad ’De Bedrijfsreklame’<br />

beklaagt over het gedrag van e<strong>en</strong> klant.<br />

Hij doet dat nam<strong>en</strong>s het ’Bureau voor<br />

artistieke Bedrijfsreklame’ op e<strong>en</strong><br />

manier die suggereert dat hij directeur<br />

of zelfs directeur-eig<strong>en</strong>aar van het<br />

bedrijf was. 22) Overig<strong>en</strong>s liet het op zich<br />

onbeduid<strong>en</strong>de conflict wel zi<strong>en</strong> hoe<br />

goed van vertrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong> onzakelijk hij<br />

Affiches. Bron Reclamears<strong>en</strong>aal.<br />

was. Maar directeur of niet, in ieder<br />

geval ontwierp hij zelf ook affiches. E<strong>en</strong><br />

aantal ervan, o.a. voor Verkade, is<br />

bewaard geblev<strong>en</strong>. 23)<br />

In juni 1922 verhuisde het gezin<br />

- inmiddels was er e<strong>en</strong> George junior<br />

gebor<strong>en</strong> - naar Abcoude-Baambrugge. 24)<br />

George was nog steeds ’industrieel in<br />

reclameplat<strong>en</strong>’, maar met alle<strong>en</strong> in naam<br />

e<strong>en</strong> ’industrieel’ te zijn, nam de vader<br />

van zijn vrouw niet langer g<strong>en</strong>oeg<strong>en</strong>. De<br />

richting die zijn schoonzoon gekoz<strong>en</strong><br />

had, was hem k<strong>en</strong>nelijk al langer e<strong>en</strong><br />

doorn in het oog. Nu werd George min<br />

of meer het zak<strong>en</strong>lev<strong>en</strong> in gedwong<strong>en</strong>.<br />

Met behulp van de familie zette hij<br />

onder de firmanaam ’George Tiel<strong>en</strong>s’<br />

e<strong>en</strong> ’handel in tandpasta, zeep <strong>en</strong><br />

parfums’ op, die vooral bestond uit<br />

Franse importproduct<strong>en</strong>. Daartoe was<br />

hij in april 1923 weer naar Tilburg<br />

verhuisd. Aanvankelijk woonde hij in de<br />

Spoorlaan, waar als tweede kind de<br />

dochter Mary gebor<strong>en</strong> werd. Drie jaar<br />

later verhuisde hij naar de Bosscheweg.<br />

25) De verhuizing was waarschijnlijk<br />

e<strong>en</strong> afspiegeling van de neergang van de<br />

zaak. Die moet, zeker in die economisch<br />

moeilijke jar<strong>en</strong>, wel onvermijdelijk zijn<br />

geweest voor iemand als George Tiel<strong>en</strong>s,<br />

bij wie het onvermog<strong>en</strong> om zakelijk te<br />

d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> <strong>en</strong> te handel<strong>en</strong> e<strong>en</strong> van de<br />

constant<strong>en</strong> in zijn lev<strong>en</strong> was. Volg<strong>en</strong>s<br />

e<strong>en</strong> van zijn kinder<strong>en</strong> was hij in gedacht<strong>en</strong><br />

nog steeds de kunst<strong>en</strong>aar <strong>en</strong> liet hij<br />

de zaak over aan de boekhouder. In<br />

1928 kon dan ook alle<strong>en</strong> door tuss<strong>en</strong>komst<br />

van de familie e<strong>en</strong> faillissem<strong>en</strong>t<br />

voorkom<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>en</strong> werd het bedrijf<br />

opgehev<strong>en</strong>. 26) Dat gebeurde onder<br />

zodanige condities, dat het tot e<strong>en</strong><br />

definitieve breuk met zijn schoonfamilie<br />

kwam. Hij vertrok naar Vels<strong>en</strong> <strong>en</strong> pakte<br />

zijn métier als reclametek<strong>en</strong>aar weer<br />

op. 27)<br />

Het roer om<br />

Dat zou niet lang dur<strong>en</strong>. In augustus<br />

1929 verhuisde het gezin naar Sittard 28)<br />

<strong>en</strong> vanaf dat og<strong>en</strong>blik was er eindelijk<br />

alle<strong>en</strong> nog maar George Tiel<strong>en</strong>s, de<br />

kunst<strong>en</strong>aar. Hij was to<strong>en</strong> de veertig al<br />

gepasseerd <strong>en</strong>, nadat er in 1927 met<br />

Frans ook nog e<strong>en</strong> tweede zoon gebor<strong>en</strong><br />

was, vader van drie kinder<strong>en</strong>. Op die<br />

leeftijd <strong>en</strong> onder die omstandighed<strong>en</strong> als<br />

het ware e<strong>en</strong> nieuw lev<strong>en</strong> beginn<strong>en</strong>, het<br />

zou de gedachte aan e<strong>en</strong> wanhoopsdaad<br />

kunn<strong>en</strong> wekk<strong>en</strong>. Toch moet deze stap<br />

wel doordacht <strong>en</strong> goed voorbereid zijn<br />

geweest. Immers nog datzelfde jaar<br />

kreeg hij twee grote monum<strong>en</strong>tale


George Tiel<strong>en</strong>s (1888-1950) - E<strong>en</strong> schets van zijn lev<strong>en</strong> – 13<br />

De jonge vader met George jr, 1922.<br />

Familiearchief.<br />

opdracht<strong>en</strong>: e<strong>en</strong> voor wandschildering<strong>en</strong><br />

in de St. Laur<strong>en</strong>tiuskerk van Spaubeek<br />

<strong>en</strong> e<strong>en</strong> voor de beglazing van de nieuwe<br />

St. Servatiuskerk in Vaesrade. Wat dit<br />

voor perspectief bood, mag blijk<strong>en</strong> uit<br />

het feit dat hij de voor de schildering in<br />

Spaubeek ongeveer 3000 guld<strong>en</strong><br />

ontving. 29) De architect<strong>en</strong> van de kerk<strong>en</strong><br />

war<strong>en</strong> resp. Ir. J.E. (Ernest) Scho<strong>en</strong>maekers<br />

<strong>en</strong> Nic. Ramakers. Dat beid<strong>en</strong><br />

woond<strong>en</strong> <strong>en</strong> werkt<strong>en</strong> in Sittard, zal voor<br />

Tiel<strong>en</strong>s dan ook wel e<strong>en</strong> belangrijke<br />

red<strong>en</strong> zijn geweest om zich te vestig<strong>en</strong> in<br />

de stad die hij amper gek<strong>en</strong>d moet<br />

hebb<strong>en</strong>. Met name Ramakers zou daarin<br />

wel e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> rol gespeeld kunn<strong>en</strong><br />

hebb<strong>en</strong>. In Sittard woonde het gezin<br />

Tiel<strong>en</strong>s namelijk op Julianaplein 3, in<br />

e<strong>en</strong> huis van Ramakers. Het Julianaplein<br />

vormde het hart van e<strong>en</strong> fraai<br />

Moeder met George jr, 1922.<br />

Familiearchief.<br />

complex her<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> dat in 1922/23<br />

door de architect ontwikkeld <strong>en</strong><br />

gebouwd was. Hij had dat gedaan in de<br />

door het geme<strong>en</strong>tebestuur gevoede<br />

verwachting dat de stad als mijnzetel in<br />

spe binn<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele jar<strong>en</strong> grote behoefte<br />

zou hebb<strong>en</strong> aan woning<strong>en</strong> voor mijnbeambt<strong>en</strong>.<br />

To<strong>en</strong> dit e<strong>en</strong> illusie bleek,<br />

zag hij zich gedwong<strong>en</strong> actief op zoek te<br />

gaan naar huurders. 30) Mogelijk dat<br />

beid<strong>en</strong> op deze manier met elkaar in<br />

contact zijn gekom<strong>en</strong>.<br />

In Sittard moet Tiel<strong>en</strong>s ook de latere<br />

kunsthistoricus <strong>en</strong> hoogleraar Jos (of<br />

Zef) Timmers hebb<strong>en</strong> ler<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>. In<br />

1931 schreef deze in De Nedermaas e<strong>en</strong><br />

zeer lov<strong>en</strong>de bespreking van het werk<br />

van Tiel<strong>en</strong>s. 31) En bij de muurschildering<strong>en</strong><br />

in Spaubeek di<strong>en</strong>de Timmers de<br />

kunst<strong>en</strong>aar zelfs van advies, zo hij er al<br />

Portret van Mary, getek<strong>en</strong>d door vader.<br />

Familiearchief.<br />

niet aan meegewerkt heeft.<br />

Hoewel Tiel<strong>en</strong>s bij zijn verhuizing naar<br />

Sittard al aan het werk was in de St.<br />

Servatiuskerk liet hij zich in het<br />

bevolkingsregister nog inschrijv<strong>en</strong> als<br />

’índustrieel’. In Sittard werd in 1930 het<br />

vierde kind Elly gebor<strong>en</strong>.<br />

Al in mei 1932 verhuisde het gezin<br />

weer, nu naar Ho<strong>en</strong>sbroek. De familie<br />

ging daar won<strong>en</strong> in de Klinkertstraat<br />

141, later omgedoopt tot Gouverneur<br />

Baron van Hövellplein 21 32) . Dat hij<br />

voor Ho<strong>en</strong>sbroek koos, zou ook al te<br />

mak<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> met zijn relatie<br />

met Ramakers. Die was namelijk als<br />

restauratiearchitect betrokk<strong>en</strong> bij de<br />

restauratie van kasteel Ho<strong>en</strong>sbroek.<br />

Waarom hij verhuisde, is niet bek<strong>en</strong>d.<br />

Het zal niet geweest zijn, omdat hij zich<br />

het won<strong>en</strong> op stand niet langer kon


George Tiel<strong>en</strong>s (1888-1950) - E<strong>en</strong> schets van zijn lev<strong>en</strong> – 14<br />

veroorlov<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> van zijn kinder<strong>en</strong><br />

herinnert zich de beginjar<strong>en</strong> in<br />

Ho<strong>en</strong>sbroek als de financieel meest<br />

zorgeloze <strong>en</strong> gelukkigste tijd die hij als<br />

kind heeft meegemaakt. Vader kon zich<br />

zelfs e<strong>en</strong> tweedehands auto permitter<strong>en</strong>.<br />

Toch spreekt er ook wel iets teg<strong>en</strong> het<br />

idee dat het hem echt voor de wind<br />

ging. E<strong>en</strong> paar maand<strong>en</strong> eerder had hij<br />

namelijk bij de Limburgsche Kunstkring<br />

al geïnformeerd naar de mogelijkhed<strong>en</strong><br />

van financiële ondersteuning voor<br />

’behoeftige kunst<strong>en</strong>aars’.<br />

Kerkschilder<br />

In de jar<strong>en</strong> daarna leek hij zijn positie<br />

als monum<strong>en</strong>taal schilder te verstevig<strong>en</strong>.<br />

De opdracht<strong>en</strong> volgd<strong>en</strong> elkaar op. In<br />

1930 muur- <strong>en</strong> plafondschildering<strong>en</strong> in<br />

de St. Bavo in Nuth, <strong>en</strong>ige jar<strong>en</strong> eerder<br />

door Ramakers uitgebreid, in 1931<br />

muur- <strong>en</strong> plafondschildering<strong>en</strong> in de<br />

Onze Lieve Vrouw van Altijddur<strong>en</strong>de<br />

Bijstand in Lind<strong>en</strong>heuvel, e<strong>en</strong> kerk van<br />

Scho<strong>en</strong>maekers, in 1933 de beschildering<br />

van de zangtribune van de St.<br />

Servatius in Vaesrade <strong>en</strong> drie ram<strong>en</strong><br />

voor de kapel van het klooster van de<br />

zusters Franciscaness<strong>en</strong> in Beek, in 1934<br />

muurschildering<strong>en</strong> in de aan de H.<br />

Petrus Canisius gewijde kerk in Puth.<br />

Het klooster in Beek was van de lokale<br />

architect Stephan Dings <strong>en</strong> de kerk van<br />

Puth van C. <strong>en</strong> J. Franss<strong>en</strong> uit<br />

Roermond. Dit war<strong>en</strong> de <strong>en</strong>ige ker<strong>en</strong><br />

dat hij niet met de g<strong>en</strong>oemde Sittardse<br />

architect<strong>en</strong> werkte. Overig<strong>en</strong>s war<strong>en</strong> dit<br />

in verhouding tot de eerdere wandschildering<strong>en</strong><br />

e<strong>en</strong> bescheid<strong>en</strong><br />

opdracht<strong>en</strong>. Het werd allemaal minder<br />

<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> kruisweg in de H. Cornelius<br />

<strong>en</strong> H. Paulus in Heerlerheide kwam in<br />

1934, voor zover we nu wet<strong>en</strong>, e<strong>en</strong><br />

einde aan de monum<strong>en</strong>tale fase van zijn<br />

kunst<strong>en</strong>aarschap.<br />

Grottek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />

Terwijl of juist omdat het tij aan het<br />

verlop<strong>en</strong> was, maakte Tiel<strong>en</strong>s in die<br />

jar<strong>en</strong> als monum<strong>en</strong>taal kunst<strong>en</strong>aar e<strong>en</strong><br />

merkwaardig uitstapje. Hij trad toe tot<br />

de rij van tek<strong>en</strong>aars die sinds het einde<br />

van de neg<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>de eeuw min of meer<br />

systematisch de grott<strong>en</strong> van Valk<strong>en</strong>burg<br />

verfraaid hadd<strong>en</strong>. In de Geme<strong>en</strong>tegrot<br />

bracht hij in grote tek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> taferel<strong>en</strong><br />

uit de geschied<strong>en</strong>is van het stadje tot<br />

lev<strong>en</strong>. Ook maakte hij e<strong>en</strong> tek<strong>en</strong>ing in<br />

e<strong>en</strong> reeks die aan de prehistorie gewijd<br />

was. Als eerste kunst<strong>en</strong>aar werd hij voor<br />

zijn grottek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> betaald. Per<br />

tek<strong>en</strong>ing kreeg hij 25 guld<strong>en</strong> of soms<br />

iets minder. Het verhaal gaat dat dit bij<br />

Eugène Dorr<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> andere grottek<strong>en</strong>aar,<br />

zo verkeerd viel dat hij <strong>en</strong>kele<br />

van zijn eig<strong>en</strong> tek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> uitveegde. 33)<br />

Vrij schilder<br />

Na het wegvall<strong>en</strong> van de kerkelijke<br />

opdracht<strong>en</strong> ging Tiel<strong>en</strong>s door als vrij<br />

schilder. Ook in zijn monum<strong>en</strong>tale<br />

periode had hij al regelmatig vrij werk<br />

geëexposeerd. Dat was in het geheel niet<br />

ongebruikelijk. Ook de grote monum<strong>en</strong>talist<strong>en</strong><br />

uit zijn tijd als Eyck, Jonas<br />

<strong>en</strong> Nicolas beoef<strong>en</strong>d<strong>en</strong> beide g<strong>en</strong>res<br />

naast of nog beter: door elkaar. Het<br />

hoorde gewoon bij het métier. In<br />

Gezicht van Maastricht legt Monique<br />

Dickhaut e<strong>en</strong> verband met de twee<br />

traject<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> hun opleiding: ’Dat<br />

<strong>en</strong>kele van Graaflands leerling<strong>en</strong> <strong>en</strong> ook<br />

<strong>en</strong>kele andere Maastrichtse kunst<strong>en</strong>aars<br />

uiteindelijk zeer bekwaam zijn<br />

De apostel Simon. St. Laur<strong>en</strong>tius Spaubeek.<br />

Bron Kerkgebouw<strong>en</strong> in Limburg.<br />

geword<strong>en</strong> op het terrein van de wand<strong>en</strong><br />

glasschilderkunst, is te dank<strong>en</strong> aan de<br />

less<strong>en</strong> van Derkinder<strong>en</strong>. Maar deze<br />

less<strong>en</strong> van Derkinder<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> niet de<br />

liefde voor de vrije kunst kunn<strong>en</strong><br />

dod<strong>en</strong>, die Graafland h<strong>en</strong> had<br />

bijgebracht.’ 34)<br />

Met het opdrog<strong>en</strong> van de monum<strong>en</strong>tale<br />

opdracht<strong>en</strong> moet ook de financiële<br />

onzekerheid voor de kunst<strong>en</strong>aar zijn<br />

toeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Ook in de vrije schilderkunst<br />

werd in opdracht gewerkt:<br />

portrett<strong>en</strong>, geleg<strong>en</strong>heidswerk<strong>en</strong> bij<br />

jubilea <strong>en</strong> familiefeest<strong>en</strong>, illustraties, als<br />

het zo uitkwam ook reclamewerk, maar<br />

het werd natuurlijk minder goed betaald<br />

<strong>en</strong> het was vooral allemaal zeer onregel-


George Tiel<strong>en</strong>s (1888-1950) - E<strong>en</strong> schets van zijn lev<strong>en</strong> – 15<br />

matig. Daarbij kwam nog, het is al<br />

eerder gememoreerd, dat hij in het<br />

geheel ge<strong>en</strong> zakelijke inslag had. Volg<strong>en</strong>s<br />

e<strong>en</strong> van zijn kinder<strong>en</strong> liet hij zich meer<br />

leid<strong>en</strong> door de beurs van de kopers dan<br />

door zijn eig<strong>en</strong> behoeft<strong>en</strong>. Die medaille<br />

had ook nog e<strong>en</strong> andere kant. Op het<br />

mom<strong>en</strong>t dat er geld binn<strong>en</strong> kwam, ging<br />

dat er ook snel weer uit. Er moest eerst<br />

ev<strong>en</strong>, zij het op bescheid<strong>en</strong> schaal, van<br />

het goede lev<strong>en</strong> geproefd word<strong>en</strong>,<br />

daarna was het tijd om de bakker te<br />

betal<strong>en</strong>. En wanneer dat echt niet kon,<br />

werd deze gevraagd g<strong>en</strong>oeg<strong>en</strong> te nem<strong>en</strong><br />

met e<strong>en</strong> tek<strong>en</strong>ing of e<strong>en</strong> schilderij.<br />

Het echte vrije werk moest grot<strong>en</strong>deels<br />

via exposities verkocht word<strong>en</strong>. Om<br />

daarbij voet aan de grond te krijg<strong>en</strong>, was<br />

het belangrijk om lid te zijn van e<strong>en</strong><br />

kunst<strong>en</strong>aarsver<strong>en</strong>iging. In Limburg was<br />

dat de Limburgsche Kunstkring.<br />

Bij de Limburgsche Kunstkring<br />

We zag<strong>en</strong> al dat Tiel<strong>en</strong>s zich in 1931 tot<br />

deze ver<strong>en</strong>iging gew<strong>en</strong>d had met e<strong>en</strong><br />

vraag naar mogelijke ondersteuning bij<br />

financiële problem<strong>en</strong>. Hij was bij lange<br />

na niet de <strong>en</strong>ige kunstschilder die met<br />

deze vraag bij Kunstkring aanklopte.<br />

E<strong>en</strong> van de opdracht<strong>en</strong> die de wat<br />

hybride ver<strong>en</strong>iging zich gesteld had, was<br />

de behartiging van de materiële<br />

belang<strong>en</strong> van de aangeslot<strong>en</strong> werk<strong>en</strong>de<br />

led<strong>en</strong>. In het begin van de jar<strong>en</strong> dertig<br />

war<strong>en</strong> dat er 25 à 30, van wie het<br />

mer<strong>en</strong>deel in deze economisch moeilijke<br />

jar<strong>en</strong> de grootste moeite had het hoofd<br />

bov<strong>en</strong> water te houd<strong>en</strong>. Enquêtes onder<br />

de led<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> daarvan schrijn<strong>en</strong>de voorbeeld<strong>en</strong><br />

zi<strong>en</strong>. 35)<br />

De Limburgsche Kunstkring was in<br />

1910 opgericht als e<strong>en</strong> soort gezellig-<br />

Raam St. Servatius Vaesrade.<br />

Bron Kerkgebouw<strong>en</strong> in Limburg.<br />

heidsver<strong>en</strong>iging <strong>en</strong> t<strong>en</strong>toonstellingspodium<br />

van jonge kunst<strong>en</strong>aars. Zes jaar<br />

later kreeg ze e<strong>en</strong> juridische status,<br />

waarbij de behartiging van kunst<strong>en</strong>aarsbelang<strong>en</strong><br />

ingebed werd in e<strong>en</strong> bredere<br />

culturele context. Behalve de werk<strong>en</strong>de<br />

led<strong>en</strong> war<strong>en</strong> er donateurs <strong>en</strong> ’kunstliev<strong>en</strong>de<br />

led<strong>en</strong>’. Om e<strong>en</strong> idee te gev<strong>en</strong><br />

van de omvang: in 1931 war<strong>en</strong> dat er<br />

resp. 22 <strong>en</strong> 137, vrijwel uitsluit<strong>en</strong>d<br />

Maastricht<strong>en</strong>ar<strong>en</strong>. Dat gold overig<strong>en</strong>s<br />

niet voor de werk<strong>en</strong>de led<strong>en</strong>. Daarvan<br />

woonde bijna de helft buit<strong>en</strong> Maastricht<br />

of zelfs buit<strong>en</strong> de provincie.<br />

Voor haar led<strong>en</strong> organiseerde de Kunstkring<br />

jaarlijks e<strong>en</strong> aantal activiteit<strong>en</strong> op<br />

cultureel gebied: lezing<strong>en</strong>, concert<strong>en</strong>,<br />

voordrachtavond<strong>en</strong>. Het zwaartepunt<br />

lag echter bij de beeld<strong>en</strong>de kunst. Sinds<br />

1925 huurde de ver<strong>en</strong>iging van de<br />

geme<strong>en</strong>te Maastricht de<br />

b<strong>en</strong>ed<strong>en</strong>verdieping van e<strong>en</strong> vleugel van<br />

het G<strong>en</strong>eraalshuis aan het Vrijthof. Na<br />

de nodige strubbeling<strong>en</strong> kwam<strong>en</strong> in<br />

1928 ook de bov<strong>en</strong>zal<strong>en</strong> ter beschikking.<br />

In dit ’Maastrichts Stedelijk<br />

<strong>Museum</strong>’ werd onder verantwoordelijkheid<br />

van de Kunstkring elk jaar e<strong>en</strong><br />

gevarieerd expositieprogramma<br />

afgewerkt. Op die manier maakte<br />

Maastricht k<strong>en</strong>nis met kunst<strong>en</strong>aarsgroep<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> kunstcollecties uit binn<strong>en</strong><strong>en</strong><br />

buit<strong>en</strong>land.<br />

Twee maal per jaar - in de zomer of het<br />

voorjaar, maar in ieder geval ook in<br />

november - was het museum voorbehoud<strong>en</strong><br />

aan de werk<strong>en</strong>de led<strong>en</strong> voor<br />

e<strong>en</strong> groepst<strong>en</strong>toonstelling. Daarnaast<br />

war<strong>en</strong> er ook solo-t<strong>en</strong>toonstelling<strong>en</strong>,<br />

zowel van led<strong>en</strong> als niet-led<strong>en</strong>. In het<br />

laatste geval was dat vaak e<strong>en</strong> opmaat<br />

tot e<strong>en</strong> lidmaatschap, t<strong>en</strong>minste als er<br />

sprake was van e<strong>en</strong> duidelijke Limburgconnectie.<br />

Zo ging het ook bij George<br />

Tiel<strong>en</strong>s. In november 1931 had hij e<strong>en</strong><br />

t<strong>en</strong>toonstelling in het <strong>Museum</strong>, waarna<br />

hij in mei 1932 tegelijk met de


George Tiel<strong>en</strong>s (1888-1950) - E<strong>en</strong> schets van zijn lev<strong>en</strong> – 16<br />

Roermondse Jeanne van Gro<strong>en</strong><strong>en</strong>daal<br />

aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong> werd als werk<strong>en</strong>d lid. 36)<br />

Na zijn ballotage deed Tiel<strong>en</strong>s elk jaar<br />

mee aan de expositie van de werk<strong>en</strong>de<br />

led<strong>en</strong> van Limburgsche Kunstkring.<br />

Hoewel het aantal toegestane schilderij<strong>en</strong><br />

beperkt was, streefde hij er telk<strong>en</strong>s<br />

naar zijn thema’s in de volle breedte te<br />

ton<strong>en</strong>: e<strong>en</strong> boerderij, e<strong>en</strong> figuurstuk, e<strong>en</strong><br />

portret, e<strong>en</strong> (bloem)stillev<strong>en</strong>. Bij de<br />

zomert<strong>en</strong>toonstelling was het gewoonte<br />

dat het lot bepaalde welk niet-werk<strong>en</strong>d<br />

lid e<strong>en</strong> kunstwerk mocht uitzoek<strong>en</strong>. In<br />

1933 viel de keuze van P. Motké op<br />

’Boerderijtje in Merkelbeek’ van<br />

Tiel<strong>en</strong>s, wat tuss<strong>en</strong> al die veel meer<br />

bek<strong>en</strong>de nam<strong>en</strong> meer dan alle<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />

financiële opsteker voor hem moet zijn<br />

geweest. 37) Verkocht werd er op deze<br />

exposities overig<strong>en</strong>s weinig, in 1933<br />

zelfs in het geheel niets.<br />

Belangrijker war<strong>en</strong> natuurlijk de solot<strong>en</strong>toonstelling<strong>en</strong>.<br />

In november 1934<br />

toonde Tiel<strong>en</strong>s zijn werk weer in het<br />

Stedelijk <strong>Museum</strong>, <strong>en</strong> vermoedelijk nog<br />

e<strong>en</strong>s in 1936, maar zoals we later zull<strong>en</strong><br />

zi<strong>en</strong>, beperkte hij zijn activiteit zeker<br />

niet tot Maastricht.<br />

Scheuring<br />

George Tiel<strong>en</strong>s had e<strong>en</strong> bijzondere<br />

<strong>en</strong>tree bij de Kunstkring, omdat zijn<br />

neef Maurice Brouwers van Klein<br />

Vaeshartelt voorzitter van de ver<strong>en</strong>iging<br />

was. Hij was als zodanig niet de eerste<br />

Brouwers. Ook zijn vader Paul was<br />

voorzitter geweest <strong>en</strong> vanaf zijn aftred<strong>en</strong><br />

in 1918 tot zijn overlijd<strong>en</strong> in 1923 erelid.<br />

In de jar<strong>en</strong> twintig was m<strong>en</strong> van de<br />

<strong>en</strong>e voorzitter naar de ander gesukkeld,<br />

<strong>en</strong> m<strong>en</strong> was dus bijzonder blij dat in 1928<br />

e<strong>en</strong> nieuw Brouwers het roer overnam.<br />

Als George wat te vrag<strong>en</strong> of mee te<br />

del<strong>en</strong> had, deed hij dat rechtstreeks aan<br />

zijn neef, die vervolg<strong>en</strong>s secretaris<br />

Donkers verzocht e<strong>en</strong> <strong>en</strong> ander af te<br />

handel<strong>en</strong>. Dat was wel het <strong>en</strong>ige<br />

prerogatief dat zich laat noter<strong>en</strong>, <strong>en</strong> zelfs<br />

dat kwam nog maar zeld<strong>en</strong> voor. Soms<br />

moest hij gemaand word<strong>en</strong> zijn contributie<br />

te betal<strong>en</strong>, maar verder komt zijn<br />

naam in het archief amper voor.<br />

To<strong>en</strong> er in 1933 wrijving was tuss<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />

aantal led<strong>en</strong> <strong>en</strong> het bestuur, bleef hij<br />

daarbuit<strong>en</strong>. Dat was echter anders eind<br />

1935, to<strong>en</strong> zich e<strong>en</strong> conflict voordeed<br />

waarvan de gevolg<strong>en</strong> niet tot de<br />

Limburgsche Kunstkring beperkt<br />

zoud<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong>. Eig<strong>en</strong>lijk was het ge<strong>en</strong><br />

nieuwe kwestie maar de uitkomst van<br />

e<strong>en</strong> al langer sluimer<strong>en</strong>de onvrede bij<br />

e<strong>en</strong> groep werk<strong>en</strong>de led<strong>en</strong> over de<br />

manier waarop het bestuur met hun<br />

belang<strong>en</strong> omging. Deze kunst<strong>en</strong>aars,<br />

van wie Eugène Bellefroid meestal als<br />

woordvoerder optrad, voeld<strong>en</strong> zich<br />

misk<strong>en</strong>d in hun professionaliteit. Dat<br />

uitte zich het sterkst bij de groepst<strong>en</strong>toonstelling<strong>en</strong>,<br />

waar zij zich omringd<br />

me<strong>en</strong>d<strong>en</strong> door autodidact<strong>en</strong> <strong>en</strong> geleg<strong>en</strong>heidsschilders.<br />

Die haald<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>s h<strong>en</strong><br />

het niveau omlaag <strong>en</strong> war<strong>en</strong> bij het<br />

weinig kunstzinnig geschoolde publiek<br />

e<strong>en</strong> bron van oneig<strong>en</strong>lijke concurr<strong>en</strong>tie.<br />

De <strong>en</strong>ige manier om dat te voorkom<strong>en</strong><br />

was e<strong>en</strong> str<strong>en</strong>gere selectie. Die kwam er<br />

to<strong>en</strong> e<strong>en</strong> drietal led<strong>en</strong> van de groep e<strong>en</strong><br />

plaats wist te verwerv<strong>en</strong> in de jury <strong>en</strong> in<br />

de najaarst<strong>en</strong>toonstelling van 1935 e<strong>en</strong><br />

grondige sanering doorvoerde. Slechts<br />

ti<strong>en</strong> kunst<strong>en</strong>aars passeerd<strong>en</strong> het verdict,<br />

op twee na all<strong>en</strong> led<strong>en</strong> van de groep<br />

opposant<strong>en</strong>. Waar er andere jar<strong>en</strong> over<br />

de honderd werk<strong>en</strong> geëxposeerd werd<strong>en</strong>,<br />

war<strong>en</strong> dat er nu nog ge<strong>en</strong> vijftig. De<br />

afgewez<strong>en</strong><strong>en</strong> eist<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oegdo<strong>en</strong>ing <strong>en</strong><br />

kreg<strong>en</strong> die, zij het op e<strong>en</strong> pijnlijke wijze,<br />

to<strong>en</strong> in februari 1936 de acht<br />

malcont<strong>en</strong>t<strong>en</strong> uit de ver<strong>en</strong>iging trad<strong>en</strong>.<br />

