Presentaties - Institut de Conseil et d'Etudes en Développement ...

Seminaries Duurzaam Bouwen 

Duurzaam energiebeheer binnen handbereik ! 

Tools en tips om tot een duurzaam energiebeheer te 

komen 

31 januari 2013

Madame Isabelle AUPAIX 

Monsieur Michaël BAIWIR 

Chef de Projets 

Felgen et associés Engineering sa 

Rue Robert Stümper 14 

L-2557 LUXEMBOURG 

+352/49.41.41 : +352/49.41.49 

@ : felgen@pt.lu 

Madame Yasmina BASHTI 

Monsieur Sébastien BELPAIRE 

Optiwatt 

Dorpstraat 65 

3050 OUD-HEVERLEE 

@ : sbelpaire@optiwatt.be 

Monsieur Wajdi BEN HAHA 

Site Manager 

Express PEB 

Rue de Venise 57 

1050 IXELLES 

@ : info@expresspeb.be 

Monsieur Thierry BEQUET 

Conseiller en Prévention 

Clinique Sanatia 

Rue du Moulin 27 

1210 SAINT-JOSSE-TEN-NOODE 

02/211.00.60 : 02/211.00.66 

@ : sippt@sanatia.be 

Monsieur Pascal BERLAIMONT 

Chef de Projet 

Association du Logement Social 

Boulevard Léopold II 56 

1080 MOLENBEEK-SAINT-JEAN 

02/414.68.54 : 02/410.81.06 

@ : pascal.berlaimont@als-vsh.be 

Madame Fabienne BIANCHI 

Architecte 

Sté du Logement de la Région Bruxelloise (SLRB-BGHM) 

Pôle d'Expertise - Cellule Aide Stratétique 

Rue Jourdan 45-55 

1060 SAINT-GILLES 

02/533.19.11 : 02/533.19.00 

@ : fbianchi@slrb.irisnet.be 

Mijnheer Luc BINNARD 

Banque Nationale de Belgique (BNB-NBB) 

Boulevard de Berlaimont 14 

1000 BRUXELLES 

02/221.21.11 : 02/221.31.88 

@ : luc.binnard@nbb.be 

Liste des participants / Deelnemerslijst 

Monsieur Frédéric BISSCHOP 

Responsable Energie 

Association du Logement Social 



02/414.68.54 : 02/410.81.06 

@ : frederic.bisschop@als-vsh.be 

Monsieur Gauthier BISSCHOP 

Fonds du Logement de la Région de Bruxelles-Capitale 

Wonind Gez. Van het Brussel Hoofdstelijk Gewest 

Rue de l'Eté 73 

1050 IXELLES 

@ : gauthier.bisschop@fondsdulogement.be 

Monsieur Daniel BLUM 

Site Manager 

Dalkia sa 

Quai Fernand Demets 52 

1070 ANDERLECHT 

02/248.25.88 : 02/520.00.00 

@ : blumd@dalkia.be 

Madame Manon BONNAVE 

Consultant en Energie 

IBAM 

Rue Emile Tumulaire 55 

6000 CHARLEROI 

071/32.34.45 : 071/49.06.68 

@ : manonbonnave@ibam.be 

Monsieur Joël BRAIBANT 

Ingénieur 

Monsieur Joël BRICH 

Régie des Bâtiments - Regie der Gebouwen 

Avenue de la Toison d'Or - Guldenvlieslaan 87 bte 2 

1060 BRUXELLES (SAINT-GILLES) 

02/541.65.11 : 02/541.68.31 

@ : joel.brich@buildingsagency.be 

Monsieur Beata BUDERASKA 

Secteur Maintenance et télégestion 

Office Infrastructures et Logistique de Bruxelles (OIB) 

1049 U.E.-COMMISSION 

02/298.08.81 : 

@ : Beata.BUDERASKA@ec.europa.eu 

Monsieur Denis CESCHIN 

Directeur Logistique 

Police Locale Germinalt 

Rue du Calvaire 7 

6120 HAM-SUR-HEURE 

071/22.98.22 : 071/22.98,12 

@ : denis.ceschin@germinalt.be 

Monsieur Jean-Lou CHARLIER 

Energy Consultant 

IBAM 

Rue Emile Tumulaire 55 

6000 CHARLEROI 

071/32.34.45 : 071/49.06.68 

@ : jean-lou.charlier@ibam.be

Monsieur Alexis CHOTEAU 

Bruxelles Propreté 

Avenue de Broqueville 12 

1150 WOLUWE-SAINT-PIERRE 

02/778.09.11 : 02/780.28.88 

@ : alexis.choteau@arp-gan.be 

Monsieur Mohamed CHOUITARI 

Conseiller 

Monsieur Matthieu CHRISTIAENS 

Monsieur Christophe CLARA 

Project Engineer 

Teenconsulting sprl 

Chaussée de Nivelles 167 

7181 ARQUENNES 

0495/25.48.20 : 067/79.44.51 

@ : christophe.clara@teenconsulting.be 

Madame Nathalie CLAUTIER 

Responsable de Projes 

PRIMOTEM sa 

Chemin Planche Quévit 27 

1430 REBECQ 

067/67.08.72 : 067/67.01.54 

@ : nathalie.clautier@primotem.be 

Mijnheer Lieven COLARDYN 

FEDESCO 

Koningstraat 47 

1000 BRUSSEL 

@ : lieven.colardyn@fedesco.be 

Monsieur Gérald COPPIETERS 


Seco (Bureau de Contrôle Technique pour la Construction) 

- Technical Installations 

Rue d'Arlon Aarlenstraat 53 

1040 BRUXELLES (ETTERBEEK) 

02/238.22.11 : 02/238.22.61 

@ : gco@seco.be 

Monsieur Jean-François CORDIER 

Team Leader 

Dalkia sa 



02/525.10.11 : 02/520.00.00 

@ : cordier.j@dalkia.be 

Madame Patricia CREPIN 

Axis Engineering sa 

Boulevard Belgica 30 


02/421.71.00 : 02/478.53.15 

@ : secretariat@axis-engineering.be 

Monsieur Pieter CROMBEZ 



@ : Pieter.Crombez@ec.europa.eu 

liste participants.dot/kv 28/01/13 2 

Monsieur Jetane CURAJ 

Secteur Maintenance et Télégestion 


OIB.RE.2.002 


02/298.31.02 : 02/396.24,44 

@ : Jetane.CURAJ@ec.europa.eu 

Monsieur Jean DE CAMBRY 

Service Facilitateur Bâtiment Durable 

Spécialiste Tertiaire 

Dienst Facilitator Duurzaam bouwen 

Tertiaire Gebouwen 

0800/85.775 : 

@ : facilitateur@environnement.irisnet.be 

Mevrouw Hanna DE GROOTE 

Property Manager 

Cofinimmo 

Boulevard de la Woluwe 58 

1200 WOLUWE-SAINT-LAMBERT 

02/373.60.69 : 02/373 00 10 

@ : hdegroote@cofinimmo.be 

Monsieur Jean-Marie DE HOE 

Ingénieur Spécialist labo 

GDF Suez 

Rue de Rhodes 125 

1630 LINKEBEEK 

02/382.02.57 : 02/382.02.41 

@ : jean-marie.dehoe@laborelec.com 

Monsieur Jeremy DE PAUW 

Madame Katia DE RADIGUES 

Radicom 

Rue Couloury 11 

4800 LAMBERMONT 

@ : kderadi@gmail.com 

Mijnheer Wim DE SAEGER 

Monsieur Nicolas DE SCHOUTHEETE 

Mijnheer Olivier DE SCHREVEL 

Managing Director 

Bureau Energy Buildings 

Avenue de la Sapinière 40 

1180 UCCLE 

02/375.67.08 : 02/375.10.75 

@ : olivier.de.schrevel@energybuildings.net 

Mijnheer Gregory DECROIX 

Verantw. 

Van Marcke - Big Blue 

Leuvensesteenweg 390 

1930 ZAVENTEM 

@ : gdecroix@vanmarcke.be

Monsieur Michel DEHUT 

E.D.M. 

Allée des Rosiers 9 

5101 ERPENT 

081/56.74.01 : 

@ : michel.dehut@electrona.be 

Monsieur Edouard DEKEGEL 

Inspecteur Energie 

Administration Communale - Service Bâtiments 

Square Servaas Hoedemaekers 10 

1140 EVERE 

02/247.62.99 : 02/241.07.51 

@ : edekegel@evere.irisnet.be 

Madame Gabriella DEL SAVIO 



@ : Gabriella.DEL-SAVIO@ec.europa.eu 

Monsieur Loïc DELPORTE 

Gestionnaire de Chantiers 

WA.L.K. Engineering 

Rue du Fond Cattelain 2 

1435 MONT-SAINT-GUIBERT 

: 02/387.32.19 

@ : loic.delporte@walkengineering.be 

Madame Cindy DEQUESNE 

FOD Mobiliteit en Vervoer - SPF Mobilité et Transports 

Rue du Gouvernement Provisoire 9-15 

1000 BRUSSEL 

@ : cindy.dequesne@mobilit.fgov.be 

Monsieur Thomas DEVILLE 

Cenergie bvba 

Avenue Urbain Britsiers 5 

1030 SCHAERBEEK 

02/513.96.13 : 

@ : thomas.deville@cenergie.be 

Monsieur Vincent DIERICKX 

Cenergie cvba 

Gitschotellei 138 

2600 BERCHEM 

03/271.19.39 : 03/271.03.59 

@ : vincent.dierickx@cenergie.be 

Monsieur Boris D'OR 

Gestionnaire de Dossiers 

Bruxelles Environnement (IBGE) - Leefmilieu Brussel (BIM) 

Dpt Techniques et formations bâtiments durables 

Gulledelle 100 


02/563.43.66 : 

@ : bdor@environnement.irisnet.be 

Monsieur Olivier DOYEN 

Architecte 

Administration Générale de l'Infrastructure 



02/413.37.89 : 02 413 30 90 

@ : olivier.doyen@cfwb.be 


Monsieur Alain DUSSART 

Econome - Gestion Bâtiment 

Le Potelier des Pilifs asbl 

Rue du Wimpelbergstraat 197 

1120 NEDER-OVER-HEEMBEEK (BRU.) 

02/268.41.13 : 02/266.84.49 

@ : alain.dussart@skynet.be 

Madame Margareth FRACAS 

Cenergie bvba 

Avenue Urbain Britsiers 5 


02/513.96.13 : 

