GLOBAAL PREVENTIEPLAN - Preventie & Interim

GLOBAAL PREVENTIEPLAN
Uitgave 2007
Model van globaal preventieplan met betrekking tot het eigen
personeel van een uitzendbureau
Havenlaan 86 bus 302 1000 BRUSSEL
Tel. 02/204.56.80
E-mail: info@p-i.be www.p-i.be

1. Inleiding
Inhoud
1. Doelstelling en gebruik van deze brochure
2. Waarom een globaal preventieplan opstellen?
3. Algemene werkwijze voor het opstellen van een globaal preventieplan?
4. Hoe een globaal preventieplan opstellen?
5. Welke zijn de belangrijkste risico’s voor het personeel van een uitzendkantoor?
2. Checklist
1. Toegang gebouw
2. Risico’s verbonden aan de werkpost
3. Inrichting van de arbeidsplaats
4. Bijzondere ruimtes:
a. EHBO-voorzieningen
b. Sanitaire voorzieningen
c. Kopieerruimte (verzending, archief)
d. Opslagruimte
e. Rookkamer
5. Apparaten, machines, elektrische risico’s
6. Brandrisico
7. Hygiëne, netheid en afval
8. Veilig gedrag van de werknemers
9. Stress, psychosociale belasting, pesten op het werk
10. Externe verplaatsingen
11. Gezondheidstoezicht van de werknemers
12. Onthaal werknemers
3. Toelichting bij checklist
4. Actieplan
1. Blanco tabel
2. Uitgewerkt voorbeeld
Globaal preventieplan 2007 april 2007

Doelstelling en gebruik van deze brochure
Het administratief personeel en de uitzendconsulenten van een uitzendkantoor werken in
een kantoorgebouw waar geen grote technische risico’s aanwezig zijn. Nochtans zijn er
heel wat factoren die het welzijn en de efficiëntie van het werk beïnvloeden. De
preventieadviseur van een uitzendbureau dient de werkgever te informeren en te adviseren
om het welzijn van het eigen personeel te bevorderen. Het globaal preventieplan en het
jaarlijks actieplan zijn essentiële onderdelen voor de opbouw van een preventiebeleid.
Deze brochure is een handleiding voor de preventieadviseur bij het opstellen van zijn
globaal preventieplan in een kantooromgeving. Aan de hand van de checklists en de
bijkomende informatie kan opgespoord worden welke risico’s aanwezig zijn en welke
preventiemaatregelen kunnen getroffen worden.
Deze brochure is eveneens nuttig voor alle ondernemingen met kantoorruimtes.
Aan de hand van deze inhoud werd door Kluwer-uitgeverij een software “OfficeSCAN”
opgesteld, waarmede het globaal preventieplan, het jaarlijks actieplan en de opvolging van
de uitvoering van de maatregelen kan opgevolgd worden. Meer inlichtingen:
www.kluwer.be, gratis telefoonnummer klantendienst 0800/30.144.
Waarom een globaal preventieplan opstellen?
In de wetgeving betreffende het welzijn van de werknemers tijdens de uitvoering van hun
werk, werd een dynamisch risicobeheersingssysteem gedefinieerd. Dit is in feite een
dynamische aanpak, dwz. die beweegt en evolueert, van de risico’s binnen de
onderneming.
Om dit te realiseren vraagt de wetgeving een globaal preventieplan vast te leggen voor een
periode van 5 jaar. Dit plan moet volgende verschillende punten bevatten:
1° het resultaat van de identificatie van de risico’s en de bepaling, de omschrijving en
de evaluatie van de risico’s
2° de te nemen preventiemaatregelen
3° de belangrijkste te bereiken doelstellingen
4° de te ontwikkelen activiteiten en uit te voeren opdrachten om deze doelstellingen
te bereiken
5° de toe te wijzen organisatorische, materiële en financiële middelen
6° de opdrachten, de verplichtingen en de hulpmiddelen van alle betrokken personen
7° de wijze waarop het globaal preventieplan kan aangepast worden bij verandering
van omstandigheden
8° de evaluatiecriteria van het welzijnsbeleid ten opzichte van de werknemers tijdens
de uitvoering van hun werk 1
1 Codex over het Welzijn op het Werk, Titel I, Hoofdstuk III
Globaal preventieplan 2007 april 2007

Algemene werkwijze voor het opstellen van een globaal preventieplan?
1. Analyseren van de risico’s op basis van:
- onderzoek van de werkpost
- statistieken van de arbeidsongevallen
Het personeel bevragen – werkgroep, ideeënbus – over de verbeteringen die
kunnen aangebracht worden aan het welzijnsniveau.
i. Welke zijn de risico’s?
ii. Voor wie?
iii. Welk is hun belang? - ernst
minder - meer – zeer belangrijk
- frequentie
2. Bepalen van de doelstellingen
iv. Volgens prioriteit - belang
- uitvoeringstermijn
v. Eerst algemene doelstellingen vastleggen
Dan de concrete te bereiken doelstellingen
3. Hoe de doelstellingen bereiken?
vi. De te nemen maatregelen vastleggen, in volgende rangorde:
- het risico voorkomen of, indien dit onmogelijk is
- de schade voorkomen of, indien dit onmogelijk is
- de schade beperken
vii. Een verantwoordelijke bepalen
- die de uitvoerder aanduidt
- die de uitvoeringstermijnen laat respecteren
- die de nodige middelen geeft
- die controleert
4. Bij wijziging, hoe het preventieplan aanpassen?
viii. de procedure en de aan te wenden criteria
Globaal preventieplan 2007 april 2007

