nieuwsbrief Das&Boom n1 (2010) - Vereniging Das & Boom

1 2010
De Stichting Das&Boom heeft tot doel
het bereiken en behouden van een
gezonde dassenpopulatie, middels het
geven van adviezen inzake het
beschermen en behouden van zijn
leefmilieu en het opvangen en
revalideren van hulpbehoevende
dassen.
‘De Das gered’
In het prachtige boek van
Jaap Dirkmaat,
“De Das gered “,
leest u alles over de das
en de inzet van
Das&Boom in de
afgelopen 30 jaar om de
populatie weer op peil te
krijgen.
Bestellen?
Even een mailtje naar
info@nederlands
cultuurlandschap.nl
o.v.v. “lezersaan-
bieding, de Das gered”
Dirkmaat, Jaap
Pagina’s: 132
Formaat: 21 x 22 cm.
Uitvoering:
genaaid, gebonden,
full colour
Jaar: 2006
Prijs 19,95
“De das is er bovenop,
extra bescherming is niet meer nodig” (??)
Begin mei verscheen er in een aantal provinciale dagbladen
een artikel, gebaseerd op een interview met onze voorzitter
Jaap Dirkmaat.
Nu is Jaap Dirkmaat, een van de bekendste
natuurbeschermers van Nederland, altijd goed voor een
gepeperde mening, maar door het selectief citeren van zijn
uitspraken werd dit artikel wel erg gepeperd. Dat vraagt om
enige nuancering:
In het interview vertelt Jaap dat hij blij is, dat zijn plannen om
de das er bovenop te helpen, gelukt zijn. Niemand had een
kleine dertig jaar geleden verwacht dat het mogelijk zou zijn
de populatie dassen van 1200 te laten groeien tot de huidige
5000. Toch is dat gelukt, waarmee een mijlpaal bereikt is
voor de das in Nederland. Daarmee is de das ‘er weer
bovenop’ en niet langer een bedreigde diersoort.
Jaap Dirkmaat
Dat betekent echter niet, dat alle beschermende maatregelen nu ineens overbodig
worden.
Integendeel, door de aard van het dier zullen we hem in dit overvolle land tot in
lengte van dagen moeten beschermen. Ook zal de das niet kunnen overleven
zonder alle voorzieningen, die nodig zijn om zich veilig te kunnen verplaatsen in zijn
territorium.
Het is en blijft onacceptabel dat veel van die voorzieningen die met veel
overheidsgelden worden aangelegd, onbruikbaar zijn door slecht onderhoud of
ontwerpfouten. Daar zal Das&Boom voorlopig haar handen vol aan hebben.
Ook blijft Das&Boom en andere organisaties zoals de dassenwerkgroep Brabant
zich inzetten om te voorkomen dat dassenburchten al dan niet opzettelijk worden
verstoord.
“Extra bescherming is echter niet meer nodig”, zegt Jaap.
Als er gelden beschikbaar zijn, kun je dat beter besteden aan diersoorten die
momenteel wel bedreigd zijn, zoals de boommarter. Ook kan dat geld beter besteed
worden aan een beter landschap, waarvan niet alleen dassen en veel bedreigde
diersoorten profiteren, maar waar ook vooral de mens van profiteert.
Dat is dan ook precies de reden waarop de voormalige vereniging Das&Boom zich
nu als Vereniging Nederlands Cultuurlandschap inzet voor dat landschap, terwijl de
stichting Das&Boom de bereikte resultaten voor de das blijft bewaken.
Dit alles is feitelijk helemaal geen nieuws, zoals de redactie van de Gelderlander
suggereerde, door het artikel met een grote foto op de voorpagina te publiceren.
De das is en blijft in Nederland gewoon streng beschermd.

l
In dit nummer:
De bewuste pompput.
Vlak naast deze put hebben de
dassen een hol gegraven
o Dassen moeten wijken voor schoon drinkwater
o Dassenslachtoffers in het verkeer
o Das&Boom bespaart gemeente Beek €992.000,-
o Dode jonge dassen gevonden in Bergharen
o Jaarling das duikt op in centrum Apeldoorn
o Moord op dassen in Wales gaat door
o Strikken in Wallonië
o Verassende dassenbeschrijvingen uit de 18 e en 19 e eeuw
o Dassen in het Nieuws
Dassen moeten wijken voor schoon
drinkwater
Het Zuid-Limburgse mergelland heeft de
grootste dassenpopulatie van ons land; het is
een echt dassenparadijs. Er wordt daar wel
eens wat gemopperd over overlast, maar
feitelijk is daar nauwelijks tot geen sprake van.
Midden in dit gebied echter, even ten oosten
van Maastricht, veroorzaakten een paar dassen
als uitzondering op de regel, wel enige hinder.
In 2007 ontdekte adviesbureau Natuurbalans daar een
bewoonde dassenburcht in een graft op anderhalve
meter afstand van een pompput van de Waterleiding
Maatschappij Limburg, de WLM.
Door de graafactiviteit van de dassen werd de bovenlaag
in de directe omgeving van die pompput geperforeerd
waardoor eventueel bacteriologisch vervuild regenwater
versneld kon doordringen tot het grondwater in de
boorschacht.
Omdat de graafactiviteit van de dassen op deze plek dus
een gevaar vormden voor de volksgezondheid, heeft
Das&Boom de mogelijkheden onderzocht om deze
dassen te kunnen verplaatsen.
2