Met hun vertrek verloor de kring haar<br />

meest getal<strong>en</strong>teerde <strong>en</strong> best opgeleide<br />

kunst<strong>en</strong>aars. To<strong>en</strong> deze zich later in het<br />

jaar aanslot<strong>en</strong> bij de pas opgerichte<br />

Kunst<strong>en</strong>aarsvere<strong>en</strong>iging Limburg kon<br />

m<strong>en</strong> echt sprek<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> scheuring, <strong>en</strong><br />

wel e<strong>en</strong> die de Kunstkring nooit echt te<br />

bov<strong>en</strong> zou kom<strong>en</strong>. 38)<br />

Bestuurslid<br />

De vergadering van de werk<strong>en</strong>de led<strong>en</strong><br />

waarin het tot e<strong>en</strong> breuk kwam, vond<br />

plaats op 5 februari 1936. Het bestuur<br />

dat vooraf overleg had gehad met<br />

Bellefroid c.s., stelde e<strong>en</strong> stemming voor<br />

over ’richtlijn<strong>en</strong> voor de toekomst’.<br />

Derti<strong>en</strong> led<strong>en</strong> eist<strong>en</strong> echter in e<strong>en</strong> brief<br />

dat de stemming niet zou gaan over<br />

richtlijn<strong>en</strong>, maar over ’de handeling<strong>en</strong>’<br />

van wat zij ’groep A’ noemd<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> van<br />

de ondertek<strong>en</strong>aars was George<br />

Tiel<strong>en</strong>s. 39)<br />

Of het bestuur met dit voorstel accoord<br />

is gegaan, is niet bek<strong>en</strong>d. De afloop van<br />

de vergadering wel. De acht vertrokk<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> liet<strong>en</strong> e<strong>en</strong> ver<strong>en</strong>iging achter die<br />

verbet<strong>en</strong> aan de slag ging om het<br />

verlor<strong>en</strong> terrein te herwinn<strong>en</strong>, maar<br />

tegelijkertijd gehinderd werd door allerlei<br />

problem<strong>en</strong> met de bezetting van het<br />

bestuur. Die war<strong>en</strong> al medio 1935<br />

begonn<strong>en</strong> to<strong>en</strong> Maurice Brouwers<br />

weg<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> verhuizing - hij werd burgemeester<br />

van Reuver - het voorzitterschap<br />

neerlegde <strong>en</strong> ze nam<strong>en</strong> alle<strong>en</strong> maar toe<br />

na de afscheiding van de groep van acht.<br />

Secretaris Donkers, niet onomstred<strong>en</strong>,


George Tiel<strong>en</strong>s (1888-1950) - E<strong>en</strong> schets van zijn lev<strong>en</strong> – 17<br />

Grottek<strong>en</strong>ing Valk<strong>en</strong>burg. Bron OnderArts. Foto Jo van Ak<strong>en</strong>.<br />

Grottek<strong>en</strong>ing Valk<strong>en</strong>burg. Bron OnderArts. Foto Jo van Ak<strong>en</strong>.<br />

maar wel de drag<strong>en</strong>de kracht van de<br />

ver<strong>en</strong>iging, werd overgeplaatst <strong>en</strong> verliet<br />

de stad. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> overleed het<br />

bestuurslid J.H. van Sas die als verteg<strong>en</strong>-<br />

woordiger van de geme<strong>en</strong>te Maastricht<br />

e<strong>en</strong> warme pleitbezorger van de kring<br />

was geweest.<br />

Opvolgers, zo die al te vind<strong>en</strong> war<strong>en</strong>,<br />

hield<strong>en</strong> het meestal maar ev<strong>en</strong> vol. Dat<br />

gold ook voor George Tiel<strong>en</strong>s, maar in<br />

zijn geval was het echt opmerkelijke dat<br />

hij zijn gebruikelijke afzijdigheid had<br />

lat<strong>en</strong> var<strong>en</strong> <strong>en</strong> tot het bestuur was<br />

toegetred<strong>en</strong>. Waar dit bestuur vooral op<br />

mikte, was om op zo kort mogelijke<br />

termijn het uitgedunde aantal led<strong>en</strong> aan<br />

te vull<strong>en</strong>. Juist daarvoor zette Tiel<strong>en</strong>s<br />

zich in <strong>en</strong> bewees daarbij <strong>en</strong> passant dat<br />

hij over e<strong>en</strong> heel behoorlijk netwerk in<br />

de kunstwereld beschikte. In <strong>en</strong>kele<br />

maand<strong>en</strong> tijd droeg hij Herman van der<br />

Avoort <strong>en</strong> mevrouw H. Hamilton-Falize<br />

uit Nijmeg<strong>en</strong> <strong>en</strong> de Bruggeling Maurice<br />

Volkhemer als led<strong>en</strong> voor.<br />

Mw Hamilton werd afgewez<strong>en</strong> omdat<br />

ze ge<strong>en</strong> aantoonbare relatie met<br />

Limburg had, de twee ander<strong>en</strong> kwam<strong>en</strong><br />

door de ballotage. Ook haalde hij e<strong>en</strong><br />

aarzel<strong>en</strong>de Leo Franss<strong>en</strong> uit Roermond<br />

over bij wijze van proef aan e<strong>en</strong> groepsexpositie<br />

deel te nem<strong>en</strong>, wat e<strong>en</strong> jaar<br />

later tot di<strong>en</strong>s lidmaatschap zou leid<strong>en</strong>. 40)<br />

Het meest verrass<strong>en</strong>d was echter zijn<br />

tuss<strong>en</strong>komst bij poging<strong>en</strong> om Joep<br />

Nicolas, di<strong>en</strong>s vrouw Suzanne Nys <strong>en</strong><br />

Jonkvrouw Michiels van Kess<strong>en</strong>ich voor<br />

de Limburgsche Kunstkring te winn<strong>en</strong>.<br />

Daartoe uitg<strong>en</strong>odigd door Tiel<strong>en</strong>s,<br />

verklaard<strong>en</strong> zij zich bereid als werk<strong>en</strong>d<br />

lid toe te tred<strong>en</strong>. Het aang<strong>en</strong>aam<br />

getroff<strong>en</strong> bestuur verwelkomde h<strong>en</strong> per<br />

brief <strong>en</strong> zag in hun komst e<strong>en</strong> steun<br />

voor het doel van de kring ’n.l. het<br />

vere<strong>en</strong>ig<strong>en</strong> van alle Limburgsche<br />

schilders, welke kunn<strong>en</strong> bijdrag<strong>en</strong> tot<br />

meerdere bloei van het limb. kunstlev<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> zóó te kom<strong>en</strong> tot het organiseer<strong>en</strong><br />

van t<strong>en</strong>toonstelling<strong>en</strong> ook buit<strong>en</strong> ons<br />

gewest.’ 41)<br />

In zijn antwoord bevestigde Nicolas dat


George Tiel<strong>en</strong>s (1888-1950) - E<strong>en</strong> schets van zijn lev<strong>en</strong> – 18<br />

hij Tiel<strong>en</strong>s beloofd had lid te word<strong>en</strong>,<br />

sterker nog: hij was dat nog steeds van<br />

plan. Intuss<strong>en</strong> had hij echter gehoord<br />

van ’de ietwat critieke situatie waarin<br />

deze Kunstkring verkeert’ <strong>en</strong> was bang<br />

dat met zijn komst deze toestand<br />

’best<strong>en</strong>digd’ zou word<strong>en</strong>. Omdat hij<br />

juist voelde voor e<strong>en</strong> Limburgsche<br />

Kunstkring ’die repres<strong>en</strong>tatief is voor<br />

het peil der Kunst in Limburg <strong>en</strong> onder<br />

Limburgers’, liet hij zijn toetred<strong>en</strong><br />

afhang<strong>en</strong> van ’e<strong>en</strong> behoorlijke regeling<br />

van d<strong>en</strong> toestand’. Als onpartijdige<br />

buit<strong>en</strong>staander bood hij aan te<br />

bemiddel<strong>en</strong> ’om e<strong>en</strong> groote repres<strong>en</strong>tatieve<br />

e<strong>en</strong>heid te bereik<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> int<strong>en</strong>ser<br />

kunstlev<strong>en</strong> in Limburg te<br />

bevorder<strong>en</strong>.’ In afwachting daarvan leek<br />

het hem <strong>en</strong> de dames beter zich ’buit<strong>en</strong><br />

alle twist<strong>en</strong>’ te houd<strong>en</strong>. 42)<br />

Nam<strong>en</strong>s het bestuur reageerde secretaris<br />

Donkers begripvol <strong>en</strong> stelde voor dat<br />

Nicolas in e<strong>en</strong> bije<strong>en</strong>komst van bestuur<br />

<strong>en</strong> werk<strong>en</strong>de led<strong>en</strong> zijn ideeën zou<br />

kom<strong>en</strong> uite<strong>en</strong>zett<strong>en</strong>. Uiteindelijk kwam<br />

dat er niet van. Nicolas zag ge<strong>en</strong> heil in<br />

gepraat binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> grote groep belanghebb<strong>en</strong>d<strong>en</strong>,<br />

maar wilde juist e<strong>en</strong> klein<br />

comité van niet-schilders om te kom<strong>en</strong><br />

’tot e<strong>en</strong> nieuwe <strong>en</strong> lev<strong>en</strong>skrachtig<strong>en</strong><br />

Limburgsch<strong>en</strong> Kunstkring, die in naam<br />

<strong>en</strong> statut<strong>en</strong> niet behoeft te verschill<strong>en</strong><br />

van d<strong>en</strong> vroeger<strong>en</strong>, doch waarin zekere<br />

waarborg<strong>en</strong> zijn aangebracht, tot het<br />

conserveer<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> bepaald repres<strong>en</strong>tatief<br />

gehalte’. 43) Na nog e<strong>en</strong> niet beantwoorde<br />

uitnodiging van Donkers om<br />

e<strong>en</strong> avond naar Maastricht te kom<strong>en</strong>,<br />

liep de correspond<strong>en</strong>tie dood.<br />

Enkele maand<strong>en</strong> later richtte Nicolas<br />

met Alexander Stols de Kunst<strong>en</strong>aarsvere<strong>en</strong>iging<br />

Limburg op. Daarmee koos<br />

hij voor e<strong>en</strong> radicaal andere weg, e<strong>en</strong> die<br />

misschi<strong>en</strong> wel ’e<strong>en</strong> int<strong>en</strong>ser kunstlev<strong>en</strong><br />

in Limburg’ bevorderde, maar allerminst<br />

leunde op e<strong>en</strong> ’e<strong>en</strong> groote<br />

repres<strong>en</strong>tatieve e<strong>en</strong>heid’. Het geeft de<br />

voorafgaande to<strong>en</strong>adering tot de<br />

Limburgsche Kunstkring iets onwaarachtigs.<br />

In ieder geval was hij to<strong>en</strong> al<br />

minder onpartijdig dan hij aan Donkers<br />

suggereerde. Met het mer<strong>en</strong>deel van de<br />

latere dissid<strong>en</strong>t<strong>en</strong> had hij al in juni 1934<br />

in kunstzaal De Guld<strong>en</strong> Roos geëxposeerd.<br />

En al eerder had hij als voorzitter<br />

van de groep De Onafhankelijk<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />

stevige aanvaring gehad met dezelfde<br />

Donkers over het afblaz<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> expositie<br />

in het Stedelijk <strong>Museum</strong>. 44) Wat er<br />

speelde in Maastricht, wist hij dus<br />

precies. Het heeft er eerder de schijn van<br />

dat hij in dit stadium de Kunstkring<br />

alsnog wilde hervorm<strong>en</strong> in de richting<br />

van de ideeën van de uitgetred<strong>en</strong><br />

kunst<strong>en</strong>aars.<br />

Wat in de paar briev<strong>en</strong> ook opvalt, is<br />

dat het belang voor de provincie zo<br />

nadrukkelijk in beeld komt. Van de<br />

cosmopolitisch ingestelde Nicolas zou<br />

m<strong>en</strong> dit mog<strong>en</strong> verwacht<strong>en</strong>, maar ook<br />

bij de Limburgsche Kunstkring was<br />

k<strong>en</strong>nelijk het besef doorgedrong<strong>en</strong> dat<br />

haar gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> niet sam<strong>en</strong>viel<strong>en</strong> met die<br />

van de geme<strong>en</strong>te Maastricht. Meer dan<br />

in het verled<strong>en</strong> ging<strong>en</strong> groepsexposities<br />

van werk<strong>en</strong>de led<strong>en</strong> de provincie in: in<br />

datzelfde jaar 1936 naar V<strong>en</strong>lo,<br />

Roermond <strong>en</strong> zelfs Nijmeg<strong>en</strong>. Dank zij<br />

George Tiel<strong>en</strong>s was ook Gele<strong>en</strong> nog<br />

ev<strong>en</strong> in beeld, maar het is niet duidelijk<br />

of deze t<strong>en</strong>toonstelling doorgegaan is.<br />

Zelf bemoeide hij zich daar al niet meer<br />

mee. Op 10 october 1936 liet hij wet<strong>en</strong><br />

uit het bestuur te stapp<strong>en</strong>. ’Daar ik niet,<br />

zooals oorspronkelijk mijn plan was, in<br />

Maastricht b<strong>en</strong> gaan won<strong>en</strong>, is het mij<br />

te lastig, geregeld de vergade-ring<strong>en</strong> bij<br />

te won<strong>en</strong>, <strong>en</strong> de belang<strong>en</strong> der vere<strong>en</strong>iging<br />

te behartig<strong>en</strong>’. 45) Waarschijnlijk<br />

heeft het effect van zijn activiteit<strong>en</strong> hem<br />

teleurgesteld <strong>en</strong> het gevoel bevestigd dat<br />

dit bestuurswerk niets voor hem was.<br />

Misschi<strong>en</strong> gold dat zelfs voor het hele<br />

ver<strong>en</strong>igingsgedoe <strong>en</strong> het spel van<br />

belang<strong>en</strong> daarbinn<strong>en</strong> <strong>en</strong> eromhe<strong>en</strong>. In<br />

ieder geval moet hij zonder e<strong>en</strong> schriftelijke<br />

verklaring ook zijn lidmaatschap<br />

beëindigd hebb<strong>en</strong>, want vanaf 1937<br />

ontbreekt zijn naam op de lijst van<br />

werk<strong>en</strong>de led<strong>en</strong>.<br />

Weer Sittard<strong>en</strong>aar<br />

Hoe abrupt hij zich van de Kunstkring<br />

afgekeerd had, blijkt uit het feit dat hij<br />

in december bij e<strong>en</strong> groepst<strong>en</strong>toonstelling<br />

in Roermond ontbrak, maar nog<br />

wel in de catalogus stond.<br />

Het is dan eind 1936. E<strong>en</strong> jaar later<br />

verhuisde het gezin weer terug naar<br />

Sittard. In juli 1937 zegde de eig<strong>en</strong>ares<br />

van de woning in Ho<strong>en</strong>sbroek de huur<br />

op. Zij zou er zelf will<strong>en</strong> gaan won<strong>en</strong>,<br />

maar e<strong>en</strong> van de kinder<strong>en</strong> veronderstelt<br />

dat het ook al te duur was geword<strong>en</strong>.<br />

Dat hij er financieel niet op vooruitgaan<br />

was, bleek ook uit het feit dat hij niet<br />

meer op het Julianaplein ging won<strong>en</strong>,<br />

maar in de veel soberder Steegstraat op<br />

de gr<strong>en</strong>s van Ophov<strong>en</strong>. Hij liet zich nu<br />

niet meer als ’industrieel’, maar als<br />

’kunstschilder’ inschrijv<strong>en</strong>.<br />

T<strong>en</strong>toonstelling<strong>en</strong><br />

Zijn lidmaatschap van de Limburgsche<br />

Kunstkring had Tiel<strong>en</strong>s goede expositie-


George Tiel<strong>en</strong>s (1888-1950) - E<strong>en</strong> schets van zijn lev<strong>en</strong> – 19<br />

mogelijkhed<strong>en</strong> gebod<strong>en</strong> in het Stedelijk<br />

<strong>Museum</strong>. Maar om zijn werk onder de<br />

aandacht van het publiek te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong><br />

kon hij niet volstaan met om de paar<br />

jaar e<strong>en</strong> t<strong>en</strong>toonstelling in Maastricht.<br />

Natuurlijk bood de Kunstkring nog<br />

meer mogelijkhed<strong>en</strong>. Soms werd er voor<br />

e<strong>en</strong> groepst<strong>en</strong>toonstelling contact gelegd<br />

met e<strong>en</strong> verwante club elders in het<br />

land, zoals de kring zelf ook andere<br />

kunst<strong>en</strong>aarsver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> de geleg<strong>en</strong>heid<br />

bood om in het <strong>Museum</strong> te exposer<strong>en</strong>.<br />

Zo war<strong>en</strong> led<strong>en</strong> van de Kunstkring in<br />

april 1934 te gast in ’t C<strong>en</strong>ter, de<br />

’kunstkelder’ van de <strong>Stichting</strong> tot<br />

Verbreiding van Hed<strong>en</strong>daagsche<br />

Schilderkunst in D<strong>en</strong> Haag. Het<br />

resultaat viel teg<strong>en</strong>: er kwam<strong>en</strong> slechts<br />

273 bezoekers, er werd niets verkocht <strong>en</strong><br />

de ’rec<strong>en</strong>sies war<strong>en</strong> over het algeme<strong>en</strong><br />

niet gunstig’, zoals de organisator<br />

schreef. Alle<strong>en</strong> het Handelsblad was<br />

uitgesprok<strong>en</strong> positief. Deze krant<br />

meldde ook dat George Tiel<strong>en</strong>s de <strong>en</strong>ige<br />

deelnemer was die al vaker in D<strong>en</strong> Haag<br />

geëxposeerd had. 46) Bij e<strong>en</strong> soortgelijk<br />

groepsgebeur<strong>en</strong> in Utrecht e<strong>en</strong> jaar later,<br />

was hij afwezig.<br />

In D<strong>en</strong> Haag was hij e<strong>en</strong> aantal mal<strong>en</strong><br />

te gast in Huize Koninginnegracht 77.<br />

Daar moet hij wel e<strong>en</strong> heel goede<br />

ingang gehad hebb<strong>en</strong>, want hij kon<br />

altijd rek<strong>en</strong><strong>en</strong> op e<strong>en</strong> verslag van de<br />

op<strong>en</strong>ing in de krant Het Vaderland <strong>en</strong><br />

meestal ook van e<strong>en</strong> bespreking. Waarschijnlijk<br />

speelde hier het famili<strong>en</strong>etwerk<br />

e<strong>en</strong> rol. Zowel zijn broers Frans<br />

<strong>en</strong> Paul als zijn zus Emmy woond<strong>en</strong> te<br />

<strong>en</strong>iger tijd in D<strong>en</strong> Haag.<br />

In 1935 had hij in deze galerie e<strong>en</strong><br />

t<strong>en</strong>toonstelling die ingeleid <strong>en</strong> geop<strong>en</strong>d<br />

werd door Jac. Van Term, oud-hoofd-<br />

Muurschildering Bisschoppelijk College St. Jozef, 1944. Foto Paul Gijs<strong>en</strong>.<br />

redacteur van de Limburger Koerier <strong>en</strong><br />

ev<strong>en</strong>als George voormalig officier bij de<br />

Landstorm. 47) De verkoop, in Het<br />

Vaderland op de voet gevolgd, kwam uit<br />

op vijfti<strong>en</strong> schilderij<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> goed jaar<br />

later, in de zomer van 1936, was hij e<strong>en</strong><br />

van de deelnemers aan e<strong>en</strong> groepst<strong>en</strong>toonstelling,<br />

waar verder Willem<br />

Brinkman, Louis Soonius <strong>en</strong> Frans<br />

Hartman bij betrokk<strong>en</strong> war<strong>en</strong>. 48)<br />

T<strong>en</strong>slotte kwam hij nog e<strong>en</strong> keer terug<br />

in april 1938, to<strong>en</strong> met J. Haver Droeze<br />

als inleider. Deze Jacob Haver Droeze<br />

(1977-1965) was e<strong>en</strong> van de oprichters<br />

van de Vere<strong>en</strong>iging Nederlandsche<br />

Kunstkring, de Nederlandsche federatie<br />

van Beeld<strong>en</strong>de Kunst<strong>en</strong>aarsver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> 36 jaar voorzitter van die club. Het<br />

laat zi<strong>en</strong> dat Tiel<strong>en</strong>s ook in het Haagse<br />

over de nodige connecties beschikte. Als<br />

hij schilderij<strong>en</strong> naar D<strong>en</strong> Haag verzond,<br />

ging<strong>en</strong> die naar Willem Witj<strong>en</strong>s (1884-<br />

1962), ook e<strong>en</strong> schilder die actief was in<br />

het bestuurlijke kunstcircuit, bijv. bij de<br />

bek<strong>en</strong>de Haagse ver<strong>en</strong>iging Pulchri <strong>en</strong><br />

de Nederlandsche Kunstkring. Van de<br />

laatste ver<strong>en</strong>iging was Tiel<strong>en</strong>s zelf<br />

overig<strong>en</strong>s ook lid.<br />

Zijn actieradius was dus niet gering.<br />

Zijn beweging<strong>en</strong> zijn moeilijk te volg<strong>en</strong>,<br />

maar rond 1935 exposeerde hij in ieder<br />

geval in het Van Abbemuseum in<br />

Eindhov<strong>en</strong>, in 1936 in Scala in<br />

Tilburg 49) <strong>en</strong> in Nijmeg<strong>en</strong>. 50) Dichter bij<br />

huis was Roermond e<strong>en</strong> plaats waar hij<br />

zijn werk vaak liet zi<strong>en</strong>. Sittard had ge<strong>en</strong><br />

museum, maar stelde bij geleg<strong>en</strong>hed<strong>en</strong><br />

graag het geme<strong>en</strong>tehuis ter beschikking.<br />

Die eer is George Tiel<strong>en</strong>s niet te beurt<br />

gevall<strong>en</strong>. Daarom moet het extra pijnlijk<br />

voor hem geweest zijn dat in juni 1938<br />

juist de Kunst<strong>en</strong>aarsvere<strong>en</strong>iging<br />

Limburg daar e<strong>en</strong> tournee door


George Tiel<strong>en</strong>s (1888-1950) - E<strong>en</strong> schets van zijn lev<strong>en</strong> – 20<br />

Limburg begon. De inleider was zijn<br />

oude vri<strong>en</strong>d Jos Timmers. 51)<br />

Gespecialiseerde locaties als galeries of<br />

musea war<strong>en</strong> te schaars om voldo<strong>en</strong>de<br />

afzetmogelijkhed<strong>en</strong> te bied<strong>en</strong>. Daarom<br />

werd er ook volop gebruik gemaakt van<br />

meer geïmproviseerde geleg<strong>en</strong>hed<strong>en</strong>.<br />

E<strong>en</strong> zaal bij e<strong>en</strong> café-restaurant of soms<br />

het café zelf was vaak al voldo<strong>en</strong>de. Na<br />

de t<strong>en</strong>toonstelling in ’t C<strong>en</strong>ter in D<strong>en</strong><br />

Haag liet Tiel<strong>en</strong>s zijn schilderij<strong>en</strong> met<br />

spoed naar Heerl<strong>en</strong> verstur<strong>en</strong> waar hij in<br />

Hotel Limburgia aan de Markt alweer<br />

zijn volg<strong>en</strong>de t<strong>en</strong>toonstelling had 52) .<br />

Daarna kon het weer terug naar D<strong>en</strong><br />

Haag. E<strong>en</strong> andere plaats in Heerl<strong>en</strong><br />

waar zijn werk vaker hing was Caférestaurant<br />

Ruto in Heerl<strong>en</strong>. 53) In Gele<strong>en</strong><br />

had hij in juni 1938 e<strong>en</strong> t<strong>en</strong>toonstelling<br />

in Lunchroom Poels, e<strong>en</strong> plek waar<br />

overig<strong>en</strong>s niet te min over gedacht moet<br />

word<strong>en</strong>, want e<strong>en</strong> H<strong>en</strong>ri Jonas ging hem<br />

al voor. 54) In Sittard was het Oranjehotel<br />

zo’n plaats. Op deze weinig spectaculaire<br />

manier moet hij talloze ker<strong>en</strong> geëxposeerd<br />

hebb<strong>en</strong>, buit<strong>en</strong> het licht van de<br />

publiciteit <strong>en</strong> de aandacht van het grote<br />

publiek. Door e<strong>en</strong> toeval is er soms wat<br />

informatie over bewaard geblev<strong>en</strong>. De<br />

<strong>en</strong>kele keer dat deze zich wat verdicht<br />

tot e<strong>en</strong> patroon, krijgt m<strong>en</strong> de indruk<br />

dat e<strong>en</strong> goed deel van het werk bijna<br />

perman<strong>en</strong>t onderweg was van de <strong>en</strong>e<br />

t<strong>en</strong>toonstelling naar de andere.<br />

Twee andere t<strong>en</strong>toonstelling<strong>en</strong> uit die<br />

jar<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> hier nog g<strong>en</strong>oemd<br />

word<strong>en</strong>. Bij de viering van het 40-jarig<br />

regeringsjubileum van Koningin<br />

Wilhelmina in 1938 was hij e<strong>en</strong> van de<br />

57(!) deelnemers aan e<strong>en</strong> overzichtst<strong>en</strong>toonstelling<br />

van Limburgse kunste-<br />

naars in de voormalige Dominican<strong>en</strong>kerk<br />

in Maastricht. Tuss<strong>en</strong> de vele<br />

collega’s trok hij toch nog de aandacht<br />

van de rec<strong>en</strong>s<strong>en</strong>t van de NRC met ’e<strong>en</strong><br />

knap Limburgsch boer<strong>en</strong>hoeveinterieur’.<br />

Bedoeld is waarschijnlijk<br />

’Paard<strong>en</strong>binn<strong>en</strong>plaats op boerderij’, dat<br />

A.J.D. van Oost<strong>en</strong> in De Tijd ook al<br />

gezi<strong>en</strong> had als e<strong>en</strong> werk waarin Tiel<strong>en</strong>s<br />

gewonn<strong>en</strong> had ’in de beheersching <strong>en</strong> de<br />

beperking van zijn contrastrijkheid’. 55)<br />

E<strong>en</strong> jaar later ging hij onder in e<strong>en</strong><br />

massa van 837 collega’s die uitg<strong>en</strong>odigd<br />

war<strong>en</strong> de zal<strong>en</strong> van het Rijksmuseum in<br />

Amsterdam te vull<strong>en</strong>, to<strong>en</strong> dit in<br />

verband met de oorlogsdreiging<br />

ontruimd was. 56)<br />

Het war<strong>en</strong> prestigieuze uitnodiging<strong>en</strong>,<br />

maar beid<strong>en</strong> leverd<strong>en</strong> in materiële zin<br />

niets op.<br />

Derti<strong>en</strong> Sittardse jar<strong>en</strong><br />

De t<strong>en</strong>toonstelling in het Rijksmuseum<br />

was e<strong>en</strong> direct gevolg van de oorlogsdreiging.<br />

Drie maand<strong>en</strong> later viel<strong>en</strong> de<br />

Duitsers Nederland binn<strong>en</strong> <strong>en</strong> brak<strong>en</strong><br />

voor Tiel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> zijn gezin nog zwaardere<br />

jar<strong>en</strong> aan dan zij al gew<strong>en</strong>d war<strong>en</strong>.<br />

Binn<strong>en</strong> de gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> van het mogelijke<br />

ging het lev<strong>en</strong> echter zijn gewone gang:<br />

buit<strong>en</strong> tek<strong>en</strong><strong>en</strong>, thuis schilder<strong>en</strong>,<br />

opdracht<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> of zoek<strong>en</strong>, exposer<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> natuurlijk nog meer dan anders de<br />

zorg voor het gezin.<br />

Direct na de oorlog kreeg hij de mogelijkheid<br />

om in e<strong>en</strong> tweetal ’restc<strong>en</strong>ters’<br />

van de Amerikan<strong>en</strong>, waaronder het<br />

Bisschoppelijk College in Sittard, grote<br />

muurschildering<strong>en</strong> te mak<strong>en</strong>. Ev<strong>en</strong> was<br />

de monum<strong>en</strong>tale kunst<strong>en</strong>aar terug.<br />

Daarna hernam het lev<strong>en</strong> weer zijn<br />

vertrouwde loop. Belangrijke w<strong>en</strong>ding<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> ontwikkeling<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong> zich niet<br />

meer voordo<strong>en</strong>. Er kwam<strong>en</strong> ge<strong>en</strong><br />

uitzonderlijke opdracht<strong>en</strong> binn<strong>en</strong>, echt<br />

grote exposities lijk<strong>en</strong> er ev<strong>en</strong>min te zijn<br />

geweest. Zijn thematiek veranderde niet<br />

<strong>en</strong> hij bleef zijn realistische stijl trouw.<br />

En helaas, ook financieel zou het lev<strong>en</strong><br />

moeilijk blijv<strong>en</strong>.<br />

Tot zijn dood bleef hij won<strong>en</strong> in de<br />

Steegstraat. Bijna derti<strong>en</strong> jaar woonde<br />

hij onafgebrok<strong>en</strong> in Sittard, langer dan<br />

ooit erg<strong>en</strong>s anders. Was hij daarmee<br />

Sittard<strong>en</strong>aar geword<strong>en</strong>? Dat zou wel e<strong>en</strong><br />

erg gemakkelijke conclusie zijn. Zeker is<br />

wel dat zijn naam als kunst<strong>en</strong>aar altijd<br />

aan de stad verbond<strong>en</strong> zou blijv<strong>en</strong>. Dat<br />

is op zich al red<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oeg om aan dit<br />

aspect van zijn lev<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> apart hoofdstuk<br />

aandacht te sch<strong>en</strong>k<strong>en</strong>.