@ : margareth.fracas@cenergie.be 

Monsieur Mathieu FUSTAINO 





067/79.44.78 : 067/79.44.51 

@ : mathieu.fustaino@teenconsulting.be 

Monsieur Stanislas GARBUSINSKI 

Monsieur Jeroen GEUENS 

Architect 

Velux 

Boulevard de l'Europe 121 

1301 BIERGES 

@ : jeroen.geuens@velux.com 

Mijnheer Freddy GIELIS 

Eerstaanwezend Industrieel Ingenieur 

Stad Brussel 

Anspachlaan 6 

1000 BRUSSEL 

02/279.33.25 : 02/279.23.91 

@ : freddy.gielis@brucity.be 

Madame Julie GOFFARD 

Cabinet du Ministre de l'Environnement et de l'Energie et 

de la Politique de l'Eau 

Rue du Marais 49-53 


02/517.14.24 : 02/511.94.42 

@ : jgoffard@huytebroeck.irisnet.be 

Monsieur Jean-Sébastien GOFFIN 

Architecte 




02/533.19.11 : 02/533.19.00 

@ : jsgoffin@slrb.irisnet.be 

Monsieur Sébastien GUETEN 

Dalkia sa 



02/525.10.11 : 02/520.00.00 

@ : gueten.s@dalkia.be

Monsieur Yassine HARRAT 

Sales Developper 

Automatronic sprl 

Chaussée de Waterloo 273 

5002 SAINT-SERVAIS 

081/81.18.22 : 

@ : yharrat@automatronic.be 

Madame Nathalie HEM 

Architecte 




: 02/5331900 

@ : nhem@slrb.irisnet.be 

Monsieur Jean-Louis HENRY 

Avenue Prudent Bols 89 

1020 LAEKEN (BRUXELLES) 

@ : archi.jl.henry@gmail.com 

Monsieur Thibaut HENRY 

Directeur Administratif et Financière 

Les Petits Riens asbl 

Rue Américaine 101 

1050 IXELLES 

02/541.13.89 : 02/5347078 

@ : henry@petitsriens.be 

Monsieur Francisco Javier HERRAN MARCOS 

Responsable de Projets 

Comité Economique et Social Européen (CESE) 

Rue Belliard 99-101 


02/546.89.47 : 02/546.90.80 

@ : francisco.herranmarcos@eesc.europa.eu 

Mevrouw Katitsa HEYLEN 

Belgian Eco Energy 

Bedrijvenlaan 3 

2800 MECHELEN 

015/28.13.50 : 

@ : ilse.dox@bee.eu 

Monsieur Antoine HUPIN 


Urbani sa 

Rue du Gruyer 50 

1170 WATERMAEL-BOITSFORT 

02/672.06.13 : 02/672.06.12 

@ : antoine@urbani.be 

Monsieur Peter JANSSENS 

Architecte en Chef 

CPAS 

Service Travaux 

Rue Haute 298A 


02/563.65.30 : 02/563.65.09 

@ : pjanssens@cpasbru.irisnet.be 


Madame Valérie JASPERS 

IT Engineer 

Monsieur Vincent KOWALCZYK 

Managing Director 




067/79.44.77 : 067/79.44.51 

@ : vincent.kowalczyk@teenconsulting.be 

Monsieur Vincent LE PAPE 

OZE 

Chaussée de Wavre 1801 

1160 AUDERGHEM 

0483/22.65.86 : 

@ : vlp@beoze.be 

Madame Nolwenn LECUYER 




02/775.75.11 : 

@ : jlecuyer@environnement.irisnet.be 

Monsieur Geoffrey LEGRAND 

Avenue des Cailles 48 


@ : geoffrey.legrand30@gmail.com 

Monsieur Marc LEMYE 


Secrétariat Général de l'Enseignement Catholique (SEGEC) 

Avenue Emanuel Mounier 100 


02/256.70.61 : 02/256.70.64 

@ : marc.lemye@segec.be 

Madame Béatrice LEONARD 

Architecte 

Scl Le Logis 

Avenue G. Benoidt 22 


02/672.33.59 : 02/672.40.32 

@ : leonard.beatrice@hotmail.com 

Monsieur Omar MAALMI 

Secrétaire Technique 

Administration Communale 

Avenue Georges Rodenbach 29 


02/240.75.40 : 02/241.30.80 

@ : omaalmi@schaerbeek.irisnet.be 

Monsieur Boziki MAKOLE 

Stokerijstraat 22 

1502 LEMBEEK 

@ : edomakole@hotmail.com

Monsieur Paul MARCELIS 

Assistant Technique 

Les Habitations et Logements Sociaux d'Auderghem 

Avenue Van Nerom 13 

1160 BRUXELLES (AUDERGHEM) 

02/672.83.46 : 02/672.43.15 

@ : marcelispaul@gmail.com 

Monsieur Gianni MARMIFERO 

Responsable Maintenance 

Comité Economique et Social Européen (CESE) 



02/546.87.70 : 02/546.90.80 

@ : gianni.marmifero@eesc.europa.eu 

Mijnheer Philippe MARTIN 

Verantworrdelijke Technische Dienst 

SENAAT 

Natieplein 1 

1009 BRUSSEL 

02/501.73.80 : 

@ : pm@senate.be 

Madame Catherine MASSART 

Université Catholique de Louvain (UCL) 

Architecture & Climat 

Place du Levant 1 

1348 OTTIGNIES-LOUVAIN-LA-NEUVE 

010/47.21.42 : 010/47.21.50 

@ : catherine.massart@uclouvain.be 

Monsieur Jean MAYENCE 

Rue G. Timmermans 4 


@ : JMayence2007@gmail.com 

Monsieur Luc MEHAUDENS 

Chef de Service Equipements 

Bureau d'Etudes Seco 

Rue d'Arlon 53 

1040 ETTERBEEK 

02/238.23.35 : 02/238.23.31 

@ : l.mehaudens@seco.be 

Monsieur Gilles MOREAU 

Account Manager 

Electrabel-GDF Suez 

Boulevard de Merckem 60 

5000 NAMUR 

081/58.43.54 : 081/77.42,49 

@ : gilles.moreau@electrabel.com 

Monsieur Jean-Marie MUBANGA 

CEO & Area Manager Europe 

Merlinjweg 7 

1860 MEISE 

0497/88.48.95 : 

@ : equinoxeai@gmail.com 


Monsieur Bachir NAKAD 

Ingénieur Civil 

Grontmij Belgium nv 

Avenue des Arts 3/4/5 

1210 BRUXELLES (SAINT-JOSSE-TEN-NOODE) 

@ : bachir.nakad@grontmij.be 

Madame Véronique NEVRAUMONT 

Certificatrice.be 

Allée Bois de Bercuit 64 

1390 GREZ-DOICEAU 

@ : vero@certificatrice.be 

Monsieur Pascal ONS 

E²=Mc 

Rue de Liège 66 

4347 VOROUX-GOREUX 

04/250.43.45 : 04/250.43.45 

@ : pascal.ons@skynet.be 

Madame Marie PALMBLAD 

Searchlight 

Avenue Louise 399 bte 1 

1050 IXELLES 

@ : mariep@searchlight.be 

Monsieur Quentin PAUWELS 

Ingénieur 

Aménagement sc - Clerbaux-Pinon adf 

Chaussée de La Hulpe 177/5 5 

1170 BRUXELLES (WATERMAEL-BOITSFORT) 

02/639.63.07 : 02/640.19.90 

@ : qpauwels@acpgroup.be 

Madame Virginie PIASENTE 

Ecopasseur 

Administration Communale Service Urbanisme 

de et à 

7850 ENGHIEN 

02/397.14.30 : 02/395.45.71 

@ : virginie.piasente@enghien-edingen.be 

Madame Sylvie PLETSCHET 

Starmax Architecture 

Avenue de Fré 110 bte 5 

1180 UCCLE 

@ : starmaxarchitecture@gmail.com 

Monsieur Pierre PORTZENHEIM 

Fiel Manager 

Dalkia sa 



02/525.10.11 : 02/520.00.00 

@ : portzenheim.p@dalkia.be 

Monsieur Philippe QUARE 

Formateur en Chauffage Central 

Bruxelles Formation Construction 

Chaussée de Vilvoorde 66 

1120 NEDER-OVER-HEEMBEEK (BRU.) 

@ : philippe.quare@bruxellesformation.be

Mijnheer Luc RAES 

Service Maintenance Infrastructures 

Comité des Régions 


1040 ETTERBEEK 

02/546.88.25 : 

@ : luc.raes@cor.europa.eu 

Madame Corinne RAUCQ 

Rue Beckers 19 

1040 BRUXELLES (ETTERBEEK) 

@ : corinne@raucq.be 

Monsieur Pedro REGUERAS 

Ingénieur 

Administration Communale 

Avenue Georges Rodenbach 29 


02/240.33.19 : 02/240.35,73 

@ : pregueras@schaerbeek.irisnet.be 

Monsieur Roland RIXEN 


Rue Albert Meunier 5 


02/212.25.58 : 

@ : rri@assam-sorelo.be 

Madame Stéphanie ROOSE 

Architecte-Urbaniste 

Roose & Partners Architects 

Rue Jean d'Ardenne 14 

1050 BRUXELLES (IXELLES) 

02/514.17.43 : 02/514.08.56 

@ : str@roose.be 

Madame Cécile ROUSSELOT 

Centre d'Etude, de Recherche et d'Action en Architecture 

asbl (CERAA) 

Rue Ernest Allard 21 


02/534.08.89 : 02/538.45.17 

@ : cecile.rousselot@ceraa.be 

Monsieur Mohamed SAADALLAH 

Cofely Services - GDF Suez 

Axi Academy - Rue Saint-Denis 117 

1190 FOREST 

02/340.94.60 : 02/340.94.68 

@ : mohamed.saadallah@cofelyservices-gdfsuez.be 

Monsieur Grégory SANCHEZ 

Commercial Manager Health Care 

Dalkia sa 



02/526.63.36 : 02/520.19,91 

@ : sanchez.g@dalkia.be 

Monsieur Luc SARLET 

Clos Sainte-Rita 14 

1420 BRAINE-L'ALLEUD 

@ : luc.sarlet@scarlet.be 


Monsieur Jean-Paul SCHUERMANS 

Arcature 

Rue des Pêcheries 112 


02/672.11.33 : 02/672.09.64 

@ : jp@arcature.be 

Madame Isabelle SOBOTKA 




02/775.75.11 : 