Nadat de dassen waren
verhuisd is de locatie
definitief ontoegankelijk
gemaakt voor de
dassen. Zoiets moet
zeer zorgvuldig
gebeuren, omdat
dassen heel
vastberaden te werk
gaan bij pogingen om
hun verloren gegane
burcht weer te
heroveren.
Het is uiteindelijk ook in
het belang van de
dassen om dat te
voorkomen. Één zo’n
gedwongen verhuizing
is in een dassenleven
meer dan genoeg.
Wanneer een dassenverplaatsing noodzakelijk is, gaat
de voorkeur uit naar een passieve verplaatsing. De
dassen hoeven dan niet gevangen te worden en het
verhuizen levert veel minder overlast op voor de dieren.
Een dergelijke passieve verhuizing vergt echter wel een
gedegen vooronderzoek.
Door zo’n onderzoek moet duidelijk worden of er
geschikte alternatieve burchtlocaties nabij beschikbaar
zijn, hoe de onderlinge relaties tussen de verschillende
dassenfamilies zijn en waar de dassenterritoria liggen.
Onderzoek door D&B wees uit dat er inderdaad
mogelijkheden waren voor een passieve verplaatsing.
Bij zo’n verplaatsing wordt de burcht ingerasterd met
openingen ter plaatse van de wissels. Daarna wordt in
fases een soort ontmoedigingsbeleid uitgevoerd,
waarbij de burcht voor de dassen steeds iets minder
aantrekkelijk wordt en de dieren ruimschoots de
gelegenheid hebben een andere locatie te betrekken.
Met behulp van een door Das&Boom ontwikkeld plan van
aanpak heeft het ministerie van LNV de benodigde
ontheffing verleend voor de verplaatsing van de dassen,
onder de voorwaarde dat de waterleidingsmaatschappij
zich door Das&Boom zou laten adviseren tijdens de
uitvoering van de plannen.
Tijdens de verhuizing heeft Das&Boom gedurende het
toepassen van de ontmoetingsmaatregelen steeds
gemonitord, om te beoordelen of de dassen
daadwerkelijk vertrokken naar alternatieve locaties.
Sporenonderzoek wees uit, dat de afname van activiteit
op de burcht bij de pompput parallel liep aan
toenemende activiteit op de alternatieve locaties. De
one-way poortjes werden pas op de dassenwissels in het
raster geplaatst toen geconstateerd was dat de dassen
de burcht al verlaten hadden. Het is namelijk niet de
bedoeling van die poortjes, dat de dassen na een
nachtelijke foerageertocht tegen de ochtendschemering
ineens voor een dichte deur staan. Het is een
voorziening om te voorkomen dat een mogelijk
achtergebleven das opgesloten wordt.
Eind 2009 hebben de dassen zich definitief op een nabij
gelegen onbewoonde dassenburcht gevestigd.
Het raster wordt rond de burcht ingegraven
Bij het bepalen van de
dassenterritoria spelen o.a.
mestputjes een belangrijke
rol. In dit mestputje zijn de
gedeeltelijk onverteerde
resten van een
maïsmaaltijd terug te
vinden.
3

provinciale provinciale
wegen wegen
28% 28%
rijkswegen
12% snelwegen
12%
De verdeling van slachtoffers over de
verschillende wegcategorieën
Dassenslachtoffers in het verkeer
“Er ligt hier een gewonde das, hij leeft nog, we hebben snel hulp nodig”.
Deze boodschap wordt op Hemelvaartsdag ingesproken voor de
bereikbaarheidsdienst van Das&Boom. Helaas, geen naam, adres of
telefoonnummer…
Gelukkig vraagt de dierenambulance Nijkerk een uur later bij die
bereikbaarheidsdienst om advies voor de hulp aan de gevonden das. Een
half uurtje later ligt het dier op de behandeltafel van de plaatselijke dierenarts.
Ook deze belt Das&Boom om de kans op herstel te helpen inschatten.
Helaas, het dier is zwaar gewond. Ze heeft een gebroken voorpoot en een
bekkenbreuk en vermoedelijk diverse inwendige verwondingen. De das wordt
ingeslapen. Het was een vrouwtje, gelukkig niet zogend. Later bleek dat het
dier een etmaal eerder al was aangereden op een zandpad, zich nog over
een afstand van zo’n honderd meter heeft weten te verplaatsten, maar
uiteindelijk op vijf meter afstand van haar burcht onder een struik bleef liggen.
Een hondje heeft haar een dag later gevonden.
Dit is één van de 5 à 600 meldingen van aangereden dassen die Das&Boom
jaarlijks binnenkrijgt. Het overgrote deel is op slag dood, een paar procent
overleeft de klap en slechts enkelen kan Das&Boom jaarlijks revalideren in
haar opvangcentrum.
Er schuilt veel dassenleed achter de kille jaarlijkse cijfers.
Das&Boom schat dat circa 15% van de dassenpopulatie jaarlijks sneuvelt op
de 136.135 km weg die ons land doorkruist. Iedereen die het voor het eerst
hoort schrikt van die aantallen.
Das&Boom verzamelt alle gegeven van dassenslachtoffers. Ze vormen de
basis van het advieswerk van de stichting.
In 2009 kwamen 586 meldingen binnen van verkeerslachtoffers.
2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 jaar
586 497 580 462 490 461 446 442 531 440 aantal slachtoffers
gemeentelijke
wegen gemeentelijke
60% wegen
60%
4

Das&Boom bespaart gemeente Beek € 992.000,-
Vrijwel alle dassenterritoria in Nederland worden
doorkruist met wegen. Voorzieningen, die dassen in
staat stellen om al die wegen veilig over te kunnen
steken zijn, dan ook onmisbaar. Das&Boom dringt
regelmatig aan bij provincies en gemeentes om op
gevaarlijk plekken dassenvoorzieningen (tunnels en
rasters) te realiseren.
In de gemeente Beek (Limburg) echter heeft
Das&Boom geadviseerd een geplande voorziening
niet aan te leggen.
In verband met het oplossen van ecologische knelpunten
binnen de ecologische verbindingszone (EVZ) tussen het
Bunderbos en het Geleenbeekdal heeft de gemeente
Beek zich medio 2009 laten adviseren over
dassenvoorzieningen op deze plek door adviesbureau
Kragten.
Dit adviesbureau heeft een groot aanbod van
vakgebieden in huis en geeft ook ecologische adviezen.
Het adviesbureau had geconstateerd dat een bestaande
dassentunnel onder de Maastrichterweg bij Beek, die
aansluit op een tunnel onder de A2, “bewoond werd door
een dassenfamilie”. “Deze familie zou de migratie van
andere dassen belemmeren”. Het bureau adviseerde een
tweede dassentunnel aan te leggen direct parallel aan de
eerste.
Blijkbaar was er voor de gemeente Beek geen aanleiding
deze adviezen eens nader tegen het licht te houden,
zodat die gemeente een aantal adviesbureaus heeft
gevraagd een offerte te maken voor het realiseren van
5