De kunst<strong>en</strong>aar<br />

Het raadsel van zijn opleiding<br />

Wie voor Tiel<strong>en</strong>s’ imposante portret van<br />

mgr. Poels staat, zal ge<strong>en</strong> mom<strong>en</strong>t het<br />

idee hebb<strong>en</strong> dat dit het werk van e<strong>en</strong><br />

autodidact is. Poels is in al zijn onverzettelijkheid<br />

geschilderd met e<strong>en</strong> directheid<br />

<strong>en</strong> schilderkunstige trefzekerheid die<br />

zonder scholing ond<strong>en</strong>kbaar lijkt. En<br />

wie in de kerk van Vaesrade zijn blik<br />

laat gaan over de talrijke ram<strong>en</strong>, kan<br />

zich niet voorstell<strong>en</strong> dat iemand e<strong>en</strong><br />

eerste opdracht van deze omvang in<br />

amper e<strong>en</strong> jaar tijd tot e<strong>en</strong> goed einde<br />

kan br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> als hij niet eerst e<strong>en</strong><br />

gedeg<strong>en</strong> opleiding tot glaz<strong>en</strong>ier gehad<br />

heeft. Toch laat het moeizame onderzoek<br />

naar dit kunst<strong>en</strong>aarslev<strong>en</strong> op dit<br />

mom<strong>en</strong>t nog ge<strong>en</strong> andere conclusie toe:<br />

de schilder George Tiel<strong>en</strong>s heeft zichzelf<br />

het vak eig<strong>en</strong> gemaakt. De bek<strong>en</strong>de<br />

criticus W. Jos de Gruyter noemde hem<br />

De schilder<strong>en</strong>de oom Jules Brouwers.<br />

Foto Archief Eric Scheepers.<br />

e<strong>en</strong> autodidact 57) <strong>en</strong> aanwijzing<strong>en</strong> van<br />

het teg<strong>en</strong>deel vond<strong>en</strong> nerg<strong>en</strong>s e<strong>en</strong><br />

bevestiging.<br />

Die aanwijzing<strong>en</strong> lijk<strong>en</strong> er wel te zijn.<br />

Bij zijn overlijd<strong>en</strong> sprak e<strong>en</strong> krant van<br />

e<strong>en</strong> opleiding aan de Rijksacademie 58) ,<br />

maar daarvan is in zijn familie niets<br />

bek<strong>en</strong>d. Daar d<strong>en</strong>kt m<strong>en</strong> eerder aan het<br />

Stadsteek<strong>en</strong>instituut in Maastricht,<br />

maar in de leerling<strong>en</strong>lijst<strong>en</strong> van dit<br />

instituut komt zijn naam niet voor. Ook<br />

valt de naam van Robert Graafland,<br />

maar dat gebeurt bij e<strong>en</strong> Maastrichtse<br />

schilder uit het begin van de vorige<br />

eeuw natuurlijk al gauw. Van de leerling<strong>en</strong><br />

van di<strong>en</strong>s befaamde Zondagsschilderschool<br />

bestaan ge<strong>en</strong> lijst<strong>en</strong>, maar<br />

er is g<strong>en</strong>oeg over geschrev<strong>en</strong> zonder dat<br />

de naam van George Tiel<strong>en</strong>s valt, wat<br />

overig<strong>en</strong>s niet uitsluit dat hij privé<br />

less<strong>en</strong> van hem gehad zou kunn<strong>en</strong><br />

hebb<strong>en</strong>.<br />

Voor privéless<strong>en</strong> zou hij ook dichterbij<br />

terecht hebb<strong>en</strong> gekund, <strong>en</strong> wel in zijn<br />

naaste familie. Aan de kant van zijn<br />

moeder was m<strong>en</strong> uitgesprok<strong>en</strong> kunstminn<strong>en</strong>d.<br />

In de biografische schets<br />

ontmoett<strong>en</strong> we haar broer Paul<br />

Brouwers <strong>en</strong> di<strong>en</strong>s zoon Maurice al als<br />

voorzitters van de Limburgsche Kunstkring,<br />

maar in de persoon van Jules<br />

Brouwers was er ook e<strong>en</strong> echte kunstschilder<br />

in de familie.<br />

Deze oom van George behoort tot de<br />

eerste g<strong>en</strong>eratie van wat m<strong>en</strong> wel de<br />

’Maastrichtse’ of bij uitbreiding de<br />

’Limburgse school’ noemt <strong>en</strong> was daarbinn<strong>en</strong><br />

zeker e<strong>en</strong> van de meest vooraanstaande<br />

led<strong>en</strong>. Hij was waarschijnlijk<br />

deelnemer aan de eerste t<strong>en</strong>toonstelling<br />

van de Kunstkring <strong>en</strong> nestelde zich,<br />

wanneer hij Maastricht was, bij de oude<br />

garde van de ’b<strong>en</strong>de van de Suisse’. 59)<br />

Erg vaak zal dat overig<strong>en</strong>s niet geweest<br />

zijn, want Jules Brouwers (1869-1959)<br />

bracht e<strong>en</strong> groot deel van zijn lev<strong>en</strong> in<br />

België door. Na e<strong>en</strong> aantal jar<strong>en</strong> in D<strong>en</strong><br />

Haag waar Gabriël zijn eerste leraar was,<br />

ging hij in 1900 naar de academie van<br />

Luik <strong>en</strong> vandaar naar Brussel. Vanaf<br />

1910 tot zijn dood in 1959 woonde hij<br />

in Vilvoorde met e<strong>en</strong> onderbreking van<br />

e<strong>en</strong> vijftal jar<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s <strong>en</strong> na de Eerste<br />

Wereldoorlog, to<strong>en</strong> hij zich als<br />

’Belgisch’ vluchteling in Mook vestigde.<br />

In Vilvoorde was hij e<strong>en</strong> geliefd doc<strong>en</strong>t<br />

aan de Portaelsschool voor beeld<strong>en</strong>d<strong>en</strong>de<br />

kunst. In 1921 liet hij zich<br />

naturaliser<strong>en</strong>. 60)<br />

De betrekking<strong>en</strong> met Maastricht <strong>en</strong> met<br />

name de Limburgsche Kunstkring<br />

onderhield Brouwers met zorg. Hij<br />

ontbrak zeld<strong>en</strong> bij t<strong>en</strong>toonstelling<strong>en</strong> van<br />

de werk<strong>en</strong>de led<strong>en</strong> <strong>en</strong> vrijwel om het<br />

jaar had hij nog e<strong>en</strong> aparte t<strong>en</strong>toonstelling<br />

in het Stedelijk <strong>Museum</strong>. Zo<br />

exposeerde hij in november 1931 in de<br />

b<strong>en</strong>ed<strong>en</strong>zal<strong>en</strong>, terwijl bov<strong>en</strong> hem zijn<br />

neef George zijn (waarschijnlijk) eerste<br />

t<strong>en</strong>toonstelling in Maastricht had. In<br />

e<strong>en</strong> voorafgaande brief aan beider neef<br />

Maurice Brouwers gaat Jules Brouwers<br />

geheel voorbij aan dit voor de familie<br />

toch wel memorabele feit. 61) Wat<br />

George ervan vond, is onbek<strong>en</strong>d, maar<br />

het duidt in ieder geval niet op buit<strong>en</strong>gewoon<br />

hartelijke verhouding<strong>en</strong>. Alle<strong>en</strong><br />

uit de afrek<strong>en</strong>ing met de p<strong>en</strong>ningmeester<br />

van de Limburgsche Kunstkring<br />

blijkt dat ze sam<strong>en</strong> in het <strong>Museum</strong><br />

hing<strong>en</strong>: George had voor f 100,verkocht<br />

<strong>en</strong> zijn oom voor f 250,-.<br />

Dit is de <strong>en</strong>ig aanwijsbare link tuss<strong>en</strong> de<br />

twee kunst<strong>en</strong>aarslev<strong>en</strong>s, maar het sluit


De kunst<strong>en</strong>aar – 22<br />

natuurlijk niet uit dat George op <strong>en</strong>ig<br />

mom<strong>en</strong>t les gehad heeft van zijn oom.<br />

Maar alle<strong>en</strong> al het feit dat Jules op e<strong>en</strong><br />

in die dag<strong>en</strong> moeilijk overbrugbare<br />

afstand in België woonde, maakt het<br />

bijna onmogelijk dat dit op e<strong>en</strong> regelmatige<br />

basis gebeurde. Ook de aard van<br />

hun werk is verschill<strong>en</strong>d. Wat ze<br />

geme<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>, is e<strong>en</strong> soort romantische<br />

grondtoon, maar bij Jules bleef<br />

zijn opleiding in de Haagse school altijd<br />

merkbaar, terwijl George koos voor e<strong>en</strong><br />

weinig specifieke realistische schildertrant.<br />

De mooie hoge lucht<strong>en</strong> van de oom,<br />

zijn zeldzaam in het werk van de neef.<br />

Ook aan de Tiel<strong>en</strong>skant van de familie<br />

werd er in die tijd op niveau geschilderd.<br />

E<strong>en</strong> achterneef van George was Jos<br />

Tiel<strong>en</strong>s (1886-1957), e<strong>en</strong> van de<br />

firmant<strong>en</strong> van de papierfabriek in Weert<br />

bij Meerss<strong>en</strong>, maar ook bek<strong>en</strong>d als e<strong>en</strong><br />

getal<strong>en</strong>teerd schilder. Hij hoorde tot de<br />

groep jonger<strong>en</strong> die tijd<strong>en</strong>s de Eerste<br />

Wereldoorlog les kreeg van Jan van<br />

Puy<strong>en</strong>broek, e<strong>en</strong> uitgewek<strong>en</strong> Belgisch<br />

kunst<strong>en</strong>aar die zich in Meerss<strong>en</strong> gevestigd<br />

had. Terwijl andere led<strong>en</strong> van de<br />

groep als Charles Eyck, Harry Kool<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> Hubert Levigne na 1918 voor<br />

verdere scholing naar de Rijksacademie<br />

in Amsterdam trokk<strong>en</strong>, bleef Jos Tiel<strong>en</strong>s<br />

achter, ’trouw aan het verfijnde impressionisme<br />

waarmee Van Puy<strong>en</strong>broek hem<br />

vertrouwd had gemaakt’. 62) Het is zeer<br />

onwaarschijnlijk dat George Tiel<strong>en</strong>s<br />

deze groep niet gek<strong>en</strong>d zou hebb<strong>en</strong>, al<br />

was het alle<strong>en</strong> maar omdat ook hij vanaf<br />

1916 met zijn moeder in Weert<br />

woonde. Van <strong>en</strong>ig contact is echter<br />

nerg<strong>en</strong>s iets geblek<strong>en</strong>, <strong>en</strong> ook zijn<br />

schilderwijze lijkt wel erg ver af te staan<br />

van het verfijnde impressionisme dat<br />

Haimon karakteristiek vindt voor Jos<br />

Tiel<strong>en</strong>s.<br />

Het is begin 1919 als wij hem door<br />

Roelfsema voor het eerst betiteld zi<strong>en</strong> als<br />

’schilder’, maar in de vorm<strong>en</strong>de jar<strong>en</strong><br />

die daaraan voorafgegaan moet zijn, is<br />

ge<strong>en</strong> spoor te vind<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> systematische<br />

scholing. Hoe onwaarschijnlijk<br />

ook, het lijkt erop dat De Gruyter hem<br />

niet t<strong>en</strong> onrechte e<strong>en</strong> autodidact<br />

noemde, <strong>en</strong> dat hij het met zijn<br />

Bijzondere Getuigschrift Handteek<strong>en</strong><strong>en</strong><br />

van de hbs heeft moet<strong>en</strong> do<strong>en</strong>.<br />

Monum<strong>en</strong>talist<br />

In De Nedermaas van april 1931 introduceert<br />

J. Timmers Jr. George Tiel<strong>en</strong>s<br />

bij het Limburgse publiek. In de rubriek<br />

’Limburgsche portrett<strong>en</strong>’ op<strong>en</strong>t hij aldus:<br />

’In het afgeloop<strong>en</strong> jaar werd<strong>en</strong><br />

verscheid<strong>en</strong>e kerkbeschildering<strong>en</strong><br />

toevertrouwd aan e<strong>en</strong> jong<br />

Limburgsch kunst<strong>en</strong>aar, met name<br />

Georges Tiel<strong>en</strong>s. Het war<strong>en</strong> de door<br />

architect Ramakers verbouwde <strong>en</strong><br />

vergroote kerk van Nuth, <strong>en</strong> het<br />

nieuwe, door Ir. Scho<strong>en</strong>maekers<br />

gebouwde bedehuis van het vredige<br />

Spaubeek, terwijl hij bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> het<br />

kerkje van Vaesrade van gebrandschilderde<br />

ram<strong>en</strong> voorzag, <strong>en</strong> thans<br />

e<strong>en</strong> aanvang maakt met het beschilder<strong>en</strong><br />

der kerk van het jonge mijnwerkersdorp<br />

Lind<strong>en</strong>heuvel, vlak<br />

onder d<strong>en</strong> zwoeg<strong>en</strong>d<strong>en</strong> adem van<br />

Europa’s grootste kol<strong>en</strong>bedrijf.<br />

Waarlijk is de veelheid dezer<br />

opdracht<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> beginn<strong>en</strong>d<br />

kunst<strong>en</strong>aar als Tiel<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> bewijs,<br />

dat zijn werk in breed<strong>en</strong> kring<br />

waardering vindt, <strong>en</strong> terecht.’ 63)<br />

George Tiel<strong>en</strong>s in De Nedermaas 1931.<br />

Bron RHCL.<br />

Met deze monum<strong>en</strong>tale werk<strong>en</strong> in kerkgebouw<strong>en</strong><br />

staat Tiel<strong>en</strong>s mee aan het<br />

begin van de kerkschilderkunst in<br />

Limburg die in latere jar<strong>en</strong> zo’n grote<br />

vlucht zou nem<strong>en</strong>. Blijk<strong>en</strong>s het overzicht<br />

dat Dr. Joseph Vieg<strong>en</strong> in 1953<br />

toevoegde aan zijn ’Balans’ ging<strong>en</strong> van<br />

de Limburgse kunst<strong>en</strong>aars alle<strong>en</strong> Joep<br />

Nicolas <strong>en</strong> H<strong>en</strong>ri Jonas hem voor:<br />

Nicolas in 1923 met zijn ram<strong>en</strong> in de<br />

St. Lambertuskerk van Maastricht,<br />

Jonas in hetzelfde jaar in de kerk van het<br />

H. Hart in dezelfde stad. Nicolas ging<br />

daarna van jaar tot jaar onverdrot<strong>en</strong><br />

verder, maar Jonas begon met zijn<br />

magnum opus in Broekhem pas in 1931<br />

aan zijn tweede kerk. Charles Eyck


De kunst<strong>en</strong>aar – 23<br />

Raam St. Servatius Vaesrade.<br />

Bron Kerkgebouw<strong>en</strong> in Limburg.<br />

maakte zijn eerste drie ram<strong>en</strong> in<br />

Rump<strong>en</strong> in 1929, hetzelfde jaar dat<br />

Tiel<strong>en</strong>s de St. Servatius in haar geheel<br />

van glas-in-lood voorzag. Tegelijk met<br />

hem ging R<strong>en</strong>é Smeets aan de slag in<br />

Beegd<strong>en</strong>. To<strong>en</strong> Tiel<strong>en</strong>s in 1930 in<br />

Spaubeek begon, was Jos Postmes daar<br />

net klaar met de <strong>en</strong>ige ram<strong>en</strong> die de<br />

jong gestorv<strong>en</strong> kunst<strong>en</strong>aar zou mak<strong>en</strong>.<br />

Dat was het tableau-de-la troupe van de<br />

Limburgse monum<strong>en</strong>tale kunst<strong>en</strong>aars in<br />

1929. 64)<br />

Het overzicht van Vieg<strong>en</strong> berustte op<br />

door hem gecheckte informatie die de<br />

kunst<strong>en</strong>aars zelf in 1953 hadd<strong>en</strong> aangeleverd.<br />

George Tiel<strong>en</strong>s was to<strong>en</strong> al<br />

drie jaar dood. Van de ook overled<strong>en</strong><br />

H<strong>en</strong>ri Jonas <strong>en</strong> Jos Postmes voegde<br />

Vieg<strong>en</strong> zelf e<strong>en</strong> lijst toe. Tiel<strong>en</strong>s<br />

ontbreekt echter, wat niet wil zegg<strong>en</strong> dat<br />

de auteur het werk onder de maat vond.<br />

Naar eig<strong>en</strong> zegg<strong>en</strong> onthield hij zich bij<br />

het sam<strong>en</strong>stell<strong>en</strong> van dit overzicht juist<br />

van waardeoordel<strong>en</strong>, zodat deze omissie<br />

er eerder op lijkt te wijz<strong>en</strong> dat het<br />

monum<strong>en</strong>tale werk van Tiel<strong>en</strong>s to<strong>en</strong> al<br />

in de vergetelheid was geraakt.<br />

Dat zou niet zo vreemd zijn, want<br />

terwijl de bov<strong>en</strong>g<strong>en</strong>oemd<strong>en</strong> in de vroege<br />

jar<strong>en</strong> dertig het fundam<strong>en</strong>t legd<strong>en</strong> voor<br />

e<strong>en</strong> loopbaan als kerkschilder <strong>en</strong> glaz<strong>en</strong>ier<br />

die <strong>en</strong>kele dec<strong>en</strong>nia zou dur<strong>en</strong>,<br />

kwam voor Tiel<strong>en</strong>s met e<strong>en</strong> kruisweg<br />

voor de H. Cornelius in Heerlerheide in<br />

1935 al het einde. Op e<strong>en</strong> mogelijke<br />

verklaring daarvoor kom<strong>en</strong> we later nog<br />

terug, maar we kunn<strong>en</strong> hier al vaststell<strong>en</strong><br />

dat het niet geleg<strong>en</strong> heeft aan e<strong>en</strong><br />

gebrek aan waardering in de pers. Zowel<br />

over zijn werk in Vaesrade, als dat in<br />

Spaubeek <strong>en</strong> Nuth versch<strong>en</strong><strong>en</strong> gedetailleerde<br />

<strong>en</strong> prijz<strong>en</strong>de artikel<strong>en</strong>.<br />

Vaesrade<br />

Als kerkschilder begon Tiel<strong>en</strong>s met e<strong>en</strong><br />

explosie van activiteit. In de jar<strong>en</strong> 1929<br />

<strong>en</strong> 1930 beglaasde hij de St. Servatiuskerk<br />

van Vaesrade <strong>en</strong> maakt wand-<br />

schildering<strong>en</strong> in de kerk<strong>en</strong> van Spaubeek<br />

<strong>en</strong> Nuth. In Vaesrade vulde hij vijf<br />

ram<strong>en</strong> in de straalkapell<strong>en</strong> achter de<br />

apsis, twee grote ram<strong>en</strong> in het transept,<br />

in het schip aan weerszijd<strong>en</strong> telk<strong>en</strong>s drie<br />

ram<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> roosv<strong>en</strong>ster achter het<br />

oksaal dat bijna schuil gaat achter het<br />

orgel. In de apsis staat e<strong>en</strong> stral<strong>en</strong>de verbeelding<br />

van H. Hart c<strong>en</strong>traal, omgev<strong>en</strong><br />

door taferel<strong>en</strong> uit het werk<strong>en</strong>de lev<strong>en</strong><br />

van Jezus: van Petrus die over het water<br />

probeert te lop<strong>en</strong>, tot de verrijz<strong>en</strong>is.<br />

Links in het schip beeld<strong>en</strong> uit zijn jeugd<br />

<strong>en</strong> de bruiloft van Kana als e<strong>en</strong> overgang<br />

naar het werk<strong>en</strong>de lev<strong>en</strong>. Rechts verbeelding<strong>en</strong><br />

van de gebeurt<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> na<br />

zijn dood: de Hemelvaart, Pinkster<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

Maria T<strong>en</strong> Hemel Opneming. De grote<br />

v<strong>en</strong>sters in het transept ton<strong>en</strong> St. Servatius,<br />

de naam-gever van het dorp <strong>en</strong> de<br />

kerk, <strong>en</strong> de verschijning van Maria aan<br />

de Heilige Bernadette Soubirous. Onder<br />

de grote ram<strong>en</strong> bevindt zich nog e<strong>en</strong><br />

groot aantal kleine driehoekige v<strong>en</strong>stertjes<br />

waarin e<strong>en</strong> symbool uit de katholieke<br />

iconografie verwerkt is.<br />

De kleur van waaruit de meeste v<strong>en</strong>sters<br />

in allerlei variant<strong>en</strong> zijn opgebouwd, is<br />

blauw. Alle<strong>en</strong> het raam van het H. Hart<br />

in het c<strong>en</strong>trum van de apsis is in rod<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> gel<strong>en</strong> uitgevoerd. De ram<strong>en</strong> zijn<br />

helder, de glasschijv<strong>en</strong> royaal, de loodlijn<strong>en</strong><br />

vorm<strong>en</strong> grot<strong>en</strong>deels ook de<br />

tek<strong>en</strong>ing. Het gebruik van grisaille is<br />

heel beperkt gehoud<strong>en</strong>. De transparantie<br />

werd door de rec<strong>en</strong>s<strong>en</strong>t in Limburger<br />

Koerier 65) als e<strong>en</strong> grote kwaliteit van<br />

deze ram<strong>en</strong> beschouwd. Al te vaak<br />

werd<strong>en</strong> de ram<strong>en</strong> door glaz<strong>en</strong>iers<br />

misbruikt om de kerk te verdonker<strong>en</strong>,<br />

’hetge<strong>en</strong> voor de moderne geloovig<strong>en</strong>,<br />

die van kerkboek of missaaltje pleg<strong>en</strong>


De kunst<strong>en</strong>aar – 24<br />

Raam St. Servatius Vaesrade.<br />

Bron Kerkgebouw<strong>en</strong> in Limburg.<br />

gebruik te mak<strong>en</strong>, in hooge mate<br />

hinderlijk is’. De keuze van Tiel<strong>en</strong>s als<br />

glaz<strong>en</strong>ier was volg<strong>en</strong>s hem ook nog om<br />

e<strong>en</strong> andere red<strong>en</strong> e<strong>en</strong> gelukkige. De<br />

kleurstelling van de ruimte - grijze tint<br />

in de onderbouw, roomkleurige mur<strong>en</strong><br />

Raam St. Servatius Vaesrade.<br />

Bron Kerkgebouw<strong>en</strong> in Limburg.<br />

<strong>en</strong> gewelv<strong>en</strong> daarbov<strong>en</strong> - zou e<strong>en</strong> ’starre<br />

koelte’ kunn<strong>en</strong> teweegbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong>, als er<br />

ge<strong>en</strong> warm licht door de v<strong>en</strong>sters zou<br />

vall<strong>en</strong>. De sterke kleur<strong>en</strong> die m<strong>en</strong> van<br />

Tiel<strong>en</strong>s k<strong>en</strong>de, war<strong>en</strong> bij uitstek geschikt<br />

om voor het gew<strong>en</strong>ste ev<strong>en</strong>wicht te<br />

Raam St. Servatius Vaesrade.<br />

Bron Kerkgebouw<strong>en</strong> in Limburg.<br />

zorg<strong>en</strong>. Kortom, ’het knappe bouwwerk<br />

heeft op deze wijze e<strong>en</strong> waardevolle<br />

stoffeering gekreg<strong>en</strong>’. En dan te<br />

bed<strong>en</strong>k<strong>en</strong> dat de ’uitgeputte kerkkas van<br />

Vaesrade’ de maker verhinderd<strong>en</strong> te<br />

werk<strong>en</strong> zoals hij gedacht had, verzucht


De kunst<strong>en</strong>aar – 25<br />

Timmers. ’Des te meer ev<strong>en</strong>wel is het<br />

welslag<strong>en</strong> dezer ram<strong>en</strong>serie te bewonder<strong>en</strong>!’.<br />

Enkele jar<strong>en</strong> later, in maart 1933, leverde<br />

de kunst<strong>en</strong>aar nog e<strong>en</strong> bijdrage aan het<br />

interieur van de kerk. Hij beschilderde<br />

het oksaal over de volle l<strong>en</strong>gte met e<strong>en</strong><br />

verbeelding van de intocht van<br />

St. Servatius in het Limburgse land. Het<br />

geheel imponeert door de vaart waarmee<br />

het gedaan is <strong>en</strong> de lev<strong>en</strong>digheid van het<br />

tafereel die daarvan het gevolg is. Maar<br />

vaart zou ook gewoon haast kunn<strong>en</strong> zijn<br />

geweest, waardoor het schort aan e<strong>en</strong><br />

zorgvuldige afstemming van de heldere<br />

kleur<strong>en</strong> <strong>en</strong> te veel figur<strong>en</strong> in het schetsmatige<br />

blijv<strong>en</strong> stek<strong>en</strong>. Kondigt zich<br />

hierin al het einde van zijn betrokk<strong>en</strong>heid<br />

bij de kerkschildering aan?<br />

Spaubeek<br />

Terwijl hij in Vaesrade nog bezig was,<br />

moet Tiel<strong>en</strong>s al begonn<strong>en</strong> zijn aan het<br />

beschilder<strong>en</strong> van de St. Laur<strong>en</strong>tiuskerk<br />

in Spaubeek. Jos Postmes was to<strong>en</strong> net<br />

klaar met de beglazing van de kerk of<br />

legde er de laatste hand aan. Het was<br />

e<strong>en</strong> imm<strong>en</strong>se opdracht die vrijwel alle<br />

wand<strong>en</strong> van de kerk besloeg. Teg<strong>en</strong>woordig<br />

zijn daar alle<strong>en</strong> de triomfboog<br />

bov<strong>en</strong> de apsis <strong>en</strong> de beeld<strong>en</strong> van de<br />

twaalf apostel<strong>en</strong> nog van over.<br />

Van wat er verdw<strong>en</strong><strong>en</strong> is, kunn<strong>en</strong> we<br />

ons nog e<strong>en</strong> voorstelling mak<strong>en</strong> door<br />

e<strong>en</strong> gedetailleerde beschrijving in de<br />

Limburger Koerier 66) van september<br />

1930, to<strong>en</strong> de kunst<strong>en</strong>aar overig<strong>en</strong>s<br />

volop bezig was. Onder de ram<strong>en</strong> liep<br />

e<strong>en</strong> fries van rode hert<strong>en</strong>, de mur<strong>en</strong><br />

tuss<strong>en</strong> de ronde bog<strong>en</strong> van het schip<br />

vormd<strong>en</strong> e<strong>en</strong> violetkleurige achtergrond<br />

Raam St. Servatius Vaesrade.<br />

Bron Kerkgebouw<strong>en</strong> in Limburg.<br />

voor de apostelfigur<strong>en</strong> die nu teg<strong>en</strong> het<br />

wit afstek<strong>en</strong> <strong>en</strong> bov<strong>en</strong> elke boog was e<strong>en</strong><br />

sluitste<strong>en</strong> geschilderd met daarop het<br />

scheepsembleem dat de kerk van<br />

Christus verbeeldt. De kopp<strong>en</strong> van de<br />

figur<strong>en</strong> war<strong>en</strong> verbond<strong>en</strong> door e<strong>en</strong><br />

brede goud<strong>en</strong> band, waarop e<strong>en</strong> karakteristiek<br />

tafereel uit het lev<strong>en</strong> van de<br />

betrokk<strong>en</strong> apostel: ’zoo bij St. Paulus<br />

- het e<strong>en</strong>ige, dat reeds gereed is - de<br />

voorstelling van zijn val als Saulus van<br />

het paard’. Deze St. Paulus is als <strong>en</strong>ige<br />

figuur overgeschilderd. Waarschijnlijk<br />

bevond hij zich aan de evangeliekant<br />

teg<strong>en</strong>over de preekstoel.<br />

Na e<strong>en</strong> gloedvolle beschrijving van de<br />

apsis met daarbov<strong>en</strong> de triomfboog met<br />

de Heilige Drievuldigheid zoals wij die<br />

wij nog steeds k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>, gaat de rec<strong>en</strong>s<strong>en</strong>t<br />

verder:<br />

’Deze beschildering wordt<br />

geflankeerd door tafereel<strong>en</strong> als: ter<br />

Evangeliezijde het Aardsch Paradijs,<br />

d<strong>en</strong> <strong>en</strong>gel met het vlamm<strong>en</strong>d zwaard<br />

<strong>en</strong> het gevall<strong>en</strong> m<strong>en</strong>sch<strong>en</strong>paar, - ter<br />

Epistelzijde het Verlossingswerk,<br />

verzinnebeeld door d<strong>en</strong> Goed<strong>en</strong><br />

Moord<strong>en</strong>aar, d<strong>en</strong> <strong>en</strong>gel met de palm<br />

der overwinning <strong>en</strong> d<strong>en</strong> stral<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />

Thabor.<br />

In harmonische e<strong>en</strong>heid sluit zich<br />

hierbij de versiering aan der vlakk<strong>en</strong><br />

bov<strong>en</strong> de beide zijaltar<strong>en</strong>. Het zijn<br />

groote wandschildering<strong>en</strong>, ter<br />

rechterzijde vertoon<strong>en</strong>d d<strong>en</strong><br />

Christus, ’t volk leer<strong>en</strong>de op d<strong>en</strong><br />

berg - e<strong>en</strong> tafereel van groote<br />

schoonheid in compositie <strong>en</strong> van rijk<br />

coloriet -, <strong>en</strong> ter linkerzijde het<br />

weinig daarvoor onderdo<strong>en</strong>de tafreel<br />

van het Laatste Avondmaal.<br />

In vier groote medaljons met guld<strong>en</strong><br />

fond sluit<strong>en</strong> de symbol<strong>en</strong> der vier<br />

evangelist<strong>en</strong> dit pakk<strong>en</strong>d kerk-decor<br />

waardig af’.<br />

Hier is duidelijk e<strong>en</strong> bewonderaar van


De kunst<strong>en</strong>aar – 26<br />

het werk van Tiel<strong>en</strong>s aan het woord.<br />

Meer in het algeme<strong>en</strong> waardeert hij<br />

di<strong>en</strong>s wandschilderkunst als ’geheel e<strong>en</strong><br />

uiting van d<strong>en</strong> hededaagsch<strong>en</strong> tijd, die<br />

onder ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kel opzicht herinnert aan<br />

de oude schablon<strong>en</strong>hafte polychromie’.<br />

Bij alle moderniteit ziet hij echter ook<br />

e<strong>en</strong> kunst<strong>en</strong>aar ’terugkeer<strong>en</strong> tot het<br />

didactisch begrip onzer groote middeleeuwsche<br />

voorgangers dat het kerkgebouw<br />

moet zijn de Biblia pauperum,<br />

de door zijne voorstelling<strong>en</strong> veraanschouwelijk<strong>en</strong>de<br />

verkondiger van de<br />

groote geloofswaarhed<strong>en</strong>’. Kortom: ’Dat<br />

George Tiel<strong>en</strong>s dit aanvoelt <strong>en</strong> het ook<br />

kunstzinnig weet toe te pass<strong>en</strong>, maakt<br />

hem tot e<strong>en</strong> onzer beste hed<strong>en</strong>daagsche<br />

kerkschilders’.<br />

Met het laatste zal Jos Timmers het e<strong>en</strong>s<br />

zijn geweest, maar tegelijk hekelt hij de<br />

overdaad aan ’van buit<strong>en</strong> ingevoerde<br />

elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong>’ die mak<strong>en</strong> dat ’Spaubeek<br />

hier <strong>en</strong> daar verdoezelt <strong>en</strong> verrammelt’.<br />

De kunst<strong>en</strong>aar voelde zich niet vrij ’om<br />

zijn conceptie naar eig<strong>en</strong> inzicht <strong>en</strong><br />

inpsiratie op te bouw<strong>en</strong> zonder stor<strong>en</strong>de<br />

invloed<strong>en</strong> van buit<strong>en</strong>, hoe goed<br />

geme<strong>en</strong>d ook’. ’In de kunst <strong>en</strong> in het<br />

bizonder in alles wat in betrekking staat<br />

tot haar techniek, kan ”geestelijke<br />

leiding” wel e<strong>en</strong>s funest zijn’. Maar deze<br />

overweging<strong>en</strong> nem<strong>en</strong> zijn bewondering<br />

voor wat er bereikt is niet weg. In<br />

lyrische term<strong>en</strong> vergelijkt hij Spaubeek<br />

met e<strong>en</strong> ’lach<strong>en</strong>de feesthal vol kleurig<br />

lev<strong>en</strong> <strong>en</strong> vonkel<strong>en</strong>d<strong>en</strong> klank, de<br />

opgetuigde bruiloftszaal van het Lam,<br />

waar de m<strong>en</strong>sch<strong>en</strong>ziel komt aanzitt<strong>en</strong><br />

aan d<strong>en</strong> feestdisch rond d<strong>en</strong> hoog<strong>en</strong><br />

kruisboom bij het goddelijk Oogstfeest<br />

war het druiv<strong>en</strong>sap tot Lev<strong>en</strong> wordt, <strong>en</strong><br />

het blanke Graan tot Liefde’. 67)<br />

St. Servatius Vaesrade. Bron Kerkgebouw<strong>en</strong> in Limburg.<br />

Schetsontwerp<strong>en</strong> zangtribune St. Servatius Vaesrade. Olie-doek, 35 x 107 cm.<br />

Particulier bezit. Foto Léon Snijders.