Praktisch:
Hoe een globaal preventieplan opstellen?
Om een globaal preventieplan op te stellen is het noodzakelijk de risico’s op de werkplaats
te kennen, daarom moet onderzocht worden:
- of er risico’s zijn
- of deze risico’s gevaren met zich kunnen meebrengen
- of er maatregelen kunnen genomen worden om de werknemer te
beschermen tegen deze risico’s
- welke preventiemaatregelen zullen genomen worden
Een analyse van de risico’s moet uitgevoerd worden op volgende niveaus:
- de organisatie
- de werkpost
- het individu (werknemer)
Het globaal preventieplan bestaat uit:
1. De checklist
2. De tabel «globaal preventieplan»
Globaal preventieplan - Jaaractieplan - Aanpassing van het globaal preventieplan
Hoe te werk gaan?
1. De checklist
1. Een persoon wordt aangeduid om de checklist in te vullen
2. De punten waarvoor onvoldoende overeenstemming is worden overgebracht in de
tabel “globaal preventieplan”, kolom «Dysfunctie»
3. Er zullen gevaarlijke situaties vastgesteld worden die onmiddellijk kunnen verholpen
worden, andere zullen een aanpassing of correctie op langere termijn vragen.
Aan de verschillende punten wordt een gewichtsfactor tussen een en vijf gegeven in
functie van zijn belang en graad van hoogdringendheid.
Voor deze gewichtsfactor wordt rekening gehouden met volgende criteria:
Welke en hoeveel personen zijn blootgesteld?
De frequentie van de blootstelling van deze personen aan het risico, de
mogelijke gevolgen. Bv. een brand komt niet veel voor maar heeft zeer grote
gevolgen.
Vergeet niet bij de uitwerking van het globaal preventieplan en de planning van de
preventiemaatregelen rekening te houden met de budgettaire consequenties. Grote
en dure aanpassingen kunnen niet onmiddellijk uitgevoerd worden. Ga na of de
maatregel dringend is – zeer gevaarlijke situatie - en de mogelijkheden om aan het
probleem een oplossing te geven dat rekening houdt met het budget. Het vervullen
van de minimale wettelijke eisen mag niet naar later verschoven worden.
4. Verschillende kolommen van de tabel worden aangevuld (zie uitgewerkt voorbeeld)
en vervolgens besproken met de betrokken werknemers.
Globaal preventieplan 2007 april 2007

2. Het jaaractieplan
5. Om het jaaractieplan op te stellen, volstaat het alle punten te hernemen waarvoor
de uitvoeringstermijn voorzien is voor het jaar 2008
3. Aanpassing van het globaal preventieplan
6. Er moet eveneens voorzien worden hoe te werk gegaan wordt om een globaal
preventieplan aan te passen ingeval van wijzigende omstandigheden. Ter
gelegenheid van een verhuis, aankoop van een nieuw toestel, uitbreiding van het
personeel, wijziging van de bestaande wetgeving ... is het noodzakelijk bepaalde
checklisten te verifiëren en de tabel «globaal preventieplan» aan te passen. Na een
arbeidsongeval kan op basis van de analyse van het ongeval het globaal
preventieplan eveneens aangepast worden.
7. De checklist wordt minimaal éénmaal per jaar herzien vóór 1 november.
8. De tabel globaal preventieplan wordt aan de hand van de vorige wijzigingen
aangepast.
9. Het jaaractieplan van het verlopen jaar wordt gecontroleerd. De punten die een
oplossing gevonden hebben worden geschrapt; voor andere wordt de
uitvoeringstermijn aangepast, en dergelijke meer.
10. Vertrekkend van deze aanpassing kan het jaaractieplan voor het volgende werkjaar
opgesteld worden.
Belangrijke opmerking:
Het globaal preventieplan en het jaaractieplan 2 moeten op schrift gesteld worden en
ter beschikking gehouden worden van de bevoegde ambtenaar (Federale
Overheidsdienst “Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg – directie toezicht Welzijn
op het Werk”, adressen http://www.p-i.be/p/5T8L7M-02).
2 Het jaaractieplan moet klaar zijn vóór 1 november 2007, en voorgelegd worden aan het Comité PBW dat advies moet
geven vóór 1 januari 2008, indien in de onderneming een Comité bestaat. In de andere gevallen wordt het met de
syndicale afvaardiging of de werknemers besproken.
Globaal preventieplan 2007 april 2007

Globaal preventieplan - Checklist
In een uitzendbureau komen hoofdzakelijk volgende functies voor:
- administratieve bediende
- commerciële medewerker
- uitzendconsulenten
Het globaal preventieplan heeft dus betrekking op kantoorwerk en verplaatsingen naar
klanten.
Indien in de onderneming meer specifieke functies of activiteiten bestaan dienen deze aan
de analyse toegevoegd te worden (bv. keuken, magazijn …).
Het is duidelijk dat de inherente risico’s aan kantoorwerk beperkt zijn maar niettemin
bestaande.
Welke zijn de belangrijkste risico’s voor het personeel van een uitzendkantoor?
1. Toegang gebouw
2. Risico’s verbonden aan de werkpost
3. Inrichting van de arbeidsplaats
4. Bijzondere ruimtes:
a. EHBO-voorzieningen
b. Sanitaire voorzieningen
c. Kopieerruimte (verzending, archief)
d. Opslagruimte
e. Rookkamer
5. Apparaten, machines, elektrische risico’s
6. Brandrisico
7. Hygiëne, netheid en afval
8. Veilig gedrag van de werknemers
9. Stress, psychosociale belasting, pesten op het werk
10. Externe verplaatsingen
11. Gezondheidstoezicht van de werknemers
12. Onthaal werknemers
Deze verschillende punten worden hierna besproken aan de hand van een checklist.
Noot:
de minimale vereisten opgenomen in deze lijst slaan op de wettelijke vereisten waarvoor
documenten moeten voorhanden zijn
Globaal preventieplan 2007 april 2007

1. Toegang gebouw
nvt OK NOK prior wetgeving
Verkeersveilige toegang
Voetpad, beschadiging, hindernissen
Toegang mindervaliden
Sneew- en ijzelvrij
Geen stockage van materialen, bouwmaterialen,
vuilniszakken ... op voetpaden, parkeerplaatsen
Afgebakende plaats voor afvalzakken, containers
(gescheiden ophaling)
Verlichting (50 lux) ARAB art. 62
Parkeerplaats
Veilige toegang
Aanduiding parkeerstroken
Buitenverlichting (25 lux) ARAB art. 62
Pictogrammen aanwezig
Toegangsbewaking: menselijke, elektronische
Toegankelijk voor LPG-wagens
Fietsenstalling
Overdekt, beveiligd
Voldoende dicht bij toegangsdeur
Lokaal om natte kederen te drogen
Douche, kleedruimte
Toegangsplan
Web
Plannetje
Openbaar vervoer
Info over haltes, verbindingen, uren
Receptie
Duidelijke aanduiding
Beveiligd tegen agressie
Bezoekers: afgehaald, badge, inschrijving
Pictogram "verboden te roken" aan ingang gebouw
Vervoersplan
Carpooling