die tweede ecopassage.
Één van die adviesbureaus was de Grontmij b.v. De
Grontmij heeft vaker dassenvoorzieningen aangelegd en
werkt vaak samen met Das&Boom.
Zij vonden het een merkwaardig verhaal en namen
contact op met Das&Boom voor advies.
Op basis van de veronderstelling, dat de bestaande
voorziening inderdaad bewoond werd door dassen,
kwam Das&Boom samen met de Grontmij tot de
conclusie dat de geplande voorziening volkomen
nutteloos was. Zo’n tweede tunnel vlak naast de
bestaande zou geen enkele meerwaarde bieden.
Das&Boom is vervolgens zelf poolshoogte gaan nemen
in Beek. Daar bleek niets te wijzen op bewoning van de
voorziening door dassen. De tunnel zag er prima uit en
was gewoon operationeel. De deksel van de inspectieput
zat vast en was in jaren niet open geweest.
De gemeente Beek heeft vervolgens de kanttekeningen
van Das&Boom ter harte genomen en de geplande
voorziening geschrapt.
Samen met de Grontmij heeft Das&Boom vervolgens een
alternatieve offerte opgesteld om voor vergelijkbare
kosten een aantal wel zinvolle ingrepen in het landschap
te realiseren.
Daarop is de gemeente Beek tot nu toe nog niet
ingegaan…
Dode jonge dassen gevonden in Bergharen
Half april treft een
jachtopzichter drie jonge
doodgebeten dasjes aan op
een burcht bij Bergharen.
Das&Boom gaat ter plaatse
poolshoogte nemen en
neemt de dasjes mee voor
onderzoek.
Ze zijn ongeveer 7 weken
oud, 27 cm lang en nog te
klein om zelf naar buiten te
gaan.
Bij een paar waren de
pootjes afgebeten.
6

Das&Boom is in overleg met deskundigen van Alterra in
Wageningen en van de Engelse zusterorganisatie van
Das&Boom, het Badger Trust tot de conclusie gekomen
dat een aantal kleine loslopende hondjes de
vermoedelijke daders zijn. Grote honden zijn niet in staat
jonge dassen uit een hol te halen.
Het gebeurt vaker dat hondjes zelfstandig het bos
intrekken om te stropen.
Het feit dat de jonge dasjes zijn achtergebleven op de
burcht en niet zijn meegenomen of opgegeten maakt de
vos als dader minder waarschijnlijk.
De verklaring voor de verminkingen is lastiger.
In Engeland is vaker waargenomen, dat vossen van dode
dassen (verkeersslachtoffers) de poten afbijten en
opeten. In dit geval ging het echter om kleine dasjes, die
een vos makkelijk in zijn geheel mee zou kunnen
Dit soort meldingen zijn
gelukkig zeldzaam.
Dat maakt het des te
vreemder dat
Das&Boom ook een
melding uit Drenthe
kreeg, dat er in dat
zelfde weekend vier
doodgebeten en
verminkte jongen
gevonden zijn op een
vermoedelijke
kraamburcht. In
dezelfde week werd er
ook nog eens een jonge
das doodgebeten
gevonden op een burcht
bij Nijkerk.
meenemen. Jaren niets en dan
Omdat voor het afbijten van pootjes van zulke kleine
dasjes geen logische natuurlijke verklaring is te vinden,
zou dit ook het werk kunnen zijn van hondjes. Al jagend
komt hun oerinstinct weer boven, wat zou kunnen leiden
tot een dergelijk gedrag, namelijk wel aanvreten maar er
niets van op eten.
Jaarling das duikt op in centrum Apeldoorn
Wanneer jonge dassen de wijde wereld
intrekken, wil dat wel eens verkeerd
uitpakken. Zo is in Apeldoorn dit jaar eind
maart een jaarling vrouwtjesdas
aangetroffen, midden in het centrum van de
stad. Waarschijnlijk is de das verdwaald en
via de spoorbaan in het centrum van de stad
terecht gekomen. Na een paar dagen heeft
de dierenambulance de das te pakken
gekregen en is ze overgebracht naar het
dassenopvangcentrum van Das&Boom in
Beek-Ubbergen. Ze had een diepe wond op
haar snuit en was aan de magere kant. Na
een maand verzorging was de wond goed
hersteld (zie foto volgende bladzijde) en had
de das wat vetreserves kunnen opbouwen.
Straat in Apeldoorn waar de das uiteindelijk gevangen werd
ineens drie soortgelijke
incidenten rond één
weekend.
Blijven of gaan?
Das&Boom heeft hier
geen verklaring voor.
Het is niet precies bekend of, en zo ja
wanneer jonge dassen (jaarlingen) hun
familie verlaten. Onderzoek in 1988 in
Woodchester Park in Engeland onder
ruim 600 dassen heeft uitgewezen, dat
veel dassen hun hele leven binnen de
zelfde sociale groep (familie) blijven.
Er blijkt een samenhang te bestaan
tussen de dichtheid van de
dassenpopulatie en de mate waarin
jaarlingen vertrekken. In gebieden
waar relatief weinig dassengroepen
leven bleek ruim 25% van de
mannelijke jaarlingen te vertrekken, in
gebieden met hogere dassenstand
slechts ruim 5%.
Bij vrouwtjes ligt dit percentage rond
de 10% en is veel minder afhankelijk
van de dassenstand. Vermoedelijk
speelt ook het voedselaanbod in het
dassenterritorium een rol in dit proces.
Of de jonge dassen verjaagd worden
of uit eigen beweging vertrekken is niet
helemaal duidelijk.
7