De kunst<strong>en</strong>aar – 27<br />

St. Laur<strong>en</strong>tius Spaubeek. Bron Kerkgebouw<strong>en</strong> in Limburg. Triomfboog St. Laur<strong>en</strong>tius Spaubeek. Bron Kerkgebouw<strong>en</strong> in Limburg.<br />

St. Laur<strong>en</strong>tius Spaubeek.<br />

Bron Kerkgebouw<strong>en</strong> in Limburg.<br />

Nuth<br />

Terwijl in de kerk<strong>en</strong> van Vaesrade <strong>en</strong><br />

Spaubeek het oorspronkelijke werk van<br />

Tiel<strong>en</strong>s nog geheel of toch voor e<strong>en</strong><br />

groot deel behoud<strong>en</strong> is, bewaart de<br />

derde kerk die hij in 1930 opleverde<br />

ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele herinnering aan zijn<br />

optred<strong>en</strong>. De St. Bavo in Nuth was in<br />

1921-22 uitgebreid met e<strong>en</strong> apsis <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />

transept. De architect was Nic.<br />

Ramakers, ook architect van de<br />

St. Servatius in Vaesrade, <strong>en</strong><br />

ongetwijfeld ook deg<strong>en</strong>e door wi<strong>en</strong>s<br />

bemiddeling Tiel<strong>en</strong>s de opdracht kreeg<br />

de nieuwe aanbouw van wandschildering<strong>en</strong><br />

te voorzi<strong>en</strong>.<br />

Ook van deze schildering<strong>en</strong> bestaan nog<br />

beschrijving<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>en</strong>kele foto’s die ons<br />

e<strong>en</strong> indruk gev<strong>en</strong> van wat Tiel<strong>en</strong>s in de<br />

St. Bavo tot stand gebracht had. Dat<br />

was volg<strong>en</strong>s de rec<strong>en</strong>s<strong>en</strong>t van (alweer) de<br />

Limburger Koerier op e<strong>en</strong> gelukkige<br />

manier eig<strong>en</strong>tijds: ge<strong>en</strong> nabootsing van<br />

verouderde stijlvorm<strong>en</strong>, maar e<strong>en</strong><br />

St. Laur<strong>en</strong>tius Spaubeek.<br />

Bron Kerkgebouw<strong>en</strong> in Limburg.


De kunst<strong>en</strong>aar – 28<br />

Wandschildering in de St. Laur<strong>en</strong>tius Spaubeek. De Nedermaas 1931. Bron RHCL.<br />

poging ’zijne kerkschildering te grijp<strong>en</strong><br />

met d<strong>en</strong> voll<strong>en</strong> hartslag van zijn<strong>en</strong> tijd’.<br />

In de apsis verbeeldt hij het ’Looft alle<br />

volker<strong>en</strong> d<strong>en</strong> Heer’ door op de kroonlijst<br />

rond het priesterkoor twee lange<br />

rij<strong>en</strong> ’m<strong>en</strong>sch<strong>en</strong> van all<strong>en</strong> rang <strong>en</strong> beider<br />

sekse, van elke leeftijd <strong>en</strong> iedere landaard<br />

aanbidd<strong>en</strong>d’ op te lat<strong>en</strong> gaan naar<br />

e<strong>en</strong> ’monstrans, symbool van het H.<br />

Sacram<strong>en</strong>t’. Dit bood volg<strong>en</strong>s de krant<br />

aan de kunst<strong>en</strong>aar ’de geleg<strong>en</strong>heid tot<br />

het aanw<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>en</strong> groeper<strong>en</strong> van de<br />

meest verscheid<strong>en</strong> figur<strong>en</strong>, zoodat in de<br />

beide lange reeks<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kel hiaat van<br />

herhaling of verslapping zich voordoet’.<br />

De grote verdi<strong>en</strong>ste van deze schildering<br />

zit in ’e<strong>en</strong> goede uitbeelding der<br />

e<strong>en</strong>hed<strong>en</strong> <strong>en</strong> vooral van e<strong>en</strong> geslot<strong>en</strong><br />

compositie’. Er zijn ook twee punt<strong>en</strong><br />

van kritiek: de monstrans, het c<strong>en</strong>trum<br />

van de voorstelling, wordt deels<br />

verborg<strong>en</strong> door het altaar <strong>en</strong> door de<br />

’sterke kleur<strong>en</strong> van deze tijd’ stek<strong>en</strong> de<br />

figur<strong>en</strong> ’wat ongewoon’ af in het eff<strong>en</strong><br />

getint milieu. Maar, d<strong>en</strong>kt hij, de tijd<br />

zal de kleur<strong>en</strong> temper<strong>en</strong> <strong>en</strong> schildering<br />

<strong>en</strong> architectuur nog meer do<strong>en</strong> sam<strong>en</strong><br />

groei<strong>en</strong>.<br />

In de koepel bov<strong>en</strong> de viering is e<strong>en</strong><br />

andere aanbidding het thema. Het Lam<br />

Gods staat hier c<strong>en</strong>traal, hoog in de<br />

koepel. Eromhe<strong>en</strong> zwev<strong>en</strong> vier <strong>en</strong>gel<strong>en</strong>.<br />

De vereerders staan als het ware op de<br />

rand van de koepel. De bespreker prijst<br />

met name de manier waarop de schilder<br />

problem<strong>en</strong> met het perspectief in de<br />

bolvormige koepel heeft opgelost. ’Het<br />

bewijst dat hij niet <strong>en</strong>kel kleur weet te<br />

sch<strong>en</strong>k<strong>en</strong> maar ook e<strong>en</strong> scherp oog voor<br />

zuivere vormgeving heeft.’ 68)<br />

Timmers plaatst de schildering in Nuth<br />

bov<strong>en</strong> die in Spaubeek. Omdat zij ’après<br />

tout veel meer één in groei <strong>en</strong> bloei is’<br />

<strong>en</strong> dat is weer e<strong>en</strong> gevolg van de al<br />

gememoreerde vrijheid waarin de<br />

kunst<strong>en</strong>aar in Nuth heeft kunn<strong>en</strong><br />

werk<strong>en</strong>. Hij vindt dit werk ’statig <strong>en</strong><br />

ingehoud<strong>en</strong>, niet banaal, hoewel figur<strong>en</strong><br />

uit het dagelijksche lev<strong>en</strong> de wand<strong>en</strong><br />

van priesterkoor <strong>en</strong> koepel vull<strong>en</strong>. Breed<br />

<strong>en</strong> gedrag<strong>en</strong>, uitbundig maar beheerscht<br />

als de lof van het Gregoriaansche Te<br />

Deum, is het als e<strong>en</strong> weidsche hulde, als<br />

e<strong>en</strong> alles omvatt<strong>en</strong>de toewijding van het<br />

m<strong>en</strong>schdom aan d<strong>en</strong> Christus-Eucharisticus.’<br />

Later werk<br />

Deze drie kerk<strong>en</strong> marker<strong>en</strong> het begin<br />

van Tiel<strong>en</strong>s korte loopbaan als kerkschilder<br />

<strong>en</strong> glaz<strong>en</strong>ier. Tegelijk vorm<strong>en</strong><br />

zij al het hoogtepunt ervan naar<br />

kwaliteit <strong>en</strong> omvang. De latere opdracht<strong>en</strong><br />

zijn meer bescheid<strong>en</strong> <strong>en</strong> miss<strong>en</strong>,<br />

voor zover nog na te gaan, ook de allure<br />

waarmee hij zich tot dan toe manifesteerde.<br />

Het gaat om schildering<strong>en</strong> in de<br />

kerk<strong>en</strong> van Lind<strong>en</strong>heuvel <strong>en</strong> Puth,<br />

Beschildering in de koepel van de St. Bavo in<br />

Nuth. De Nedermaas 1931. Bron RHCL.


De kunst<strong>en</strong>aar – 29<br />

Muurschildering in de apsis van de St. Bavo Nuth. De Nedermaas 1931. Bron RHCL.<br />

ram<strong>en</strong> in de kapel van het klooster van<br />

de zusters Franciscaness<strong>en</strong> in Beek <strong>en</strong><br />

e<strong>en</strong> kruisweg in Heerlerheide.<br />

De kerk van Onze Lieve Vrouw van<br />

Altijddur<strong>en</strong>de Bijstand in Lind<strong>en</strong>heuvel<br />

uit 1929 is e<strong>en</strong> ontwerp van Ir.<br />

J.E. Scho<strong>en</strong>maekers. In 1931 maakte<br />

Tiel<strong>en</strong>s schildering<strong>en</strong> van kniel<strong>en</strong>de <strong>en</strong><br />

zwev<strong>en</strong>de <strong>en</strong>gel<strong>en</strong> in het priesterkoor. In<br />

de jar<strong>en</strong> zestig appelleerd<strong>en</strong> zij niet<br />

langer meer aan de geloofsbeleving van<br />

de parochian<strong>en</strong> <strong>en</strong> werd<strong>en</strong> overgeschilderd.<br />

Het was het laatste project waarbij<br />

Tiel<strong>en</strong>s sam<strong>en</strong>werkte met e<strong>en</strong> van de<br />

Sittardse architect<strong>en</strong> die hem als monum<strong>en</strong>taal<br />

schilder in Limburg introduceerd<strong>en</strong>.<br />

70)<br />

De laatste muurschildering<strong>en</strong> maakte hij<br />

in 1934 in de kerk van de H. Petrus<br />

Canisius in Puth. Deze kerk uit 1931 is<br />

e<strong>en</strong> schepping van de Roermondse<br />

architect Jos Franss<strong>en</strong> van het kantoor<br />

van Caspar Franss<strong>en</strong>, zijn vader, die e<strong>en</strong><br />

jaar later zou overlijd<strong>en</strong>. Met professor<br />

Klink<strong>en</strong>berg uit Roermond als adviseur<br />

schilderde Tiel<strong>en</strong>s hier in de ronding<br />

van de apsis op e<strong>en</strong> goud<strong>en</strong> fond ’de<br />

zev<strong>en</strong> Serafijn<strong>en</strong> in aanbidding voor het<br />

Allerheiligste’ <strong>en</strong> op de boog bov<strong>en</strong> het<br />

priesterkoor aan de epistelzijde het offer<br />

van Melchisedech <strong>en</strong> aan de evangeliekant<br />

het offer van Abraham. 71) Ook deze<br />

schildering<strong>en</strong> viel<strong>en</strong> al in 1957 t<strong>en</strong> offer<br />

aan de verander<strong>en</strong>de tijdgeest. En niet<br />

omdat m<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> versobering van het<br />

interieur wilde kom<strong>en</strong>, zoals dat vaak<br />

elders gebeurde, maar omdat ze bij de<br />

nieuwe pastoor Leb<strong>en</strong>s niet meer in de<br />

smaak viel<strong>en</strong>. Hij liet ze vervang<strong>en</strong> door<br />

nieuw werk van Pieter Geraedts. 72)<br />

In 1933 werd Tiel<strong>en</strong>s gevraagd om voor<br />

de kapel van het klooster van de zusters<br />

Franciscaness<strong>en</strong> van de H. Joseph in<br />

Beek e<strong>en</strong> drietal ram<strong>en</strong> te ontwerp<strong>en</strong>.<br />

Het werd<strong>en</strong> drie hoge <strong>en</strong> smalle v<strong>en</strong>sters<br />

waarop St. Franciscus telk<strong>en</strong>s de<br />

c<strong>en</strong>trale figuur was: (1) met in de <strong>en</strong>e<br />

hand e<strong>en</strong> doek voor zijn stigmata <strong>en</strong> de<br />

andere de gordel met drie knop<strong>en</strong>, (2)<br />

de hand oplegg<strong>en</strong>d aan e<strong>en</strong> leproos, (3)<br />

prek<strong>en</strong>d voor de vogels. De ram<strong>en</strong> zijn<br />

veel minder transparant dan in de St.<br />

Servatius; anders dan in Vaesrade is er<br />

royaal gebruik gemaakt van grisaille. In<br />

2010 werd het gebouw van de Beeker<br />

architect Stephan Dings ingepast in e<strong>en</strong><br />

nieuw zorgc<strong>en</strong>trum. De kapel verdwe<strong>en</strong>,<br />

maar de ram<strong>en</strong> kreg<strong>en</strong> e<strong>en</strong> plaats in de<br />

dagkapel naast de ingang van het<br />

gebouw aan de Mauritslaan.<br />

Voor de St. Corneliuskerk in Heerlerheide<br />

schilderde hij e<strong>en</strong> kruisweg. Die<br />

staat te boek als e<strong>en</strong> werk uit 1934,<br />

maar al in 1932 maakte hij op verzoek<br />

van het kerkbestuur e<strong>en</strong> proefstatie. Die<br />

werd in de kerk getoond om de parochian<strong>en</strong><br />

aan te moedig<strong>en</strong> om in de<br />

kost<strong>en</strong> bij te drag<strong>en</strong>. Of het bije<strong>en</strong>br<strong>en</strong>g<strong>en</strong><br />

van de nodige geld<strong>en</strong> lang<br />

geduurd heeft - de schilder ontving<br />

f 120,- per statie - of dat Tiel<strong>en</strong>s zelf<br />

veel tijd nodig had, is niet duidelijk,<br />

maar het duurde twee jaar e<strong>en</strong> de kruisweg<br />

gepres<strong>en</strong>teerd werd.<br />

De meeste van de veerti<strong>en</strong> staties drag<strong>en</strong><br />

naast de naam van de kunst<strong>en</strong>aar de<br />

vermelding ’vrij naar Fugel’. Gebhard<br />

Fugel (1863-1939) was e<strong>en</strong> Duitse<br />

kunst<strong>en</strong>aar die zich gespecialiseerd had<br />

in het schilder<strong>en</strong> van christelijke<br />

thema’s. In 1890 was hij in Münch<strong>en</strong><br />

e<strong>en</strong> van de oprichters van de Deutsche


De kunst<strong>en</strong>aar – 30<br />

Gesellschaft für Christliche Kunst. In<br />

het Beierse Altötting realiseerde hij in<br />

1902-3 het Jerusalem-Panorama waarin<br />

hij het passieverhaal uitbeeldde. Fugel<br />

had e<strong>en</strong> grote invloed op de manier<br />

waarop in zijn tijd het christelijk<br />

gedacht<strong>en</strong>goed verbeeld werd, niet in<br />

het minst door zijn schoolplat<strong>en</strong> over<br />

bijbelse onderwerp<strong>en</strong>.<br />

Dat is ook in deze kruisweg van Tiel<strong>en</strong>s<br />

zichtbaar. De houding<strong>en</strong>, de expressie<br />

van de figur<strong>en</strong>, de kleding, de manier<br />

waarop hij schaduwpartij<strong>en</strong> invult, alles<br />

lijkt rechtstreeks ontle<strong>en</strong>d aan zijn<br />

Duitse voorbeeld. In e<strong>en</strong> <strong>en</strong>kel geval<br />

komt hij zelfs dicht bij het naschilder<strong>en</strong>.<br />

De kerkschilder Tiel<strong>en</strong>s leek uitgeput.<br />

Het was zijn laatste kerkelijke opdracht.<br />

Korte bloei<br />

Hoe het kwam dat George Tiel<strong>en</strong>s zijn<br />

toch succesvolle <strong>en</strong>tree in de wereld van<br />

monum<strong>en</strong>tale kerkelijke kunst ge<strong>en</strong><br />

vervolg kon gev<strong>en</strong>, is onbek<strong>en</strong>d. Het is<br />

niet waarschijnlijk dat hij bij de kerkelijke<br />

autoriteit<strong>en</strong> in ong<strong>en</strong>ade was<br />

gevall<strong>en</strong>. Portretopdracht<strong>en</strong> van <strong>en</strong> voor<br />

de clergé ging<strong>en</strong> gewoon door. In 1937<br />

maakte hij zelfs nog e<strong>en</strong> groot portret<br />

van mgr. Lemm<strong>en</strong>s, de bisschop van<br />

Roermond.<br />

Wel is het mogelijk dat de nieuwkomer<br />

in Limburg toch niet over voldo<strong>en</strong>de<br />

relaties beschikte in kring<strong>en</strong> waarin de<br />

opdracht<strong>en</strong> vergev<strong>en</strong> werd<strong>en</strong>. Zijn<br />

adviseur Jos Timmers, die later als<br />

kunsthistoricus <strong>en</strong> bestuurder e<strong>en</strong><br />

belangrijke rol in het culturele lev<strong>en</strong> van<br />

de provincie zou gaan spel<strong>en</strong>, was zelf<br />

nog relatief onbek<strong>en</strong>d. Het artikel in De<br />

Nedermaas was pas het tweede van de<br />

onmetelijke reeks die zou volg<strong>en</strong>. 73) Ook<br />

zag<strong>en</strong> de twee Sittardse architect<strong>en</strong><br />

waarop hij in het begin kon leun<strong>en</strong>, hun<br />

kerkelijke opdracht<strong>en</strong> teruglop<strong>en</strong>. Voor<br />

Ramakers kwam het einde in zicht van<br />

e<strong>en</strong> loopbaan als kerk<strong>en</strong>bouwer die in<br />

1904 in Bunde begonn<strong>en</strong> was. De<br />

jongere Ernest Scho<strong>en</strong>makers zou in<br />

1934-5 in Bingelrade zijn laatste kerk<br />

neerzett<strong>en</strong>. En de verhouding van<br />

George Tiel<strong>en</strong>s tot zijn familieled<strong>en</strong> was<br />

niet van di<strong>en</strong> aard dat hij van hun<br />

ongetwijfeld grote netwerk veel profijt<br />

gehad zal hebb<strong>en</strong>.<br />

Het werk dat hij tot dan toe geleverd<br />

had, wekt ook niet de indruk dat e<strong>en</strong><br />

ontwikkeling op eig<strong>en</strong> kracht voor de<br />

hand had geleg<strong>en</strong>. De verwez<strong>en</strong>lijking<br />

van de drie opdracht<strong>en</strong> was toch te<br />

weinig consist<strong>en</strong>t om daaruit conclusies<br />

te trekk<strong>en</strong> over de richting waarin het<br />

werk zou gaan.<br />

In de krant<strong>en</strong>bespreking<strong>en</strong> werd het<br />

over het algeme<strong>en</strong> als op e<strong>en</strong> gezonde<br />

manier eig<strong>en</strong>tijds ervar<strong>en</strong>. In zijn artikel<br />

in De Nedermaas zegt Timmers het als<br />

volgt.<br />

’Zi<strong>en</strong> we hoe in het buit<strong>en</strong>land de<br />

beeld<strong>en</strong>de kunst, na de losbandigheid<br />

<strong>en</strong> verscheurdheid der naoorlogsche<br />

jar<strong>en</strong>, thans, haar eig<strong>en</strong><br />

ontoereik<strong>en</strong>dheid beseff<strong>en</strong>de, nieuwe<br />

meer eff<strong>en</strong>e ban<strong>en</strong> zoekt, zoo<br />

kunn<strong>en</strong> we Tiel<strong>en</strong>s’werk niet anders<br />

dan tot het meest moderne rek<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />

Met behoud van het goede, door<br />

voorgaande richting<strong>en</strong> op de<br />

futlooze kunstuiting<strong>en</strong> van voor e<strong>en</strong><br />

20-tal jar<strong>en</strong> bevocht<strong>en</strong>, doch met<br />

terugkeer tot ’n redelijke teek<strong>en</strong>ing<br />

<strong>en</strong> vormgeving, die zich zelf durft te<br />

blijv<strong>en</strong>, <strong>en</strong> die e<strong>en</strong> m<strong>en</strong>sch e<strong>en</strong><br />

m<strong>en</strong>sch <strong>en</strong> e<strong>en</strong> be<strong>en</strong> e<strong>en</strong> be<strong>en</strong> doet<br />

zijn, is deze kunst in sam<strong>en</strong>werking<br />

met in <strong>en</strong> aanpassing aan het groote<br />

kunstwerk Gods, dat de natuur is,<br />

e<strong>en</strong> lofzang aan d<strong>en</strong> Schepper <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />

leerzame onderrichting voor d<strong>en</strong><br />

Christ<strong>en</strong>. Tiel<strong>en</strong>s is, met het palet in<br />

de hand, ge<strong>en</strong> spitsvondig filosoof,<br />

maar e<strong>en</strong> schilder: zijn kunst hoeft<br />

niet goedgepraat te word<strong>en</strong>, zij praat<br />

zich zelv<strong>en</strong> goed door haar waarheid<br />

<strong>en</strong> eerlijkheid. En dat onderscheidt<br />

haar gunstig van vele richting<strong>en</strong> in<br />

de beeld<strong>en</strong>de kunst, die reeds<br />

verled<strong>en</strong> zijn of weldra tot de<br />

geschied<strong>en</strong>is zull<strong>en</strong> behoor<strong>en</strong>’. 74)<br />

Waarheid <strong>en</strong> eerlijkheid zijn dus de<br />

belangrijkste eig<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> van dit<br />

werk. En niet te verget<strong>en</strong>: het is mooi,<br />

immers het behaagt het oog, zoals hij<br />

met e<strong>en</strong> verwijzing naar St. Thomas van<br />

Aquino aan het voorgaande nog toevoegt.<br />

Bij waarheid <strong>en</strong> eerlijkheid d<strong>en</strong>kt<br />

Timmers waarschijnlijk vooral aan de<br />

schildering in Nuth, waar Tiel<strong>en</strong>s zijn<br />

eig<strong>en</strong> inzicht<strong>en</strong> kon volg<strong>en</strong>, afweek van<br />

de gangbare schablon<strong>en</strong> <strong>en</strong> vooral ook<br />

gelovig<strong>en</strong> van de allere<strong>en</strong>voudigste soort<br />

e<strong>en</strong> plaats gaf naast prelat<strong>en</strong> <strong>en</strong> edel<strong>en</strong>.<br />

En dat in de realistische stijl die bij<br />

uitstek als waarheidsgetrouw wordt<br />

ervar<strong>en</strong>. Ook in het buit<strong>en</strong>land ziet hij<br />

vorm<strong>en</strong> van realisme terugkom<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

mede daarom kan hij het werk ’tot het<br />

meest moderne’ rek<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />

Realisme is ge<strong>en</strong> e<strong>en</strong>duidig begrip. Van<br />

het monum<strong>en</strong>tale werk van Tiel<strong>en</strong>s is<br />

echter te weinig overgeblev<strong>en</strong> om zijn<br />

realisme preciezer te kunn<strong>en</strong> b<strong>en</strong>oem<strong>en</strong>.<br />

De taferel<strong>en</strong> in de ram<strong>en</strong> van Vaesrade<br />

zijn lev<strong>en</strong>dige verbeelding<strong>en</strong> van de


De kunst<strong>en</strong>aar – 31<br />

bijbelse gebeurt<strong>en</strong>iss<strong>en</strong>. Spaubeek<br />

daar<strong>en</strong>teg<strong>en</strong> maakt e<strong>en</strong> uitgesprok<strong>en</strong><br />

statische indruk, al komt dat misschi<strong>en</strong><br />

doordat we alle<strong>en</strong> de staande apostel<strong>en</strong><br />

hebb<strong>en</strong> op ons oordeel op te baser<strong>en</strong>.<br />

Daarbij is de afbeelding van de<br />

gekruisigde Christus e<strong>en</strong> ontl<strong>en</strong>ing aan<br />

Velasquez. Van Nuth rest<strong>en</strong> ons slechts<br />

e<strong>en</strong> paar foto’s, waarop het werk heel<br />

oorspronkelijk lijkt, maar qua compositie<br />

ook nogal statisch. In ieder geval is<br />

er ge<strong>en</strong> e<strong>en</strong>heid in dit realisme.<br />

Misschi<strong>en</strong> is het nog het beste als<br />

eclectisch te typer<strong>en</strong>.<br />

Of de tijdg<strong>en</strong>ot<strong>en</strong> dit werk van Tiel<strong>en</strong>s<br />

ook als modern ervar<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>, is niet<br />

bek<strong>en</strong>d. In ieder geval vond hij ge<strong>en</strong><br />

aansluiting bij de snelle ontwikkeling<br />

die de kerkschilderkunst in die jar<strong>en</strong> in<br />

Limburg doormaakte. Die ging juist<br />

weg van het statische <strong>en</strong> mondde uit in<br />

de spectaculaire wand- <strong>en</strong> plafondvull<strong>en</strong>de<br />

schildering<strong>en</strong> die wel de<br />

’Limburgse barok’ g<strong>en</strong>oemd word<strong>en</strong>.<br />

Hoe verscheid<strong>en</strong> het werk van Tiel<strong>en</strong>s<br />

ook is, daarmee toont het nerg<strong>en</strong>s <strong>en</strong>ige<br />

verwantschap. Wat Timmers in 1931<br />

nog modern vond, was eig<strong>en</strong>lijk <strong>en</strong>kele<br />

jar<strong>en</strong> later al achterhaald.<br />

Er zijn ook meer persoonlijke red<strong>en</strong><strong>en</strong><br />

d<strong>en</strong>kbaar voor de snelle terugval waarvan<br />

we hier getuige zijn. Het verwerv<strong>en</strong><br />

van opdracht<strong>en</strong> vroeg bijvoorbeeld om<br />

e<strong>en</strong> vaardigheid in het promot<strong>en</strong> van<br />

het eig<strong>en</strong> werk, waarvan Tiel<strong>en</strong>s zeld<strong>en</strong><br />

blijk heeft gegev<strong>en</strong>. Ook het feit dat hij<br />

autodidact was, zal hem juist op dit<br />

specifieke terrein op achterstand gezet<br />

hebb<strong>en</strong> teg<strong>en</strong>over de leerling<strong>en</strong> van<br />

Derkinder<strong>en</strong> als Eyck <strong>en</strong> Jonas. En zeker<br />

was hij er de man niet naar om soepel<br />

om te gaan met de opvatting<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

Kruiswegstatie VII St. Cornelius Heerlerheide. Bron Kerkgebouw<strong>en</strong> in Limburg.<br />

Kruiswegstatie VIII St. Cornelius Heerlerheide. Bron Kerkgebouw<strong>en</strong> in Limburg.


