Mijlpaalarresten in het douanestrafrecht

Mijlpaalarresten
in het
douanestrafrecht
Steven Vandromme

Inleiding
Thema’s
Onderwerpen
– Strafrechtelijke verantwoordelijkheid van de
aanstellers voor hun aangestelden
– Bestraffing
Verbeurdverklaring
Geldboete en verzachtende omstandigheden
– Moreel element

Inleiding
Douane- en accijnsstrafrecht is bijzonder
strafrecht
– Maakt geen deel uit van het Strafwetboek
– Arbitragehof heeft begrip voor bijzonderheden van het
douanestrafrecht, omwille van:
Omvang en frequentie van de fraude
Bijzonder technische en grensoverschrijdende materie
Mede grotendeels beheerst door Europese regelgeving
Hoge aantal betrokken personen en mobiliteit van de
goederen waarop de rechten verschuldigd zijn
De enorme winst die men met de fraude kan maken

Verantwoordelijkheid
aanstellers
Art. 265 AWDA
– § 1. Alle kooplieden, trafikanten, fabrikanten,
neringdoende lieden, schippers, voorlieden en verdere
personen welke wegens hun handel of bedrijf, en
particulieren welke wegens hun bijzondere zaken in
enige betrekking zouden staan met de administratie,
zullen te dezen aanzien verantwoordelijk zijn voor de
daden van hun bedienden, arbeiders, knechten of
verdere door hen bezoldigde personen, voor zover die
daden tot het door hen uitgeoefend bedrijf betrekkelijk
zijn.

Art. 265 AWDA
– § 2. Wanneer zodanige kooplieden of andere in § 1
vermelde personen bekeurd worden wegens fraude of
andere overtreding van deze wet of van de bijzondere
wetten, en zij tot hun verontschuldiging zouden willen
beweren dat zulks door hun bedienden, knechten of
arbeiders, buiten hun kennis is geschied, zullen zij
desalniettemin, en ondanks hun onbewustheid der daad,
de boeten oplopen op dusdanige misdrijven gesteld.

Art. 265
– § 3. De natuurlijke personen of de rechtspersonen
zijn burgerlijk en hoofdelijk aansprakelijk voor de
geldboeten en kosten die het gevolg zijn van de
veroordelingen die ingevolge wetten inzake douane
en accijnzen tegen hun gemachtigden of bestuurders,
zaakvoerders of vereffenaars zijn uitgesproken
wegens misdrijven die zijn in die hoedanigheid
hebben begaan.

Strafrechtelijke
verantwoordelijkheid van de
Art. 5 Sw.
rechtspersoon
– Autonome strafrechtelijke verantwoordelijkheid
voor de rechtspersoon, te onderscheiden van de
verantwoordelijkheid van de natuurlijke
personen die binnen de rechtspersoon optreden.
Materiële toerekening
Morele toerekening
Cumul ?

Algemeen:
Bestraffing
– Keuze van de wetgever = strenge straffen
– Rechter moet de wet toepassen
– Straffen niet onmenselijk (art. 3 EVRM)
– Straffen niet in strijd met art.1 Prot. I EVRM
– Bijzonder karakter:
Gemengd
Zakelijk

Verbeurdverklaring
1. Art. 221 AWDA
– § 1. In de bij art. 220 bepaalde gevallen worden
de goederen in beslag genomen en verbeurd
verklaard, …
– Zijn de goederen niet in beslag genomen, dan
rust op veroordeelde de verplichting deze voor
te brengen. Bij niet-voortbrenging: betaling van
de tegenwaarde.
– Arbitragehof: schending eigendomsrecht.

Verbeurdverklaring (2)
Wet 20 juli 2005:
– Art. 221 AWDA
“§ 4. In afwijking van § 1 wordt teruggave verleend
van de verbeurd verklaarde goederen aan de persoon
die eigenaar was van de goederen op het ogenblik
van de inbeslagneming en die aantoont dat hij
vreemd is aan het misdrijf.
In geval van teruggave blijven de eventuele
kosten verbonden aan de inbeslagneming, de
bewaring en het behoud van de goederen ten laste
van de eigenaar.”

Verbeurdverklaring (3)
Verband met de gehoudenheid tot betalen van de
ontdoken belasting
Art. 233.d CDW
Programmawet 22 december 2003
– Onverminderd de op te leggen strafrechtelijke sancties
is de accijns altijd opeisbaar.
– De accijns is niet meer verschuldigd, op de
accijnsproducten die naar aanleiding van de vaststelling
van de strafrechtelijke inbreuk effectief in beslag
werden genomen en naderhand werden
verbeurdverklaard, of bij wege van transactie aan de
Schatkist werden afgestaan.