“2010 is the International Year
of Biodiversity. The Welsh
assembly is celebrating the
occasion by launching a
project to exterminate the
badger . I won't pretend that
this story ranks alongside the
catastrophe in Haiti or the
meltdown in Afghanistan, but it
casts an interesting light on
humanity's continuing impulse
to conquer nature, and shows
how, even when cloaked in the
language of science, our
relations with the natural world
are still governed by
irrationality and superstition.”
Aldus het commentaar van
een bekend
wetenschapscolumnist in The
Het dier kon natuurlijk niet op de
vindplek worden uitgezet. Het vinden
van een geschikte uitzetplek bleek
nog niet zo eenvoudig. Zo’n plek
moet aan veel eisen voldoen. De
uitzetplek moet onbewoond zijn en
mag niet in een bestaand territorium
liggen.
Met de hulp van de
Dassenwerkgroep Brabant lukt het
na enige moeite toch een geschikte
rustige plek te vinden, van waaruit
de das haar zoektocht naar een
nieuwe dassenfamilie, na een
intermezzo in Apeldoorn en Beek-
Ubbergen, kan voortzetten.
Moord op dassen in Wales gaat door
Op 30 maart 2008 heeft het ‘National Assembly for
Wales’ een voorstel ingediend om dassen te doden
in de strijd tegen rundertuberculose.
Op 13 januari 2010 heeft Elin Jones, minister van
Landbouw van Wales, definitief besloten dat het
doden van ‘zoveel mogelijk dassen’ in een pilot-
gebied in West Wales definitief doorgaat.
Guardian, George Monbiot In een gebied van 290 km2 ten noorden van
Pembrokeshire zal er de komende 4 jaar 5 maal
een “Cull” gehouden worden. De eerste is eind mei
gepland, ‘na het voortplantingsseizoen’. De dassen
kunnen dus ongestoord hun jongen verzorgen totdat
ze in mei in vangkooien gevangen worden en
daarna doodgeschoten.
Kan het cynischer?
8

Het is bizar dat het in een beschaafd land mogelijk is dat
er om economische redenen een beschermde diersoort
wordt uitgeroeid. Dat staat haaks op alle
verworvenheden van onze hedendaagse beschaving.
Het besluit mist elke rationele grondslag. Uitgebreid
wetenschappelijk onderzoek heeft allang onomstotelijk
bewezen dat de sector zelf schuldig is aan het
verspreiden van de ziekte. Efficiënte controle van vee op
de ziekte en het voorkomen van het vervoeren van
besmet vee vinden de boeren te lastig en te duur.
De slachting wordt gepresenteerd als een
‘wetenschappelijk experiment’. Bij dit experiment worden
twee variabelen tegelijkertijd getest zonder enige
controle. Tegelijkertijd worden dassen gedood en worden
o.a. controlemaatregelen rond het vervoeren van besmet
vee verscherpt. Het Badger Trust heeft er al op gewezen
dat dit wetenschappelijk gezien onzinnig is.
Het Badger Trust in Groot-Brittannië, de
overkoepelende organisatie van alle regionale
dassenbeschermingsorganisaties, heeft
geprobeerd de geplande slachting in Wales via
een juridische weg tegen te houden.
Het besluit van de regering in Wales is op 23
maart getoetst door het ‘High Court’ in Swansea.
Dit Hof had forse kritiek op het
besluitvormingsproces maar oordeelde dat de
regering de bevoegdheid heeft om dassen uit te
roeien in de strijd tegen rundertuberculose.
Een verbijsterende beslissing, zo concludeerde ook het
Badger Trust. Dit betekent dus dat dit Hof groen licht
geeft voor het uitroeien van een strikt beschermde in het
wild levende diersoort met het doel de verspreiding van
een veeziekte te beteugelen, terwijl het bewijs voor de rol
van de das hierin slechts flinterdun is.
De inzet van het Badger Trust bij de gerechtelijke
toetsing was, dat dassen wettelijk beschermd zijn en dat
uitzonderingen op die beschermde status en de daarna
volgende afweging van dassenbelangen en
veronderstelde maatschappelijke belangen zeer
zorgvuldig plaats moet vinden. Net als in Nederland
schrijft de ‘Animal Health Act’ dat ook voor.
Het Hof heeft echter zijn fiat gegeven aan een grove
schending van dassenbelangen in de vorm van een
grootschalige en wrede ruiming tegenover het
maatschappelijk belang van een zeer twijfelachtig en
marginaal effect op de verspreiding van
rundertuberculose.
Ook in Wales betekent ‘gelijk hebben’ niet altijd dat je
ook gelijk krijgt, zelfs niet bij de hoogste juridisch
instantie, wanneer de tegenkrachten maar sterk genoeg
zijn.
9

Alles over
rundertuberculose
en dassen :
THE GREAT
BADGER AND
BOVINE TB
DEBATE
Dat de overheid in het Verenigd Koninkrijk
onder de zware druk van de boerenlobby is
bezweken is wellicht nog enigszins te
begrijpen. Verontrustender is het feit, dat een
‘onafhankelijke’ organisatie als de Conventie
van Bern in Straatsburg de klacht van het
Badger Trust over de dassenslachting heeft
afgewezen.
Ondanks de oplopende kosten van het
procederen gaat het Badger Trust toch in
beroep tegen deze beslissing als een laatste
redmiddel de aanstaande ‘cull’ te verhinderen.
U kunt het Badger Trust met dit proces
financieel steunen
In Engeland is gekozen voor een rationele
aanpak van het probleem van
rundertuberculose en kiest men voor het
vaccineren van dassen.
Deze aanpak is echter wel sterk gebonden aan
de voormalige Labour regering.
Het is zeer de vraag of de nieuwe regering in
Engeland dezelfde koers blijft varen.
Voorstanders vind je voornamelijk
onder veehouders en veeartsen. Het
publiek lijkt zich steeds meer bewust
te worden wat er in Wales staat te
gebeuren. Locale dassenbeschermingsorganisaties
vragen op
een vreedzame manier aandacht
voor de zaak.
Strikken in Wallonië
In België krabbelt de dassenpopulatie langzaam op
vanuit een dieptepunt in de jaren 70 van de vorige
eeuw. De populatie heeft enorm te lijden gehad van
jacht, stroperij en het vergassen van burchten in de
strijd tegen hondsdolheid (zie artikel; de das in
België, Nieuwsbrief D&B 1 2008).
In Vlaanderen was de das bijna verdwenen en wordt nu
actief beschermd. In Wallonië komen meer dassen voor
en is de das op papier ook beschermd, maar in de
praktijk gebeurt er weinig tot niets om het dier
daadwerkelijk te beschermen. Integendeel, er wordt
weinig opgetreden tegen illegale jachtpraktijken,
waarvan ook dassen het slachtoffer worden.
Illustratief is het feit, dat de strik in Wallonië nog steeds
gebruikt mag worden om bijvoorbeeld vossen te vangen.
In Eben-Emael, een paar kilometer over de grens bij
Maastricht, is halverwege februari een das in zo’n strik
gelopen. De das is de volgende dag in het
dierenopvangcentrum in Oglabbeek overleden.
Een van de meer bekendere
tegenstanders van de ‘cull’ is de
Queen-gitarist Brian May, die
beweerde dat het besluit is
gebaseerd op een ‘duidelijk
misverstand’ van de wetenschap en
heeft gezegd dat mensen niet het
recht hebben om ‘deze prachtige
schepsels‘ te doden. Hij sprak van
een genocide.
10