De kunst<strong>en</strong>aar – 32<br />

w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> van al deg<strong>en</strong><strong>en</strong> die bij het tot<br />

stand kom<strong>en</strong> van zulke grote project<strong>en</strong><br />

betrokk<strong>en</strong> war<strong>en</strong>.<br />

Maar ook voelt m<strong>en</strong> hoe zijn betrokk<strong>en</strong>heid<br />

bij deze opdracht<strong>en</strong> afneemt. Het<br />

lijkt wel alsof zijn verbeeldingskracht<br />

was uitgeput na het explosieve begin.<br />

Wat we zi<strong>en</strong> van de <strong>en</strong>gel<strong>en</strong> in Lind<strong>en</strong>heuvel<br />

maakt wel e<strong>en</strong> erg gemakkelijke<br />

indruk. In wat mindere mate geldt dat<br />

ook voor de beschildering in Puth. De<br />

kruisweg in Heerlerheide bevat <strong>en</strong>kele<br />

mooie staties, maar daar is hij weer erg<br />

afhankelijk van de originel<strong>en</strong> van<br />

Gebhard Fugel. Het oksaal in Vaesrade<br />

is mooi, maar m<strong>en</strong> heeft het gevoel dat<br />

het met wat meer aandacht nog zo veel<br />

beter had kunn<strong>en</strong> zijn.<br />

Misschi<strong>en</strong> was zijn interesse in dit<br />

kerk<strong>en</strong>werk echt op. E<strong>en</strong> van zijn<br />

kinder<strong>en</strong> stelt in ieder geval onomwond<strong>en</strong><br />

dat vaders hart naar het vrije<br />

schilder<strong>en</strong> uitging <strong>en</strong> dat het monum<strong>en</strong>tale<br />

werk voor hem eig<strong>en</strong>lijk e<strong>en</strong> bijzaak<br />

was.<br />

Vrij schilder<br />

Realist<br />

Zestig jaar na zijn overlijd<strong>en</strong> is de naam<br />

van de schilder George Tiel<strong>en</strong>s nog<br />

slechts in e<strong>en</strong> zeer kleine kring bek<strong>en</strong>d.<br />

In overzicht<strong>en</strong> van Limburgse kunst uit<br />

de jar<strong>en</strong> twintig <strong>en</strong> dertig wordt hij niet<br />

vermeld. E<strong>en</strong> retrospectieve is er nooit<br />

geweest. Maar als we zegg<strong>en</strong> dat hij<br />

verget<strong>en</strong> is, do<strong>en</strong> we onrecht aan de<br />

talloz<strong>en</strong> bij wie zijn schilderij<strong>en</strong> nog e<strong>en</strong><br />

plaats aan de muur <strong>en</strong> wellicht in hun<br />

hart hebb<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele oproep in e<strong>en</strong><br />

weekblad in de omgeving van Sittard <strong>en</strong><br />

Ho<strong>en</strong>sbroek bracht ver over de honderd<br />

schilderij<strong>en</strong> aan het licht. E<strong>en</strong> herhaling<br />

Mgr. Lemm<strong>en</strong>s geportretteerd, 1937. Foto Familiearchief.<br />

of e<strong>en</strong> uitbreiding naar andere media<br />

zou ongetwijfeld voor e<strong>en</strong> verveelvoudiging<br />

gezorgd hebb<strong>en</strong>. De omvang<br />

van het oeuvre moet <strong>en</strong>orm zijn. Tiel<strong>en</strong>s<br />

schilderde dag in dag uit <strong>en</strong> in e<strong>en</strong> hoog<br />

tempo.’s Winters stond<strong>en</strong> op zijn atelier<br />

meestal drie schilderij<strong>en</strong> tegelijk klaar<br />

om onderhand<strong>en</strong> g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> te word<strong>en</strong>.<br />

Het is buit<strong>en</strong>gewoon moeilijk zicht te<br />

krijg<strong>en</strong> op zijn ontwikkeling. Verreweg<br />

het grootste deel van zijn schilderij<strong>en</strong> is<br />

dus onbek<strong>en</strong>d, wat het beeld van de<br />

schilder per definitie incompleet maakt.<br />

E<strong>en</strong> nog groter probleem is dat van de<br />

werk<strong>en</strong> die we wel k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>, slechts e<strong>en</strong><br />

kleine minderheid gedateerd is <strong>en</strong> dat<br />

zijn dan nog vrijwel uitsluit<strong>en</strong>d portrett<strong>en</strong>.<br />

Op deze beperkte basis is het eig<strong>en</strong>lijk<br />

ondo<strong>en</strong>lijk om betrouwbare<br />

conclusies te trekk<strong>en</strong> over de ontwikke-<br />

ling van de schilder.<br />

Als we dat niet prober<strong>en</strong>, maar ons<br />

beperk<strong>en</strong> tot het signaler<strong>en</strong> van stijlverschill<strong>en</strong><br />

sec, kunn<strong>en</strong> we wel iets meer<br />

zegg<strong>en</strong>. Vooropgesteld zij dat het daarbij<br />

altijd gaat om nuances van e<strong>en</strong> wez<strong>en</strong>lijk<br />

niet verander<strong>en</strong>d realisme. Tiel<strong>en</strong>s heeft<br />

bij ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele stroming van zijn tijd<br />

aansluiting gezocht. Aan fauvisme,<br />

kubisme, futurisme of surrealisme<br />

hoev<strong>en</strong> we al helemaal niet te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>.<br />

Maar ook het expressionisme dat toch<br />

e<strong>en</strong> aantal Limburgse kunst<strong>en</strong>aars in die<br />

jar<strong>en</strong> niet onberoerd liet, ging aan hem<br />

voorbij. Van e<strong>en</strong> naoorlogse beweging<br />

als Cobra die hij nog ev<strong>en</strong> meegemaakt<br />

heeft, had hij e<strong>en</strong> uitgesprok<strong>en</strong> afkeer.<br />

En zijn zoon Frans herinnert zich nog<br />

hoe hij per fiets naar Wahlwiller ging <strong>en</strong><br />

zijn verbijstering <strong>en</strong> verontwaardiging


De kunst<strong>en</strong>aar – 33<br />

Veg<strong>en</strong>de boer. Olie-doek, 41 x 60 cm. Particulier bezit.<br />

Foto Léon Snijders.<br />

Brug bij Ep<strong>en</strong>. Olie-doek, 49 x 68 cm, 1946. Particulier bezit.<br />

Foto Léon Snijders.<br />

Paddestoel<strong>en</strong>. Olie-doek, 20x34 cm. Particulier bezit.<br />

Foto Léon Snijders.


De kunst<strong>en</strong>aar – 34<br />

over de manier waarop Aad de Haas de<br />

beschildering van de kerk had<br />

aangepakt.<br />

Zelf bleef hij zijn sterk op de tek<strong>en</strong>ing<br />

leun<strong>en</strong>d realisme altijd trouw. De stijlverschill<strong>en</strong><br />

die er zijn, hang<strong>en</strong> sam<strong>en</strong><br />

met de mate waarin deze tek<strong>en</strong>ing in<br />

zijn schilderij<strong>en</strong> doorwerkt. Het komt<br />

echter zeld<strong>en</strong> voor dat e<strong>en</strong> doek de<br />

indruk wekt niet meer dan e<strong>en</strong><br />

ingevulde tek<strong>en</strong>ing te zijn. Als de<br />

tek<strong>en</strong>ing e<strong>en</strong> zichtbare rol speelt, gaat<br />

dat sam<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> zorgvuldiger<br />

afwerking van ook de andere aspect<strong>en</strong><br />

van het schilderij: de afstemming van de<br />

kleur, het licht, de stofuitdrukking,<br />

aandacht voor het detail. In deze<br />

schilderij<strong>en</strong> is de verfhuid glad, de toets<br />

onzichtbaar. Sam<strong>en</strong>vatt<strong>en</strong>d zou m<strong>en</strong><br />

deze werk<strong>en</strong> als meer geacheveerd<br />

kunn<strong>en</strong> typer<strong>en</strong>. Daar staan dan teg<strong>en</strong>over<br />

de schilderij<strong>en</strong> die juist veel meer<br />

vanuit de verf opgebouwd zijn, met<br />

naast <strong>en</strong> over elkaar geplaatste strek<strong>en</strong><br />

die vaak nog als aparte toets<strong>en</strong> zichtbaar<br />

zijn. Deze werk<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> e<strong>en</strong> meer<br />

spontane, directe indruk. De mooiste<br />

do<strong>en</strong> d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan impressies, zonder<br />

’impressionistisch’ te word<strong>en</strong>, want<br />

daarvoor zijn ze toch te stevig <strong>en</strong> te<br />

weinig atmosferisch van karakter. In e<strong>en</strong><br />

bespreking van e<strong>en</strong> t<strong>en</strong>toonstelling in<br />

1936 typeert G.v.L. deze stijl als volgt:<br />

’Tiel<strong>en</strong>s heeft e<strong>en</strong> breed p<strong>en</strong>seel. Met<br />

forsch<strong>en</strong> streek wijdt hij zich niet<br />

aan zoet gedoe, aan pietluttige<br />

finess<strong>en</strong>: met de speling van licht <strong>en</strong><br />

donker toovert hij nuances, die lijn<br />

<strong>en</strong> diepte gev<strong>en</strong> tegelijk: hij teek<strong>en</strong>t<br />

met kleur<strong>en</strong>’. 75)<br />

Het lijkt erop dat dit ge<strong>en</strong> willekeurige<br />

verschill<strong>en</strong> zijn, maar dat zij twee fas<strong>en</strong><br />

in zijn ontwikkeling verteg<strong>en</strong>woordig<strong>en</strong>.<br />

Dat inzicht dank<strong>en</strong> we niet aan eig<strong>en</strong><br />

waarneming, maar aan e<strong>en</strong> paar wat<br />

meer uitgebreide bespreking<strong>en</strong> door de<br />

gereputeerde criticus W. Jos de Gruyter.<br />

In de eerste uit 1935 introduceert hij<br />

George Tiel<strong>en</strong>s als volgt.<br />

’Het werk van dez<strong>en</strong> jong<strong>en</strong> (!)<br />

Limburgsch<strong>en</strong> schilder is voor mij<br />

nog ge<strong>en</strong> bereik<strong>en</strong>, maar wel houdt<br />

het ontwikkelingsmogelijkhed<strong>en</strong> in.<br />

M<strong>en</strong> weet aanstonds, waar Tiel<strong>en</strong>s<br />

he<strong>en</strong> wil: hij zoekt, op realistisch<strong>en</strong><br />

grondslag, e<strong>en</strong> pakk<strong>en</strong>de, breede<br />

sam<strong>en</strong>vatting van zijn onderwerp in<br />

groote plans <strong>en</strong> plakkaatachtig<br />

vere<strong>en</strong>voudigde kleur<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> min of<br />

meer decoratief realisme dus, met<br />

e<strong>en</strong> inslag van het rustieke, dit laatste<br />

mede bepaald door de keuze der<br />

gegev<strong>en</strong>s: boer<strong>en</strong>erv<strong>en</strong>, groote sobere<br />

stillev<strong>en</strong>s, geit<strong>en</strong> <strong>en</strong> paard<strong>en</strong> <strong>en</strong>z.<br />

Het heeft alles iets simplistisch, iets<br />

voorbarigs, maar tegelijk doet het<br />

eerlijk <strong>en</strong> pootig aan, op d<strong>en</strong> man af.<br />

Het toon- <strong>en</strong> kleurgevoel mag<br />

prijselijk heet<strong>en</strong>, (…). Zijn gevaar<br />

lijkt mij echter e<strong>en</strong> snel tevred<strong>en</strong> zijn<br />

met gemakkelijk bereikte resultat<strong>en</strong>,<br />

e<strong>en</strong> niet g<strong>en</strong>oeg doorzett<strong>en</strong>, doorploeter<strong>en</strong><br />

op e<strong>en</strong> <strong>en</strong> hetzelfde werk.<br />

Daardoor laat de vormgeving vaak te<br />

w<strong>en</strong>sch<strong>en</strong> over, blijkt deze nogal<br />

globaal, niet scherp g<strong>en</strong>oeg gepreciseerd,<br />

niet volledig <strong>en</strong> persoonlijk<br />

beleefd. In de kleur treft dit minder,<br />

hoewel ook de kleur stellig zou<br />

winn<strong>en</strong> door e<strong>en</strong> fijnere doorwerktheid’.<br />

76)<br />

E<strong>en</strong> wat zuinige beoordeling, maar m<strong>en</strong><br />

herk<strong>en</strong>t er wel direct stijl van de schilder<br />

in. E<strong>en</strong> jaar later exposeert Tiel<strong>en</strong>s weer<br />

in D<strong>en</strong> Haag, nu sam<strong>en</strong> met twee<br />

ander<strong>en</strong>, <strong>en</strong> De Gruyter vindt hem<br />

zichtbaar vooruit gegaan.<br />

’Tiel<strong>en</strong>s is niet voor e<strong>en</strong> kleintje<br />

vervaard, er spreekt e<strong>en</strong> verzekerde,<br />

bijna overmoedige overtuigdheid uit<br />

al wat maakt, <strong>en</strong> hij blijkt thans<br />

meer zorg te bested<strong>en</strong> aan zijn<br />

structuur dan eerst het geval was.<br />

Het affiche-achtig elem<strong>en</strong>t heeft hij<br />

weliswaar nog niet overal geheel<br />

overwonn<strong>en</strong>, maar het dringt zich<br />

toch minder aan d<strong>en</strong> beschouwer op.<br />

(…) Weinig omhaal van artisticiteit,<br />

maar e<strong>en</strong> gezonde lust tot dad<strong>en</strong>, e<strong>en</strong><br />

niet door drogred<strong>en</strong><strong>en</strong> misleide, aanvall<strong>en</strong>de<br />

geanimeerdheid.’ 78)<br />

In 1938 t<strong>en</strong>slotte constateert hij e<strong>en</strong><br />

verdere ontwikkeling, die hij niet direct<br />

voor positief houdt, maar die onmisk<strong>en</strong>baar<br />

betrekking heeft op wat hierbov<strong>en</strong><br />

als meer geacheveerd werk beschrev<strong>en</strong> is.<br />

’George Tiel<strong>en</strong>s, hier ter stede ge<strong>en</strong><br />

onbek<strong>en</strong>de, is e<strong>en</strong> geanimeerd<br />

schilder met kleurgevoel, die in d<strong>en</strong><br />

laatste tijd gewonn<strong>en</strong> heeft aan<br />

fijnheid in zijn voordracht. Hij blijkt<br />

duidelijk aan het verander<strong>en</strong>.<br />

Vroeger was hij wel erg ”flink”,<br />

g<strong>en</strong>eigd naar het onvervaard<br />

daadlustige, <strong>en</strong> in zijn stijl wel e<strong>en</strong>s<br />

onrustig <strong>en</strong> landelijk hoekig.<br />

Misschi<strong>en</strong> is hij thans te ver gegaan<br />

in de teg<strong>en</strong>overgestelde richting <strong>en</strong><br />

heeft hij het tijdelijk te veel gezocht<br />

in e<strong>en</strong> droomerige, sam<strong>en</strong>gevatte <strong>en</strong>


De kunst<strong>en</strong>aar – 35<br />

haast wazige verstilling. (..) Maar in<br />

dat geval zal het ev<strong>en</strong>wicht zich wel<br />

spoedig herstell<strong>en</strong>.<br />

’De bedoelde doek<strong>en</strong> mog<strong>en</strong> op<br />

zichzelf beschouwd gevoelig heet<strong>en</strong>,<br />

technisch fijner dan voorafgaand<br />

werk, doorwerkt in de schildering <strong>en</strong><br />

mooi gebond<strong>en</strong> van licht <strong>en</strong> toon;<br />

maar zij klink<strong>en</strong> met dat al minder<br />

persoonlijk <strong>en</strong> minder volledig echt<br />

dan andere uiting<strong>en</strong> - echtheid is in<br />

kunstaangeleg<strong>en</strong>hed<strong>en</strong> altijd e<strong>en</strong><br />

relatieve quaestie - <strong>en</strong> zij zijn bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong><br />

niet zonder het gevaar van ’t<br />

”romantische geval”’. 79)<br />

Natuurlijk is ons hier maar e<strong>en</strong> kleine<br />

blik op de stijlontwikkeling binn<strong>en</strong> het<br />

vrije werk gegund. Misschi<strong>en</strong> is zelfs<br />

ge<strong>en</strong> sprake van e<strong>en</strong> ontwikkeling, maar<br />

slechts van e<strong>en</strong> voorbijgaande fase. Het<br />

zou niet de eerste keer zijn dat dit zich<br />

voordoet. Al eerder moet hij <strong>en</strong>ige tijd<br />

geëxperim<strong>en</strong>teerd hebb<strong>en</strong> met e<strong>en</strong><br />

geheel andere stijl, waarbij de verf met<br />

e<strong>en</strong> stompe kwast of met e<strong>en</strong> paletmes<br />

heel pastueus werd opgebracht. De<br />

toets<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> niet uitgestrek<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

war<strong>en</strong> zo dik dat er bijna e<strong>en</strong> reliëfachtig<br />

oppervlak ontstond. Binn<strong>en</strong> het voorhand<strong>en</strong><br />

werk hebb<strong>en</strong> slechts <strong>en</strong>kele<br />

schilderij<strong>en</strong> dit karakter. E<strong>en</strong> daarvan is<br />

e<strong>en</strong> portret van de al vaker g<strong>en</strong>oemde<br />

architect Ramakers. De periode van hun<br />

meest int<strong>en</strong>sieve sam<strong>en</strong>werking lag in<br />

het begin van de jar<strong>en</strong> dertig. Mogelijk<br />

dat deze toch min of meer experim<strong>en</strong>tele<br />

fase in die tijd gesitueerd moet<br />

word<strong>en</strong>. Zie ook de illustraties op pag.<br />

33, 35 <strong>en</strong> 36.<br />

Boer<strong>en</strong>erf. Olie-doek, 64 x 49 cm.<br />

Particulier bezit. Foto Léon Snijders.<br />

Brug. Olie-doek, 41 x 60 cm. Particulier bezit. Foto Léon Snijders.<br />

Kostwinner<br />

Het vrije schilderwerk van George<br />

Tiel<strong>en</strong>s is naar thematiek zeer divers.<br />

Dat is ook begrijpelijk van e<strong>en</strong> kunst<strong>en</strong>aar<br />

die ge<strong>en</strong> grote naam had, maar<br />

toch van zijn schilderkunst moest lev<strong>en</strong>.<br />

Grosso modo deed Tiel<strong>en</strong>s dat net zoals<br />

veel van zijn collega’s op twee manier<strong>en</strong>:<br />

door werk in opdracht aan te nem<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

door zijn schilderij<strong>en</strong> op de vrije markt<br />

de pres<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>. In het eerste geval was<br />

hij natuurlijk meer gebond<strong>en</strong>, maar ook<br />

in het tweede was zijn vrijheid maar<br />

betrekkelijk doordat ze ingeperkt werd<br />

door de vraag van de markt.<br />

Als kostwinner voor e<strong>en</strong> gezin met vier<br />

kinder<strong>en</strong> had ook Tiel<strong>en</strong>s zich maar aan<br />

deze wett<strong>en</strong> van de vrije handel te<br />

onderwerp<strong>en</strong>. In die zin was hij e<strong>en</strong><br />

’broodschilder’ in de oorspronkelijke<br />

betek<strong>en</strong>is van het woord: iemand die


De kunst<strong>en</strong>aar – 36<br />

schildert ’om d<strong>en</strong> brode’. Dat woord<br />

heeft e<strong>en</strong> negatievere bijklank gekreg<strong>en</strong><br />

dan de aangeduide beroepsgroep<br />

verdi<strong>en</strong>t. Er is ge<strong>en</strong> red<strong>en</strong> neerbuig<strong>en</strong>d<br />

te do<strong>en</strong> over schilders die hun kunst in<br />

de eerste plaats als e<strong>en</strong> kunde belev<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

dat met veel liefde als e<strong>en</strong> vak<br />

uitoef<strong>en</strong><strong>en</strong>. Dat gold zeker ook voor<br />

Tiel<strong>en</strong>s, voor wie het plezier in het<br />

schilder<strong>en</strong> ongetwijfeld e<strong>en</strong> belangrijker<br />

drijfveer was dan het geld dat hij ermee<br />

kon verdi<strong>en</strong><strong>en</strong>. In het volg<strong>en</strong>de stukje<br />

geeft Toon Hermans, wel zijn meest<br />

bek<strong>en</strong>de leerling, e<strong>en</strong> treff<strong>en</strong>de illustratie<br />

van dit schilderplezier.<br />

Ramona<br />

’M<strong>en</strong>eer Tiel<strong>en</strong>s was e<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>de<br />

Limburgse kunstschilder. Ik heb ’n<br />

poosje les van hem gehad to<strong>en</strong> ik ’n<br />

jaar of veerti<strong>en</strong>, vijfti<strong>en</strong> was. Ik trad<br />

op als hulpje in zijn atelier, ik waste<br />

de koffiekopjes af <strong>en</strong> spoelde de<br />

kwast<strong>en</strong> uit, dee de dopjes weer op<br />

de tubetjes, veegde de houtskool op<br />

<strong>en</strong> haalde sigarett<strong>en</strong> voor m<strong>en</strong>eer.<br />

De man is me àltijd bijgeblev<strong>en</strong>,<br />

zelfs de geur van de tabak die hem<br />

omzweefde. Ik zie nog de topp<strong>en</strong><br />

van zijn vingers bruin aangebrand<br />

van de nicotine.<br />

Als hij schilderde zong hij het lied<br />

’Ramona’, maar omdat hij de tekst<br />

niet k<strong>en</strong>de, zong hij: ’Ramona, ta ta<br />

ta ta ta ta ta ta’<strong>en</strong> dàt eindelos vele<br />

mal<strong>en</strong> achter elkaar. Het was alsof<br />

hij zichzelf met dit monotone gezang<br />

in trance zong, ur<strong>en</strong>lang.<br />

Nu, vele jar<strong>en</strong> na zijn dood is zijn<br />

beeld nog ge<strong>en</strong>szins uitgewist <strong>en</strong> als<br />

ik aan mijn schilders ezel sta, zing ik<br />

ook: ’Ramona, ta ta ta ta ta ta ta ta<br />

Vrouw met parasol. Olie-paneel, 25 x 38 cm. Particulier bezit. Foto Léon Snijders.<br />

Architect Nic. Ramakers.<br />

Olie-doek, 30 x 27 cm. Particulier bezit.<br />

Foto Léon Snijders.<br />

’<strong>en</strong> ik zing het lied niet alle<strong>en</strong> om<br />

zijn herinnering bij mij lev<strong>en</strong>d te<br />

houd<strong>en</strong>, maar ook omdat ik heb<br />

gemerkt dat ik dan mijn spier<strong>en</strong><br />

minder verkramp. Dat is het<br />

wonderlijke in mijn herinnering aan<br />

m<strong>en</strong>eer Tiel<strong>en</strong>s. Misschi<strong>en</strong> heeft hij<br />

me wel vanaf e<strong>en</strong> of andere hoge<br />

witte wolk ’Ramona’ ingefluisterd.<br />

Ik moet ook nog vermeld<strong>en</strong> dat hij<br />

zo mooi Limburgse boerderij<strong>en</strong><br />

schilderde. De ruw witte mur<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

de donkere poort<strong>en</strong>. Dan stond ik<br />

wel es te kijk<strong>en</strong> als hij aan zo’n<br />

prachtige donkere boer<strong>en</strong>hof de<br />

laatste hand legde.<br />

’Kijk, Tony’, zei-ie-dan met z’n<br />

Philip Morris-bariton, ’ik zet nog<br />

ev<strong>en</strong> e<strong>en</strong> paar kippetjes op ’t erf’, <strong>en</strong>


De kunst<strong>en</strong>aar – 37<br />

Zandafgraving. Olie-paneel,78 x 72 cm.<br />

Particulier bezit. Foto Piet Meijers.<br />

De onwillige zoon. Olie-doek, 96 x 147 cm. Particulier bezit. Foto Léon Snijders.<br />

Zitt<strong>en</strong>de man. Olie-doek, 70 x 50 cm.<br />

Particulier Bezit. Foto eig<strong>en</strong>aar. Maasarm. Olie-doek, 40 x 60 cm, 1947. Particulier bezit. Foto Léon Snijders.


De kunst<strong>en</strong>aar – 38<br />

dan nam hij met ’t puntje van zijn<br />

p<strong>en</strong>seel het zinkwit uit ’n tube <strong>en</strong><br />

zette in ’n mum van tijd <strong>en</strong>kele witte<br />

stipp<strong>en</strong> op het donkere erf. Tot mijn<br />

grote verbazing, werd<strong>en</strong>, op<br />

hetzèlfde mom<strong>en</strong>t dat hij dat deed,<br />

de stipp<strong>en</strong> … kipp<strong>en</strong>. 80) ’<br />

Motiev<strong>en</strong><br />

De vraag van de markt is natuurlijk niet<br />

allesbepal<strong>en</strong>d. Ze moet wel aansluit<strong>en</strong><br />

bij de specifieke kwaliteit<strong>en</strong> <strong>en</strong> voorkeur<strong>en</strong><br />

van de schilder. En omgekeerd<br />

zal deze niet ophoud<strong>en</strong> ook zijn eig<strong>en</strong><br />

ding te do<strong>en</strong>, ook als daar ge<strong>en</strong> vraag<br />

naar is.<br />

Zo heeft Tiel<strong>en</strong>s betrekkelijk weinig<br />

figuurstukk<strong>en</strong> geschilderd <strong>en</strong> al zeker<br />

niet om de figuurstudie zelf. Er is<br />

bijvoorbeeld slechts één (ligg<strong>en</strong>d) naakt<br />

bek<strong>en</strong>d. Als hij figur<strong>en</strong> schilderde, ging<br />

het meestal om boer<strong>en</strong> <strong>en</strong> landarbeiders.<br />

Hout zag<strong>en</strong>, Zeis scherp<strong>en</strong>, Naar het<br />

werk, Maaier, Mest lad<strong>en</strong> zijn titels uit<br />

de twee solot<strong>en</strong>toonstelling<strong>en</strong> waarvan<br />

we de catalogus k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>. Natuurlijk zijn<br />

er op deze regel wel uitzondering<strong>en</strong>.<br />

Voor pastoor Hutschemaekers van Ep<strong>en</strong><br />

schilderde hij bijvoorbeeld e<strong>en</strong> gezin om<br />

tafel: vader <strong>en</strong> moeder bidd<strong>en</strong>d, e<strong>en</strong><br />

zoon uitdag<strong>en</strong>d met de hand onder het<br />

hoofd. E<strong>en</strong> opmerkelijk stuk, maar het<br />

motief zal hem door de opdrachtgever<br />

zijn aangereikt. Ook de meeste van zijn<br />

talrijke portrett<strong>en</strong> zijn in opdracht<br />

gemaakt. Hoewel hier waarschijnlijk wel<br />

zijn grootste begaafdheid lag, zou hij er<br />

niet gauw spontaan aan beginn<strong>en</strong>, zelfs<br />

niet in zijn eig<strong>en</strong> familiekring. Wel was<br />

hij royaal met potloodschetsjes van<br />

kinder<strong>en</strong> uit zijn omgeving.<br />

Merkwaardig voor e<strong>en</strong> schilder die zo<br />

op het platteland gesteld was als Tiel<strong>en</strong>s,<br />

is dat e<strong>en</strong> traditioneel motief als het<br />

landschap ook relatief weinig voorkomt.<br />

Zomersche dag, Najaar, Morg<strong>en</strong>nevel<br />

<strong>en</strong> Hoge lucht<strong>en</strong> zijn de <strong>en</strong>ige vier titels<br />

van dezelfde t<strong>en</strong>toonstelling<strong>en</strong> die naar<br />

e<strong>en</strong> landschapschildering lijk<strong>en</strong> te<br />

verwijz<strong>en</strong>. Iemand wees er in e<strong>en</strong> ander<br />

verband op dat de kwaliteit van zijn<br />

werk beter wordt naarmate hij dichter<br />

op zijn hoofdmotief kruipt. 81) Daar<br />

le<strong>en</strong>t e<strong>en</strong> landschap zich per definitie<br />

niet voor. Misschi<strong>en</strong> is het zo dat de<br />

onbegr<strong>en</strong>sdheid van de ruimte zijn oog<br />

te weinig houvast bood. Pas wanneer<br />

zijn tek<strong>en</strong>hand zich kon met<strong>en</strong> met e<strong>en</strong><br />

object als e<strong>en</strong> boerderij, e<strong>en</strong> groepje<br />

huiz<strong>en</strong>, of e<strong>en</strong> brug, was er het stuctuur<br />

bied<strong>en</strong>de elem<strong>en</strong>t waarom het landschap<br />

zich kon plooi<strong>en</strong>.<br />

Zijn spontane voorkeur ging uit naar<br />

andere traditionele motiev<strong>en</strong>: het<br />

stillev<strong>en</strong>, het dorpsgezicht, <strong>en</strong> vooral de<br />

boerderij. Ook dier<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> voor,<br />

maar eig<strong>en</strong>lijk alle<strong>en</strong> beest<strong>en</strong> die m<strong>en</strong> op<br />

of rond de boerderij kan aantreff<strong>en</strong>:<br />

Kalfjes in d<strong>en</strong> stal, Ingespann<strong>en</strong> koe,<br />

Kipp<strong>en</strong>, Rust<strong>en</strong>de paard<strong>en</strong> luid<strong>en</strong><br />

bijvoorbeeld de titels. Maar verreweg<br />

het meest dierbaar was hem de boerderij<br />

<strong>en</strong> met name het boer<strong>en</strong>erf. Vraag of<br />

ge<strong>en</strong> vraag, erv<strong>en</strong> rond de boerderij <strong>en</strong><br />

nog liever de binn<strong>en</strong>plaats<strong>en</strong> daarbinn<strong>en</strong><br />

kwam<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> gestage stroom van zijn<br />

schildersezel. Met wat rondscharrel<strong>en</strong>de<br />

kipp<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> boer of boerin als stoffering<br />

maakt<strong>en</strong> zij ’e<strong>en</strong> echte Tiel<strong>en</strong>s’.<br />