Werkpostanalyse (beeldscherm)
2. Risico's verbonden aan de werkpost
nvt OK NOK prior wetgeving
Omgevingsfactoren
VERLICHTING
ARAB art. 59-
Werkblad: voldoende verlichting (300 lux)
63bis
Er is geen verblindende lichtbron in de werkomgeving
Het licht flikkert niet
Er is geen reflectie op het scherm
Het flikkeren van het scherm stoort niet
De vensters hebben afscherming tegen direct invallend
zonlicht ARAB art. 68
LAWAAI
Geluidsniveau Leq < 55 dBa
De afdrukeenheden (printer, fax, ..) zijn geluidsarm of
bevinden zich in een afzonderlijke ruimte
VERLUCHTING
Verluchting voldoende (CO2 waarde lager dan 800
ppm) ARAB art. 58
Er zijn geen hinderlijke luchtstromen (richtwaarde
0,15m/sec in de winter en 0,25m/sec in de zomer) of
tocht (ten gevolge van de inplanting van de burelen of
de airconditionning). ARAB art. 58
TEMPERATUUR
Voldoende verwarming
De temperatuur bedraagt minimum 20°C 'in de winter
en max 26°C in de zomer ARAB art. 64
De relatieve vochtigheid is voldoende (bij voorkeur
tussen 40 en 70%) ARAB art. 57
WERKRUIMTE
De minimumhoogte van alle werkruimtes is 2,5 m ARAB art. 56
Elke werknemer beschikt over een werkelijke ruimte van
min. 10 m³ en een vrije oppervlakte van 2 m² ARAB art. 56
Niet giftige planten aanwezig
PC en toebehoren
Het scherm is horizontaal en verticaal oriënteerbaar
Het contrast en de luminantie van het scherm zijn
regelbaar en aangepast aan de omgeving
Het scherm wordt regelmatig onderhouden
De afstand tussen het scherm en de gebruiker is
minstens 45 cm
Het toetsenbord is los van het scherm
Het toestenbord is plat (max. 4 cm in het midden)
De helling van het toetsenbord kan ingesteld worden
Het toetsenbord is mat van kleur
Codex, Titel VI
Hoofdstuk II,
afdeling 1, bijlage

Draden en kabels zijn samengebonden, liggen in
kabelgoten
Draagbare PC heeft speciale standaard, extern
toetsenbord, muis
Bureau, stoel
De meubels hebben geen scherpe hoeken
2. Risico's verbonden aan de werkpost
De hoogte van de stoel kan aangepast worden aan de
grootte van de persoon (dijen en voorarmen horizontaal)
De voeten kunnen horizontaal op de grond rusten, in het
ander geval is een voetensteun voorzien
De rugleuning van de stoel reikt tot aan de hoogte van
het schouderblad
De rugsteun volgt de vorm van de wervelkolom
De stoel is uitgerust met 5 wieltjes die aangepast zijn
aan de vloerbekleding
De bovenkant van het scherm bevindt zich op dezelfde
hoogte of lager dan de hoogte van de ogen
De ruimte voor het toestenbord is voldoende om de
polsen te laten rusten op het bureau
De armen zijn ontspannen wanneer het toetsenbord
gebruikt wordt
Toestellen
Het aangekocht materiaal (PC, fotokopieermachine,
afdrukeenheid,…) draagt het CE-merk en bij elk van
deze apparaten is een gebruiksaanwijzing of instructie
beschikbaar in de taal van de gebruiker
De werkmiddelen (rekenmachine, telefoon, ...) bevinden
zich binnen handbereik
Kasten
Er bevindt zich geen zwaar materiaal boven op de
kasten
De zwaardere voorwerpen en materialen bevinden zich
beneden in de kast, of de kasten werden vastgemaakt
aan de muur
De legplanken en de kasten zijn niet overbeladen
De legplanken en de kasten zijn stabiel
De kasten zijn zo geplaatst dat geopende deuren of
laden de doorgang niet blokkeren
Ladenkasten
De laagste laden zijn het meest belast
De laden worden na gebruik onmiddellijk gesloten
Omgeving
Voldoende papiermanden
Codex, Titel VI
Hoofdstuk I,
algemene
bepalingen

Doorgangen
3. Inrichting van de arbeidsplaats
De doorgangen hebben een minimumbreedte van 80 cm
De doorgangen zijn ontruimd
De verlengdraden voor telefoon en elektrische
apparaten liggen niet verspreid over de grond of in
doorgangen zonder enige afscherming
Verlichting min. 50 lux
Aanwezigheid van lichtschakelgroepen (apart aan- en
uitzetten)
Aanwezigheidsdetector
Pictogrammen uitgang en nooduitgang zijn aangebracht
Ramen of vensters kunnen niet in geopende toestand de
doorgang belemmeren (vergrendeling venster met
sleutel)
Trapladder, opstapkruk
Er is een stabiele trapladder om voorwerpen in de
hoogte te bereiken
Er worden geen stoelen, vooral stoelen op wieltjes of
tafels als opstap gebruikt
Vloeren
De bodem is effen en in goede staat (geen loskomend
tapijt, putten, …)
De vloer is niet glad
Eventuele werkzones (herstellingen,
onderhoudswerkzaamheden) zijn duidelijk afgebakend
en gesignaleerd
Deuren
Glazen wanden en deuren worden aangeduid met een
decoratie-element
De glazen deuren zijn gemaakt uit veiligheidsglas
Vensters
De venster op verdiepingen zijn vergrendeld (met sleutel
) zodat zij niet volledig kunnen geopend worden
nvt OK NOK prior wetgeving
ARAB art.
52.5.3
ARAB art. 62,
punt d
ARAB 41
quater + 70
Codex, Titel
III, Hoofdstuk
I, bijlage 1
ARAB art. 40
bis
ARAB art. 40
bis
Trappen ARAB art. 43
Trappen hebben een leuning met een minimumhoogte
van 0.75 m
De trappen zijn goed: max. helling 75%, aantrede min.
20 cm, hoogte trede max. 18 cm, bruikbare breedte min.
82 cm, staat van de treden
De treden zijn voldoende verlicht en zichtbaar

Verlichting min. 50 lux
3. Inrichting van de arbeidsplaats
Liften
Veiligheidsdossier personenliften bevat de
risocoanalyses, de verslagen van de driemaandelijkse
(zesmaandelijkse) inspecties door de Externe Dienst
voor Technische Controle, de uitvoeringstermijnen voor
uitvoering werken
Contractuele verbintenis met beheerder van gebouw
voor bekomen van kopie van risicoanalyses en
preventieve inspecties
Asbestinventaris
Asbestinventaris beschikbaar voor alle voor werknemers
toegankelijke ruimtes
ARAB art. 62,
punt d
toelichting KB
9/3/2003 art. 6-
8
ARAB
148decies 5.2.