Er is veel verontwaardiging over het feit dat een strop
legaal gebruikt mag worden in Wallonië. In omringende
landen is die al lang verboden, omdat ze enorm veel
dierenleed veroorzaken en ook dieren, waarvoor de strik
niet bedoeld was, het slachtoffer kunnen worden.
Meer over de inzet in België om de strik te verbieden
vindt u via de volgende link:
NATUURLIJK EVENWICHT EQUILIBREMAEL
U kunt daar ook de petitie teken ’Stop de strop’
Verrassende dassenbeschrijvingen uit de 18 e en 19 e eeuw
Tegenwoordig is het observeren van dieren in de
natuur voor veel mensen een leuke vorm van
vrijetijdsbesteding. Via de diverse media is alle
mogelijke informatie toegankelijk om dit op een
verantwoorde manier te doen.
Vroeger echter was dit voorbehouden aan
voornamelijk wetenschappers. Zonder de
basiskennis, waar tegenwoordig iedereen over kan
beschikken, leidden die observaties vaak tot zeer
creatieve interpretaties van bijvoorbeeld
dassengedrag. In oude geschriften en boeken over
dieren zijn daar veel voorbeelden van te vinden met
verrassende verklaringen voor even verrassende
observaties.
Zo schreef Jacob van Maerlant in de zijn "Der Naturen
Bloeme" (de eerste in het Nederlands geschreven
natuurencyclopedie) dat de rechter voor- en achterpoot van
dassen langer waren dan de linker. Het is een raadsel hoe
Jacob, toch niet de eerste de beste, tot deze conclusie
kwam. Het verklaarde wel, waarom de das “altijd een
karrenspoor opzoekt als vluchtweg. Hij gaat dan met zijn
rechterpoten in het spoor lopen en met zijn linkerpoten
ernaast”. Het hele artikel over de das is te vinden op de
website van de dassenwerkgroep Brabant .
Maar ook in latere boeken zijn zeer inventieve interpretaties
terug te vinden van dassengedrag, zoals over de functie van
de muskusklier bij de das. In de 18 e en 19 e eeuw kwam
daarbij ook vaak een moreel oordeel over het dier en
steevast de prijs van de vacht. Een ‘lui, dom en laf dier’
11

Joannes Le Francq
van Berkhey
met ook nog eens een ‘waardeloze vacht’ was dus
eigenlijk een overbodig creatuur.
Hieronder artikelen over de das in een natuurboek
voor kinderen uit 1781 en een dierkundeboek uit
1889.
(Voor de leesbaarheid is de schrijfwijze hier en
daar aangepast)
Natuurlyke historie voor kinderen
1781, Georg Christian Raff, , Joannes Le Francq van Berkhey
DE DAS is de luie slaper onder alle de dieren, Hij slaapt den gehelen dag, de halve nacht, en daarbij
nog den gehelen winter; en brengt dus ruim drie vierde delen zijns levens met slapen door. Hij is
omtrent zoo groot als een vos, of als een kleine krulhond, heeft lang, dik, wit, roodachtig en zwart haar,
een vossekop, een hondesnuit, kleine korte poten, en bijna geen staart; hij woont in de dichte Europese
wildernissen, twee of drie ellen diep in de aarde, en hij eet ratten en muizen ,eieren ,vogelen, granen,
wortelen en ooft. Hij werpt alle jaren drie jongen, en wordt gemiddeld negen jaren oud. Tussen zijn
achterpoten heeft hij een vetzak, in welke hij 's winters, bij zijne winterslaap, zijne snuit steekt, en dat
vet daarin opzuigt, want hij verstijft 's winters niet, gelijk de marmot, maar blijft gedurig waan, en
vliedt voor de koude.
Men kan de Das tam maken, en hem in plaats van ene kat in de huizen gebruiken, om ratten en muizen
te vangen. Maar men doet het niet gaarne, om dat hij nevens muizen en ratten, ook de hoenders en
ganzen, en het geen hij maar levendig en eetbaar verkrijgen kan, verworgt en opeet.
Een zekere korte en krombenige hond, welke men dieswegens Dashond noemt, is zijn grootste vijand,
want deze kruipt bij hem in zijne hol, en jaagt hem er uit, en doodt hem, of houdt hem ten minste zoo
lang met zijne Cameraden vast, tot dat de jager komt, en hem dood schiet, ook nodigt hem de listige
vos daar door uit zijn hol, dat hydigt voor hetzelve, zijne stinkende drek, die de Das niet ruiken kan,
plaatst, hem daardoor uit zijn hol drijft, en daarin zijn woning maakt.
Het leven der dieren,
1889, dr. H. Bos, Zwolle Tjeenk Willink
Half marter, half beer in zijn voorkomen, wordt de das wel eens met zijne nauwste verwanten tot eene
afzonderlijke familie gebracht. Zijn plomp lichaam, dat vooral tegen de winter zeer zwaar is (wel 15
12