Portrett<strong>en</strong><br />

De kunst van Tiel<strong>en</strong>s is gebaseerd op<br />

e<strong>en</strong> goed observatievermog<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />

tek<strong>en</strong>hand die trefzeker weergeeft wat<br />

het oog ziet. Dit zijn bij uitstek de<br />

vermog<strong>en</strong>s waarover e<strong>en</strong> portrettist<br />

di<strong>en</strong>t te beschikk<strong>en</strong>. Aan de psychologische<br />

verdieping gaat de waarneming <strong>en</strong><br />

afbeelding vooraf. Het is dan ook niet<br />

vreemd dat juist de portrett<strong>en</strong> e<strong>en</strong> hoogtepunt<br />

in zijn oeuvre vorm<strong>en</strong> <strong>en</strong> wellicht<br />

het <strong>en</strong>ige gebied waarop hij zich<br />

met welke Limburgse tijdg<strong>en</strong>oot dan<br />

ook kon met<strong>en</strong>.<br />

Ook Jos de Gruyter haalde in het<br />

Vaderland 82) met name zijn portrett<strong>en</strong><br />

naar vor<strong>en</strong>.<br />

’Persoonlijk lijkt deze Limburger mij<br />

vooral e<strong>en</strong> realist: zijn kracht ligt in<br />

het op<strong>en</strong>hartige, spontane <strong>en</strong> toch<br />

beheerschte zi<strong>en</strong> <strong>en</strong> weergev<strong>en</strong> van<br />

ding<strong>en</strong>. M<strong>en</strong> kan dat aanstonds<br />

nagaan in zijn manskop (…), e<strong>en</strong>voudig,<br />

raak <strong>en</strong> niet zonder<br />

m<strong>en</strong>schelijke warmte <strong>en</strong> begrip<br />

geschilderd. Ook de andere aanwezige<br />

portrett<strong>en</strong> overtuig<strong>en</strong> door<br />

e<strong>en</strong> sobere onmiddellijkheid, e<strong>en</strong><br />

zekere onopgesmuktheid <strong>en</strong> op<strong>en</strong>heid,<br />

gepaard aan trefzekerheid in de<br />

typering.’<br />

Zijn meest bek<strong>en</strong>de schilderij is wel het<br />

grote portret van mgr. Poels dat de<br />

katholieke mijnwerkers in 1935 aan hun<br />

voorman aanbod<strong>en</strong>, to<strong>en</strong> deze 25 jaar<br />

aalmoez<strong>en</strong>ier van de arbeid was. Bij zijn<br />

uitvaart in 1948 droeg<strong>en</strong> zij het mee in<br />

de begraf<strong>en</strong>isstoet. Het is e<strong>en</strong> van de<br />

meest gebruikte portrett<strong>en</strong> in publicaties<br />

over Poels <strong>en</strong> zeker het meest gereproduceerde<br />

schilderij van Tiel<strong>en</strong>s. Dat zal<br />

niet alle<strong>en</strong> door de gelijk<strong>en</strong>is kom<strong>en</strong>,<br />

maar vooral door de pose waarin Poels is<br />

neergezet: als e<strong>en</strong> solide leider, niet


De kunst<strong>en</strong>aar – 39<br />

Landschap. Olie-doek, 7 x 40 cm. Particulier bezit. Foto Léon Snijders.<br />

gesticuler<strong>en</strong>d, maar juist met gekruiste<br />

arm<strong>en</strong>, rustig neerkijk<strong>en</strong>d op zijn volgeling<strong>en</strong>.<br />

E<strong>en</strong> onverzettelijke man, e<strong>en</strong><br />

leider die ontzag inboezemt, maar ook<br />

vertrouw<strong>en</strong> wekt. Het is e<strong>en</strong> klassiek<br />

portret, wat nog b<strong>en</strong>adrukt wordt door<br />

zijn wap<strong>en</strong> met wap<strong>en</strong>spreuk in de<br />

linker bov<strong>en</strong>hoek <strong>en</strong> het Aet. LXVII in<br />

de rechter. Het is ook gesigneerd <strong>en</strong><br />

gedateerd, wat bij Tiel<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> betrekkelijke<br />

uitzondering is.<br />

Het is e<strong>en</strong> van de portrett<strong>en</strong> die hij in<br />

opdracht van led<strong>en</strong> van de geestelijkheid<br />

maakte. En dus niet van de minste. Op<br />

e<strong>en</strong> foto uit e<strong>en</strong> geïllustreerd weekblad<br />

zi<strong>en</strong> we hem - ’every inch a g<strong>en</strong>tleman’ -<br />

zitt<strong>en</strong> teg<strong>en</strong>over e<strong>en</strong> poser<strong>en</strong>de mgr.<br />

Lemm<strong>en</strong>s. Schuin naast hem staat het<br />

portret van de bisschop, waaraan hij<br />

k<strong>en</strong>nelijk de laatste hand legt. Het was<br />

e<strong>en</strong> gesch<strong>en</strong>k voor de Katholieke Jeugd<br />

Vere<strong>en</strong>iging bij het betrekk<strong>en</strong> van haar<br />

nieuwe kantoor in Meerss<strong>en</strong> in 1937.<br />

Op het portret heeft de bisschop vier<br />

kinder<strong>en</strong> van verschill<strong>en</strong>de leeftijd voor<br />

zich staan, op het oog twee meisjes <strong>en</strong><br />

twee jong<strong>en</strong>s. In de familie gaat het<br />

verhaal dat het de kinder<strong>en</strong> van George<br />

Tiel<strong>en</strong>s zelf zoud<strong>en</strong> zijn. Helaas is het<br />

niet mogelijk dit aan de waarheid te<br />

toets<strong>en</strong>. Het schilderij is (nog) niet<br />

teruggevond<strong>en</strong>.<br />

De clerus mag e<strong>en</strong> van zijn belangrijkste<br />

opdrachtgevers zijn geweest, het war<strong>en</strong><br />

natuurlijk niet alle<strong>en</strong> geestelijk<strong>en</strong> die<br />

zich tot hem wedd<strong>en</strong>. Zoals bij het hele<br />

oeuvre van Tiel<strong>en</strong>s, is er ook van de<br />

portrett<strong>en</strong> maar e<strong>en</strong> klein deel bek<strong>en</strong>d,<br />

maar daaronder bevind<strong>en</strong> zich zowel<br />

notabel<strong>en</strong> als heel gewone m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>. Vaak<br />

werd er bij jubilea <strong>en</strong> andere viering<strong>en</strong><br />

e<strong>en</strong> beroep op de portrettist gedaan. Als<br />

het niet anders kon, bijvoorbeeld als de<br />

betrokk<strong>en</strong>e gestorv<strong>en</strong> was, schuwde hij<br />

ook niet om van foto’s te werk<strong>en</strong>, zoals<br />

we bijvoorbeeld zi<strong>en</strong> bij het dubbelportret<br />

van zijn ouders.<br />

Stillev<strong>en</strong>s<br />

Voor zijn stillev<strong>en</strong>s gebruikte Tiel<strong>en</strong>s de<br />

gangbare attribut<strong>en</strong>: tinn<strong>en</strong> <strong>en</strong> koper<strong>en</strong><br />

bord<strong>en</strong> <strong>en</strong> ketels, keulse pott<strong>en</strong>, krant<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> (op<strong>en</strong>geslag<strong>en</strong>) boek<strong>en</strong>, vrucht<strong>en</strong>,<br />

paddestoel<strong>en</strong>, viss<strong>en</strong> <strong>en</strong> heel vaak<br />

bloem<strong>en</strong>, vooral chrysant<strong>en</strong>. De opstelling<br />

is meestal weinig verrass<strong>en</strong>d <strong>en</strong><br />

gebaseerd op de ligg<strong>en</strong>de driehoek. Vaak<br />

focust hij op de object<strong>en</strong> waardoor de<br />

onder- <strong>en</strong> achtergrond minder uitwerking<br />

behoeft. Maar ook hier geldt<br />

weer dat wij maar e<strong>en</strong> klein deel van het<br />

werk k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong> dus met veel voorbehoud<br />

moet<strong>en</strong> oordel<strong>en</strong>.<br />

Wat bij de wel bek<strong>en</strong>de stillev<strong>en</strong>s het<br />

meeste opvalt, zijn de voor zijn do<strong>en</strong><br />

grote verschill<strong>en</strong> in stijl. Die loopt<br />

uite<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> stillev<strong>en</strong> met paddestoel<strong>en</strong>,<br />

opgezet in directe, pastueuze<br />

toets<strong>en</strong>, tot e<strong>en</strong> fijn uitgewerkte schaal<br />

met bess<strong>en</strong> die bijna zev<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>de-eeuws<br />

aandoet. Met name dit fijnschilderwerk<br />

komt bij de realist Tiel<strong>en</strong>s in andere


De kunst<strong>en</strong>aar – 40<br />

Pastoor Jacobs. Olie-doek, 57,5 x 78 cm, 1943. Eig<strong>en</strong>dom Da Capocollege.<br />

Foto Léon Snijders.<br />

g<strong>en</strong>res nauwelijks voor. Mogelijk doet<br />

zich bij dit onderwerp de invloed van de<br />

opdrachtgevers meer geld<strong>en</strong>. Die lijkt<br />

bijvoorbeeld ook merkbaar bij e<strong>en</strong> groot<br />

stillev<strong>en</strong> met aronskelk<strong>en</strong> uit de nalat<strong>en</strong>schap<br />

van de al eerder g<strong>en</strong>oemde<br />

pastoor Hutschemaekers. Weliswaar is<br />

dit veel veel robuuster geschilderd dan<br />

de besjes, maar toch ook met meer<br />

aandacht voor de compositie <strong>en</strong> de stofuitdrukking<br />

dan Tiel<strong>en</strong>s normaal<br />

gew<strong>en</strong>d is. Het heeft e<strong>en</strong> klassieke allure<br />

die we nerg<strong>en</strong>s anders in zijn stillev<strong>en</strong>s<br />

zi<strong>en</strong>.<br />

Boerderij<strong>en</strong> <strong>en</strong> boer<strong>en</strong>erv<strong>en</strong><br />

Toon Hermans herinnert zich George<br />

Tiel<strong>en</strong>s voor alles als de schilder van<br />

Limburgse boerderij<strong>en</strong>. Inderdaad is dat<br />

veruit zijn meest geliefde thema. Bij de<br />

al g<strong>en</strong>oemde oproep aan eig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> van<br />

schilderij<strong>en</strong> van Tiel<strong>en</strong>s kwam<strong>en</strong> op<br />

ongeveer 130 schilderij<strong>en</strong> meer dan 50<br />

boerderij<strong>en</strong> voor. Dat kan natuurlijk wel<br />

<strong>en</strong>igszins beïnvloed zijn door de lokale<br />

smaak, maar ook de twee g<strong>en</strong>oemde<br />

t<strong>en</strong>toonstellingscatalogi hetzelfde beeld.<br />

En to<strong>en</strong> hij in 1935 op e<strong>en</strong> andere expositie<br />

in D<strong>en</strong> Haag vijfti<strong>en</strong> schilderij<strong>en</strong><br />

verkocht, war<strong>en</strong> acht daarvan boerde-<br />

Zigeuner. Olie-paneel, 58 x 48 cm.<br />

Particulier bezit. Foto Léon Snijders.<br />

Jeanny Bronneberg. Krijt-papier, 21 x 16<br />

cm. Particulier bezit. Foto Léon Snijders.


De kunst<strong>en</strong>aar – 41<br />

Mgr. Poels. Olie-doek, 128 x 84 cm, 1935.<br />

Eig<strong>en</strong>dom Mondriaan Zorggroep. Foto Léon Snijders<br />

Pastoor Röselaers. Olie-doek, 66 x 49 cm,<br />

1929. Eig<strong>en</strong>dom St. Ave Rex Christi.<br />

Foto Léon Snijders.<br />

Notaris Beckers. Olie-doek, 30 x 25 cm.<br />

Eig<strong>en</strong>dom St. Ave Rex Christi.<br />

Foto Léon Snijders.


De kunst<strong>en</strong>aar – 42<br />

rij<strong>en</strong> of boer<strong>en</strong>erv<strong>en</strong>. 83)<br />

Ook bij dit thema komt de neiging van<br />

de schilder naar vor<strong>en</strong> om als het ware<br />

in te zoom<strong>en</strong> op zijn onderwerp.<br />

Natuurlijk zijn er veel totaalbeeld<strong>en</strong> van<br />

boer<strong>en</strong>hoev<strong>en</strong>, maar vaker zi<strong>en</strong> we e<strong>en</strong><br />

deel daarvan: e<strong>en</strong> blik langs e<strong>en</strong> zijgevel<br />

op e<strong>en</strong> bijgebouw, e<strong>en</strong> voorerf met e<strong>en</strong><br />

kruiwag<strong>en</strong> of e<strong>en</strong> paar melktuit<strong>en</strong>, e<strong>en</strong><br />

binn<strong>en</strong>plaats of nog liever e<strong>en</strong> hoek<br />

daarvan. Ook bij de gezichtspunt<strong>en</strong> van<br />

waaruit hij zijn motief waarneemt<br />

maakt hij vaak dezelfde keuze. Bij e<strong>en</strong><br />

binn<strong>en</strong>plaats wordt er meestal van onder<br />

de toegangspoort gekek<strong>en</strong>. Soms is de<br />

blik recht naar vor<strong>en</strong> gericht op e<strong>en</strong><br />

rechthoekige poort met daarbov<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />

pann<strong>en</strong>dak dat ev<strong>en</strong>wijdig aan de<br />

bov<strong>en</strong>rand is afgesned<strong>en</strong> - compositorisch<br />

niet de mooiste b<strong>en</strong>adering. Veel<br />

vaker wordt e<strong>en</strong> hoek van het erf waarg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>,<br />

liefst, maar natuurlijk lang<br />

niet altijd, aan de linker kant. Vanuit<br />

die hoek strekk<strong>en</strong> de gebouw<strong>en</strong> zich<br />

naar links <strong>en</strong> rechts uit. Al naar gelang<br />

de breedte van het beeld kom<strong>en</strong> er meer<br />

deur<strong>en</strong>, ram<strong>en</strong>, poort<strong>en</strong> <strong>en</strong> op<strong>en</strong><br />

stalling<strong>en</strong> in het zicht. Dikwijls<br />

vernauwt de blik zich echter tot de hoek<br />

zelf met e<strong>en</strong> of twee deur<strong>en</strong> bov<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />

stoep <strong>en</strong> e<strong>en</strong> stukje van de mesthoop.<br />

Soms is de stoffering van de erv<strong>en</strong> tot<br />

e<strong>en</strong> minimum beperkt. De aandacht<br />

gaat geheel uit naar de constructie van<br />

de ruimte, naar de kleur van de poort<strong>en</strong>,<br />

de lichtval met de afwisseling van tint<strong>en</strong><br />

in de witte mur<strong>en</strong>, de teg<strong>en</strong>stelling van<br />

de material<strong>en</strong>. Het zijn vaak de mooiste<br />

werk<strong>en</strong>, vooral voor de hed<strong>en</strong>daagse<br />

kijker die deze aspect<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> schilderij<br />

in de abstracte - <strong>en</strong> concrete! - kunst<br />

als op zich staande verschijnsel<strong>en</strong> heeft Stillev<strong>en</strong> met aronskelk<strong>en</strong>. Olie-paneel, 65 x 91cm. Particulier bezit. Foto eig<strong>en</strong>aar.


De kunst<strong>en</strong>aar – 43<br />

De besjes. Olie-paneel, 20 x 30 cm.<br />

Particulier bezit. Foto Léon Snijders.<br />

ler<strong>en</strong> waarder<strong>en</strong>. Maar meestal scharrel<strong>en</strong><br />

er toch wat kipp<strong>en</strong> over het erf of is<br />

er e<strong>en</strong> boer of boerin aan het werk. Ook<br />

deze di<strong>en</strong><strong>en</strong> vooral als stoffering. Slechts<br />

zeld<strong>en</strong> wordt er ingezoomd op hun<br />

In het slachthuis. Olie-doek, 57 x 39 cm.<br />

Particulier bezit. Foto Léon Snijders.<br />

Stillev<strong>en</strong> met boek. Olie-doek, 60 x 82 cm. Particulier bezit. Foto Léon Snijders.<br />

activiteit, <strong>en</strong> als dat wel gebeurt,<br />

ontstaat er eig<strong>en</strong>lijk e<strong>en</strong> ander g<strong>en</strong>re dan<br />

het boer<strong>en</strong>erf. Vaak gaat het dan om<br />

grote ’staande’ format<strong>en</strong>, waarin de<br />

figuur c<strong>en</strong>traal staat <strong>en</strong> niet langer het<br />

erf.<br />

Oppervlakkig gezi<strong>en</strong>, lijkt het <strong>en</strong>e erf<br />

vaak e<strong>en</strong> kopie van het andere. En dat is<br />

voorzichtig uitgedrukt, want<br />

ongetwijfeld is dat in m<strong>en</strong>ig geval ge<strong>en</strong><br />

gezichtsbedrog. Tiel<strong>en</strong>s vond het<br />

normaal om e<strong>en</strong> aansprek<strong>en</strong>de plek of<br />

situatie meer ker<strong>en</strong> te gebruik<strong>en</strong> of zelfs,<br />

al dan niet op verzoek, met geringe<br />

wijziging<strong>en</strong> te kopiër<strong>en</strong>. Zo zal hij ook<br />

vaak e<strong>en</strong> zo vertrouwd gegev<strong>en</strong> op e<strong>en</strong><br />

achteloze manier snel op het doek gezet<br />

hebb<strong>en</strong>, als de klandizie daarom vroeg.<br />

Dat is aan het verschil in kwaliteit wel af<br />

te lez<strong>en</strong>.<br />

’Zijn vorm van schilder<strong>en</strong> wordt op d<strong>en</strong><br />

duur e<strong>en</strong>tonig. M<strong>en</strong> weet bij Tiel<strong>en</strong>s<br />

altijd precies waar <strong>en</strong> hoe het licht valt.<br />

Wij hebb<strong>en</strong> tal van boer<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> van T.<br />

gezi<strong>en</strong>, maar hij schildert ze altijd op<br />

dezelfde manier,’ schrijft e<strong>en</strong> criticus. 84)<br />

Daar zit e<strong>en</strong> kern van waarheid in, maar<br />

m<strong>en</strong> vergeeft het de broodschilder, als<br />

m<strong>en</strong> ziet hoe hij van jaar tot jaar het<br />

thema lev<strong>en</strong>d hield door in de zomer<br />

per bus <strong>en</strong> met de fiets Zuid-Limburg te<br />

doorkruis<strong>en</strong> om nieuwe inspiratie op te<br />

do<strong>en</strong>. Dan maakte hij de schets<strong>en</strong> die<br />

later <strong>en</strong> vooral ’s winters uitgewerkt<br />

werd<strong>en</strong> tot geheel nieuwe variaties op<br />

e<strong>en</strong> beproefd thema. De titels van zijn


De kunst<strong>en</strong>aar – 44<br />

Erf met kipp<strong>en</strong> <strong>en</strong> boerin. Olie-doek opgeplakt op paneel, 50 x 70 cm. Particulier bezit.<br />

Foto Léon Snijders.<br />

Twee vakwerkhuiz<strong>en</strong>. Olie-doek, 58 x 78 cm. Particulier bezit. Foto Léon Snijders.<br />

Twee vakwerkhuiz<strong>en</strong>. Olieverfschets,<br />

21 x 30 cm. Particulier bezit.<br />

Foto Léon Snijders.<br />

boerderij<strong>en</strong>, maar ook van zijn dorpsgezicht<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> ’straatjes’, verwijz<strong>en</strong> dan<br />

ook vrijwel altijd naar e<strong>en</strong> bepaalde<br />

plaats. Boerderij in Munstergele<strong>en</strong>, in<br />

Puth, in Bemel<strong>en</strong>, in Sl<strong>en</strong>ak<strong>en</strong>, in<br />

Merkelbeek, in Thorn, in Geulle, in<br />

Gulp<strong>en</strong>, in Limbricht - het is eindeloos.<br />

Ook in die zin was hij e<strong>en</strong> realist. Dat in<br />

zijn boer<strong>en</strong>erv<strong>en</strong> niet de verbeelding aan<br />

het werk was geweest, wist<strong>en</strong> ook de<br />

m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> van zijn tijd. Oudere bezitters<br />

van zijn werk kunn<strong>en</strong> soms nog precies<br />

aanwijz<strong>en</strong> waar hun schilderij gemaakt<br />

is.<br />

Hoewel het dus aan maakwerk niet<br />

ontbreekt, behor<strong>en</strong> de beste van zijn<br />

boer<strong>en</strong>erv<strong>en</strong> tot de hoogtepunt<strong>en</strong> uit het<br />

oeuvre van Tiel<strong>en</strong>s. De kwaliteit hangt<br />

niet sam<strong>en</strong> met specifieke stijlaspect<strong>en</strong>.<br />

Soms zijn de mooiste werk<strong>en</strong> snel vastgelegde<br />

impressies, dan weer spring<strong>en</strong><br />

schilderij<strong>en</strong> eruit door de zorgvuldige <strong>en</strong><br />

ev<strong>en</strong>wichtige uitwerking van de details.<br />

E<strong>en</strong> andere keer conc<strong>en</strong>treert hij zich


De kunst<strong>en</strong>aar – 45<br />

Erf met melktuit<strong>en</strong>. Olie-paneel, 48 x 38<br />

cm. Particulier bezit. Foto Léon Snijders.<br />

Boerderij. Olie-doek, 30 x 45 cm. Particulier bezit. Foto eig<strong>en</strong>aar.<br />

Tuin<strong>en</strong>. Olie-doek, 47 x 57 cm. Particulier<br />

bezit. Foto Léon Snijders. Binn<strong>en</strong>plaats. Olie-doek, 59 x 78 cm. Particulier bezit. Foto Léon Snijders.


De kunst<strong>en</strong>aar – 46<br />

zozeer op de textuur, dat het motief<br />

bijna oversteg<strong>en</strong> wordt.<br />

Ook bij de boerderij<strong>en</strong> doet zich het<br />

probleem voor dat wij de aanknopingspunt<strong>en</strong><br />

miss<strong>en</strong> om ze in de tijd te<br />

plaats<strong>en</strong>. Het blijv<strong>en</strong> losse werk<strong>en</strong>, waarvan<br />

we het <strong>en</strong>e meer waarder<strong>en</strong> dan het<br />

andere. Maar we mog<strong>en</strong> er wel van<br />

uitgaan dat ook hier sprake is van e<strong>en</strong><br />

ontwikkeling van e<strong>en</strong> meer directe stijl<br />

naar e<strong>en</strong> meer geacheveerde, zoals we<br />

die op grond van bespreking<strong>en</strong> door De<br />

Gruyter kond<strong>en</strong> vaststell<strong>en</strong>.<br />

E<strong>en</strong> andere tijdg<strong>en</strong>oot bevestigt dat als<br />

inleider van de Haagse expositie van<br />

1938. De al eerder g<strong>en</strong>oemde J. Haver<br />

Schetsboekblad. Familiearchief.<br />

Droeze kon dat met <strong>en</strong>ig gezag do<strong>en</strong>.<br />

Hij was niet alle<strong>en</strong> e<strong>en</strong> ervar<strong>en</strong><br />

bestuurder, maar ook zelf kunstschilder.<br />

Hij zag in de boerderij<strong>en</strong> meer dan<br />

alle<strong>en</strong> e<strong>en</strong> door nostalgische s<strong>en</strong>tim<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />

ingegev<strong>en</strong> <strong>en</strong> goed verkop<strong>en</strong>d<br />

schilderkunstig product. In zijn<br />

inleiding liet hij niet alle<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> waarin<br />

de aantrekkelijkheid van het motief voor<br />

de schilder school, maar ook dat het<br />

zich voegde naar zijn stemming. In de<br />

b<strong>en</strong>adering van dit og<strong>en</strong>schijnlijk zo<br />

obligate motief deed zich volg<strong>en</strong>s hem<br />

in het tijdbestek van <strong>en</strong>kele jar<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />

omslag voor die het karakter ervan<br />

geheel veranderde.<br />

’Het is thans voor de derde maal dat<br />

Tiel<strong>en</strong>s t<strong>en</strong>toonstelt in deze zal<strong>en</strong>.<br />

Van vorige t<strong>en</strong>toonstelling<strong>en</strong><br />

herinner<strong>en</strong> wij ons o.a. de zonnige<br />

schilderij<strong>en</strong> van Zuid-Limburgsche<br />

boerderij<strong>en</strong>, waar zulk e<strong>en</strong> lev<strong>en</strong>sblijheid<br />

<strong>en</strong> liefde uit sprak voor de<br />

rustieke, schilderachtige schoonheid<br />

van dit land. Wij herinner<strong>en</strong> ons,<br />

hoe op deze schilderij<strong>en</strong> door het<br />

zonlicht, dat aan de onaanzi<strong>en</strong>lijkste<br />

ding<strong>en</strong> kleur, glans <strong>en</strong> gestalte geeft,<br />

het wonder voltrokk<strong>en</strong> wordt.<br />

Wij zi<strong>en</strong> thans weer e<strong>en</strong> geheel<br />

nieuwe collectie. (…) Het zijn weer<br />

de typische boerderij<strong>en</strong>, die van zoo<br />

veelsoortig materiaal zijn sam<strong>en</strong>gesteld,<br />

die onze speciale aandacht<br />

vrag<strong>en</strong>. Wit gekalkte mur<strong>en</strong> met<br />

zwart geteerde rand<strong>en</strong>, bakste<strong>en</strong>,<br />

mergel, hout, roode pann<strong>en</strong>, rivierkei<strong>en</strong>,<br />

stroo <strong>en</strong> nog veel meer<br />

material<strong>en</strong> wissel<strong>en</strong> elkander af.<br />

Door de werking van zon, wind <strong>en</strong><br />

reg<strong>en</strong> word<strong>en</strong> deze bouwsels<br />

verweerd, gedeeltelijk met mos <strong>en</strong><br />

schimmel begroeid <strong>en</strong> t<strong>en</strong>slotte als<br />

het ware in de natuur opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />

Van deze ding<strong>en</strong> wordt ons op deze<br />

t<strong>en</strong>toonstelling wederom op boei<strong>en</strong>de<br />

wijze verhaald, maar het zijn<br />

ditmaal ge<strong>en</strong> lieder<strong>en</strong> in majeur,<br />

maar in mineur, die ons treff<strong>en</strong>. Wij<br />

leer<strong>en</strong> d<strong>en</strong> schilder hier van e<strong>en</strong><br />

ander<strong>en</strong> kant k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>, het zijn nu<br />

ge<strong>en</strong> beeld<strong>en</strong> van zon <strong>en</strong> zomerweelde,<br />

die ons het meest treff<strong>en</strong>,<br />

maar van armoede <strong>en</strong> verlat<strong>en</strong>heid.<br />

Het zijn oude, soms bouwvallige<br />

huiz<strong>en</strong> onder e<strong>en</strong> sombere grijze<br />

lucht, die ons vertell<strong>en</strong>, dat het ook<br />

in Limburg niet altijd zonnig is. Wij


De kunst<strong>en</strong>aar – 47<br />

Dorpsgezicht. Olie-board, 21 x 29 cm.<br />

Particulier bezit. Foto Léon Snijders.<br />

zi<strong>en</strong> in deze schilderij<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> effectbejag,<br />

zij zijn zelfs ingetog<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

sober van kleur, echte stemmingsbeeld<strong>en</strong>,<br />

die tot ons sprek<strong>en</strong> <strong>en</strong> die<br />

ook picturaal verantwoord zijn! Ik<br />

zie hier e<strong>en</strong> winst in het werk van<br />

Tiel<strong>en</strong>s, waarmede ik hem van harte<br />

gelukw<strong>en</strong>sch.’ 85)<br />

(70 Vaderland, 24.04.38)<br />

Waar De Gruyter de ontwikkeling van<br />

de kunst<strong>en</strong>aar Tiel<strong>en</strong>s op haar schildertechnische<br />

mérites beoordeelt, proeft<br />

Haver Droeze er ook e<strong>en</strong> verdieping van<br />

zijn kunst<strong>en</strong>aarschap in.<br />

Zefke Mols. Houtskool-papier, 178 x 99<br />

cm. Particulier bezit. Foto Léon Snijders.