EHBO-koffer
Samenstelling beantwoordt aan ARAB art. 178 bijlage
Advies preventieadviseur-arbeidsgeneesheer over
EHBO-voorzieningen
Pictogrammen
4.a EHBO-voorzieningen
nvt OK NOK prior wetgeving
ARAB art. 178 -
183
EHBO-lokaal ARAB art. 175
Verwarmd en verlucht
Pictogrammen aan ingang
Zuiver warm water
Hulpverlener
Eén hulpverlener met opleidingsattest per 50
werknemers
ARAB art. 176 -
177

Kleedkamer, bergplaats voor kleding
Zijn er kapstokken, kleerhangers of persoonlijke
kleerkasten voor het opbergen van kledij?
Refter, rustruimte
Is er een afzonderlijke refter?
Indien ja, is er drinkwatervoorziening, opwarmtoestel
voor eten en drinken, ijskast, gootsteen met afvoer,
voorzieningen voor de vaat, afvalbak met deksel
Is er een verpozingslokaal?
Toiletten
Aparte toiletten voor mannen en vrouwen
Zijn de gepaste pictogrammen "Man"
"Vrouw"aangebracht?
Zijn er voldoende wastafels (1 per 4 toiletten of
urinoirs)?
Zijn de wastafels in goede staat?
Lekken de kranen?
Is er een zeepdispenser?
4.b Sanitaire voorzieningen
Zijn er papieren handdoeken of warme luchthanddroger?
Is een kleerhaak voorzien in de toiletten?
Zijn er afvalemmers in de damestoiletten?
De toiletten geven niet uit op een werkruimte, noch refter
of vestiaire. De deuren openen enkel in gangen,
tussenruimte, hal, overloop
Drank
Wordt er gratis drinbaar leidingwater ter beschikking
gesteld?
Onderhoud
Onderhoudsprogramma beschikbaar
nvt OK NOK prior wetgeving
ARAB art. 74 -
79
ARAB art. 88 -
90
ARAB art. 92 -
96 + art. 87
ARAB art. 97 -
99

4.c Kopieerruimte
Kopieerruimte, verzending, …
De fotokopieermachine (grote hoeveelheden) bevindt
zich in een afzonderlijk lokaal
De fotokopieermachine bevindt zich in een goed
verlucht lokaal
Nieuwe apparaten, CE-kenmerk, zijn uitgerust met een
ozonfilter
Gebruiksaanwijzing of instructie is beschikbaar in de taal
van de gebruiker
De fotokopieermachine is geïnstalleerd volgens de
instructies van de leverancier of de fabrikant
De hoeveelheden papier, folders, brochures, ... zijn
beperkt gehouden
Stevige trapladder, opstap
Voldoende beweegruimte en toegang tot toestellen voor
aanvullen papier
Veiligheidsmes, schaar beschikbaar
Chemische producten (fotokopieermachine,
afdrukeenheden, faxen) zijn veilig opgeslagen
De aanwijzigingen op de veiligheidskaart van de
fabrikanten worden gerespecteerd bij het wisselen van
het druklint, de inkt, ...
Bij het vullen van inktpatronen worden handschoenen
gedragen
Gemorste poeder (toner) wordt onmiddellijk verwijderd
met een natte doek om te vermijden dat het poeder zich
in de lucht verspreidt
Transportkarretjes voor papiervoorraad, post
,...beschikbaar
nvt OK NOK prior wetgeving
Codex, Titel VI
Hoofdstuk I,
algemene
bepalingen
Codex, Titel V,
Hoofdstuk I,
chemische agentia

Stevige rekken
Afgesloten kasten voor chemische producten (printer,
toner, reinigingsmateriaal, …)
Stevige opstaptrap, toegang tot elk niveau
Brandblusapparaat
Geen materiaal op vloer of in dooorgangen
Zwaar en volumineus materiaal onderaan
Legplanken zijn niet overladen
Voldoende verlichting (50 lux)
4.d Opslagruimte
nvt OK NOK prior wetgeving
Codex, Titel V,
Hoofdstuk I,
chemische
agentia
ARAB art. 62
punt d

Rookbeleid
Is het algemeen rookverbod opgelegd?
Duidelijke pictogrammen en informatie bij toegang van
de ruimtes toegankelijk voor derden of het publiek
Rookkamer
Voldoende verlucht, rook wordt rechtstreeks naar buiten
afgezogen
Geen vervuiling aanpalende ruimtes
Schriftelijke regeling ivm toegang en gebuik rookkamer
door werknemers
De voorziene asbakken worden niet geledigd in de
papiermanden noch in andere brandbare vaten
Aanwezigheid van vlamdovende asbakken
Reglement voor toegang en gebruik rooklokaal
4.e Rookkamer
nvt OK NOK prior wetgeving
Codex, Titel III, Hoofdstuk
I, afd.II
Codex, Titel III, Hoofdstuk
I, afd.II art. 6 en KB
13/12/2005 (BS
22/12/2005)
Codex, Titel III, Hoofdstuk
I, afd.II art.5