K.G.), zijn gang, waarbij gewoonlijk de gehele zool den grond raakt en zijn winterslaap zijn
onmiskenbare tekenen van verwantschap met de beren. Ook zijn voedsel bestaat vooral tegen den
herfst, veel uit plantendelen: rapen, wortels, truffels, eikels, beukenoten, bessen en honing eet hij dan
gaarne; overigens verorbert hij veel insecten, kleinere zoogdieren en vogels, en kikvorschen.
De das is een filosoof, en wel een van een niet al te opgewekt humeur, meer pessimist als optimist. Hij
houdt zich gaarne ver van andere dieren, meestal zelfs van zijn soortgenoten; op het bezoek van den
vos is hij niet bijzonder gesteld. De vos ontrooft niet zelden een hol aan een das, wiens meederheid in
het graven hij gaarne erkent. De das blijft morrend een deel van het hol bewonen, of trekt zich ook wel
terug en graaft een nieuw, vooral als de vos hem zijne woning door vuil en stak bederft.
Het is te hopen dat onze
moderne inzichten over
dassengedrag over een paar
honderd jaar niet ook als
rariteit worden afgedaan in
een nieuwsbrief van de dan
waarschijnlijk nog steeds
actieve stichting Das&Boom.
Dassen in het Nieuws
Kunstburcht om dassen te redden
door onze correspondent Brabants Dagblad april 2010
Will Bax
BERLICUM – De dassenburcht op het Berlicumse landgoed deWamberg nadert haar voltooiing. Het project, dat
Rijkswaterstaat voor zijn rekening neemt, maakt deel uit van de voorbereidende werkzaamheden voor de
omlegging van de Zuid –Willemsvaart. “In dat kader willen wij vanuit de gronden van kasteel Heeswijk, waar ook
dassen zitten, via de Wamberg een verbinding maken met de Pettelaar en vice versa. Wij hopen, dat het tussen de
dieren gaat klikken. Zodat er een nieuwe bloedlijn komt. Dat versterkt de soort”, zegt ecoloog Hubert van
Beusekom. De dassen op de Wamberg, die daar van oudsher niet voorkomen, werden begin jaren tachtig door
de voormalige Stichting Das&Boom uitgezet. Zij wonen, in familieverband, zowel aan de oostzijde als aan de
westzijde van de Hasselsedijk in burchten. De ondergrondse bouwwerken bestaan uit een aantal ovale gangen
en een aantal woon - en kraamkamers. De aangebrachte ventilatieroosters zorgen voor toevoer van frisse lucht en
informatie van buiten. Volgens de laatste inventarisatie wonen er permanent zes dassen in het leefgebied, dat door
de omlegging van de Zuid-Willemsvaart verstoord wordt. Medio maart trof Rijkswaterstaat aan de westzijde van
de Hasselsedijk maatregelen om het territorium van de das te behouden. De rasters langs de Berlicumseweg
zijn al geplaatst. Op het programma staat nog de realisatie van een looprichel onder de brug van de Groote
13

Wetering en aanplant van bomen en struiken langs de route van de kunstburcht naar de dassentunnels onder de
Hasselsedijk. De locatie van de kunstburcht waarborgt een goede droogligging.
Gebouwd op drie belangrijke dassenwissels bestaat deze uit gresbuizen en muurtjes van losse baksteen. Vandaag
wordt het geheel afgedekt met een houten deksel, met dakleer bekleed. Daaroverheen wordt grond gestort. De
schuwe nachtdieren, die tot de familie van de marterachtigen behoren, hebben na hun winterslaap inmiddels
jongen geworpen. Hun sterk vermagerde ouders scharrelden afgelopen dagen weer rond, gezien
de verse sporen.
Naschrift Das&Boom
Deze kunstburcht is in opdracht van Rijkswaterstaat aangelegd.
Erg jammer dat de voorziening niet voldoet aan een van de belangrijkste basisprincipes die
gelden voor een kunstburcht: geen tochtpijpen aanleggen, wat wil zeggen pijpen waar de wind
doorheen kan blazen. Bij optimaal aangelegde voorzieningen volgt er altijd een bocht na elke
ingang. Dat maakt de gehele constructie nauwelijks duurder maar wel veel aantrekkelijker voor
dassen. Het is niet uitgesloten dat er dassen in de kunstburcht op Wamberg gaan wonen, maar
bij zo’n dure voorziening is het natuurlijk erg jammer om die kans onnodig te verkleinen door dit
soort aanlegfouten, die overigens eenvoudig te voorkomen zijn door even te rade te gaan bij
Das&Boom.
Das&Boom heeft veel ervaring met de aanleg van dit soort voorzieningen en veel contact met
collega organisaties in Engeland, waar regelmatig goede kunstburchten worden aangelegd.
Om te voorkomen dat de dassen, als ze toch de kunstburcht zouden gaan bewonen, op de weg
kunnen komen, heeft men een barrière geplaatst langs de weg in de vorm van een raster.
Dit lijkt aardig maar is in feite weinig zinvol en zelfs contraproductief:
Als de dassen het raster volgen, komen ze bij het eind van dat raster alsnog op de weg, niet bij
een tunnel. Ook als ze het raster de andere kant op volgen kunnen ze op de weg komen omdat
dit raster niet aansluit op het bestaande raster, dat wel leidt naar een tunnel.
Omdat het nieuwe raster maar aan één kant staat, kunnen dassen vanaf de andere kant nog
steeds oversteken maar stuiten dan op dat nieuwe raster ...
Overigens heeft Das&Boom geen dassen uitgezet bij Wamberg, zoals in het artikel wordt
beweerd.
Boswachter pleit voor meer dassenbuizen
Leeuwarder Courant, 09 maart 2010; HARICH
-
Om te voorkomen dat dassen worden doodgereden, zullen er onder
de wegen in Friesland meer loopbuizen moeten worden aangebracht.
Boswachter Sjoerd Bakker van Staatbosbeheer in Zuidwest-Friesland
pleit hiervoor bij de wegbeherende overheden.
De laatste twee dagen zijn alleen al in de Zuidwesthoek drie
overstekende dassen in het verkeer omgekomen. Vorig jaar zijn in
Gaasterland en omgeving acht exemplaren door auto's dodelijk
aangereden.
De eerste kwam op de A6 ter hoogte van Sint Nicolaasga om het
leven, de tweede op de weg Sondel-Balk. Gisternacht werd de laatste
14