George Tiel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> Sittard<br />

Als we de betrekking<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> George<br />

Tiel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> Sittard in og<strong>en</strong>schouw<br />

nem<strong>en</strong>, moet<strong>en</strong> we ons daarbij op voorhand<br />

ge<strong>en</strong> al te persoonlijke band voorstell<strong>en</strong>.<br />

George Tiel<strong>en</strong>s was niet iemand<br />

die zich hechtte aan e<strong>en</strong> bepaalde plaats.<br />

Als zoon uit e<strong>en</strong> militaire familie was hij<br />

gew<strong>en</strong>d dat elke verblijfplaats e<strong>en</strong> tijdelijke<br />

was. Ook zijn zwerv<strong>en</strong>de kostschoolbestaan<br />

leerde hem niet anders.<br />

Zelfs na zijn huwelijk woonde hij<br />

nerg<strong>en</strong>s langer dan drie jaar. To<strong>en</strong> hij<br />

zich in 1929 uiteindelijk in Sittard<br />

vestigde was dat al zijn zesde verhuizing<br />

in nog ge<strong>en</strong> ti<strong>en</strong> jaar tijd. En het zou<br />

niet de laatste zijn, want van 1932 tot<br />

1937 woonde hij nog e<strong>en</strong>s vijf jaar in<br />

Ho<strong>en</strong>sbroek, waarna hij definitief naar<br />

Sittard terugkwam <strong>en</strong> de Sittardse<br />

schilder Tiel<strong>en</strong>s werd.<br />

Dat hij na e<strong>en</strong> verblijf in Noord-<br />

Brabant <strong>en</strong> Holland naar Zuid-Limburg<br />

trok, was niet zo vreemd. Zijn familie<br />

kwam uit Maastricht, hij was daar<br />

school gegaan <strong>en</strong> had in Geulle, Amby<br />

<strong>en</strong> Meers<strong>en</strong> gewoond voordat hij als<br />

laatste het ouderlijk huis verlat<strong>en</strong> had.<br />

Dat de keuze op Sittard viel, moet wel<br />

toevallig geweest zijn. Nerg<strong>en</strong>s blijkt dat<br />

hij de stad van te vor<strong>en</strong> al k<strong>en</strong>de.<br />

Familie had hij er ook niet. Waarschijnlijk<br />

heeft de relatie met de Sittardse<br />

architect<strong>en</strong> Nic. Ramakers <strong>en</strong> Ernst<br />

Scho<strong>en</strong>maekers e<strong>en</strong> belangrijke rol<br />

gespeeld <strong>en</strong> dan vooral met de eerstg<strong>en</strong>oemde.<br />

Hij vond t<strong>en</strong>minste onderdak<br />

in e<strong>en</strong> van di<strong>en</strong>s huiz<strong>en</strong> aan het<br />

Julianaplein. Daarnaast zoud<strong>en</strong> natuurlijk<br />

de gunstige ligging <strong>en</strong> goede treinverbinding<strong>en</strong><br />

e<strong>en</strong> rol gespeeld kunn<strong>en</strong><br />

hebb<strong>en</strong>. Op zoek naar motiev<strong>en</strong> voor<br />

zijn schilderij<strong>en</strong> trok hij vaak de provin-<br />

cie in <strong>en</strong> ook voor zijn exposities was hij<br />

veel op pad.<br />

De stad beviel hem ook niet zo goed dat<br />

het hem moeite kostte om na drie jaar<br />

naar Ho<strong>en</strong>sbroek te verhuiz<strong>en</strong>. De vijf<br />

jaar dat zij daar woond<strong>en</strong>, herinnert zijn<br />

zoon Frans zich als de gelukkigste van<br />

zijn jong<strong>en</strong>sjar<strong>en</strong>. Zijn vader was door<br />

de kerkschildering<strong>en</strong> in zo goed<strong>en</strong> do<strong>en</strong><br />

dat hij zich zelfs <strong>en</strong>ige tijd e<strong>en</strong> auto kon<br />

veroorlov<strong>en</strong>. Hij blonk uit op de t<strong>en</strong>nisbaan<br />

<strong>en</strong> vond zijn plaats in het milieu<br />

van arts<strong>en</strong> <strong>en</strong> mijning<strong>en</strong>ieurs. In 1937<br />

zegde de eig<strong>en</strong>ares van het huis de huur<br />

op, omdat zij het zelf wilde betrekk<strong>en</strong>.<br />

In eerste instantie wilde hij naar Maastricht<br />

verhuiz<strong>en</strong>, maar dat kwam er niet<br />

van. Hij keerde terug naar Sittard, niet<br />

naar het Julianaplein, maar naar de heel<br />

wat minder riant geleg<strong>en</strong> Steegstraat.<br />

M<strong>en</strong> kan dus niet zegg<strong>en</strong> dat hij e<strong>en</strong><br />

bijzondere relatie had met Sittard. Dat<br />

zijn rusteloze rondtrekk<strong>en</strong> hier t<strong>en</strong> einde<br />

kwam, zal met zijn leeftijd te mak<strong>en</strong><br />

gehad hebb<strong>en</strong> <strong>en</strong> vooral ook met de<br />

gezinssituatie. Bij de laatste verhuizing<br />

was de oudste van de vier kinder<strong>en</strong>,<br />

George jr., vijfti<strong>en</strong> jaar <strong>en</strong> Elly, de<br />

jongste, zev<strong>en</strong>. H<strong>en</strong> weer van school<br />

lat<strong>en</strong> verander<strong>en</strong> <strong>en</strong> uit hun nieuwe<br />

kring van vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>en</strong> vri<strong>en</strong>dinn<strong>en</strong> weghal<strong>en</strong>,<br />

zal hij niet anders dan uit noodzaak<br />

hebb<strong>en</strong> will<strong>en</strong> do<strong>en</strong>. En die<br />

noodzaak was er niet. In Sittard was hij<br />

de <strong>en</strong>ige schilder <strong>en</strong> daarmee dé<br />

schilder. Voor veel led<strong>en</strong> van de burgerij<br />

bepaalde hij de norm. M<strong>en</strong> wist hem te<br />

vind<strong>en</strong> voor portrett<strong>en</strong> <strong>en</strong> ander<br />

opdracht<strong>en</strong>. Veel geleg<strong>en</strong>hed<strong>en</strong> om te<br />

exposer<strong>en</strong> war<strong>en</strong> er niet, maar veel beter<br />

dan het Oranjehotel zou hij elders ook<br />

niet vind<strong>en</strong>. En de stad was goed<br />

Klein V<strong>en</strong>etië. Olie-doek, 64 x 39 cm.<br />

Particulier bezit. Foto Léon Snijders.<br />

Pullesstraatje. Olie-doek, 23 x 20 cm.<br />

Particulier bezit. Foto Léon Snijders.


George Tiel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> Sittard – 49<br />

Landschap in de Koll<strong>en</strong>berg. Olie-paneel, 37 x 47 cm.<br />

Particulier bezit. Foto eig<strong>en</strong>aar.<br />

Watermol<strong>en</strong> Munstergele<strong>en</strong>. Olie-paneel. 38 x 49 cm.<br />

Particulier bezit. Foto Léon Snijders.<br />

Chorushoeve Munstergele<strong>en</strong>. Olie-doek, 40 x 50 cm.<br />

Particulier bezit. Foto Léon Snijders.<br />

De cokesfabriek van de St.mijn Maurits. Olie-paneel, 39 x 49 cm.<br />

Particulier bezit. Foto eig<strong>en</strong>aar.


George Tiel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> Sittard – 50<br />

Kasteelboerderij Born. Olie-doek,<br />

90 x 70 cm, 1941. Particulier bezit.<br />

Foto eig<strong>en</strong>aar.<br />

geleg<strong>en</strong> voor het bereiz<strong>en</strong> van Limburg<br />

<strong>en</strong> dicht bij Maastricht <strong>en</strong> Roermond,<br />

destijds beschouwd als de twee kunstc<strong>en</strong>tra<br />

van Limburg.<br />

Ateliers<br />

Tijd<strong>en</strong>s zijn eerste periode in de stad<br />

had hij zijn atelier in e<strong>en</strong> zaal schuin<br />

bov<strong>en</strong> Café de Kroon naast de Gats.<br />

Zefke Mols liep daar regelmatig binn<strong>en</strong><br />

om zich wat te warm<strong>en</strong>. In het trapp<strong>en</strong>huis<br />

bov<strong>en</strong> De Kroon heeft nog jar<strong>en</strong>lang<br />

het manshoge portret gehang<strong>en</strong> dat<br />

Tiel<strong>en</strong>s van hem tek<strong>en</strong>de. In datzelfde<br />

atelier had hij ook zijn schilderschool,<br />

waar Sittard<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> van alle rang <strong>en</strong><br />

stand zijn less<strong>en</strong> volgd<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> van h<strong>en</strong><br />

was natuurlijk Toon Hermans. Hoe hij<br />

daar zo terecht kwam, vertelt hij zelf in<br />

zijn Lev<strong>en</strong>sboek. En passant laat hij<br />

ev<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> hoe het er in het atelier<br />

toeging.<br />

”Op e<strong>en</strong> dag zat ik op die bank (in<br />

het tuintje voor het huis in de<br />

Odastraat PM) te tek<strong>en</strong><strong>en</strong>. Ik zag<br />

e<strong>en</strong> man aan-kom<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> fiets.<br />

To<strong>en</strong> hij zag dat ik daar zat te<br />

tek<strong>en</strong><strong>en</strong>, stapte hij van zijn fiets af <strong>en</strong><br />

zei: ”Ik kom hier zo vaak voorbij, <strong>en</strong><br />

dan zit jij hier altijd te tek<strong>en</strong><strong>en</strong>. Mag<br />

ik er e<strong>en</strong>s ev<strong>en</strong> naar kijk<strong>en</strong>? ”<br />

Ik liet hem mijn schetsboek zi<strong>en</strong>. Hij<br />

bladerde erin <strong>en</strong> zonder wat te<br />

zegg<strong>en</strong>, gaf hij het mij weer terug.<br />

To<strong>en</strong> is hij naar binn<strong>en</strong> gegaan <strong>en</strong><br />

heeft teg<strong>en</strong> mijn moeder gezegd dat<br />

hij vond dat ik tek<strong>en</strong>aar moest<br />

word<strong>en</strong> of schilder.<br />

Hij bleek George Tiel<strong>en</strong>s te zijn, e<strong>en</strong><br />

bek<strong>en</strong>d Sittards kunst<strong>en</strong>aar. Ik<br />

hoorde hem teg<strong>en</strong> mijn moeder<br />

zegg<strong>en</strong>: ”Ik schilder op het og<strong>en</strong>blik<br />

e<strong>en</strong> portret van de bisschop van<br />

Roermond”. Als je zoiets teg<strong>en</strong> mijn<br />

moeder zei, dan kon je natuurlijk<br />

ge<strong>en</strong> kwaad meer do<strong>en</strong>.<br />

Hij vroeg of ik e<strong>en</strong>s naar zijn atelier<br />

wilde kom<strong>en</strong>.<br />

De volg<strong>en</strong>de morg<strong>en</strong> deed ik dat.<br />

Daar stond<strong>en</strong> volwass<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die<br />

allemaal les van hem hadd<strong>en</strong>, aan<br />

e<strong>en</strong> stuk of wat ezels te schilder<strong>en</strong>.<br />

To<strong>en</strong> ik er binn<strong>en</strong>kwam, wees hij op<br />

e<strong>en</strong> wat kleiner ezeltje dat voor mij<br />

bestemd was, gaf mij e<strong>en</strong> paar<br />

staafjes houtskool, <strong>en</strong> zei: ”Begin<br />

maar, ik kom straks wel ev<strong>en</strong><br />

kijk<strong>en</strong>...” <strong>en</strong> hij ging weer verder<br />

met de bisschop.<br />

Het was de bedoeling dat ik e<strong>en</strong> oud<br />

naakt vrouwtje zou gaan tek<strong>en</strong><strong>en</strong> dat<br />

in het midd<strong>en</strong> van het atelier op e<strong>en</strong><br />

stoel zat. Zij was in de zev<strong>en</strong>tig <strong>en</strong><br />

scheel. Het vrouwtje was de werkster<br />

die het atelier van Tiel<strong>en</strong>s schoonhield,<br />

<strong>en</strong> dat leek me e<strong>en</strong> onuitvoerbaar<br />

karwei want het was e<strong>en</strong> grote<br />

rotzooi.<br />

Ik weet nog dat ze to<strong>en</strong> iedere<strong>en</strong><br />

klaar was met haar portret langs de<br />

ezels liep met e<strong>en</strong> handdoek langs<br />

haar magere lijfje gedrapeerd, <strong>en</strong> op<br />

mijn tek<strong>en</strong>ing wees <strong>en</strong> zei: ”Die vind<br />

ik het mooist”. Dat was absoluut<br />

niet waar. Ik had in mijn onschuld<br />

haar schele og<strong>en</strong> ook scheel<br />

getek<strong>en</strong>d, de ander<strong>en</strong> hadd<strong>en</strong> dat<br />

wat verdoezeld. Ze zei nog e<strong>en</strong>s<br />

nadrukkelijk to<strong>en</strong> ze helemaal<br />

gekleed voor haar portret ging staan:<br />

”Jao dat bèn ich”.<br />

Ik b<strong>en</strong> e<strong>en</strong> paar maand<strong>en</strong> geblev<strong>en</strong><br />

op het atelier van George Tiel<strong>en</strong>s <strong>en</strong><br />

heb er ook wel wat geleerd.<br />

’s Morg<strong>en</strong>s moest ik eerst sigarett<strong>en</strong><br />

hal<strong>en</strong> voor hem. Chief Whip heett<strong>en</strong><br />

ze. Hij rookte drie pakjes per dag, <strong>en</strong><br />

’s avonds moest ik weer alle peuk<strong>en</strong><br />

opruim<strong>en</strong> <strong>en</strong> de rest van het atelier.<br />

Na e<strong>en</strong> poos maakte ik toch wel<br />

leuke tek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>.<br />

Landschapjes. pittoreske straatjes <strong>en</strong><br />

ook wel e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> portretje.’ 86)<br />

Leerling<strong>en</strong><br />

Voor Toon bleef het schilder<strong>en</strong> e<strong>en</strong> met<br />

passie beoef<strong>en</strong>de tijdpassering, maar<br />

onder zijn leerling<strong>en</strong> war<strong>en</strong> er ook die<br />

voor het kunst<strong>en</strong>aarschap koz<strong>en</strong>. De<br />

meest bek<strong>en</strong>de van h<strong>en</strong> was Pie Schmitz<br />

(1904-1972). Tiel<strong>en</strong>s moet onmiddel-


George Tiel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> Sittard – 51<br />

lijk het tal<strong>en</strong>t van deze huisschilder uit<br />

Puth onderk<strong>en</strong>d hebb<strong>en</strong>, want al in<br />

1934 probeerde hij bij de Limburgsche<br />

Kunstkring e<strong>en</strong> t<strong>en</strong>toonstelling in het<br />

Stedelijk <strong>Museum</strong> voor hem te regel<strong>en</strong>.<br />

Bij de jurering stuitte hij echter op<br />

bezwar<strong>en</strong> van met name Hubert<br />

Levigne. Ook e<strong>en</strong> latere poging om lid<br />

van de Kunstkring te word<strong>en</strong> strandde.<br />

Tiel<strong>en</strong>s bleef echter in hem gelov<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

liet de band met zijn oud-leerling niet<br />

los, ook niet to<strong>en</strong> deze op politieke<br />

dwaalweg<strong>en</strong> belandde.<br />

E<strong>en</strong> ander die hij op weg geholp<strong>en</strong><br />

heeft, was Rudy Kraft (1909-1999) uit<br />

Gele<strong>en</strong>. De vader van Rudy was e<strong>en</strong><br />

Tsjechische Sudet<strong>en</strong>-Duitser die naar<br />

Schets Limbricht. Familiearchief.<br />

Gele<strong>en</strong> was gekom<strong>en</strong> om daar in de<br />

Staatsmijn Maurits te gaan werk<strong>en</strong>.<br />

Rudy zelf werkte op de administratie<br />

van de mijn, to<strong>en</strong> hij, aangespoord door<br />

Tiel<strong>en</strong>s, alsnog koos voor e<strong>en</strong> opleiding<br />

aan de Kunstnijverheidsschool. Na zijn<br />

afstuder<strong>en</strong> deeld<strong>en</strong> zij <strong>en</strong>kele jar<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />

atelier <strong>en</strong> exposeerd<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> in het<br />

Oranjehotel. In het begin van de oorlog<br />

werd hij als Duitser ingelijfd in de<br />

Wehrmacht. Hij overleefde het Oostfront,<br />

maar kwam terug met als <strong>en</strong>ige<br />

bezit de kler<strong>en</strong> die hij aan had. Bij e<strong>en</strong><br />

boer in de Selfkant vond hij werk teg<strong>en</strong><br />

kost <strong>en</strong> inwoning. Later trouwde hij <strong>en</strong><br />

ging in Höng<strong>en</strong> won<strong>en</strong>. To<strong>en</strong> Tiel<strong>en</strong>s<br />

hem daar kwam opzoek<strong>en</strong> <strong>en</strong> voorstelde<br />

sam<strong>en</strong> de draad weer op te pakk<strong>en</strong>, was<br />

hij net als postbode begonn<strong>en</strong>. K<strong>en</strong>nelijk<br />

had hij g<strong>en</strong>oeg meegemaakt om nu<br />

voor de zekerheid te kiez<strong>en</strong>. Hij bleef bij<br />

de post, eerst de PTT <strong>en</strong> na de opheffing<br />

van de annexatie de Deutsche Post.<br />

Wel zou hij in zijn vrije tijd altijd<br />

blijv<strong>en</strong> schilder<strong>en</strong>. 87)<br />

In de periode met Rudy Kraft was het<br />

met de schilderschool al lang gedaan.<br />

Wel zou hij altijd op zijn atelier les<br />

blijv<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> aan wie hem daarom<br />

vroeg. Bij zijn terugkeer naar Sittard had<br />

hij de zolder van e<strong>en</strong> groot raam voorzi<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> ingericht als atelier. Daarnaast<br />

had hij e<strong>en</strong> tijd lang extra ruimte in de<br />

bijgebouw<strong>en</strong> van Villa Zomerlust aan de<br />

Parklaan, het geboortehuis van Toon<br />

Hermans, <strong>en</strong> nog weer later aan de<br />

Rijksweg bij de Kruisstraat, nu Pastoor<br />

Jacobsstraat.<br />

Oorlogsjar<strong>en</strong><br />

E<strong>en</strong> paar jaar na zijn terugkeer naar<br />

Sittard brak de oorlog uit. Voor Tiel<strong>en</strong>s<br />

brak<strong>en</strong> nu nog hardere tijd<strong>en</strong> aan dan<br />

hij al gew<strong>en</strong>d was. De vraag naar<br />

schilderij<strong>en</strong> nam af, de mogelijkhed<strong>en</strong><br />

om te exposer<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> geleidelijk aan<br />

minder <strong>en</strong> het werd steeds moeilijker<br />

om aan materiaal te kom<strong>en</strong>. Het feit dat<br />

hij weigerde lid te word<strong>en</strong> van de<br />

Kultuurkamer beperkte zijn mogelijkhed<strong>en</strong><br />

nog verder. Was hij vroeger al<br />

gew<strong>en</strong>d om veel van zijn aankop<strong>en</strong> in<br />

natura te betal<strong>en</strong>, in de oorlogsjar<strong>en</strong><br />

moet dat staande praktijk geweest zijn.<br />

To<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> Tiel<strong>en</strong>s<br />

gevraagd werd naar vor<strong>en</strong> te kom<strong>en</strong> met<br />

hun schilderij, ging dat talloze ker<strong>en</strong><br />

vergezeld van e<strong>en</strong> toelichting dat daarmee<br />

brood, vlees, scho<strong>en</strong><strong>en</strong> of e<strong>en</strong> maat-


George Tiel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> Sittard – 52<br />

George Tiel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> Wil Paes, Muurschildering Bisschoppelijk<br />

College St. Jozef, 1944. Foto Paul Gijs<strong>en</strong>.<br />

George Tiel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> Wil Paes, Muurschildering Bisschoppelijk<br />

College St. Jozef, 1944. Foto Paul Gijs<strong>en</strong>.<br />

George Tiel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> Wil Paes, Muurschildering Bisschoppelijk<br />

College St. Jozef, 1944. Foto Paul Gijs<strong>en</strong>.


George Tiel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> Sittard – 53<br />

George Tiel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> Wil Paes, Muurschildering Bisschoppelijk<br />

College St. Jozef, 1944. Foto Paul Gijs<strong>en</strong>.<br />

George Tiel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> Wil Paes, Muurschildering Bisschoppelijk<br />

College St. Jozef, 1944. Foto Paul Gijs<strong>en</strong>.<br />

George Tiel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> Wil Paes, Muurschildering Bisschoppelijk<br />

College St. Jozef, 1944. Foto Paul Gijs<strong>en</strong>.


George Tiel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> Sittard – 54<br />

costuum betaald was. ’E<strong>en</strong> zak tarwe <strong>en</strong><br />

e<strong>en</strong> ”ziej spek”, heel normaal in WO II’,<br />

mailde iemand. Nerg<strong>en</strong>s zull<strong>en</strong> zo veel<br />

Tiel<strong>en</strong>s’ gehang<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>, als achter de<br />

winkel of in de bov<strong>en</strong>woning<strong>en</strong> van<br />

Sittardse midd<strong>en</strong>standers.<br />

Muurschildering<strong>en</strong><br />

Na de bevrijding kon hij zijn werk met<br />

e<strong>en</strong> geweldige opsteker hervatt<strong>en</strong>. De<br />

Amerikan<strong>en</strong> hadd<strong>en</strong> het Bisschoppelijk<br />

College in gebruik g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> als ’rest<br />

and recuperation c<strong>en</strong>ter’ voor hun<br />

frontsoldat<strong>en</strong>. George Tiel<strong>en</strong>s kreeg de<br />

opdracht de mur<strong>en</strong> van de gymnastiek<strong>en</strong><br />

de recreatiezal<strong>en</strong> van pass<strong>en</strong>de<br />

schildering<strong>en</strong> te voorzi<strong>en</strong>. In één<br />

gymnastiekzaal pakte de wandschilder<br />

uit met e<strong>en</strong> meters lange doorsnee van<br />

de VS: van New York met zijn wolk<strong>en</strong>krabbers<br />

tot Hollywood met voor de<br />

camera’s e<strong>en</strong> actricetje in badpak; op de<br />

achterwand e<strong>en</strong> grote kaart van Amerika<br />

met typer<strong>en</strong>de taferel<strong>en</strong> voor de<br />

verschill<strong>en</strong>de stat<strong>en</strong> <strong>en</strong> bov<strong>en</strong> de ingang<br />

in caricatuur de kopp<strong>en</strong> van de drie<br />

geallieerde oorlogsleiders Churchill,<br />

Roosevelt <strong>en</strong> Stalin. To<strong>en</strong> in 1945 het<br />

gebouw weer als school in gebruik<br />

g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> kon word<strong>en</strong>, blev<strong>en</strong> de wandschildering<strong>en</strong><br />

bewaard, maar niet voordat<br />

de actrice van e<strong>en</strong> dec<strong>en</strong>t jurkje<br />

voorzi<strong>en</strong> was.<br />

To<strong>en</strong> ’ ’t Kleesj’ in 1987 naar het<br />

Limbrichterveld verhuisde, kreg<strong>en</strong><br />

vooral oud-leerling<strong>en</strong> het gevoel dat hier<br />

iets unieks verlor<strong>en</strong> dreigde te gaan.<br />

Acties om bij de sloop van del<strong>en</strong> van het<br />

gebouw althans deze muurschildering<strong>en</strong><br />

te behoud<strong>en</strong>, blev<strong>en</strong> zonder resultaat.<br />

Tegelijk ontstond er e<strong>en</strong> discussie over<br />

Uitnodiging voor e<strong>en</strong> expositie in galerie Het Hooghe Huys in Maastricht.<br />

Familiearchief.<br />

de makers van de muurschildering<strong>en</strong>.<br />

Sommig<strong>en</strong> me<strong>en</strong>d<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> onbek<strong>en</strong>de<br />

Amerikaanse soldaat ervoor verantwoordelijk<br />

was, immers ’Limburgse provincial<strong>en</strong><br />

uit die tijd zoud<strong>en</strong> de sfeer <strong>en</strong><br />

dynamiek van het verre Amerika toch<br />

nooit zo goed hebb<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> treff<strong>en</strong>.’ 88)<br />

E<strong>en</strong> oud-medewerker van de school<br />

verklaarde echter met stelligheid dat<br />

Tiel<strong>en</strong>s de maker was <strong>en</strong> dat hij sam<strong>en</strong>gewerkt<br />

had met e<strong>en</strong> Wiel Paes. ’Dat<br />

werd gister<strong>en</strong> vanuit het Australische<br />

Harport telefonisch bevestigd door de<br />

nu 75-jarige heer Paes. ”We hebb<strong>en</strong> de<br />

afbeelding<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> gemaakt op verzoek<br />

van de Amerikan<strong>en</strong>, die op het einde<br />

van de Tweede Wereldoorlog ingekwartierd<br />

war<strong>en</strong> in de school. Het mate-<br />

riaal, zoals verf <strong>en</strong> kwast<strong>en</strong>, kreg<strong>en</strong> we<br />

van de soldat<strong>en</strong>. Na het werk in het<br />

College hebb<strong>en</strong> we soortgelijke afbeelding<strong>en</strong><br />

gemaakt in Treebeek”, aldus<br />

Wiel Paes’. 89)<br />

In Wiel, of eig<strong>en</strong>lijk Wil Paes treff<strong>en</strong> we<br />

weer e<strong>en</strong> oud-leerling van George<br />

Tiel<strong>en</strong>s aan. E<strong>en</strong> paar jaar jonger dan<br />

Rudy Kraft doorliep ook hij de Kunstnijverheidsschool.<br />

In 1939 deed hij e<strong>en</strong><br />

vergeefse poging toegelat<strong>en</strong> te word<strong>en</strong><br />

tot de Limburgsche Kunstkring. Paes is<br />

de maker van het expressieve oorlogsmonum<strong>en</strong>t<br />

op het kerkhof van<br />

Lutterade uit 1958. In 1961 emigreerde<br />

hij naar Australië, waar hij als<br />

kunst<strong>en</strong>aar werkzaam bleef. 90)


George Tiel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> Sittard – 55<br />

Leg<strong>en</strong>d<strong>en</strong> van de Sterre der Zee.<br />

Illustratie Leg<strong>en</strong>d<strong>en</strong> van de Sterre der Zee.<br />

Terug aan het schilder<strong>en</strong><br />

Na deze episode hervatte hij zijn gewone<br />

schilderbestaan. Veel wet<strong>en</strong> we daarover<br />

niet. Hij moet weer regelmatig geëxposeerd<br />

hebb<strong>en</strong>. Meestal zull<strong>en</strong> dat de<br />

kleinere t<strong>en</strong>toonstelling<strong>en</strong> in zaaltjes <strong>en</strong><br />

horecageleg<strong>en</strong>hed<strong>en</strong> zijn geweest. In<br />

ieder geval moet hij op deze manier<br />

minst<strong>en</strong>s drie keer te gast zijn geweest in<br />

Café-Restaurant Ruto in Heerl<strong>en</strong>. Ook<br />

De Bonte Kooj in Maastricht wordt<br />

g<strong>en</strong>oemd. Maar ook in galeries kon hij<br />

weer terecht. In februari 1947 had hij<br />

e<strong>en</strong> t<strong>en</strong>toonstelling in Het Hooghe<br />

Huys aan de Witmakersstraat in<br />

Maastricht. Dit was de galerie van de<br />

drukker Ernst van Aelst voor wie hij aan<br />

het eind van de jar<strong>en</strong> dertig twee boekjes<br />

van Ad Welters had geïllustreerd. 91) Er<br />

zull<strong>en</strong> ongetwijfeld veel meer van dit<br />

soort activiteit<strong>en</strong> geweest zijn. Maar veel<br />

spor<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> die niet meer nagelat<strong>en</strong>.<br />

Mogelijk had dat ook te mak<strong>en</strong> met zijn<br />

slechte verstandhouding met de pers.<br />

Zijn stijl begon nu wel erg ver af te<br />

wijk<strong>en</strong> van wat zich in het naoorlogse<br />

kunstlev<strong>en</strong> aan nieuwe t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />

ontwikkelde. Volg<strong>en</strong>s zijn zoon kon hij<br />

kon er buit<strong>en</strong>gewoon slecht teg<strong>en</strong> als hij<br />

daarop door critici werd aangesprok<strong>en</strong>.<br />

Hij beschouwde de meeste van h<strong>en</strong> als<br />

ondeskundige (<strong>en</strong> ongemanierde!)<br />

betweters. En hij was niet g<strong>en</strong>eg<strong>en</strong> om<br />

dat om d<strong>en</strong> brode te verberg<strong>en</strong>, wat<br />

hem waarschijnlijk niet veel positieve<br />

publiciteit opgeleverd zal hebb<strong>en</strong>.<br />

Zo lijkt zijn kunst<strong>en</strong>aarsbestaan zonder<br />

veel hoogtepunt<strong>en</strong> nog <strong>en</strong>kele jar<strong>en</strong> zijn<br />

loop te hebb<strong>en</strong> g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Zijn gezinslev<strong>en</strong><br />

veranderde geleidelijk. Frans<br />

maakte zijn hbs af <strong>en</strong> ging in 1949 in<br />

di<strong>en</strong>st. George jr. was al langer de deur<br />

uit. De twee meisjes war<strong>en</strong> nog thuis,<br />

to<strong>en</strong> hij zich, gesterkt door e<strong>en</strong> succesvol<br />

verlop<strong>en</strong> t<strong>en</strong>toonstelling, leek op te<br />

mak<strong>en</strong> voor toch weer e<strong>en</strong> nieuwe fase<br />

in zijn carrière als schilder. Die was hem<br />

echter niet meer gegund.<br />

Nog e<strong>en</strong>s: Tiel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> Sittard<br />