@ : isobotka@environnement.irisnet.be 

Monsieur André SONON 

MITEC 

Rue Barrière Moye 19 

1300 WAVRE 

010/22.60.96 : 

@ : info@mitec.be 

Mijnheer Hendrik STAES 

Controlleur Chauffage et Airco 

Port de Bruxelles 

Place des Armateurs 6 


02/421,57,20 : 02/420.69.74 

@ : hstaes@port.irisnet.be 

Monsieur Jean-François STORDEUR 

BCE Energétiques 

Chaussée de Bruxelles 6E 

1470 BAISY-THY 

0476/42.02.14 : 

@ : info@bce-energetiques.be 

Madame Catherine STRUMAN 




02/775.75.11 : 

@ : cstruman@environnement.irisnet.be 

Monsieur Eric SURKIJN 

Technicien 

Parlement de la Région de Bruxelles Capitale 

Rue du Chêne 22 

1005 CONSEIL REGION BRUXELLES-CAPITALE 

02/549.66.76 : 02/5496212 

@ : esurkijn@parlbru.irisnet.be 

Madame Daria TAURISANO 

EMAS, Eco-Management and Logistics 

European Commission 

Office for Infrastructure and Logistics Office 04/09 

Rue de la Loi 86 


02/29.52.237 : 

@ : Maria-Daria.TAURISANO@ec.europa.eu

Monsieur Pascal TERCLAVERS 


Le Foyer Laekenois sc 

Cité Modèle 

1020 LAEKEN (BRUXELLES) 

02/479.00.48 : 02/4784936 

@ : pte@flh.irisnet.be 

Monsieur Nicolas TILIAKOS 

Formateur 

Monsieur Yves TRICOT 

Gestionnaire des Bâtiments 

Parlement de la Région de Bruxelles Capitale 

Rue du Chêne 22 

1005 CONSEIL REGION BRUXELLES-CAPITALE 

02/549.62.41 : 02/549.62.12 

@ : ytricot@parlbru.irisnet.be 

Monsieur Tanguy TYSKENS 

OMS sprl 

Rue Willems 14/610 

1210 BRUXELLES (SAINT-JOSSE-TEN-NOODE) 

02/280.18.85 : 02/280.48,62 

@ : tyskens.pro@gmail.com 

Monsieur Pierre URBAIN 

Secrétariat Général de l'Enseignement Catholique (SEGEC) 

Avenue Emanuel Mounier 100 


02/256.70.61 : 02/256.70.64 

@ : pierre.urbain@segec.be 

Mijnheer Patrick UYTTERHOEVEN 

Branch Manager 

Imtech sa 

Boulevard Industriel 26 


02/558.59.53 : 02/524.67.62 

@ : patrick.uytterhoeven@imtech.be 

Mevrouw Sylvie VAN ENYS 

Verantwoordelijke 

Actiris 

Dienst Facilities 

Boulevard Anspach - Anspachlaanlaan 65 

1000 BRUXELLES/BRUSSEL 

02/505.10.26 : 

@ : svanenys@actiris.be 

Madame Karine VANDE STEENE 

Assistante de Projets 

Institut de Conseil et d'Etudes en Développement Durable 

(ICEDD) 

Boulevard Frère Orban 4 

5000 NAMUR 

081/25.04.96 : 081/25.04.90 

@ : kv@icedd.be 

Monsieur Stéphane VANREPPELEN 

Palais des Beaux-Arts de Bruxelles 

Rue Ravenstein 23 


@ : stephane.vanreppelen@bozar.be 


Madame Marielle VEKEMANS 

Ingénieur Architecte 

Les Habitations et Logements Sociaux d'Auderghem 

Avenue Van Nerom 13 

1160 BRUXELLES (AUDERGHEM) 

02/672.83.46 : 02/672.43.15 

@ : mvarchi@gmail.com 

Madame Cathy VERBEKE 

Architecte 

Service Général des Infrastructures Privées 

Subventionnées 



02/413.23.06 : 02/413.27.61 

@ : cathy.verbeke@cfwb.be 

Monsieur Jérôme VERCRUYSSE 

Sibelga 

Quai des Usines 16 


02/549.43.10 : 02/274.31.13 

@ : jerome.vercruysse@sibelga.be 

Madame Sabine VERHELST 

Fondation pour les Générations Futures (FGF) 

Rue des Brasseurs 182 

5000 NAMUR 

081/22.60.62 : 081/22.44.46 

@ : secretariat@fgv.be 

Mijnheer Fred VERWOERD 

Clien Sustainability Manager 

Summit Energy International sprl 

Holstraat 61 A1 

8790 WAREGEM 

056/62.63.11 : 056/60.64.33 

@ : fred.verwoerd@summitenergy.com 

Monsieur Martin WATTIEZ 

Sibelga 

Quai des Usines 16 


02/274.34.35 : 02/274.31.13 

@ : martin.wattiez@sibelga.be 

Monsieur Mario ZAGAGLIA 

Administrateur-Gérant 

C.I.A. sprl 

Rue Félix Lacourt 102 

1390 GREZ-DOICEAU 

0496/25.17.09 : 010/87.17.09 

@ : zagaglia.mario@skynet.be 

Monsieur Yvan ZOPPE 


Urbani sa 

Rue du Gruyer 50 


02/672.06.13 : 02/672.06.12 

@ : zoppe@urbani.be

Seminarie Duurzame Gebouwen 

Duurzaam energiebeheer binnen handbereik ! 

8 :30 Ontvangst van de deelnemers 

Tweetalig seminarie (simultane vertaling) 

Brussel, 31 januari 2013 

9 :00 Optimaliseren van het beheer van uw gebouwen. 

Moderator (FR), Dienst Facilitator Duurzame Gebouwen – Leefmilieu Brussel 

9 :15 De energieaudit, steun en beschikbare tools 

Het energetische verbeterpotentieel van gebouwen 

Jean de Cambry (FR), Dienst Facilitator Duurzame Gebouwen – Specialist Collectieve Huisvesting 

9 :45 PLAGE, hulpmiddel om het verbruik te verminderen en de energiereflex aan te leren 

Hoe kan onmiddellijk ingegrepen worden bij bestaande gebouwen en het verbruik met 15 à 30 % worden 

verminderd ? 

Nolwenn Lécuyer (FR), Leefmilieu Brussel 

10:05 Energiebeheer 

Starten met PLAGE 

10 :30 Koffiepause 

Leefmilieu Brussel | Gulledelle 100 - 1200 Brussel | 0800 85 775 | http://www.leefmilieubrussel.be 

Pascal Ons (FR), E²=Mc 

10 :50 Energiebeheer van stookplaatsen in de collectieve huisvesting en kantoren. 

Uit te voeren acties om belangrijke energiebesparingen te realiseren zonder investeringen in stookplaatsen die 

nog niet oud genoeg zijn om op korte termijn volledig te worden gerenoveerd. 

André Sonon (FR), Mitec 

11 :20 Monitoring, onmisbaar hulpmiddel in elke fase van energiebeheer 

11 :50 Conclusie van de voormiddag 

12 :00 Lunch 

13 :00 Vertrek per bus – Inleiding eerste bezoek. 

13 :30 Collectieve huisvesting met sterk verminderd energieverbruik. 

23 % energiebesparingen dankzij het energiebeheer 

14 :30 Vertrek per bus – Inleiding tweede bezoek. 

Vincent Dierickx (NL), Cenergie 

Moderator 

Moderator (FR), Leefmilieu Brussel 

Marielle Vekemans (FR),HLS AUD 

Moderator (FR), Leefmilieu Brussel 

15 :00 P.L.A.G.E. in een school: 

Van theorie naar concrete opvolging op het terrein : wat zijn de resultaten? 

Marc Lemye en Pierre Urbain (FR), Energieverantwoordelijken, SEGEC 

16 :00 Terugkeer 

16 :30 Einde van het seminarie

Het energiekadaster, de energieaudit en beschikbare steun en tools 

Het energiebesparingspotentieel van gebouwen 

Jean de Cambry 

Dienst Facilitator Duurzaam Gebouw – Specialist Tertiaire 

Als introductie op deze dag komt Jean de Cambry, lid van de Dienst Facilitator Duurzaam Gebouw , ons een 

toelichting geven over de beschikbare tools en steun voor het Brusselse professionele publiek. 

Hij zet alle beschikbare hulpmiddelen even op een rijtje : 

• Om het eigen verbruik te situeren tegenover dat van de sector 

• Om een energiekadaster op te stellen 

• Om de energiehandtekening van het gebouw uit te werken 

• Om de gebouwen te auditeren 

• Om een lastenboek uit te schrijven

Seminarie 

Duurzaam Gebouw 

Een duurzaam energiebeheer 

voor iedereen 

Leefmilieu Brussel 

31/01/13 

Van energiekadaster tot energieaudit: 

ondersteuning en tools 


Facilitator Collectieve Huisvesting 

1 

1

Doelstelling van de presentatie 

Overzicht 

● kWh ? 

● kWh = veel ? 

● Verbeteringen ? 

● kWh = ☺ ? of = ? Energieboekhouding ! 

3 

4 

2

kWh ? 

Minstens : Ideaal : 

+ facturen (kWh/jaar, vaak /maand) 

- Verbruikshistoriek opvragen bij de 

distributiebeheerder gas/elek of stookolieleverancier 

- Facturen goed archiveren (logboek) 

kWh = veel ? 

● Tertiaire sector : 

> 100 kW ! 

> 500 kW ! 

+ eenvoudige/gedetailleerde energieboekhouding 

(zie EPB technisch) 

► « Energiebalans » op 

http://app.bruxellesenvironnement.be/bilanenergie/newUser.aspx 

5 

6 

3

kWh = veel ? 

● Collectieve huisvestingssector : 

► Bron : audit Facilitator 2010-2011 ( binnenkort online…) 

► Zin in gekregen? … 

► …Vraag gratis energiebijstand van de facilitator 

kWh = veel ? 

● Sector eengezinswoningen residentieel : 

► Bron : audits Stadswinkel 2008-2010 

► Zin in gekregen? … 

183 kWh pci/m².an 

3.632 kWh e/jaar 

► …Vraag raad bij de « HEE » (Huis van de energie en de 

ecoconstructie ) 

7 

8 

4

En wat bij meerdere gebouwen ? 