op de provinciale weg tussen Balk en Harwich gedood. Vorig jaar sneuvelde in deze regio acht dassen in het
verkeer.
Het is momenteel de paartijd, met name mannetjes zijn dikwijls het slachtoffer. Ze verlaten hun burcht en
territorium en zijn dan op zoek naar vrouwtjes.
Friesland telt honderden dassen. De populatie in Gaasterland telt 210 (het zijn er ongeveer 120, red D&B.)
exemplaren. “Op himsles giet it met de das hiel goed, mar dat lit unferlet dat wy wol de plicht ha en foarkom dat
dy bisten deariden wurde”, zegt Bakker. Hij vindt dat de wegbeheerders hun verantwoordelijkheid moeten nemen.
Het trekken van een buis onder de weg door is een prima oplossing. Om de dieren naar de onderdoorgang te
leiden moet aan weerszijden van de weg over tientallen meters een opstaand raster worden aangebracht. De kosten
belopen per voorziening enkele duizenden euro’s.
In de Zuidwesthoek zijn in de loop van de jaren enkele dassenbuizen aangebracht.
“Dy foldogge ek hiel goed, Mar it binne der gewoanwei net genoch. Der moatte mear komme”, oordeelt
boswachter Bakker.
Dassen behoren niet meer tot de bedreigde diersoorten. Dat was in de jaren negentig in Friesland nog wel
duidelijk het geval. In die tijd zijn vooral in het zuidoosten van de provincie dieren uitgezet. Dat bleek een succes.
Vanuit die regio verspreidden de dassen zich gestaag maar zeker. < …..
Naschrift Das&Boom
Altijd interessant om reacties op zo’n bericht te lezen. Veel instemming maar ook een reactie
van een boer, met een geheel andere perspectief:
Deze boer , die zich zorgen maakt over de “uitdijende populatie dassen in Gaasterland”,
begrijpt er niets meer van: “Natuurlijke vijanden heeft de das hier niet meer. De vossen lopen er
met een boog omheen en een hond heeft het ook niet op het dier staan. Dus dan blijft de auto
over als predator. En nu pleit men voor nog meer buizen onder de wegen om ook de laatste
vijand van de das uit te schakelen”
Erg jammer overigens, dat er momenteel langs één van de drukste wegen in Gaasterland
(Lemmer-Balk) aan één zijde het dassenraster is weggehaald.
Dassen kunnen oversteken: Wethouder Moorman opent drie dassentunnels
in Udenhout
23 dec 2009
Wethouder Marieke Moorman heeft afgelopen
week samen met boswachter Lex Querelle
officieel drie dassentunnels in Udenhout
geopend. Dit project is onderdeel van de
Groene Mal. De Groene mal is een kaart
waarop staat waar Tilburg natuur wil
behouden en ontwikkelen én verstedelijking
wil sturen.
Aanleiding voor de bouw van die tunnels is
het feit dat de afgelopen jaren gemiddeld zes
dassen per jaar doodgereden zijn in Tilburg en
omgeving. Als grootste landroofdier in
Nederland is de das echter het behouden
waard.
Om te voorkomen dat de dieren sneuvelen in
het verkeer, heeft de gemeente Tilburg op
verzoek van de Stichting Das & Boom in
Udenhout drie dassentunnels aangelegd. Twee
aan de Udenhoutseweg en één aan de
Schoorstraat. Van hieruit kunnen de dassen
veilig oversteken naar het Noorderbos waar ze
Marieke Moorman en boswachter Les Querelle openden afgelopen week
drie tunnels die dassen in Udenhout naar het Noorderbos, waar ze hun
voedsel zoeken foto: NevenFotografie
hun voedsel zoeken. Door aanlegde dassenkerende rasters worden de dieren naar de tunnels toe geleid.
De das is het grootste landroofdier van Nederland. Hij is ongeveer één meter lang en weegt twaalf kilo. Hij kan
vijftien jaar oud worden. Het dier is donkergrijs met zwart-witte strepen op zijn kop. Het is een stil, schuw
nachtdier. Hij woont onder de grond, daar bouwt hij zijn burcht. Dassen leven in groepen. De das eet bijna alles.
Van kleine zoogdieren tot insecten, naaktslakken en kikkers. Ook afgevallen fruit, maïs en wilde planten vindt hij
lekker, maar bovenal de regenworm.
Oorspronkelijk lagen in de Loonse en Drunense Duinen en omgeving veel bewoonde dassenburchten. Begin 1900
15