George Tiel<strong>en</strong>s was in m<strong>en</strong>ig opzicht<br />

e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>ling. Als <strong>en</strong>ige uit het gezin ging<br />

hij al op jonge leeftijd naar kostschool.<br />

Ook als <strong>en</strong>ige weigerde hij later om zich<br />

te conformer<strong>en</strong> aan de verwachting<strong>en</strong><br />

van zijn ouders. Met grote hardnekkigheid<br />

hield hij vast aan zijn ambitie om<br />

kunstschilder te word<strong>en</strong>. Dat vervreemdde<br />

hem tot op zekere hoogte van<br />

zijn eig<strong>en</strong> familie <strong>en</strong> vrijwel volledig van<br />

zijn schoonouders. Er war<strong>en</strong> andere<br />

schilders in zijn familie, maar daarmee<br />

onderhield hij ge<strong>en</strong> betrekking<strong>en</strong>.<br />

Tuss<strong>en</strong> andere kunst<strong>en</strong>aars zou hij altijd<br />

e<strong>en</strong> autodidact blijv<strong>en</strong>. Als kerkschilder<br />

vond hij ge<strong>en</strong> aansluiting bij de hoge<br />

vlucht die de wandschilderkunst in de<br />

jar<strong>en</strong> dertig in Limburg nam. Als vrij<br />

schilder bleef hij de realist <strong>en</strong> hield hij<br />

afstand van andere ontwikkeling<strong>en</strong> in de<br />

kunst. Hij was e<strong>en</strong> passief lid van de<br />

kunst<strong>en</strong>aarsver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong>. De <strong>en</strong>e keer<br />

dat hij bestuursverantwoordelijkheid<br />

nam, haakte hij na <strong>en</strong>kele maand<strong>en</strong><br />

teleurgesteld af.<br />

Toch is dit beeld van de e<strong>en</strong>ling Tiel<strong>en</strong>s<br />

te e<strong>en</strong>zijdig. Volg<strong>en</strong>s zijn zoon Frans<br />

was hij voor alles e<strong>en</strong> familieman. 92) Hij<br />

vond niets plezieriger dan ’s avonds<br />

thuis te zijn: moeder speelde piano,<br />

Mary zong <strong>en</strong> George las de krant <strong>en</strong><br />

krabbelde de marges vol met tek<strong>en</strong>ingetjes.<br />

Waarschijnlijk vond hij in zijn


George Tiel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> Sittard – 56<br />

gezin wat hij in zijn jeugd had moet<strong>en</strong><br />

miss<strong>en</strong>. Zijn kinder<strong>en</strong> war<strong>en</strong> alles voor<br />

hem. Hij had het met h<strong>en</strong> niet altijd<br />

ev<strong>en</strong> gemakkelijk, ook buit<strong>en</strong> hun<br />

schuld: Mary kreeg polio <strong>en</strong> Frans<br />

moest e<strong>en</strong> lev<strong>en</strong>sredd<strong>en</strong>de operatie<br />

ondergaan. Maar hij had e<strong>en</strong> eindeloos<br />

geduld met h<strong>en</strong> <strong>en</strong> ving als dat nodig<br />

was, iedere<strong>en</strong> met liefde op. Als er wat<br />

geld binn<strong>en</strong>kwam werd bij lunchroom<br />

Poels in Gele<strong>en</strong> gebak gehaald of hij<br />

trakteerde op e<strong>en</strong> ijsje op het terras van<br />

De Prins.<br />

E<strong>en</strong> grote vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong>kring had hij niet,<br />

maar af <strong>en</strong> toe schoof hij aan bij zijn<br />

stamtafel in het Oranjehotel. Wat hij<br />

daar aan vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>en</strong> k<strong>en</strong>niss<strong>en</strong><br />

ontmoette, kwam uit de kleine wereld<br />

van Sittardse notabel<strong>en</strong> <strong>en</strong> zak<strong>en</strong>lied<strong>en</strong>.<br />

Die kwam hij ook teg<strong>en</strong> op de t<strong>en</strong>nisbaan,<br />

want George Tiel<strong>en</strong>s was ook e<strong>en</strong><br />

sportman <strong>en</strong> met name in t<strong>en</strong>nis was hij<br />

e<strong>en</strong> echte uitblinker.<br />

En natuurlijk had hij vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> in de<br />

kunstwereld. Alle<strong>en</strong> al om regelmatig te<br />

kunn<strong>en</strong> exposer<strong>en</strong> <strong>en</strong> de nodige<br />

opdracht<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> te hal<strong>en</strong>, was e<strong>en</strong><br />

netwerk van relaties noodzakelijk. Maar<br />

het ging ook verder. Hij mag ge<strong>en</strong> echte<br />

ver<strong>en</strong>igingsman zijn geweest, in de<br />

persoonlijke sfeer zette hij zich in voor<br />

andere kunst<strong>en</strong>aars. Dat gold vooral<br />

voor getal<strong>en</strong>teerde jonger<strong>en</strong>. Hij stimuleerde<br />

h<strong>en</strong>, probeerde exposities voor<br />

h<strong>en</strong> te regel<strong>en</strong> <strong>en</strong> wees h<strong>en</strong> de weg naar<br />

de kunstopleiding die hij zelf had<br />

moet<strong>en</strong> miss<strong>en</strong>. Hoe trouw hij hierin<br />

was, toont de manier waarop hij na de<br />

oorlog het contact met Rudy Kraft<br />

probeerde te herstell<strong>en</strong>.<br />

De verhouding met Sittard was niet zo<br />

gemakkelijk. Door zijn schilderless<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

door de verkoop van zijn schilderij<strong>en</strong><br />

was hij ook voor de gewone Sittard<strong>en</strong>aar<br />

e<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>de stadg<strong>en</strong>oot. M<strong>en</strong> wist dat<br />

hij het niet breed had, <strong>en</strong> meestal op de<br />

rand van de armoede leefde. Wat hun<br />

vreemd zal zijn voorgekom<strong>en</strong>, was dat<br />

dit hem in het geheel niet leek te der<strong>en</strong>.<br />

Dat was ge<strong>en</strong> pose. Natuurlijk maakte<br />

hij zich vaak zorg<strong>en</strong> om zijn gezin, maar<br />

het vrat niet aan hem. Het was ook ge<strong>en</strong><br />

red<strong>en</strong> om e<strong>en</strong>s wat zakelijker te gaan<br />

optred<strong>en</strong>. Wat dat betreft school er nog<br />

altijd e<strong>en</strong> naïef kind in hem. Elke<br />

behoefte aan geldelijk gewin was hem<br />

vreemd. Zo lang hij kon tek<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

schilder<strong>en</strong>, was hij tevred<strong>en</strong> - om niet<br />

zegg<strong>en</strong>: gelukkig.<br />

Was deze houding voor zijn omgeving<br />

al moeilijk te doorgrond<strong>en</strong>, daar kwam<br />

nog bij dat hij zijn afkomst niet<br />

verlooch<strong>en</strong>de. George Tiel<strong>en</strong>s was e<strong>en</strong><br />

g<strong>en</strong>tleman-kunst<strong>en</strong>aar: e<strong>en</strong> rijzige<br />

figuur, tot in de puntjes verzorgd <strong>en</strong><br />

gekleed <strong>en</strong> met de goede manier<strong>en</strong> die<br />

hij bij zijn opvoeding had meegekreg<strong>en</strong>.<br />

Uiteraard sprak hij ge<strong>en</strong> dialect. Hoewel<br />

hij zich niet op de voorgrond drong <strong>en</strong><br />

zelfs e<strong>en</strong> bescheid<strong>en</strong> man was, zette dit<br />

alles hem toch op e<strong>en</strong> afstand van de<br />

emiddelde Sittard<strong>en</strong>aar. ’Je hebt m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />

met geld, maar zonder stijl. Mijn vader<br />

had stijl, maar ge<strong>en</strong> geld’, zegt zijn zoon.<br />

Die teg<strong>en</strong>spraak werd waarschijnlijk niet<br />

altijd begrep<strong>en</strong>, soms misschi<strong>en</strong> zelfs<br />

niet geaccepteerd, zodat George Tiel<strong>en</strong>s<br />

toch altijd in Sittard tot op zekere<br />

hoogte e<strong>en</strong> outsider moet zijn geblev<strong>en</strong>.<br />

T<strong>en</strong>minste Jan Landman van de Maas<br />

<strong>en</strong> Mijn zal dat betreurd hebb<strong>en</strong>. Hij<br />

sluit zijn in memoriam af met de<br />

volg<strong>en</strong>de oproep.<br />

’Moge het bestuur van de geme<strong>en</strong>te<br />

Sittard, waar Tiel<strong>en</strong>s vanaf 1929 met<br />

’n onderbreking van slechts goed vier<br />

jaartjes heeft gewoond <strong>en</strong> gewerkt,<br />

het zich tot ’n plicht rek<strong>en</strong><strong>en</strong> de<br />

geleg<strong>en</strong>heid te schepp<strong>en</strong> dat binn<strong>en</strong><br />

niet al te lange tijd deze verdi<strong>en</strong>stelijke<br />

stadg<strong>en</strong>oot langs de weg van ’n<br />

expositie in het Raadhuis, waar toch<br />

ook al e<strong>en</strong>s plaats is ingeruimd<br />

geweest voor werk van niet-stadg<strong>en</strong>oot<strong>en</strong>,<br />

’n laatste eer zal word<strong>en</strong><br />

bewez<strong>en</strong>.’ 93)<br />

Het is er niet van gekom<strong>en</strong>. Wat dat<br />

betreft heeft Gele<strong>en</strong> hem meer recht<br />

gedaan. Ook daar kreeg hij ge<strong>en</strong><br />

t<strong>en</strong>toonstelling, maar er werd in de<br />

schilderwijk achter de Kluis wel e<strong>en</strong><br />

straat naar hem g<strong>en</strong>oemd. Aan de <strong>en</strong>e<br />

kant komt ze uit op de Ruysdaellaan,<br />

aan de andere op de Breitnerstraat.<br />

Goed gezelschap.


Not<strong>en</strong> – 57<br />

Not<strong>en</strong><br />

1. Mededeling van mw Vink-Goltsteyn <strong>en</strong> dhr<br />

Kamps.<br />

2. Maas <strong>en</strong> Mijn, 28.01.1950.<br />

3. Gazet van Limburg (GvL), 25.01.1950.<br />

4. Geme<strong>en</strong>tearchief V<strong>en</strong>lo, Archief van de<br />

ambt<strong>en</strong>aar van de Burgerlijke Stand, arch.nr.<br />

44 resp. Bevolkingsregister V<strong>en</strong>lo 1850-<br />

1939, arch.nr. 72. <strong>en</strong> Geme<strong>en</strong>tearchief D<strong>en</strong><br />

Haag, Bevolkingsregister, boekdeel 218,<br />

bladnr. 137<br />

5. RA Zutph<strong>en</strong>, Bevolkingsregister Zutph<strong>en</strong><br />

1890-1922, deel Aa, folio 120.<br />

6. RA Zutph<strong>en</strong>, Bevolkingsregister Lochem,<br />

deel 35, folio 84 <strong>en</strong> 85.<br />

7. Zie noot 5.<br />

8. RA Zutph<strong>en</strong>. Bevolkingsregister Gorssel<br />

1900-1909, deel 5, folio 208.<br />

9. Regionaal Historisch C<strong>en</strong>trum Limburg<br />

(RHCL). Arch.nr 17.23 Onderwijsinstelling<strong>en</strong><br />

van het derde Rolduc. Inv.nr. 269 <strong>en</strong><br />

275.<br />

10. Zie noot 8.<br />

11. Geme<strong>en</strong>tearchief Meerss<strong>en</strong>. Bevolkingsregister<br />

van de geme<strong>en</strong>te Geulle.<br />

12. RHCL. Arch.nr 20.167 Geme<strong>en</strong>telijke<br />

Hogere Burgerschool. Inv.nr. 154, 197 <strong>en</strong><br />

281.<br />

13. Mededeling<strong>en</strong> verstrekt door de <strong>Stichting</strong><br />

<strong>Museum</strong> Nederlandse Cavalerie te Amersfoort.<br />

14. RHCL Arch.nr. 20.207A Bevolkingsregister<br />

van de geme<strong>en</strong>te Amby.<br />

15. J.A.I.H. Graafland, Ged<strong>en</strong>kboek van het<br />

eerste ti<strong>en</strong>jarige tijdperk van het Landstormkorps<br />

Limburgsche Jagers 1915-1922 (Maastricht<br />

1925), 96.<br />

16. GA Meerss<strong>en</strong>. Bevolkingsregister geme<strong>en</strong>te<br />

Meerss<strong>en</strong>.<br />

17. Zie noot 15, 98.<br />

18. Archief Legermuseum Delft. B2-10 Naam<strong>en</strong><br />

ranglijst der officier<strong>en</strong>, jar<strong>en</strong> 1918 t/m 1921.<br />

19. Over deze officier-schilder: Jos Hilkhuijs<strong>en</strong>,<br />

Majoor Lucas Roelfsema (1874-1929) E<strong>en</strong><br />

intriger<strong>en</strong>d officierslev<strong>en</strong>. In Armam<strong>en</strong>taria<br />

2005-2006 (Delft 2006), 184- 211.<br />

20. Archief Legermuseum Delft. Inv.nr.<br />

00175890 Aanteek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> (’dagboek<strong>en</strong>’) van<br />

Lucas Roelfsema - schrift 6<br />

21. Stadsarchief Amsterdam. Bevolkingsregister,<br />

deel 134a, folio 58.<br />

22. Archief Reclamears<strong>en</strong>aal.<br />

23. Ibid.<br />

24. RHC Vecht <strong>en</strong> V<strong>en</strong><strong>en</strong>. Bevolkingsregister<br />

Abcoude-Baambrugge, deel 16, blz. 52.<br />

25. RA Tilburg. Bevolkingsregister Tilburg<br />

1920-1939.<br />

26. Brabants Historisch Informatie C<strong>en</strong>trum,<br />

Archief van de Kamer van Koophandel<br />

Tilburg. De zaak werd ingeschrev<strong>en</strong> op 13<br />

juni 1925 <strong>en</strong> opgehev<strong>en</strong> op 1 april 1928.<br />

27. Zie noot 25.<br />

28. Euregionaal HC Sittard-Gele<strong>en</strong> (EHC S-G).<br />

Bevolkingsregister geme<strong>en</strong>te Sittard.<br />

29. EHC S-G. Parochiearchief Spaubeek Inv.nr.<br />

43 Verslag<strong>en</strong> kerkbestuur 1930-1940.<br />

30. P.M. Boudewijn, Sittard: Mauritsstad of<br />

tuindorp? Kanttek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> bij de stadsuitbreiding<br />

in de periode 1900-1925. In: P.L.<br />

Nève (red.), Sittard, uit bronn<strong>en</strong> geput<br />

(Sittard, 1993), 627.<br />

31. De Nedermaas. Limburgsch geïllustreerd<br />

maandblad, jg 8, nr 9, blz. 96-98. In<br />

Timmers Werk vermeldt Kees Schutg<strong>en</strong>s dat<br />

Timmers aan zijn verk<strong>en</strong>ners schilderles gaf<br />

in Gats 1/A. Ook hier ligt e<strong>en</strong> relatie met<br />

Tiel<strong>en</strong>s, want ook die had rond dezelfde tijd<br />

deze ruimte als atelier in gebruik. Guus<br />

Janss<strong>en</strong> e.a, Timmers Werk (Sittard 2007),<br />

22.<br />

32. Zie noot 28.<br />

33. OnderArts (Valk<strong>en</strong>burg 2008), 4. In dit boek<br />

ook zes van de grottek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> die Tiel<strong>en</strong>s in<br />

de jar<strong>en</strong> dertig maakte.<br />

34. M.F.A. Dickhaut <strong>en</strong> M.A.H. Pomeranz-<br />

Beks, Gezicht van Maastricht. Beeld<strong>en</strong>de<br />

kunst in Maastricht tuss<strong>en</strong> 1900 <strong>en</strong> 1940<br />

(Maastricht 1995), 40.<br />

35. RHCL 21.089 Archief van de Limburgsche<br />

Kunstkring. Inv.nr. 49 e.a.<br />

36. Ibid. Inv.nr. 6.<br />

37. Ibid. Inv..nr. 50 Bf P. Motké aan Donkers<br />

08.12.33.<br />

38. Ibid. Inv.nrs. 10 <strong>en</strong> 53.<br />

39. Ibid. Inv.nr. 53. Bf bestuur aan led<strong>en</strong><br />

28.01.1936, bf Bakhov<strong>en</strong>, Tiel<strong>en</strong>s c.s. aan<br />

bestuur 05.02.1936.<br />

40. Ibid. Inv.nr. 53. Bf Hamilton aan Donkers<br />

30.03.1936, bf Franss<strong>en</strong> aan Donkers<br />

22.04.36.<br />

41. Ibid. Inv.nr. 53. Bf Donkers aan Nicolas<br />

12.04.1936.<br />

42. Ibid. Inv.nr. 53. Bf Nicolas aan Donkers<br />

20.04.1936.<br />

43. Ibid. Inv.nr. 53. Bf Nicolas aan Donkers<br />

05.05.1936.<br />

44. Ibid. Inv.nr. 52 Bf Nicolaas aan Donkers<br />

14.03.1935 e.a.<br />

45. Ibid. Inv.nr. 53 Bf Tiel<strong>en</strong>s aan Donkers<br />

10.10.1936.<br />

46. Handelsblad (Hb), 06.04.1934.<br />

47. Het Vaderland (Vld), 06.01.1935.<br />

48. Vld, 31.07.1936. De andere deelnemers<br />

war<strong>en</strong> Willem Brinkman (1911-1983), Louis<br />

Soonius (1883-1956) <strong>en</strong> Frans Hartman<br />

(1904-1975). All<strong>en</strong> zijn hun hele lev<strong>en</strong><br />

kunstschilder geblev<strong>en</strong>. Het meest bek<strong>en</strong>d is<br />

Soonius weg<strong>en</strong>s zijn kleurrijke Schev<strong>en</strong>ingse<br />

strandtaferel<strong>en</strong>.<br />

49. Nieuwe Tilburgsche Courant (NTC),<br />

03.11.1936.<br />

50. Zie noot 35. Inv.nr. 53. Bf Hamilton aan<br />

Donkers 30.03.1936.<br />

51. Limburger Koerier (LK), 07.06.1938.<br />

52. Zie noot 35. Inv.nr. 51. Bf Van W<strong>en</strong>ss<strong>en</strong> aan<br />

Donkers 12.04.1934.


Not<strong>en</strong> – 58<br />

53. Mededeling van dhr Euy<strong>en</strong>.<br />

54. LK, 02.06.1938.<br />

55. NRC, 05.09.1938, De Tijd, 07.09.198.<br />

56. ’Onze kunst van hed<strong>en</strong>’ (18.11.1939 -<br />

29.02.1940).<br />

57. Vld, 12.01.1935.<br />

58. Limburgsch Dagblad (LD), 25.01.1950<br />

59. Gezicht van Maastricht, 42 <strong>en</strong> 44.<br />

60. Regiokunst. E<strong>en</strong> lev<strong>en</strong>d lexicon. (CD-R 2003<br />

e.v.)<br />

61. Zie noot 35, Inv.nr. 48 Bf van Brouwers aan<br />

Donkers, 07.10.1931.<br />

62. Paul Haimon <strong>en</strong> Frits Widdershov<strong>en</strong>,<br />

Limburgse schilders (Heerl<strong>en</strong>/Hasselt,<br />

Amsterdam 1979), 9.<br />

63. Zie noot 31.<br />

64. Joseph Vieg<strong>en</strong>, Balans der Limburgse wand<strong>en</strong><br />

glasschilderkunst (Maastricht 1958), 129-<br />

146.<br />

65. LK, 07.06.1930.<br />

66. LK, 12.09.1930.<br />

67. Zie noot 31.<br />

68. LK, 04.06.1930.<br />

70. W.R.M. Rutt<strong>en</strong> e.a., Lind<strong>en</strong>heuvel. Van bos<br />

<strong>en</strong> hei tot woonwijk (Gele<strong>en</strong> 1979) bevat<br />

<strong>en</strong>kele foto’s die e<strong>en</strong> indruk gev<strong>en</strong> van de<br />

schildering<strong>en</strong> (183 e.v.).<br />

71. LK, 11.08.1934.<br />

72. LD, 22.03.1961.<br />

73. Timmers Werk, 221.<br />

74. Zie noot 31.<br />

75. NTC, 03.11.1936.<br />

76. Vld, 12.01.1935.<br />

78. Ibid., 31.06.1936.<br />

79. Ibid., 09.05.1938.<br />

80. Toon Hermans, 80 Gedacht<strong>en</strong>, Versjes <strong>en</strong><br />

Verhal<strong>en</strong> (Baarn 1996), 12-13.<br />

81. Monique Dickhaut bij de selectie van zijn<br />

schilderij<strong>en</strong> voor de t<strong>en</strong>toonstelling in Het<br />

Domein.<br />

82. Zie noot 79.<br />

83. Vld, 31.01.1935.<br />

84. De Nieuwe Koerier, 18.04.1936.<br />

85. Vld, 24.04.1938<br />

86. Toon Hermans, Lev<strong>en</strong>sboek (Baarn 2001),<br />

57-58. E. Elias vertelt in Portret van Toon,<br />

Het lev<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> humorist (D<strong>en</strong> Haag), 37-<br />

38 e<strong>en</strong> geheel andere versie van dit verhaal.<br />

87. Mededeling<strong>en</strong> van Georg Kraft, de naar<br />

George g<strong>en</strong>oemde zoon van Rudy.<br />

88. NRC, 23.06.1987.<br />

89. Dagblad De Limburger, 04.07.1987.<br />

90. Harry Strijkers (red), Gele<strong>en</strong> in beeld (Gele<strong>en</strong><br />

2009), 45-46.<br />

91. Ad Welters, Leg<strong>en</strong>d<strong>en</strong> van Sint Lambertus<br />

(Maastricht 1938) <strong>en</strong> Ad Welters, Leg<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />

van de Sterre der Zee (Maastricht 1940).<br />

92. Voor deze <strong>en</strong> andere informatie in deze<br />

alinea’s dank ik Frans Tiel<strong>en</strong>s.<br />

93. Zie noot 2.


Verantwoording<br />

Geraadpleegde literatuur<br />

• Nederlands Patriciaat, 21e jg. (D<strong>en</strong> Haag 1934).<br />

• J.A.H. Graafland, Ged<strong>en</strong>kboek van het<br />

Vrijwillige Landstormkorps Limburgsche Jagers<br />

1915-1925 (Maastricht 1925).<br />

• Willem Enzinck, Limburgsche Beeld<strong>en</strong>de<br />

Kunst<strong>en</strong>aars (D<strong>en</strong> Haag 1949).<br />

• E. Elias, Portret van Toon. Het lev<strong>en</strong> van e<strong>en</strong><br />

humorist (D<strong>en</strong> Haag 1951).<br />

• Joseph Vieg<strong>en</strong>, Balans der Limburgse wand- <strong>en</strong><br />

glasschilderkunst (Maastricht 1958).<br />

• Paul Haimon <strong>en</strong> Frits Widdershov<strong>en</strong>, Limburgse<br />

schilders (Heerl<strong>en</strong>/Hasselt, Amsterdam 1979).<br />

• W.R.M. Rutt<strong>en</strong> e.a., Lind<strong>en</strong>heuvel Van bos <strong>en</strong><br />

hei tot woonwijk (Gele<strong>en</strong> 1979).<br />

• Jules Kockelkor<strong>en</strong>, De g<strong>en</strong>eratie van 1900 in<br />

Limburg (V<strong>en</strong>lo 1980).<br />

• P.M. Boudewijn, Sittard: Mauritsstad of<br />

tuindorp? Kanttek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> bij de stadsuitbreiding<br />

in de periode 1900-1925. In: P.L. Nève (red.),<br />

Sittard, uit bronn<strong>en</strong> geput (Sittard, 1993).<br />

• M.F.A. Dickhaut <strong>en</strong> M.A.H. Pomeranz-Beks,<br />

Gezicht van Maastricht, beeld<strong>en</strong>de kunst in<br />

Maastricht tuss<strong>en</strong> 1900 <strong>en</strong> 1940 (Maastricht<br />

1995).<br />

• Toon Hermans, 80 Gedacht<strong>en</strong>, Versjes <strong>en</strong> Verhal<strong>en</strong>,<br />

(Baarn 1996).<br />

• Jos Pouls (red), Charles Eyck (1897-1983)<br />

Kunst<strong>en</strong>aar tuss<strong>en</strong> vernieuwing <strong>en</strong> traditie<br />

(Maastricht 1997).<br />

• Monique Dickhaut <strong>en</strong> Marjet Beks, 1937<br />

Hed<strong>en</strong>daagsche Limburgsche Kunst (Maastricht<br />

1999).<br />

• Jos Hilkhuijs<strong>en</strong>, Majoor Lucas Roelfsema (1874-<br />

1929) E<strong>en</strong> intriger<strong>en</strong>d officierslev<strong>en</strong>. In:<br />

Armam<strong>en</strong>taria 2005-2006 (Delft 2006).<br />

• Guus Janss<strong>en</strong> e.a., Timmers Werk (Sittard<br />

2007).<br />

• OnderArts (Valk<strong>en</strong>burg 2008).<br />

• Josephine-Charlotte Scharmann, Edmond<br />

Bellefroid (1893-1971) Veelzijdig in vorm <strong>en</strong> verf<br />

(V<strong>en</strong>lo 2009).<br />

• Toon Hermans, Lev<strong>en</strong>sboek (Baarn 2001).<br />

• Harry Strijkers, Gele<strong>en</strong> in Beeld (Gele<strong>en</strong> 2009).<br />

Bronn<strong>en</strong><br />

Voor het onderzoek is gebruik gemaakt van<br />

archiev<strong>en</strong> die berust<strong>en</strong> bij het Regionaal<br />

Historisch C<strong>en</strong>trum Limburg, Euregionaal<br />

Historisch C<strong>en</strong>trum Sittard-Gele<strong>en</strong>,<br />

Geme<strong>en</strong>tearchief Meerss<strong>en</strong>, Regionaal Historisch<br />

C<strong>en</strong>trum Tilburg, Stadsarchief Amsterdam,<br />

Geme<strong>en</strong>tearchief D<strong>en</strong> Haag, Regionaal Archief<br />

Zutph<strong>en</strong>, Regionaal Historisch C<strong>en</strong>trum Vecht<br />

<strong>en</strong> V<strong>en</strong><strong>en</strong>, Brabants Historisch Informatiec<strong>en</strong>trum,<br />

Legermuseum Delft <strong>en</strong> het Cavaleriemuseum<br />

Amersfoort.<br />

Geraadpleegd werd<strong>en</strong> de krant<strong>en</strong>collecties van de<br />

Stadsbibliotheek Maastricht, Euregionaal<br />

Historisch C<strong>en</strong>trum Sittard-Gele<strong>en</strong> <strong>en</strong> de<br />

Koninklijke Bibliotheek.<br />

Woord van dank<br />

Bij het onderzoek naar lev<strong>en</strong> <strong>en</strong> werk van George<br />

Tiel<strong>en</strong>s heb ik van veel person<strong>en</strong> hulp gehad.<br />

Voor all<strong>en</strong> natuurlijk van Mary Tiel<strong>en</strong>s, Frans<br />

Tiel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> Nike Tiel<strong>en</strong>s-Knoups, maar ook van<br />

Monique Ausems-Tiel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> van de medeled<strong>en</strong><br />

van de Werkgroep Tiel<strong>en</strong>s, Kitty Jans<strong>en</strong>-Romp<strong>en</strong>,<br />

Bart Jan de Graaf, Harrie Op d<strong>en</strong> Kamp, Harry<br />

Strijkers <strong>en</strong> Thei Vervoort, van Kees Schutg<strong>en</strong>s<br />

van het RHCL in Maastricht, Peter Schulp<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

Jan Schrader van het Euregionaal HC in Sittard-<br />

Gele<strong>en</strong>, Mart Bohn<strong>en</strong> van het Archief van het<br />

Bisdom Roermond, Monique Dickhaut van het<br />

<strong>Museum</strong> aan het Vrijthof in Maastricht, Frank<br />

Mulders van de St. Corneliusparochie in Heerlerheide,<br />

Leon van Loo van de <strong>Stichting</strong> Kerkgebouw<strong>en</strong><br />

in Limburg, Jo van Ak<strong>en</strong> van de Werkgroep<br />

OnderArts in Valk<strong>en</strong>burg <strong>en</strong> van Eric<br />

Scheepers uit Itter<strong>en</strong>, Georg Kraft uit Höng<strong>en</strong>,<br />

Paul Gijs<strong>en</strong> <strong>en</strong> Rob Grüner uit Sittard,<br />

M. Prudon uit Dev<strong>en</strong>ter <strong>en</strong> vooral natuurlijk van<br />

de talrijke eig<strong>en</strong>aars van schilderij<strong>en</strong> van de<br />

kunst<strong>en</strong>aar. Aan all<strong>en</strong> mijn hartelijke dank.


60<br />

Colofon<br />

’George Tiel<strong>en</strong>s (1888-1950)<br />

Kunst<strong>en</strong>aar <strong>en</strong> g<strong>en</strong>tleman’<br />

is e<strong>en</strong> uitgave van de <strong>Stichting</strong> <strong>Museum</strong><br />

<strong>en</strong> <strong>Expositie</strong> Gele<strong>en</strong> (MEG)<br />

Gele<strong>en</strong>, 2010<br />

Tekst: Piet Meijers<br />

Foto’s: Léon Snijders<br />

Drukbegeleiding: Harry Strijkers<br />

Druk: Drukkerij Econoom bv Beek-l<br />

ISBN/EAN: 978-94-91118-01-2<br />

Omslag voorzijde:<br />

George Tiel<strong>en</strong>s: De besjes.<br />

Foto Léon Snijders.<br />

Omslag achterzijde:<br />

George Tiel<strong>en</strong>s.<br />

Foto Mathieu Koch.<br />

’George Tiel<strong>en</strong>s (1888-1950)<br />

Kunst<strong>en</strong>aar <strong>en</strong> g<strong>en</strong>tleman’<br />

is versch<strong>en</strong><strong>en</strong> bij geleg<strong>en</strong>heid van de<br />

t<strong>en</strong>toonstelling ’George Tiel<strong>en</strong>s als<br />

toonbeeld van de regionale smaak’ in de<br />

Afdeling Stedelijke Historie van<br />

<strong>Museum</strong> Het Domein in Sittard-Gele<strong>en</strong><br />

(23 october 2010 t/m 30 januari 2011).


Uitgave:<br />

<strong>Stichting</strong> <strong>Museum</strong> <strong>en</strong> <strong>Expositie</strong> Gele<strong>en</strong> (MEG)<br />

2010

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!