● Energiekadaster 

► . 

► http://www.bruxellesenvironnement.be/Templates/Professi 

onnels/informer.aspx?id=32600&langtype=2067 

En wat bij meerdere gebouwen ? 

● Energiekadaster … een beetje technischer 

► Energie-index « E » = f (verbruik, OVW, bouwschil, graaddagen) 

› Energieperformantie van een gebouw 

► Gewogen energie-index « ECaPi » = f (E, verbruik) 

› bv Interventieprioriteit toch voor gebouw A, terwijl dit nochtans beter 

scoort dan gebouw B (E A < E B) maar groter verbruik (ECaPi A > ECaPi B) 

► http://www.energieplus-lesite.be/index.php?id=10015#c7265 

10 

5

kWh = veel ... maar wat nog ? 

● Reëel jaarverbruik + gecorrigeerd 

► http://www.energiepluslesite.be/index.php?id=10128 

● Maandverbruik 

● Energiehandtekening 

► http://www.energiepluslesite.be/index.php?id=16224 

Verbeteringen ? 

● Ik besteed het uit gespecialiseerd studiebureau 

● Ik ga er zelf voor : 

► Checklist audit 

► Type lastenboeken 

► Onderhoudslastenboek 

► … 

11 

12 

6

Verbeteringen : ik ga er zelf voor ! 

● Checklist audit 

► . 

► http://www.bruxellesenvironnement.be/Templates/Professionnels 

/informer.aspx?id=32600&langtype=2067 


13 

Source : 

http://documentatie.leefmilieubrussel.be/documents/Gids_E 

nergie_vademecumPEB_Vjuin2011_NL.PDF 

14 

7


● Checklist audit (checklist.doc, 20p) 

► http://www.energieplus-lesite.be/index.php?id=10018 


● Type lastenboeken 

► . 

► http://www.bruxellesenvironnement.be/Templates/Professionnels 

/informer.aspx?id=32600 &langtype=2067 

15 

16 

8

● Bouwheren versus ontwerpers 

En daarna : ☺ of ? 

● Energieboekhouding : 

► Verbruik is effectief gedaald maar… 

► … mag wel niet terug beginnen stijgen ! 

› Waakzaam blijven 

› Fijnregelen van de instellingen en kleine REG-ingrepen 

17 

18 

9

Tools, interessante websites, …: 

● Regelgeving EPB verwarming: 

► Eenvoudige/gedetailleerde energieboekhouding 

► « De oplevering van verwarmingssystemen type 2 » 

► http://www.bruxellesenvironnement.be/Templates/Profes 

sionnels/informer.aspx?id=32599 &langtype=2067) 

● http://www.energieplus-lesite.be/ 

● REG-hulpmiddelen 

► http://www.bruxellesenvironnement.be/Templates/Profes 

sionnels/informer.aspx?id=32600 &langtype=2067 

Praktische referentiegids voor duurzaam 

bouwen en andere bronnen : 

● http://app.leefmilieubrussel.be/handleiding_duurza 

am_gebouw/Guide_NL.aspx : gedetailleerde fiche per 

techniek 

Te onthouden uit deze presentatie 

19 

20 

10

Contact 


Facilitator Collectieve huisvesting & Industriële/tertiaire 

sector 

: 0800.85.775 

E-mail : facilitateur@environnement.irisnet.be 

21 

11

PLAGE, hulpmiddel om het verbruik te verminderen en de juiste 

energiereflex aan te leren. 

Hoe kan onmiddellijk ingegrepen worden bij bestaande gebouwen en het verbruik 

met 15 à 30 % worden verminderd ? 

Nolwenn Lécuyer 


Dankzij de ervaringen opgebouwd sinds 2005, weten we dat met een PLAGE het mogelijk is de energiefactuur 

onmiddellijk te verlagen zonder meteen al te zware investeringen te moeten uitvoeren. 

PLAGE is ook een strategisch hulpmiddel. In eerste instantie om het beheer en het onderhoud van het 

gebouw in het juiste perspectief te zien. Maar evenzeer om de iets grotere investeringen in te plannen, eens 

de eerste maatregelen de revue zijn gepasseerd. Eens men de verbruiken van de gebouwen kent en het 

energiebesparingspotentieel heeft berekend, kan men inderdaad een actieplan opstellen voor de resterende 

levensduur van het gebouw: 

- Kleine acties op korte termijn, zonder zware investeringen; 

- Lichte renovaties met matige investeringen, ondersteund door premies op middellange termijn; 

- Zware renovaties met de daarmee samenhangende zware investeringen, om te voldoen aan de 

nieuwe eisen van « Passief 2015 » (passief voor nieuwe constructies en laag tot zeer lage energie 

voor renovaties) voor langetermijnsacties. 

De uitdagingen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zijn enorm, gezien meer dan 70% van het finaal 

energiegebruik afkomstig is van gebouwen. PLAGE is bij uitstek geschikt om hierop in te spelen gezien het een 

snel inzetbaar actiemedium is, rendabel en met een bewezen staat van dienst … op voorwaarde dat ook de 

menselijke investering volgt! De grootste uitdaging situeert zich immers op menselijk vlak en in de 

moeilijkheid om de weerstand op de verschillende hiërarchische niveaus in een organisatie te overwinnen.

PLAGE, hulpmiddel om het verbruik te 

verminderen en de energiereflex aan te leren 

Sterke tendenzen 

Energievraag Stijgende prijzen 


Dienst Begeleiding Professionelen 

DEPARTEMENT Duurzaam Gebouw 

2003 2012 

Klimaat Luchtvervuiling 

1

Overheidsbeleid 

Europese doelstelling: 

► Energie-onafhankelijkheid, bescherming luchtkwaliteit, gezondheid en klimaat 

► Visie 2020 - 2050 

Middel : De Europese richtlijnen (Commissie, 27 lidstaten, Parlement) 

- Energie-efficiëntie: product, bouw, renovatie, technische installaties 

- Hernieuwbare energie 

- CO2 : ETS & flexmecs 

- Resultaatsverplichting 

Brusselse doelstelling: inspelen op ecologische veranderingen 

- Langetermijnperspectief ontwikkelen 

- Realistische acties vandaag als antwoord op de « duurzame » uitdaging van morgen 

- Gebouw, bevolking, transport, economie 

Alles hangt sterk met elkaar samen 

Energie/Klimaat 

In Brussel staat het gebouw echt centraal 

KOKEN 0,46 

SPECIFIEK ELEKTRICITEITSVERBRUIK 

0,92 

SWW 

1,47 

VERWARMING 

6,33 

RESIDENTIEEL 

9,2 

40,6% 

ANDERE 

2,04 

AIRCO? VENTILATIE - 0,32 

VERLICHTING 

1,35 

WARM WATER - 0,41 

VERWARMING 

3,37 

TERTIAIR 

7,5 

33,1% 

Watertransport 

0,01 

A In Brussel is het grootste finaal energiegebruik te vinden in de 

residentiële en tertiaire sector en in het transport 

Treintransport 

0,30 

WEGTRANSPORT 

5,00 

TRANSPORT 

5,3 

23,5% 

2009 

2,008 milliards € 

ANDERE INDUSTR SECTOREN 

0,15 

DRUKKERIJ EN PAPIER 

0,07 

VOEDING 

0,17 

STAALNIJVERHEID 

0,23 

INDUSTRIE 

0,6 

2,8% 

Données en TWh 

Source : Bilan énergétique de la RBC 2009 

– Bruxelles Environnement 

2

Sustainable building and life cycle of buildings : 

Brussels Environment’s projects a match between demand & supply 

Stimulate DEMAND 

Support Financially 

Energy Allowances 

Guide & Sustain 

Professionals: Facilitators… 

Individuals: House of 

Sust. Building 

PLAGE programme 

Increase, Promote 

Examples 

Exemplary Buildings 

Programme 

Public Authorities 

set the example 

Public ESCO 

Improve 

Knowledge & know-how 

Train to excellence 

Designers’ training 

Stimulate training sectors 

Qualifying training for: 

Workers, Students, Unemployed 

Adapt technical framework 

Belgian Certification System 

(Ref.B) 

Technical Guide, Supports 

& Training 

Adapt LEGAL framework 

EPB Legislation / COBRACE 

PassiveHouse Standard is the norm 

Sustainable Building Certification 

Projectoproep: VOORBEELDGEBOUW 

Stimulate DEMAND 

Guide & Sustain 

Professionals: Facilitators… 

Individuals: House of Sust. Building 

PLAGE program 

PLAGE - 

programma! 

Improve SUPPLY 

Stimulate Companies 

Awareness 

Clustering - Cluster 

EcoBuild 

ProActive Lobbying 

Alliance Employment- 

Environment 

GreenBizz (start-up) 

Social Economy 

3

Hoe kan een gebouwbeheerder tussen 

de 15 à 30% besparen op het 

verbruik zonder zware 

investeringen? 

geeft u het antwoord 

op deze vraag! 

Maar hoe? 

7 

4

● DEFINITIE 

Wat is het? 

► Plan Local d’Actions pour la Gestion Énergétique 

► Plan voor Lokale Actie voor het Gebruik van Energie 

● DOELSTELLINGEN 

► Evaluatie energieverbruik en energie-efficiëntie van gebouwen 

► Identificatie energiebesparingspotentieel en prioritaire acties 

► Opstarten van intern beheer gericht op efficiënt gebouwonderhoud 

► Integreren van energie-efficiëntie in de investeringsbeslissingen 

Pilootprojecten 

● Pilootprojecten PLAGE : 5 opeenvolgende projectoproepen 

› 2006 : 7 gemeenten 

› 2007 : 5 ziekenhuizen 

› 2008 : 8 gemeenten en 2 collectieve huisvestingsmaatschappijen 

› 2009 : 6 onderwijsnetten 

› 2012 : 6 Openbare vastgoedmaatschappijen 

5

● Financiële ondersteuning door Brussels Hoofdstedelijk Gewest 

► Ziekenhuizen, gemeenten, collectieve huisvestingsmaatschappijen 

› 50 % salariskost Energieverantwoordelijke + kleine investeringen 

› Max 160.000 € over 4 jaar (gemeenten) 

Monitoring + methodologische en financiële ondersteuning (Expert PLAGE) 

► Verplicht onderwijsnet 

› 100 % salariskost Energieverantwoordelijke 

› 50.000 € voor kleine investeringen + kosten studies/audits 

Monitoring + methodologische en financiële ondersteuning (Expert PLAGE ) 

► OVM 

Bijdragen 

› Degressieve financiering van salaris EV (100%>75%>50%>25%) 

› 30.000 € voor kleine investeringen 

Monitoring + methodologische en financiële ondersteuning (Expert PLAGE ) 

= 5 fases 

● Fase 1 : de Energieverantwoordelijke 

● Fase 2 : het gebouwenpark kennen energiekadaster 

● Fase 3 : opstellen actieplan 

● Fase 4 : uitvoeren van de geplande acties 

● Fase 5 : monitoring van de acties 

+ communicatie over de resultaten 

► Meten is weten! 

