DE BENEDEN- SCHELDE HERLEEFT - Aquafin

12
Jan Breine besloot zijn bijdrage met de
opmerking dat de vis weliswaar terug is
van weggeweest, maar dat de situatie nog
verre van goed is. Tijdens een
demonstratie van een fuikvangst in het
gecontroleerde overstromingsgebied
Lippenbroek (Hamme) verbaasde hij toch
iedereen met fuiken waarin grote giebels
en palingen gevangen zaten, naast onder
meer voorn, bot, baars
en snoekbaars, en dit op een gedeelte van
de Beneden-Schelde waar niemand vis
verwacht had.
Meer zeehonden gesignaleerd
Gewone zeehonden waren tot in de jaren
‘50 een frequente gast in de omgeving van
Antwerpen. Ze behoorden tot de Zeeuwse
Deltapopulatie, die vooral in de Wester -
schelde haar belangrijkste leefgebied had.
Vanaf 1960 liepen de aantallen gestaag
achteruit en uiteindelijk kwam de soort
daar zelfs niet meer tot voortplanting.
Die achteruitgang schrijft Criel, die de
Rode lijst van de zoogdieren in Vlaanderen
opmaakte, toe aan de watervervuiling,
het verlies aan habitat en de verstoring
van de ligplaatsen. De jongste jaren wordt
er echter weer een toename van het aantal
zeehonden geconstateerd in de
Nederlandse Westerschelde, vooral in het
oostelijke deel. De Deltapopulatie werd
beoordeeld als weinig stabiel, bijzonder
kwetsbaar en afhankelijk van migratie
vanuit de veel belangrijkere Waddenzee -
populatie. De laatste jaren blijkt ook de
grijze zeehond in opmars.
Ook in de Vlaamse Beneden-Schelde worden
geregeld zeehonden gesignaleerd. In 2007
waren er meldingen nabij Dendermonde
en Moerzeke, dit jaar in Wichelen en
Wetteren. Ook in de Antwerpse schorren
beheerd door Natuurpunt worden
regelmatig zeehonden gezien. De steeds
betere waterkwaliteit van de Schelde en
het daarmee groeiende voedselaanbod
liggen ongetwijfeld mee aan de basis
van de terugkeer van de zeehond.
Minder voedsel voor
watervogels
In 2000 voorspelden we al in Aqua dat
bij een verdere verbetering van de water -
kwaliteit het best mogelijk zou zijn dat de
productie van het hele estuariumsysteem
zou verlagen, met minder in plaats van méér
watervogels tot gevolg. Deze prognose
komt nu uit. De tellingen van het INBO
tonen sinds de winter 2001-2002 immers
een opmerkelijke daling van het aantal
watervogels aan1 . Tafeleend wordt haast
niet meer waargenomen. Ook de wilde eend
gaat achteruit, zij het minder spectaculair.
Door de indienstneming van RWZI
Brussel-Noord verminderde de toevoer
van organisch materiaal naar de Rupel.
Uit bodemstalen onder de waterlijn van
de Rupel, genomen in december 2007,
bleek dat de densiteit van de oligochaete
wormen met maar liefst 90% gedaald
was sinds december 2005. De daling zou
evenwel minder spectaculair zijn bij
bodemstalen genomen tussen de laagen
de hoogwaterlijn. Gezien de meeste
bodemdieren leven van het organisch
materiaal dat zich in de bodem bevindt,
was een effect op de waterorganismen
dan ook te verwachten. En minder water -
organismen betekent minder voedsel
voor tal van watervogels. Omdat de
waterkwaliteit ook verbeterde tussen
Antwerpen en Mariekerke, deed zich daar
ook een achteruitgang van de watervogels
voor. De zachte winters spelen wellicht
ook een rol. Door de toename van het
visbestand deden viseters als aalscholvers
en futen het dan weer beter dan voorheen
tussen Antwerpen en Dendermonde.
De waterkwaliteit in de Beneden-Schelde
is nog steeds niet wat ze moet zijn,
maar de uitbreiding van het visbestand,
de terugkomst van de zeehond en de
toename van visetende vogels zoals we nu
waarnemen, zijn in elk geval duidelijk
zichtbare tekenen van de heropleving van
de stroom.
Waterkwaliteit Beneden -
Schelde sterk verbeterd
Om de evolutie van de waterkwaliteit
van de Beneden-Schelde vanaf 1990
te kunnen bestuderen, hebben we
de meet gegevens van de Vlaamse
Milieu maatschappij gebruikt – voor
iedereen beschikbaar op www.vmm.be.
De gegevens voor 2008 zijn eerder
indicatief, vermits ze nog maar
betrekking hebben op de eerste helft
van het jaar.
Sinds de oprichting van Aquafin is de
waterkwaliteit van de Beneden-Schelde
er ontegensprekelijk op vooruit gegaan.
Dat blijkt uit de evolutie van de
concentraties opgeloste zuurstof en
ammonium. Opgeloste zuurstof is een
goede maat voor de waterkwaliteit
en onontbeerlijk voor de overleving van
hogere aquatische organismen zoals
vissen. Ammonium daarentegen is een
betrouwbare indicator voor de organische
vervuiling van een water loop en toont
de aanwezigheid van ongezuiverd afval -
water aan.
We hebben drie meetstations geselec teerd
die door de VMM frequent bemonsterd
worden. Het meest stroom opwaartse
meet punt ligt in Dendermonde (Grem -
bergen), het volgende in Hemiksem,
stroom afwaarts de monding van de
Rupel, die de vervuiling van Brussel
aanvoert. Het derde meetpunt ligt aan
de Belgisch-Nederlandse grens, waar
de Schelde ook de rest vervuiling van
de Antwerpse agglomeratie en de
havenbedrijven te verwerken krijgt.