5. Apparaten, machines, elektrische risico's
De stekkers en de draden van de apparaten zijn in
goede staat, dwz. ongeschonden
De elektrische verlengdraden zijn onbeschadigd
Er zijn niet teveel machines aangesloten op eenzelfde
circuit. Bij twijfel raadpleeg uw elektriciteitsinstallateur
De wijzigingen aan de elektrische installatie zijn
uitgevoerd door een gekwalificeerd elektricien
Contactdozen
De contactdozen zijn correct en stevig bevestigd in de
muur en onbeschadigd
De contactdozen zijn voorzien van een schakelaar
Elektrische kasten
De elektrische kasten zijn voorzien van een elektrisch
schema
De elektrische kasten zijn dicht
De elektrische kasten zijn voorzien van pictogram,
spanningsaanduiding
Toestellen
Beschadigde en defecte toestellen worden onmiddellijk
afgekoppeld en naar herstelling of afvoer gebracht
De elektrische toestellen dragen het CE-merk en een
gebruiksaanwijzing of instructie is beschikbaar in de taal
van de gebruiker
De elektrische toestellen zijn geïnstalleerd volgens de
instructies van de leverancier of de fabrikant
De toestellen worden hersteld door een gekwalificeerd
elektricien
nvt OK NOK prior wetgeving
Codex, Titel VI
Hoofdstuk I,
algemene
bepalingen
Er is geen probleem van statische elektriciteit
Er is een procedure om de onderhoudsdienst, op te
roepen bij elektriciteitspanne, stroomonderbreking,
defecte lamp, beschadigde draad, losgekomen
contactdoos, .…
Het proces-verbaal van het laatste controleonderzeok
van de electrische installatie is aanwezig
PV controle-onderzoek laagspanningsinstallatie is
maximaal 5 jaar oud AREI 271 en 273
PV controle-onderzoek hoogspanningsingsinstallatie is
maximaal 1 jaar oud AREI 272 en 273

6. Brandrisico
nvt OK NOK prior wetgeving
Preventiemaatregelen ARAB art. 52
Er bevindt zich geen opslag van brandbaar materiaal
(papier, karton, hout) in de stookplaats
De vuilbakken zijn vervaardigd uit moeilijk ontbrandbaar
of zelfdovend materiaal.
De papierbakken worden dagelijks geledigd
De elektrische apparaten worden uitgeschakeld bij
langdurige periode van niet-gebruik
Normale uitgangen én nooduitgangen zijn vrij
Indien het gebouw uitgerust is met brandwerende
deuren (die deuren zijn aangeduid met het teken " RF" +
gevolgd door een getal"), zijn deze steeds gesloten of
ze worden opengehouden door een systeem dat bij
brandalarm het automatisch sluiten van de deuren
toelaat
De nooduitgangen kunnen ter allertijde gemakkelijk
geopend worden
De deuren van de nooduitgang draaien open in de
richting van de uitgang
De gas- en de verwarmingsinstallatie worden jaarlijks
gecontroleerd en de verslagen zijn beschikbaar
De veiligheidsborden voor de aanduiding van de
uitgangen, de nooduitgangen, het
brandbestrijdingsmateriaal zijn correct aangebracht
Informatie en instructies over de noodmaatregelen zijn
beschibaar
Noodverlichting aanwezig + getest
Detectiesysteem aanwezig + getest en periodieke
controle
De waarschuwings- en de communicatiemiddelen
Telefoon, of andere waarschuwingmiddelen aanwezig
Evacuatiesignaal + regelmatig uitgetest en periodieke
controle
De richtlijnen bij brand
Noodplan bevat
- Richtlijnen over waarschuwing en communicatie
- Inhoud evacuatieoefeningen en richtlijnen over eerste
interventie
- Richtlijnen over gebruik eerste hulpmiddelen
ARAB art.
52.5.9
ARAB
art.52.5.9
ARAB
art.52.5.11
ARAB
art.52.11
ARAB
art.52.12

6. Brandrisico
De instructies in geval van brand zijn uitgehangen en
goed bekend en begrepen - vraag het personeel of ze
weten wat ze moeten doen bij brand en niet of ze de
instructies kennen
Evacuatie
Afspraken met andere bewoners gebouw ivm
evacuatieprocedure en -oefening
Elk jaar wordt een evacuatieoefening georganiseerd
Brandbestrijdingsmateriaal
Brandblusapparaten zijn in voldoende aantal aanwezig,
minimum twee per verdieping, bij voorkeur in de gang
op een gemakkelijk bereikbare plaats
Er is een brandblusapparaat (poederblusser ABC of
schuimblusser) in het lokaal waar documenten of papier
opgeslagen wordt en CO2 blusser in de buurt van
elektrische toestellen, PC, kopieer-, fax-apparaat
Het brandbestrijdingsmateriaal wordt periodiek
gecontroleerd en de uitvoering van de controles wordt
bijgehouden
richtlijnen
assuralia

7. Hygiëne, netheid, afval
nvt OK NOK prior wetgeving
De werkruimtes en bijbehorende lokalen worden goed
onderhouden en regelmatig gereinigd
Glazen oppervlakken worden gereinigd en doorzichtig
gehouden
De ramen buiten (verdiepingen) worden gereinigd door
gespecialiseerde firma die alle veiligheidsregels in acht
neemt
Onderhoudsschema voor de verschillende ruimtes
(kantoren, gangen, vergaderzalen, toiletten,
binnenramen, buitenramen, …)
Zijn er controlelijsten voor onderhoud van de
verschillende lokalen (toiletten, eetgelegenheid, ...)?
Wordt het onderhoud toevertrouwd aan een externe
organisatie? Zijn de onderhoudsschema's opgenomen in
het onderhoudscontract?
Voor afval worden recipiënten voorzien die dagelijks
ARAB art. 69
geledigd worden
Kapotte buislampen, verf, inkt, toner en lijmresten zijn
klein gevaarlijk afval (KGA) en worden apart verzameld
en verwijderd naar KGA-depot
ARAB art. 69
Gescheiden inzameling van papier, glas, GFT en
restafval

8. Veilig gedrag van de werknemers
Werknemers dragen documenten en voorwerpen zodat
het evenwicht niet in gevaar wordt gebracht of het zicht
niet wordt belemmerd
Lopen in gangen en trappen wordt vermeden
Documenten worden niet gelezen terwijl men zich naar
een collega begeeft
Men leunt niet tegen deuren die kunnen geopend
worden, men bevindt zich niet in geopende deuren of
men plaatst de handen niet op de deurlijst (tocht kan
een deur doen dicht slaan en vingers kneuzen)
Messen en scharen worden enkel gebruikt om te
knippen, te snijden
De stoelen worden in normale positie gebruikt (alle
poten op de grond!)
Hoog opstapelen van voorwerpen wordt vermeden
Volgen van interne afspraken, zoals:
Respect rookverbod en gebruik rookkamer
Klasseren van documenten na gebruik
Gebruik van de refter
Andere: …..
nvt OK NOK prior wetgeving