leefden hier zeventien dassenfamilies. Begin jaren negentig waren ze echter zo goed als uitgestorven. Daarom zijn
in 1997 twaalf exemplaren uitgezet in natuurgebied De Brand. Deze dieren voelen zich daar thuis. In het gebied
ten noorden van Udenhout leven momenteel zo'n zeventig dassen.
Dassen in Oss: meer tunnels in de N329
Brabants Dagblad, ed Oss e.o. 29-01-2010
De gemeente Oss overweegt om extra dassentunnels aan te leggen onder de nieuwe N329, de ‘Weg van de
Toekomst’. Verder heeft wethouder Jan van Loon de commissie Wonen Openbare ruimte de Milieu geïnformeerd
dat de N329 mogelijk ook een tunnel krijgt voor groot wild zoals herten. Komende dinsdag bepalen gedeputeerde
Staten of de provincie Noord-Brabant de kosten voor die wildtunnel, begroot op 3 tot 3,5 miljoen euro, voor haar
rekening neemt. Enkele dassentunnels die Oss aanvankelijk onder de N329 wilde aanleggen, stonden op de
nominatie om geschrapt te worden.
Overleg met Das&Boom in Beek leerde de gemeente echter dat een dassenfamilie niet door het territorium van
een andere familie gaat, dus dient elke familie haar eigen tunnel te krijgen.
Zo’n dassentunnel is in de regel zestig centimeter in doorsnede en kost tussen de 700 en 1200 euro per vierkante
meter.
Van Loon: ‘We kijken of we toch drie tot vier tunnels kunnen handhaven’.
Joop van Orsouw (van de politieke partij ‘Trots op Nederland’) vindt dat de gemeente ervoor moet zorgen dat er
onder de N329 een tunnelverbinding komt die de Osseweg en de Berghenseweg verbind.
“Dat zal extra geld kosten. Haal dat maar bij de provincie”. Hij vind het namelijk onbestaanbaar dat de provincie
wel geld voor wildtunnels beschikbaar wil stellen, maar niet voor mensen. Aparte tunnels per dassenfamilie noemt
hij ‘belachelijk’. ‘Laat die dassen maar integreren en door dezelfde tunnel gaan’.
Over tunnels gesproken: het budget voor veilige N329-fietstunnels is verhoogd van 6,3 naar 13,6 miljoen euro.
Zolang nieuw bedje niet gespreid is, mag das niet verhuizen
Gelderlander, editie Maasland 25-03-2010 door Geurt Franzen
De graafmachines die waterpark Dommelsvoort gaan aanleggen, moeten wachten totdat een dassenfamilie is
verhuisd. Maar het nieuwe leefgebied is nog niet klaar. Dit jaar zouden de eerste
recreatiewoningen betrokken worden. Dat schreven we in 2004.
Zoals bij meer grote projecten komt ook deze planning niet uit.
Wanneer zullen de vakantiebungalows van Dommelsvoort bij Beers wel klaar zijn? Ontgronder Smals,
die de grond weg moet graven waar het waterpark moet verrijzen, denkt daar niet voor medio 2013 mee te kunnen
beginnen. Daarna moet er nieuw zand worden opgespoten en die grond moet een jaar inklinken. Een jaar of zes
vertraging lijkt niet overdreven.
Smals moet wachten totdat de dassenfamilie die op Dommelsvoort huist, verplaatst is. Maar het vervangende
leefgebied in het Gassels Broek is nog niet klaar. De vraag is: wanneer is dat nieuwe bedje voor de das wel
gespreid?
Vorige maand liet de Dassenwerkgroep Brabant weten dat het volgens hen nog jaren duurt voordat
de nieuwe beplanting een geschikt leefgebied oplevert. Volgens Gerard Willemsen van ANV Raamvallei, die de
inrichting van het nieuwe dassenleefgebied coördineert, schiet het werk goed op. ‘We zitten op 75 procent’, zegt
hij. ‘Dat het tegen zou zitten, daar weet ik niets van. Kan best zijn dat investeerders van Dommelsvoort haast
hebben, maar wij zijn autonoom. Wij zijn gehuurd om meters te maken. De opdracht is 30 kilometer houtwal aan
te leggen en dat gaat lukken. Het leefgebied van de das moet ook kwalitatief beter worden. Er komen goed
doorwormde graslanden en hoogstamfruitbomen. Ons streven is om eind 2011 alle beplanting klaar te hebben’.
De ANV heeft de inrichting van het gebied anders aangepakt dan oorspronkelijk bedacht. De boeren
blijven eigendom van de grond van de nieuwe houtwallen en krijgen 25 jaar lang onderhoudsubsidie.
‘Zo krijg je veel meer draagvlak’.
Het ministerie van Landbouw is heel tevreden met onze aanpak.” Laat het dan zo zijn dat najaar 2011
de nodige heggen en bomen zijn geplant, is er dan al sprake van een geschikt leefgebied? ‘Nee’, zegt
Mark Moonen van Das & Boom. „De ANV is heel goed bezig. Of ze de 30 kilometer halen is de vraag.
Maar het gebied is pas klaar als de planten volgroeid zijn en de dassen daadwerkelijk beschutting krijgen en eten
kunnen vinden. Daar komt bij dat in het Gassels Broek al dassen leven. Het moet dus een leef- en foerageergebied
worden voor méér dassen. Ik waag me niet aan een datum waarop het gebied klaar zal zijn. Probleem is ook dat
Staatsbosbeheer meidoornhagen heeft verwijderd die besmet waren met bacterievuur en het vertikt om er nieuwe
voor in de plaats te zetten. Onder aan de streep heb je straks veel minder dan 30 kilometer beplanting. „Willemsen
bestrijdt dat: „Wij planten al die verwijderde hagen weer in.” Het ministerie van Landbouw bepaalt uiteindelijk
wanneer het leefgebied rijp is voor een extra familie.
16

Hetzelfde ministerie dat in 2006 ook bepaalde dat als de inrichting van het nieuwe leefgebied op 12 oktober 2011
niet klaar is, het gebied rondom de huidige dassenburcht van Dommelsvoort weer in de oorspronkelijke staat moet
worden teruggebracht. Daar heeft Smals, in strijd met de Flora- en faunawet, in 2006 al iets te ijverig grond
weggegraven.
Tunnel voor dassen in Sibbe
Limburger, april 2010
Sibbe – De Stichting Das&Boom heeft de gemeente Valkenburg aan de Geul dringend gevraagd een dassentunnel
aan te leggen onder de Kenkersweg bij Sibbe. In de buurt van die drukke weg zitten nogal wat dassenburchten.
Daardoor is het risico op ongelukken groot, waarschuwt Das&Boom.
B&W van Valkenburg heeft laten uitzoeken of subsidie te krijgen is voor de aanleg van zo’n tunnel. ‘De das is
een beschermde soort’, zegt wethouder Jef Kleijnen. ‘We zullen dus maatregelen moeten nemen. Maar we kijken
wel of we daar geld voor kunnen krijgen’.
De maatregelen zijn ook in het belang van de weggebruikers, benadrukt Kleijnen. ‘Een aanrijding met een das
levert doorgaans geen grote schade op’, legt hij uit, ‘maar je schrikt toch als je zo’n dier voor je auto ziet
opduiken’.
17