6

Fase 1 : de Energieverantwoordelijke 

1/ De verbruiken van de gebouwen kennen (opstellen 

energiekadaster) 

3/ Keuzes maken 

een EV hebben = onontbeerlijk! 

Fase 2 : het gebouwenpark kennen - 

opstellen energiekadaster 

2/ Wie doet wat? Wie betaalt waarvoor? 

4/ Inspanningen goed bundelen zodat impact maximaal is 

Wat is het verbruik van mijn gebouwenpark? 

opstellen van een energiekadaster 

7

Keuzes maken 

Verdeling uitgaven 

energieverbruik 

uitgaven brandstof uitgaven elektriciteit 

PLAGE 2 voor de gemeenten focust meer op het verminderen van 

het brandstofverbruik (80 % van de uitgaven = GAS) 

Inspanningen goed focussen 

In theorie 

► Regel 20/80 (wet van 

Pareto) 

Selectie van de prioritaire gebouwen 

► Kies de 20% meest 

energieverslindende 

gebouwen: hiermee dek 

je 80% van de verbruiken 

In de praktijk 

8

Fase 3 : actieplannen 

Verbeteringen 

Jaarlijkse 

primaire 

energiebesparing 

[kWh/jaar] 

Jaarlijkse 

financiële 

winst [€/jaar] Invest. [€] 

Eenvoudige 

TVT [jaar] 

Co2-besparing 

per jaar [ton] 

Gemeentschool "Les 

Marroniers" (Anderlecht) ketel vervangen door condensatieketel 99726 5485 32670 6 21,6 

Gemeentschool "Claire Vivre" 

(Evere) 

leidingisolatie in niet verwarmde lokalen 14304 787 1250 2 3,1 

Isolatiepanelen/reflect folie achter 

radiatoren 17808 979 1950 2 3,9 

Uurschema's van regeling aanpassen aan 

reële gebruiksuren gebouw 24000 1320 1000

= 5 succesfactoren 

● Factor 1 : Team Energy 

● Factor 2 : Wie doet wat – kennis van de gebouwen 

● Factor 3 : Beslissingen afstemmen op elkaar 

● Factor 4 : Acties gelden op elk hiërarchisch niveau 

● Factor 5 : feedback + sensibilisering de EV verankeren in de 

organisatie! 

Factor 1 : Het Energieteam 

10

Factor 2 : de gebouwen kennen 

● Waar zitten de « slokoppen » = de verbruiken 

● Hoe zit het met hun « vel »? = de gebouwschil 

● Wat zijn hun goede en minder goede punten? 

● Wie doet wat en waar! 

Factor 3 : Beslissingen afstemmen op elkaar 

● Energieverantwoordelijke : potentiële 

energiebesparingsvoorstellen formuleren, actiepistes, en 

terugverdientijd van uit te voeren acties; 

● Technici : evalueren technische haalbaarheid en suggereren 

alternatieven indien nodig; 

● Technische leiding: begeleidt het werk van de EV en checkt de 

goede uitvoering van de aanbevelingen; 

● Beslissingnemer: ondersteunt en verdedigt het project op zijn 

beslissingsniveau; 

● Onderaannemer (bv. onderhoudsfirma’s) : REG-maatregelen 

meenemen in beheer van de installaties. 

Neem afgestemde en door iedereen 

goedgekeurde beslissingen = 

voorwaarde om de volgende fase alle 

slaagkansen te geven ! 

11

Factor 4 : Acties gelden op elk 

hiërarchisch niveau 

● Energieverantwoordelijke : stelt aanbevelingen op, begeleidt de uitvoering van 

de acties, voert meetcampagnes, neemt de tellers op, ondersteunt de 

beslissingen, voert een energieboekhouding …; 

● Technicus : stelt de regeling in, verandert stookcurves, plaatst thermostaten, 

voert herstellingen uit, …; 

● Technische leiding : volgt het werk van de EV op en checkt de goede 

uitvoering van de werken,…; 

● Beslissingnemer: waakt erover dat de aanbevelingen worden toegepast door 

elk hiërarchisch niveau en eist resultaten…; 

● Onderaannemer (bv. onderhoudsfirma) : moet de aanbevelingen omtrent de 

beste energieprestaties uit de lastenboeken uitvoeren… 

Factor 5 : Feedback + sensibilisering voer 

de resultaten 

● Een goede communicatie t.o.v. de verschillende actoren 

resultaten worden hierdoor nog beter! 

● Valorisatie, erkenning, motivatie en responsabilisering 

= sleutels om de juiste energiereflex aan te leren bij de verschillende 

gebouwactoren 

verankering van de post van EV! 

12

Sensibilisering over de resultaten 

► PLAGE 1 Gemeenten 

Factor 5 : resultaten 

EnergieTeam + 

energieboekhouding 

► PLAGE 2 Gemeenten 

EnergieTeam + energieboekhouding + 

energie-efficiëntie + aanpassen 

onderhoudscontracten 

EnergieTeam + aanpassen 

onderhoudscontracten + expertise 

rond regelingen + 100% gesteund door 

hiërarchie 

Bijdrage aan de reductie van het brandstofverbruik 


13

Factor 5 : resultaten 

► PLAGE ziekenhuizen 

Leidingisolatie kringen en 

collectoren 

Regeling + leidingisolatie 


De 5 factoren op PLAGE te doen slagen 

1. Stel een Energieteam samen 

2. Ken uw gebouw, wie doet wat en waar 

3. Neem goed afgestemde beslissingen over uit te 

voeren acties 

4. Acties gelden voor elk niveau 

5. Terugkoppeling van informatie en valorisatie 

van de resultaten verankering van de post 

van de EV ! 

14

Plan voor Lokale Actie voor het Gebruik 

van Energie 

= hulpmiddel om de juiste 

energiereflex te kweken bij 

gebouwbeheerders 

= minimale initiatieven voor maximale 

resultaten 

Bedankt voor 

uw aandacht 

Meer info : www.leefmilieubrussel.be/plage 

En binnenkort : www.bruplage.be 


jlecuyer@environnement.irisnet.be 

DEPARTEMENT Duurzaam Gebouw 

15

Energiebeheer 


Pascal Ons 

E²=MC 

Sinds de eerste oliecrisissen in de jaren ’70 hebben reeds tal van organisaties geprobeerd om hun 

energieverbruik terug te dringen. De eerste reflex bestond er vaak uit om te investeren in energieefficiëntie, 

door bijvoorbeeld de gebouwschil aan te pakken of installaties aan te schaffen met een beter 

rendement. 

Van daaruit ontstond het idee-fixe dat energie-efficiëntie een dure grap is en alles dus maar beter op zijn 

beloop kon worden gelaten! 

PLAGE gaat helemaal van de omgekeerde redenering uit! In eerste instantie wordt getracht energie te 

besparen door het gebouw en de bestaande installaties beter te beheren en daarvoor een 

« Energieverantwoordelijke » in te schakelen. 

De opgedane ervaringen in het BHG tijdens financieel ondersteunde en methodologisch begeleide 

pilootprojecten toonde aan dat er: 

• tal van ontsporingen zijn die het energieverbruik van gebouwen en installaties de hoogte in jagen 

• vaak al tientallen jaren geen metingen worden uitgevoerd, ook al kosten die weinig of niets 

• wel degelijk energie-efficiënte technologieën bestaan, maar dat deze zelden doordacht en in 

samenspraak met alle actoren (van beheerder tot gebruiker via derde partijen zoals 

onderhoudsfirma’s, studiebureaus, architecten) worden ingevoerd 

• de energie-efficiëntie best wordt gedirigeerd door een « energieverantwoordelijke » (als 

« energieadviseur ») en die prioritair bruggen moet bouwen tussen alle diensten en actoren, ter 

vervanging van de gebruikelijke hokjes- en eilandmentaliteit. 

Door op deze manier te werken hebben de energieverantwoordelijken in de gemeenten, ziekenhuizen, 

collectieve huisvestingsmaatschappijen, verplichte onderwijsnetten en binnenkort de Openbare 

Vastgoedmaatschappijen (OVM), meer dan behoorlijke resultaten neergezet. Zo goed zelfs dat hun eigen 

salaris grotendeels wordt gedragen door de gerealiseerde besparingen in hun organisaties. 

De problemen situeren zich niet op het vlak van de techniek, noch op financieel vlak, maar op 

managementvlak. Van de gerealiseerde energiebesparingen kunnen immers de salariskosten worden betaald 

en vaak zelfs al investeringsmiddelen worden overgehouden voor de renovatie van de gebouwen en 

installaties.

Lorem ipsum 

dolor sit amet 

Lorem ipsum sit amet… 

Rol van de 

Energieverantwoordelijke 

Pascal ONS 


E²=MC sprl 

● Energiekadaster 

● Analyse van afwijkingen 

● Voorstellen en bespreken van corrigerende acties 

● Acties uitvoeren 

● Meten van de resultaten 

2 

1

Klassement volgens het genormaliseerd 

jaarverbruik 

Klassement volgens geschat potentieel 

2

Regeling 

• Stookuren tussen 6 à 22u ! 

• + zondag 6 à 16u 

• watert° bij 20°C ext = 30 °C ! 

• Verhoging overdag +2°C ! 

• Verlaging ‘s nachts -3°C ! 

Hydraulische zonering 

•Lessen overdag/’s avonds 

Zones met verschillend gebruik op zelfde kring 

=> Stookuren van 6 à 22u ! 

3

Berchem-Ste-Agathe 

Verliezen via ventilatie / geleiding 

Niet gebruikte lokalen maar toch verwarmd ! 