9. Stress, psychosociale belasting, pesten op het werk
nvt OK NOK prior wetgeving
CAO 72 van
30/03/1999:
voorkoming van
Er bestaat een duidelijke functiebeschrijving voor elk
stress (KB
personeelslid
De toegang tot gemeenschappelijke documenten is
praktisch en duidelijk
De organisatie van de documenten en het klassement is
praktisch voor iedereen
Het gebruikte materieel is in goede staat, goed
onderhouden
De hulpmiddelen werken
Indien een personeelslid afwezig is, bestaan er
afspraken om het werk over te nemen
Iedereen heeft zelf een impact op zijn tempo,
organisatie, volgorde van het eigen werk
De vooropgestelde planning kan in werkelijkheid
gehaald worden
1/06/1999)
Iedereen kan zijn werk op het gestelde uur beëindigen
Bij introductie van nieuw materiaal, nieuwe software
wordt er een opleiding voorzien
Er worden duidelijke doelstellingen vastgelegd en
beoordelingscriteria. Is daarover een regelmatig
evaluatiegesprek?
Er hebben regelmatig werkvergaderingen plaats
Pesten op het werk
De procedure voor behandeling van klachten ivm pesten
op het werk is opgenomen in het arbeidsreglement en
bekend bij elk personeelslid (ook nieuwe werknemers en
uitzendkrachten)
De naam van de preventieadviseur psycho-sociale
belasting (en eventueel van de vertrouwenspersoon) is
bekend. Deze persoon is bereikbaar voor alle
werknemers
De vertrouwenspersoon (ongewenst sexueel gedrag -
KB van 18/09/1992) is gekend en gemakkelijk
bereikbaar
Er bestaan instructies wat betreft geweld in de
onderneming, veroorzaakt door een bezoeker, een klant
Er is iemand aangeduid voor het opvangen van
slachtoffers van gewelddaden
Codex, Titel VIII,
Hoofdstuk VI,
afdeling V, art. 8 +
omzendbrief
11/07/2002
Codex, Titel VIII,
Hoofdstuk VI,
afdeling III, art. 6

10. Externe verplaatsingen
Worden de afspraken gepland, zodat geen overhaaste
verplaatsingen nodig zijn tussen twee afspraken?
De nodige documenten zijn voorbereid en liggen klaar
voor het vertrek
Het traject wordt op voorhand bekeken en niet op het
laatste ogenblik in de wagen
Het voertuig wordt goed onderhouden en is in goede
staat (EHBO-doos, signalisatievest, brandblusser,
gevarendriehoek)
Indien een GSM voorzien is wordt deze gebruikt met een
'hands free' installatie (vergeet niet dat men dan meer
verstrooid is)
De verkeerswetgeving wordt gerespecteerd
(overtredingen)
Indien een afspraak niet kan gehaald worden of men te
laat zal zijn, wordt dit telefonisch gemeld aan de
bestemmeling. Zo rijdt men niet gestresseerd en kalmer
Bij maaltijden buitenuit wordt alcohol vermeden
Uitzendconsulenten die regelmatig uitzendkrachten met
de wagen (van of geleasd door het uitzendbureau)
vervoeren hebben een rijgeschiktheidsattest
Werknemers die op verplaatsing gaan bij klanten of een
'werf' bezoeken dragen de persoonlijke
beschermingsmiddelen die hen door de klant ter
beschikking worden gesteld of beschikken over een
eigen veiligheidsuitrusting (veiligheidsschoenen, helm,
beschermkledij)
nvt OK NOK prior wetgeving

De lijst van de werknemers onderworpen aan
gezondheidstoezicht is beschikbaar
11. Gezondheidstoezicht van de werknemers
De gezondheidsbeoordeling van de werknemer die een
beeldscherm gebruikt vindt plaats
De gezondheidsbeoordeling van de werknemer die
jonger is dan 18 jaar en eerste tewerkstelling vindt
plaats
De gezondheidsbeoordeling van stagiairs vindt plaats
Maatregelen worden genomen voor zwangere of
zogende werkneemsters: verbod om lasten te dragen,
geen bezoek aan onderneming met biologisch risico
nvt OK NOK prior wetgeving
Codex, Titel I,
Hoofdstuk IV,
afdeling 3, artikel
6
Codex, Titel VI,
Hoofdstuk II,
Afdeling 1
beeldschermwer
k artikel 7
Codex, Titel VIII,
Hoofdstuk II, art.
12
Codex, Titel VIII,
Hoofdstuk II
Codex, Titel VIII,
Hoofdstuk 1,
artikel 7 +
Arbeidswet
16/03/1971,
artikels 42 -
43bis

12. Onthaal werknemers
Nieuwe werknemers
Er bestaat een onthaalbrochure
Bijlage: inhoud van een onthaalbrochure
Veiligheid en gezondheid komen aan bod tijdens het
onthaalprogramma
Er is een registratie van het onthaal (wie heeft wanneer het
onthaal verzorgd)
Er is een peterschap
Bijzondere groepen werknemers
Stagiairs
Er is een stagemeester
Er is een contract met de school
Er gebeurde een specifieke risicoanalyse
Het gezondheidstoezicht is georganiseerd
Uitzendkrachten
Er is een werkpostfiche voor de werkposten waarop
uitzendkrachten worden tewerkgesteld
Meer info: website PI www.p-i.be
Er is een registratie van het onthaal (wie heeft wanneer het
onthaal verzorgd)
Er is een peterschap
nvt OK OK prior wetgeving