Verbeurdverklaring (4)
Vervoermiddelen en andere middelen die
gediend hebben om het misdrijf te plegen
– Art. 222 AWDA
– Zelfde verhaal als bij art. 221 AWDA.

Zakelijk karakter
Geldboete
Forfaitair bedrag, zonder marge (geen minimumen
maximumstraf)
10 x de ontdoken rechten
2 x de waarde van de goederen
10 x de in het spel zijnde accijns
Solidariteit tussen de veroordeelden
Geen verzachtende omstandigheden:
– Art. 85 Sw. niet van toepassing op AWDA en
accijnswetten

Geldboete (2)
Arbitragehof nr. 16/2001, 14 februari 2001
– Accijnsregeling tabak (Wet 1947)
– Wetgever mag rechter tot gestrengheid dwingen
in aangelegenheden die tot aanzienlijke fraude
aanleiding kunnen geven, niet alleen wat betreft
het bedrag van de geldboete, maar ook wat
betreft de mogelijkheid deze al dan niet te
verminderen tot onder het wettelijk minimum
Arbitragehof nr. 60/2002, 28 maart 2002

Geldboete (3)
Verband met art. 263 AWDA:
– “Wegens alle overtredingen van deze wet en de
bijzondere wetten op de heffing der accijnzen, zal door,
of op autorisatie der administratie, omtrent geldboete,
verbeurdverklaring en het sluiten der fabrieken of
werkplaatsen kunnen worden getransigeerd, zo dikwijls
verzachtende omstandigheden de zaak vergezellen, of
als aannemelijk kan worden gehouden dat het misdrijf
eerder aan verzuim of abuis, dan aan een oogmerk van
opzettelijke fraude moet worden toegeschreven”

Geldboete (4)
Arbitragehof nr. 138/2006, 14 september 2006:
schending, doordat de rechter niet over dezelfde
appreciatiebevoegdheid beschikt als de
administratie.
– Wet 22 oktober 1997 (minerale olie)
Arbitragehof nr. 165/2006, 8 november 2006
– Wet 10 juni 1997 (algemene regeling accijnsproducten)
Arbitragehof nr. 199/2006, 13 december 2006
– Art. 221, § 1, AWDA
Gevolgen…

Moreel element (1)
Principe: Nullum crimen sine culpa
Inzake douane en accijnzen:
– loutere overtreding leidt tot strafrechtelijke verantwoordelijkheid.
– wetten inzake D&A bestraffen de enkele overtreding van de
douane- en accijnsvoorschriften en houden geen rekening met de
bedoeling van de overtreder.
– door de overtreding zelf wordt de dader geacht het feit wetens en
willens te hebben gepleegd.
– De overtreding zelf levert een vermoeden van schuld op
– Het gaat om een “reglementair misdrijf”.

Moreel element (2)
Douanestrafrecht louter pechstrafrecht?
– Enkel vrijuit bij overmacht of dwaling?
– Omwille van de eigenheid van de douane- en
accijnsmisdrijven kan de wetgever bepalen dat het bewijs
dat de dader het feit wetens en willens heeft gepleegd,
voortvloeit uit de overtreding van het voorschrift zelf,
met dien verstande dat de dader vrijuit gaat wanneer
overmacht, onoverwinnelijke dwaling of een andere
schulduitsluitingsgrond wordt aangetoond of minstens
niet ongeloofwaardig is.

Moreel element (3)
Cass. 12 september 2006:
– “In de regel houdt inzake douane en accijnzen
het feit van de overtreding zelf in dat de dader
daaraan schuldig moet worden geacht,
behoudens overmacht of onoverwinnelijke
dwaling. De overtreder kan dus het wettelijke
vermoeden van schuld doen omkeren (door
overmacht of dwaling aan te tonen).

Moreel element (4)
– “Dit wettelijk omkeerbare schuldvermoeden
neemt niet weg dat de dader weet moet hebben
gehad van het feit van de overtreding.
– Bij het misdrijf dat bestaat in het verzuim een
wettelijke verplichting te voldoen, volgt die
kennis uit de kennis van de wettelijke
verplichting zelf.
– Bij een ander misdrijf (met name een
handelingsmisdrijf), moet die kennis bij de
dader worden aangetoond.”

BESLUIT
Het douanestrafrecht schuift langzaam op in
de richting van het gemene strafrecht.
De al te afwijkende bepalingen sneuvelen.
Het douanestrafrecht wordt menselijker.

Dank u voor uw aandacht!