Grote geïsoleerde zolders, niet in gebruik maar wel verwarmd !!! 

4

Herinstellen parameters van de regeling 

Gebruikers sensibiliseren 

5

28 oktober 

Situering van de EV in het 

organigram 

Situering van de EV in het organigram van het Brugmannziekenhuis 

12 

6

Het Energieteam 

Globale balans bij de “PLAGE”-gemeenten 

7

Daling van verbruik, maar gestegen eenheidsprijs 

Balans om contrast te tonen 

(St-Jans-Molenbeek) 

8

●Pilootprojecten PLAGE : 5 opeenvolgende projectoproepen 

› 2006 : 7 gemeenten 

› 2007 : 5 ziekenhuizen 

› 2008 : 8 gemeenten en 2 collectieve huisvestingsmaatschappijen 

› 2009 : 6 onderwijsnetten 

› 2012 : 6 Openbare vastgoedmaatschappijen 

2.000.000 € 

Vermeden 

uitgaven 

100.000 

€ 

660.000 

€ 

1.240.00 

0 € 

EV- tools EV-salaris Netto winst 

En morgen… 

COBRACE : verplichte PLAGE voor elke gebouweigenaar > 

100.000m²… 

Het energiesalaris 

Belang van de post van Energieverantwoordelijke 

Beschikbaarheid in FT = Jaarverbruik x 15% 

Jaarkost van de post 

Beheerd Gemidd Equivalent 

Beschikbaar 

park- verbruik brandstof EH-prijs 

jaarbudget 

oppervlak sector verbruik brandstof Jaarlijkse Verwachte voor de EV 

(m²) (kWh/m²) (kWh) (€/kWh) uitgaven (€) besparing (%) (€/jaar) 

50.000 

7.500.000 

525.000,00 

78.750,00 

100.000 15.000.000 1.050.000,00 157.500,00 

150.000 22.500.000 1.575.000,00 236.250,00 

200.000 30.000.000 2.100.000,00 315.000,00 

250.000 37.500.000 2.625.000,00 393.750,00 

300.000 45.000.000 3.150.000,00 472.500,00 

350.000 52.500.000 3.675.000,00 551.250,00 

400.000 150 60.000.000 0,07 4.200.000,00 15,00% 630.000,00 

9

Financiering van de EV 

Probeer het! 

Je zal snel niet meer zonder kunnen! 

Contact 

10

Energiebeheer in stookplaatsen van collectieve woongebouwen 

en kantoren. 

Uit te voeren acties om belangrijke energiebesparingen te realiseren zonder 

investeringen in stookplaatsen die nog niet oud genoeg zijn om op korte termijn 

volledig te worden gerenoveerd. 

André Sonon 

Raadgevend ingenieursbureau Mitec 

De meeste onderhoudscontracten, zelfs deze in grote stookplaatsen, voorzien doorgaans alleen in een 

jaarlijks onderhoud en een 3-maandelijkse controle, uitgevoerd door verwarmingstechnici. Deze 

driemaandelijkse controlefrequentie is veel te laag om een goede werking zonder energieverspilling te 

garanderen. 

Om dergelijke verspillingen te vermijden moet men eventuele gebreken in de installaties en vooral in de 

regeling onmiddellijk kunnen detecteren. Dat kan, door de verbruiken wekelijks op te volgen en deze te 

bekijken samen met de graaddagen. Daarnaast is ook een maandelijkse controle of toch minstens 

tweemaandelijks noodzakelijk om de goede werking na te gaan. 

De eerste doelstelling is steeds om zoveel mogelijk energie te besparen zonder grote investeringen, 

waarbij de goede werking van de stookplaats, het beheer, de controle op de goede werking en de 

onderhoudscontrole nauwlettend in het oog worden gehouden. 

Bij Energiebeheer komt het er op aan de minste hapering of panne en de kleinste fout in het beheer of de 

regeling snel te detecteren. 

Daarnaast is het uiteraard ook van belang oplossingen te zoeken voor de vastgestelde problemen en 

verbetervoorstellen te formuleren. 

Een stevig resultaat kan pas neergezet worden als de voorgestelde maatregelen worden opgevolgd, van 

voorstel tot uitvoering, via de offertevraag, de bestelling en de richtlijnen gegeven aan de 

verwarmingstechnici. 

Het doel van deze presentatie is een serie middelen voor te stellen waarmee het energieverbruik in niet 

meer zo nieuwe stookplaatsen, waarbij een volledige renovatie op korte termijn nog niet aan de orde is, 

kan verminderd worden. 

Vaak gaat het over eenvoudige en zeer logische ideeën, die vaak over het hoofd worden gezien en buiten 

de gangbare aanpak van de verwarmingstechnici vallen. 

En uiteraard komen deze ideeën voort uit een goede theoretische kennis van verwarmingssystemen.

Seminarie 





31/01/13 

Energiebeheer in stookplaatsen van collectieve woongebouwen 

1 

en kantoren 

André Sonon 

Mitec 

1

Overzicht 

● - Toelichting bij het Energiebeheer 

● - Methode om de verbruiken op te volgen 

● - Strategie om de stookplaats te beheren 

● - De juiste basisregeling kiezen 

● - Regelmatig nazicht van alle parameters 

● - Nazicht onderhoud van verwarmingstechnici 

● - Ingrijpen volgens de regels van de kunst 

ENERGIEBEHEER IN STOOKPLAATSEN 

= Controle van de verbruiken: wekelijks 

● Telleropname gas of stookoliemeter 

+ Controle van de stookplaats: maandelijks 

● Controle van de regeling - Controle van de temperaturen 

● Controle van de werking - Controle van het onderhoud 

+ Abonnement bij Raadgevend Ingenieur 

● Om oplossingen te formuleren bij problemen 

● Om zeker te zijn dat oplossingen worden toegepast 

3 

4 

2

ZEKER BIJ GROTE GEBOUWEN 

Minimum : 50 à 100 appartementen 

of 5.000 à 10.000 m² kantoor 

In functie van het type stookplaats 

Meer rendabel bij 200 kWh/m² dan bij 150 kWh/m² 

Meer rendabel bij stookolie dan bij gas. 

5.000 m² à 15 L/m² x 0,85 Eur = 63.750 Eur/jaar 

10.000 m² à 15 m³/m² x 0,45 Eur = 67.500 Eur/jaar 

Vooral bij oude stookplaatsen of die reeds een aantal 

jaren draaien 

Met oude regelingen of onvolledige 

WEKELIJKSE OPVOLGING VAN DE VERBRUIKEN 

Analyse van de verbruiken ifv de graaddagen 

Op de gas- of stookoliefacturen 

Opstellen van een referentieprofiel 

In m³ gas of liter stookolie 

Telleropname elke maandagochtend 

Nazicht van deze verbruiken elke maandag 

In m³ gas of liter stookolie 

Onmiddellijk ingrijpen bij meerverbruik 

5 

6 

3

7 

8 

4

EERST TE NEMEN MAATREGELEN 

Verificatie van het noodzakelijke maximale vermogen 

Via het maximaal verbruik bij 25 GD (-10°) 

m³ x OVW (kWh/m³) / 24h = KW 

●–> Vastleggen van aantal ketels in bedrijf 

●–> Ketels hydraulisch afkoppelen tijdens 9 of 10 

maand 

Nazicht van de cascadewerking 

Automatische afsluitkraan of terugslagklep 

Nagaan van het aantal draaiuren van elke ketel 

Nooit automatische cascadewissel toestaan 

EERST TE VERIFIEREN REGELINGEN 

Bekijk het vermogen van aangeblazen branders op stookolie en 

gas. 

Niet instellen op 100% van het ketelvermogen. 

–> 80 à 90 % van het ketelvermogen 

–> Beter rendement bij oude ketels 

Ook voor aangeblazen gasbranders. EPB ! 

Chronometreer het gasdebiet bij de teller in de twee trappen 

Maak een berekeningsfiche voor het vermogen in de twee 

trappen 

Kijk na of de branders in twee trappen/vlamgangen werken 

1° trap à 50 % –> + 2 % rendement 

Ga ook de CO2-graad na in de kleine vlamgang. 

9 

10 

5

CHECK ALLES WAT AFLEESBAAR IS 

Temperaturen ketels, kringen, warmwater 

Drukken van de kringen - Expansiecapaciteit 

Draaisnelheden pompen of pompdruk 

Tellers draaiuren van de ketels 

Meters op de bijvulinstallatie – Teller SWW 

Bekijk de aquastaten A1 en A2 (A2 = A1 – 5°) 

Bij cascade : Ketelaquastaten steeds op 90° 

Vul een checklist in bij elke controle 

11 

12 

6

CONTROLE VAN DE REGELINGEN 

Stooklijn : Min voor 20° en Max bij -10° 

Nachtverlaging + Uurregeling voor verlaging 

Klokinstellingen voor weekendonderbreking in kantoren 

Afschakelen pompen in de zomer ( overdag > 20° en ‘s 

nachts > 12°) 

Bekijk alle digitale regelparameters 

Stel een lijst op met de ingegeven parameters 

Check de regeling van de ketels onderling (Cascade) 

Opgelet bij de fabrieksinstellingen ! 

13 

14 

7

15 

16 

8

17 

18 

9

CONTROLE ENERGIEVECTOREN 

Warmteteller op verwarmingsdistributie 

–> Maakt controle van de kringdebieten mogelijk 

–> Maakt controle van de DT van de kringen mogelijk 

Voorzie een teller op de SWW-productie 

(Niet verplicht in de EPB) 

–> Maakt het mogelijk om het rendement van de 

stookplaats te controleren 

Gemiddelde jaarrendement : Minimum 80% 

85 à 90 % bij condensatieketels 

–> Maakt het mogelijk de kostprijs van SWW te berekenen 

CONTROLE INTERVENTIES VAN VERWARMINGSTECHNICI 

Stel een volledig technisch onderhoudscontract op 

Niet tevreden zijn met enkel wat juridische clausules 

Bijlage 1 : Volledig overzicht van alle installaties 

Bijlage 2 : Programma van driemaandelijks onderhoud 

Stel een onderhoudschecklijst op 

Ga comfortklachten over te weinig warmte na 

Geen verhoging voor 1 of 2 personen 

Voorbeelden : Inwerkingstelling van de tweede ketel. 