1. Toegang gebouw
1.1 Bereikbaarheid gebouw
COMMENTAAR
Voor een bedrijf is de bereikbaarheid van haar vestiging(en) van groot belang. De
laatste jaren zijn er dan ook steeds meer bedrijven die werken aan de opmaak van
een bedrijfsvervoerplan. Hierbij staat vooral het promoten van alternatieven voor het
autosolisme centraal.
Daarnaast is echter ook de problematiek van de verkeers(on)veiligheid de laatste
jaren op de agenda van het bedrijfsleven komen te staan, vooral vanwege de eraan
verbonden kost. Verkeersongevallen op weg van en naar het werk vormen immers
10% van alle arbeidsongevallen en maar liefst 45% van alle arbeidsongevallen met
dodelijke afloop (cijfers 2001: Steunpunt Verkeersveiligheid). Het woon-werkverkeer
doet de kost van de arbeidsongevallen oplopen: een arbeidsongeval kost gemiddeld
4279 euro, bij een verkeersongeval is dit gemiddeld 9772 euro (cijfers Prevent vzw
van 1997).
Met het inschakelen van veilige vervoersalternatieven zoals openbaar vervoer en
collectief bedrijfsvervoer, of door het werken aan veilige fietsinfrastructuur,
vermindert de kans dat de werknemer betrokken geraakt in een arbeidsongeval in
het woon-werkverkeer. Er wordt, terecht, veel belang gehecht aan de veiligheid op
het werk, maar er wordt zelden of nooit een inspanning geleverd voor de veiligheid
op weg van en naar het werk.
Een ongeval van en naar het werk wordt door de arbeidsongevallenverzekering
beschouwd als een arbeidsongeval en wordt dus als dusdanig verzekerd. Personen
die via eigen vervoer, openbaar vervoer of carpooling naar werk komen zijn
verzekerd.
1.2 Bedrijfsvervoerplan
• Brengt woon-werkverkeer van bedrijf (of groep van bedrijven) in kaart
• Geeft aan welke wijze van verplaatsing beste is uit oogpunt van:
- kostenbesparing
- duur van reistijd
- vermindering van autokilometers
• Welzijn (veiligheid, gezondheid, ...) van werknemers kan daarbij aan bod
komen.
Bedrijven en overheidsdiensten met meer dan 100 werknemers moeten elke drie jaar
een diagnoseverslag woon-werkverplaatsingen van personeel opstellen
(Programmawet 8/04/2003 – (BS 17/04/2003, artikel 161-170):
• Voor elke vestiging van minimum 30 werknemers
• Eerste verslag vóór 30/06/2004
• Wordt medegedeeld aan de ondernemingsraad (of vakbondsafvaardiging)
toelichting – 11/04/2007

• Die binnen 2 maand advies uitbrengt
• Wordt vóór 31 december aan FOD Mobiliteit en Vervoer bezorgd
• FOD Mobiliteit beheert de databank met de resultaten
Diagnoseverslag bevat volgende elementen:
• Organisatie van arbeidstijd
• Indeling werknemers volgens woonplaats
• Bereikbaarheid versus verplaatsingsmogelijkheden (auto, bus…)
• Genomen maatregelen op vlak mobiliteitsbeheer
• Specifieke mobiliteitsproblemen
• Verplaatsingstijd
• Afstand
• Veiligheid bij verplaatsing
• Verplaatsingscomfort
• Verplaatsingskosten
• Verkeersinfrastructuur
Belangrijk is antwoord op volgende vragen:
• In hoeverre zijn werkgever en werknemers goed geïnformeerd over de
verschillende vervoersmogelijkheden?
• In hoeverre is er juist kostenbesef bij werkgever en werknemers m.b.t. de
verschillende vervoermiddelen?
• Welke motieven bepalen keuze van vervoermiddel van werknemers, en wat
zou hen ertoe aanzetten om een verplaatsingswijze te kiezen die veiliger,
gezonder en milieuvriendelijker is?
Meer info:
• Zie technische documentatie PI “wegwerkverkeer”: fiches verkeersveiligheid
en de documenten op de DVD
- Check-list voor de fietser
- Check-list openbaar vervoer
- Check-list voor de bromfietser
- Check-list voor de motorrijder
- Check-list voor de autobestuurder
- 10 tips voor geslaagd carpoolen
- Carsharing of autodelen
- Screening motorrijder
• Carpool: Vlaamse carpoolbank tel. 09/224 31 44
• Website: http://www.taxistop.be
• FOD Mobiliteit: http//www.mobilit.fgov.be
toelichting – 11/04/2007

1.3 Toegankelijkheid gebouwen
Meer info:
De vzw Toegankelijkheidsbureau
Koorstraat 1, 3510 KERMT - tel.: 011/87 41 38 - fax: 011/87 41 39
Noorderlaan 4, 1731 ZELLIK - tel.: 02/465 55 25 - fax: 02/465 55 26
e-mail: info@toegankelijkheidsbureau.be
website: http://www.toegankelijkheidsbureau.be
1.3.1 Ingang
- De toegang is duidelijk zichtbaar en er is een verstaanbare, logische
signalisatie aangebracht
- De bedieningselementen aan de deur staan opgesteld tussen 90 cm en
140 cm. Deurontgrendelingen worden voorzien van geluids- en
lichtsignaal
- Een inkompartij met luifel geeft bescherming tot de deur wordt geopend
- De drempels aan de inkom bedragen niet meer dan 2 cm
- De vrije doorgangsbreedte van de deur is minstens 100 cm
- Glazen deuren krijgen onderaan en op ooghoogte een contrasterende
kleurmarkering
- Manueel bedienbare deuren hebben een lage weerstand en voldoende
vrije ruimte om met een rolstoel te kunnen manoeuvreren
- Matten aan de ingang mogen geen obstakel vormen. Ze hebben korte
haartjes en een antisliponderlaag. Beter nog liggen ze verzonken in de
vloer. In de hal kan een rolstoelgebruiker een draaicirkel van 150 cm
maken
- Er is een duidelijke looproute naar de ontvangst- en vergaderruimte
1.3.2 Parkeerplaatsen en toegangspad
- Als er bij het kantoor geen parkeermogelijkheid is, kan er in samenspraak
met de politie gezocht worden naar een oplossing op het openbaar
domein
- De parkeerplaatsen worden aangeduid met duidelijk gemarkeerde
randen, en een officieel verkeersbord
- De plaatsen zijn minstens 3,50 m breed en 5 m lang (minstens 6 m bij het
achter elkaar parkeren), en liggen liefst op minder dan 25 m van de
ingang van het gebouw
- Aansluitende voetpaden en trottoirafritten zijn goed bereikbaar. De
prefaboplossingen hebben een té hoge hellingsgraad waardoor deze niet
zelfstandig bruikbaar zijn
- Het toegangspad en de parkeerplaats zijn stroef, aaneengesloten, effen
en goed verlicht
- Het toegangspad is minstens 1,50 m breed, bij obstakels minstens 90 cm
en 2,10 m hoog. Drempels zijn niet hoger dan 2 cm. Het pad contrasteert
tactiel en visueel met de omliggende omgeving
toelichting – 11/04/2007