19 

20 

10

21 

22 

11

EIS STRIKTE UITVOERING VAN DE CONTROLES 

Nooit controle van rendement tijdens de zomer 

Onmogelijk om de ketels op temperatuur te krijgen 

Wacht het normale regime af om de rookgasmetingen uit 

te voeren 

Eis correct en leesbaar ingevulde formulieren 

Controleer de aquastaatinstellingen na het onderhoud 

Controleer nachtverlaginginstelling na nieuwjaar. 

Ga de verklaringen na bij pannes 

En de voorgestelde vervangingen 

Eis duidelijke en volledige offertes 

FUNDAMENTELE ONTWERPKEUZES 

Ketels in cascade laten starten is niet voldoende 

Ook nodig om de ketels bij stilstand hydraulisch af te 

sluiten 

Nooit ketels op 80° houden in de zomer voor de productie 

van SWW 

Bereken de SWW-warmtewisselaar bij ketel à 70° 

Voeg eventueel een buffertank toe 

–> Maakt keteltemperatuur op 65° mogelijk 

Enkel plaatsen van een condensatieketel volstaat niet 

Ook voor zorgen dat ze effectief condenseren 

–> Enkel voor verwarming inzetten 

23 

24 

12

NIET ALLES GELOVEN WAT MEN ZEGT 

Niet alle beloftes van leveranciers geloven 

Niet alle beloftes van verwarmingstechnici geloven 

Niet alle reclameboodschappen blindelings geloven 

Voorbeeld: Stookolie ULTRA, PREMIUM, OPTIPLUS 

Beloofd tot 7% besparing = leugenachtige reclame. 

Inschatting van het rendement : 

1% rendementsverlies bij elke 20° DT rookgassen 

Dus 7% besparing = 140° lagere rookgassen ! 

Onmogelijk! 

F O U T 

25 

26 

13

Ingrijpen volgens de regels van de kunst 

Niet enkel focus op wetten, normen en EPB-verplichtingen 

Ttz: wel respecteren, maar gerust verder durven gaan 

Voorbeeld : KB 1978 enkel voor stookolie ! 

Voorbeeld : Gasketels jaarlijks controleren 

En niet om de 3 jaar zoals opgelegd in EPB ! 

Anders vervalt de fabrieksgarantie ! 

Stookolieketels tweemaal per jaar reinigen 

Rookgassen: + 20 of 40° –> 1 of 2 % minder rendement 

27 

28 

14

ALGEMENE DISCIPLINE IN DE STOOKPLAATS 

Respecteer de technische documenten 

Klasseer documenten in kaften 

Voorzie een tafel en een stoel in de stookplaats 

Plaats er ook een vuilbak 

Zorg dat stookplaatsen niet volgestapeld worden 

Geen geluidsdempende hoezen over de branders 

Anders geen regelmatige controle mogelijk 

29 

30 

15

Noodzakelijke informaticahulpmiddelen: 

● - Energiebeheersoftware 

Dubbele functie: Quota en Diagnose 

● - Klimaatgegevens sinds 1979 

Van meerdere weerstations 

● - Databank over gebouwen sinds 1984 

Te onthouden uit deze presentatie 

● Het verbruik elke maandag controleren 

● Alles controleren in de stookplaats 

● Goed opvolgen wat er gebeurt in de stookplaats 

● Samenwerken met de verwarmingstechnici 

● Advies geven aan Syndicus en Beheerder 

31 

32 

16

Contact 

André SONON 

Raadgevend Ingenieur 

MITEC 

: 010/22.60.96 

E-mail : a.sonon@scarlet.be 

33 

17

Monitoring, noodzakelijk hulpmiddel in alle fasen van energiebeheer 

Vincent Dierickx 

Cenergie 

Vincent Dierickx, van het studiebureau Cenergie, gaat in zijn presentatie dieper in op het belang van een 

opvolgingssysteem voor de energieverbruiken. Via enkele praktijkvoorbeelden uit verschillende opdrachten, 

verduidelijkt hij ons het doel van energiemonitoring in de verschillende fasen van het beheer van de 

energieverbruiken.

Opleiding 

Duurzaam Gebouw : 

ENERGIE 


Monitoring, onmisbaar hulpmiddel 

in elke fase van energiebeheer 

Vincent DIERICKX 

Cenergie CVBA 

1 

1

Doelstelling(en) van de presentatie 

● Inzicht in de praktijk van een goed energiebeheer 

● Toepassing en belang van monitoring in elke taak 

van goed energiebeheer: 

► Energiezorgsysteem 

► Energieboekhouding 

► Energiekadaster / Benchmark 

► Audits 

► Energiebesparende maatregelen en duurzame renovatie 

● Toelichten via praktijkvoorbeelden 

Algemeen schema van de presentatie 

● Inleiding: wat en waarom van energiebeheer 

● Energiebeheer in de praktijk: 


► Energiekadaster 

► Benchmark 

► Optimaliseren bestaande gebouwen 

► Duurzame nieuwbouw 

● Conclusies 

3 

4 

2

Energiebeheer: wat? 

● Het op een structurele en economisch 

verantwoorde wijze uitvoeren van: 

► organisatorische maatregelen 

► technische maatregelen 

► gedragsmaatregelen 

.... om het gebruik van energie te 

minimaliseren. 

Energiebeheer: waarom? 

● Substantiële besparing 

● Besparing behouden gedurende langere 

tijd 

● Hoger comfort en tevredenheid gebruikers 

● Positieve maatschappelijke uitstraling 

● Positieve milieu-impact 

● Beter inzicht in beheer gebouwenpark 

3

Energiebeheer: waarom? 

100% 

90% 

70% 

Efficiënte installaties 

Optimalisatie regelingen 

Dreigende ontsparing 

Monitoring en 

Energiezorg 

De 5 taken van een goed energiebeheer 

4

ISO 50001 Energymanagement 

Taak 3: Energieboekhouding 

5

Energieboekhouding: wat? 

● Energieboekhouding: 

“Een energieboekhouding is een instrument 

om het energie- en waterverbruik doorheen 

de tijd te kunnen registreren, analyseren, 

evalueren en rapporteren.” 

Energieboekhouding : Waarom ? 

“Energiezorg zonder energieboekhouding is even 

rationeel als bedrijfsvoering zonder (financiële) 

boekhouding” 

6

Energieboekhouding en 

onderhoud 

● Aanzet tot tussenkomst: 

► Abnormale verbruiken tov verwacht verbruik 

► Alarmen owv plotse wijzigingen 

► Hoge kengetallen 

● Acuut of structureel probleem? 

► Acuut oplossen via onderhoudsfirma 

► Bij structureel probleem besparingspotentieel inventariseren 

via audit 

Enkele voorbeelden… 

7

VB 1: Opsporen 

lekken/problemen 

Defecte waterontharder 

16 

:: 

Ce 

ne 

rg 

ie 

cv 

ba 

:: 

Gi 

ts 

ch 

ot 

ell 

ei 

13 

8 

:: 

B- 

26 

00 

Be 

rc 

he 

m 

:: 

8

VB 2: Opvolgen onderhoud/regeling 

Energetische handtekening 

18 

:: 

Ce 

ne 

rg 

ie 

cv 

ba 

:: 

Gi 

ts 

ch 

ot 

ell 

ei 

13 

8 

:: 

B- 

26 

00 

Be 

rc 

he 

m 

:: 

9

VB 3 : Opvolgen resultaten 

Opvolgen tegen verwachting 

10

Resultaat 

Advanced monitoring 

11

Netbeheerder 

(slimme meters) 


● Automatische datacaptatie 

● Data op kwartierbasis 

● Webbased analyse 

● Automatische alarmering en rapportering 

● Budgetbewaking en doorfacturatie 


CTS 

server 

Datalogger, 

PDA of 

handmatig 

Energie 

Monitoring 

Systeem 

Gebouw 

Beheer 

Systeem 

Andere 

data zoals 

productie 

of weer 

grafieken alarmen analyses rapporten 

Energiebedrijf 

Meetbedrijf 

(grootverbruik) 

12

Advanced Monitoring 

Verbruiksanalyse 

13

Overzicht 

Oppervlakteplot 

14

Oppervlakteplot 

Better performance 

starting 13/3 

Profielanalyse: zomer 

15

Profielanalyse: weekend 

Ranglijstanalyse 

16

EPB Verwarming: boekhouding 

Automatische Rapporten 

‹#› 

17

Alarmen op profiel 

Taak 2: Inventariseren gebouwen 

18

Energiekadaster 

Energiekadaster 

Prioriteiten 

19

Benchmarking 

Benchmarking: meerdere variabelen 

● Voorzichtig zijn bij benchmarking via kengetallen: 

gebouwkarakteristieken erg bepalend, bijvoorbeeld een 

‘gemiddeld’ kantoor ... 

20

Benchmarking: meerdere variabelen 

● Binnen één homogene groep meer zinvolle indicatie van 

besparingspotentieel 

Taak 4: Optimaliseren van 

bestaande gebouwen 

21

Bestaande gebouwen optimaliseren: hoe? 

● Energie-audit: controle evenwichtsfles 

Retour collector lager dan retour van fles 

naar ketel: minder condensatie! 

Bestaande gebouwen optimaliseren: hoe? 

● Kortsluiting in evenwichtsfles 

43 

44 

:: 

Ce 

ne 

rg 

ie 

cv 

ba 

:: 

Gi 

ts 

ch 

ot 

ell 

ei 

13 

8 

:: 

B- 

26 

00 

Be 

rc 

he 

m 

:: 

:: 

Ce 

ne 

rg 

ie 

cv 

ba 

:: 

Gi 

ts 

ch 

ot 

ell 

ei 

13 

8 

:: 

B- 

26 

00 

Be 

rc 

he 

m 

:: 

22

23 

45 

:: 

Ce 

ne 

rg 

ie 

cv 

ba 

:: 

Gi 

ts 

ch 

ot 

ell 

ei 

13 

8 

:: 

B- 

26 

00 

Be 

rc 

he 

m 

:: 

Controle ontsparing 

46 

:: 

Ce 

ne 

rg 

ie 

cv 

ba 

:: 

Gi 

ts 

ch 

ot 

ell 

ei 

13 

8 

:: 

B- 

26 

00 

Be 

rc 

he 

m 

:: 

Rendement PV met schaduw

Rendement zonder schaduw 

Opvolging resultaten? 

Vb: energiebesparing stookplaatsrenovatie 

47 

:: 

Ce 

ne 

rg 

ie 

cv 

ba 

:: 

Gi 

ts 

ch 

ot 

ell 

ei 

13 

8 

:: 

B- 

26 

00 

Be 

rc 

he 

m 

:: 

24

Regressie gas voor maatregel 

Regressie gas na maatregel 

‹#› 

‹#› 

25

Bepaling besparing via CUSUM 

Duurzaam bouwen en renoveren: wat? 

‹#› 

26

Pioniersproject 

● 2006 Bethaniënhuis, Zoersel 

► Renovatie en herbestemming van een klooster tot een 

functioneel Administratief en Cultureel Centrum 

► Eerste hybride ventilatie 

Bethaniënhuis Zoersel 

● Duurzaam beheren 

► Energieboekhouding met telemetrie 

► Energiejaarrapport 

► Meetcampagnes 

53 

:: 

Ce 

ne 

rg 

ie 

cv 

ba 

:: 

Gi 

ts 

ch 

ot 

ell 

ei 

13 

8 

:: 

B- 

26 

00 

Be 

rc 

he 

m 

:: 

54 

:: Cenergie 

cvba :: 

Gitschotell 

ei 138 :: 

B-2600 

Berchem 

:: t +32 3 

271 19 39 

27

Bethaniënhuis Zoersel 

● Evaluatie energie en comfort 

• Brandstofverbruik: reëel versus simulatie 

Om te onthouden van de presentatie 

● Verschillende taken van een goed energiebeheer 

● Toepassing en belang van monitoring in elke taak 

van goed energiebeheer: 

► Inventarisatie 


► Energiekadaster / Benchmark 

► Audits 

► Energiebesparende maatregelen en duurzame renovatie 

55 

:: Cenergie 

cvba :: 

Gitschotell 

ei 138 :: 

B-2600 

Berchem 

:: t +32 3 

271 19 39 

56 

28

Contact 

Vincent DIERICKX 

BU Manager Energymanagement & Policy 

Coördinaten : 

: 03 / 271 19 39 

E-mail : vincent.dierickx@cenergie.be 

57 

29

Seminarie 





31/01/13 

1 

Bezoeken 

1

Bezoek 1 : Collectieve huisvesting 

met sterk gereduceerd verbruik 

BUS n 1 

Simultaanvertaling 

enkel in bus n 1 

Bezoek 2 : PLAGE in een school 

BUS n 2 

3 

4 

2

Seminarie 


School 

Enkele 

cijfers 




31/01/13 

PLAGE Scholen 2009-2013 St-Hubertuscollege 

Pierre URBAIN & Marc LEMYE 

SeGEC – Secrétariat Général de l’Enseignement Catholique 

Sint-Hubertuscollege 

Budget gas /jaar => 1.022.228 kWh/jaar x 0,067 € = 68.489 € 

Budget elek./jaar => 249.206 kWh/jaar x 0,15 € = 37.380 € 

Jaarbudget Energie (verbruiken 2006 – 2009 ) => 105.869 € 

88 + 48 = 136 

€/leerling.jaar 

Verwarmd oppervlak 4.900 m² 

Aantal leerlingen 774 Lln 

Gemiddeld bruto jaarverbruik gas (4 jaar*) 1.022.228 kWh/jaar 

Gemiddeld bruto jaarverbruik elektriciteit (4 jaar*) 249.206 kWh/jaar 

Specifieke gasverbruik 209 kWh/m² jaar 

Gemiddeld specifiek gasverbruik SeGEC 98 kWh/m² jaar 

Specifiek elektriciteitsverbruik 51 kWh/m² jaar 

Gemiddelde specifiek elektriciteitsverbruik SeGEC 16 kWh/m² jaar 

6 

3

De site 

Inplanting 

Elektriciteit 

Bestaande 

installatie 


Blok B 

Sportcentrum 

Blok C 

Blok E Ruimte 

Blok A 


Stookplaats 

HS kabine 

Stroomvoorziening via hoogspanningskabine => 1 tele-afleesbare 

meter 

• Tal van niet performante verlichtingstoestellen; 

• Energieverslindende uitrusting (frigo’s, vaatwasser, 

circulatiepompen…); 

• Luchtbehandelingssysteem; 

• Informaticazaal. Conclusie 

Specifiek elektriciteitsverbruik 51 [kWh/m².jaar] 

Gemiddelde specifiek elektriciteitsverbruik SeGEC 16 [kWh/m².jaar] 

x 3,2 

7 

8 

4

Elektriciteit 

Acties 

Elektriciteit 

Resultaten 


Sensibiliseren van de beslissingnemers en zich voorstellen als adviseur 

Bestuderen van verbruiksprofiel => verschillende pistes tegelijk : 

• Vervangen verlichtingssysteem; 

• Verbeteren beheer toestellen; 

• Vervangen van sommige frigo’s; 

• De vervanging van de vaatwasser bekijken; 

• Parameters mbt luchtbehandeling aanpassen; 

• Vervangen van de computerschermen… 

« controle » van de toestellen 

« controle » van de gebruikers 


Meetcampagnes 

Visuele controles 

Verbruiken opvolgen 

… dynamisch gebeuren ! 

Nog niet alle acties zijn gerealiseerd en in de resultaten terug te vinden 

kWh Maandelijkse verdeling elektriciteitsverbruik 2009 

35000 

2010 

2011 

30000 

2012 

25000 

20000 

15000 

10000 

5000 

0 

referentie 

2013 

9 

10 

5

Verwarming 

Bestaande 

installatie 

Verwarming 

Acties 


Warmte voorzien door een centrale stookplaats en warmteverdeelnet 

• Productiesysteem: gasketel van 1975 (originele brander); 

• Distributiesysteem: min of meer geïsoleerde leidingen 

• Afgiftesysteem: radiatoren, convectoren, ventilatie; 

• Regelsysteem: GBS (in gebruik sinds 1985) 

Conclusie 

Specifieke gasverbruik 206 [kWh/m².jaar] 

Gemiddeld specifiek gasverbruik SeGEC 98 [kWh/m².jaar] 


Studie van verbruiksprofiel => verschillende pistes tegelijk : 

• Temperaturen instellen ifv lokaal; 

• Zoveel mogelijk secundaire kringen afsluiten => nacht, weekend, verlof; 

• Een aparte ketel plaatsen voor de concièrgewoning; 

• Het GBS op punt stellen… ; 

• Opstart van de ketels optimaliseren; 

• Kringen zo snel mogelijk hydraulisch ontkoppelen (vermijden 

thermosifonwerking); 

• Verbeteren van het onderhoud van de toestellen, reinigen convectoren, 

roosters… 

• De pulsiegroepen bestuderen; 

• Regelen SWW; 

• Leidingisolatie… 

« controle » van de toestellen 

« controle » van de gebruikers 

x 2 

Meetcampagnes 

Visuele controles 

Verbruiken opvolgen 

… dynamisch gebeuren ! 

11 

12 

6

Verwarming 


Verwarming 



kWh norm. OVW 

250000 

Maandelijkse verdeling gasverbruik (genorm.) 

200000 

150000 

100000 

50000 

0 

300000 

janvier mars mai juillet septembre novembre 

250000 

R² = 0,9875 

200000 

R² = 0,9768 

R² = 0,9862 2012 

150000 

R² = 0,9518 

2013 

Linear 

(2009) 

100000 

Linear 

(2010) 

Linear 

50000 

(2011) 

kWh 0 

Energiehandtekening gebouw 

Linear 

(2012) 

0,0 DJ 100,0 200,0 300,0 400,0 500,0 600,0 


referentie 

2009 

2010 

2011 

2012 

2013 

2009 

2010 

2011 

13 

14 

7

Energie 

Resultaten 2012 

Conclusie 


Gasbesparing = 36,7% 

= 446.421 kWh x 0,067 € = 29.910 € 

Elektriciteitsbesparing = 13,7% 

= 35.514 kWh x 0,150 € = 5.177 € 

Financiële besparing in 2012 = 35.087 € 

446,5 x 0,217 = 97 T. 

35,5 x 0,395 = 14 T. 

Bespaarde CO2 –uitstoot = 111 Ton 

Te onthouden … 

Budget per leerling 

50 + 41 = 91 

€/leerling.jaar 

136 €/leerling 

91 €/leerling 

● Meestal is er een niet te verwaarlozen besparingspotentieel, 

zelfs bij kleinere infrastructuren; 

● Eerste stap is steeds het eigen energieverbruik te achterhalen 

en zo mogelijk ook een benchmark => gemiddeld verbruikscijfer 

van gelijkaardige gebouwen; 

● Een regelmatige energieboekhouding is onmisbaar; 

● Energiebesparingen vereisen niet steeds zware financiële 

investeringen; 

● Investeringsbudget te voorzien; 

● Belang van dynamische actoren, de resultaten werken zeer 

motiverend … 

● De resultaten kunnen van die aard zijn om dit soort projecten te 

bestendigen. 

15 

16 

8

Contact 

Marc LEMYE et Pierre URBAIN 

Energieverantwoordelijken PLAGE SeGEC 

Secrétariat Général de l’Enseignement Catholique 

Avenue E. Mounier 100 

1200 Bruxelles 

: +32 2 674 20 93 

: +32 477 960 824 - Marc Lemye 

: +32 494 87 27 67 - Pierre Urbain 

E-mail : energie.plage@segec.be 

17 

9

Seminarie 





31/01/13 

Appartementsgebouwen Lambin 1-2 

André Sonon 

MITEC 

1 

1

Oudergem 

Park Lambin 

3 

2

4 appartementsgebouwen 

Lambin 1-2 

5 

6 

3

Lambin 1-2 

7 

8 

4

Contact 

André SONON 

Raadgevend Ingenieur 

MITEC 

: 010/22.60.96 

E-mail : a.sonon@scarlet.be 

9 

10 

5

Meer informatie? 

De Facilitator Duurzaam Bouwen staat ter beschikking: 

facilitator@leefmilieu.irisnet.be 

0800/85 775 

De Praktische handleiding voor de duurzame bouw en renovatie van kleine 

gebouwen is beschikbaar online: 

www.leefmilieubrussel.be > Professionelen > Gebouw > Gedetailleerde voorstelling 

van de praktische handleiding

Presentaties - Institut de Conseil et d'Etudes en Développement ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?