- De dwarshelling van het parkeervak en het toegangspad is kleiner dan
2%
- Niveauverschillen worden opgevangen door een hellingsbaan en een trap
- Als bij een garage een parlofoon is geplaatst, moet deze ook door dove
en slechthorende personen kunnen gebruikt worden (bv. ondersteuning
door tekst).
- Een fietsenstalling voorziet men buiten de looplijn naar de inkom
1.4 Verlichting
• Aanwezigheidsdetectoren
• Minimale verlichting (ARAB artikel 62):
- doorgang: 50 lux
- parking: 20 lux
1.5 Voet- en fietspad
• Goed onderhouden voetpad
• Geen losliggende tegels
• Gesnoeide struiken zodat ze niet over voet- of fietspad hangen
1.6 Toegankelijkheid voor minder-validen
Om de integratie in de maatschappij zo vlot mogelijk te laten verlopen, is het van het
grootste belang dat personen met een handicap ook ingeschakeld worden in het
arbeidsproces.
Werkgevers kunnen o.a. een tegemoetkoming ontvangen van het Vlaams Fonds
voor de Sociale Integratie van Personen met een Handicap als ze een persoon met
een handicap tewerkstellen. Deze ondersteuning bestaat uit een terugbetaling van
de meerkosten voor de aanpassing van de arbeidspost en uit het toegankelijk maken
van de infrastructuur, maar ook uit een eventuele tegemoetkoming voor het
rendementsverlies dat men heeft bij het aanwerven van een persoon met een
beperking.
Bijkomende informatie kan u opvragen op onderstaand adres:
Vlaams Fonds voor de Sociale Integratie van Personen met een Handicap (VFSIPH)
Voorlichtingsdienst
Sterrenkundelaan 30
1210 BRUSSEL
tel.: 02/225.85.97
fax: 02/225.84.05 (t.a.v. voorlichtingsdienst)
e-mail: informatie@vlafo.be
toelichting – 11/04/2007

2. Risico’s van de werkpost
2.1 Beeldschermwerkpost
• De bijlage aan Codex,Titel VI, Hoofdstuk II, Afd. I “Beeldschermen” geeft
een uitvoerige omschrijving van de minimumvoorschriften met betrekking tot
beeldschermapparatuur. De checklist behandelt de belangrijkste punten van
deze bijlage zodat aan de minimale wettelijke eisen wordt voldaan
• U kan uw externe dienst PBW informatie vragen en de metingen betreffende
licht en beeldscherm laten uitvoeren
2.1.1 Beeldscherm
- scherm helt (10 à 20°) naar achter
- er zijn geen reflecties
- juiste hoogte van het scherm: blik op hoogte van bovenrand scherm
- minimum 50 cm afstand tussen ogen en scherm
- goed leesbare tekens (lichte achtergrond, donker en goed leesbaar
lettertype)
- scherm wordt gereinigd om reflectie door vetvlekken te vermijden
! Laptop: een laptopsteun wordt gebruikt om het scherm op de goede hoogte in te
stellen samen met een toetsenbord en een muis los van de laptop
2.1.2 Toetsenbord
2.1.3 Muis
- los van het scherm, licht hellend en niet te hoog
- voldoende plaats om de handen en de armen te laten rusten
(geen toetsenbord op rand van het werkvlak)
- lichte en constante toetsaanslag
- de grootte van de muis is aangepast aan de hand
- de muis is zo plat mogelijk
- de muis wordt in de nabijheid van het toetsenbord geplaatst
- er is voldoende plaats voorzien om de muis te kunnen verplaatsen
- bij het gebruiken van de muis wordt de gehele onderarm bewogen en niet
alleen de pols
- de «sneltoets»-functies (short cuts) worden gebruikt in plaats van «muis»functies
- gebruik een degelijke muismat
toelichting – 11/04/2007

2.1.4 Werktafel en –blad
- het werkblad komt ongeveer ter hoogte van de ellebogen wanneer de
armen loshangen
- er is voldoende ruimte om alles (documenten, materiaal) binnen
handbereik te hebben
- de armen rusten in een hoek van 90° op het werkblad
2.1.5 Bureaustoel
- is regelbaar, wat hoogte zitoppervlak, armsteunen en rugleuning betreft
- is voorzien van 5 wieltjes, om zich gemakkelijker te kunnen verplaatsen
en natuurlijk te bewegen
- steunt de rug (de rugleuning moet het onderste deel van de rug
ondersteunen en voldoende druk geven door goed aan te sluiten bij de
rug)
- is een dynamische stoel (het zitvlak kantelt naar voren en naar achteren
volgens de taak)
Hoogte van de zitting
- de hoogte is zo ingesteld dat de hoek gevormd tussen dij en been 90° is
en dat de ellebogen ongeveer ter hoogte van het werkblad komen
- bij het zitten kunnen de handen onder de dijen glijden zonder dat er een
te hoge druk is
- de voeten raken de grond horizontaal (indien niet: voetensteun gebruiken)
Hoogte rugleuning
- in hoogte verstelbaar in functie van zitoppervlak
- convex/bol in de lendenstreek
- verstelbaar
Weerstand van de rugleuning (synchroon mechanisme – dynamische stoel)
- de druk van de rugleuning mag niet te groot zijn
- de voeten steunen stevig op de grond
2.1.6 Zitdiepte
- de rugleuning duwt goed tegen de rug
Armsteunen (indien aanwezig)
- instelbaar in hoogte, breedte en diepte
- gemakkelijke toegang tot werkblad
- voorarmen op armsteunen plaatsen
toelichting – 11/04/2007

2.2 Kantoor
ARAB, artikel. 56: De werklokalen moeten ten minste 2,5 m hoog zijn. Iedere
werknemer moet over een werkelijke ruimte van 10m³ en een vrije oppervlak van 2m²
beschikken. De afmetingen van het vrije, ongemeubileerd oppervlakte van de
werkpost moet zodanig worden berekend dat het personeel bij zijn taakuitoefening
over voldoende bewegingsruimte beschikt. Indien om redenen die specifiek zijn voor
de werkpost, niet aan deze eisen kan worden voldaan, moet de werknemer op een
andere plaats dicht bij zijn werkpost over voldoende vrije ruimte kunnen beschikken.
Verlichting (ARAB artikel 59 tot 63bis)
Minimumverlichting bedraagt voor:
- doorgangen 50 lux
- kantoren 300 lux/500 lux (permanent typewerk)
De temperatuur bedraagt minimum 20° Celsius in de winter en maximum 26° Celsius
in de zomer (ARAB artikel 64)
De vensters hebben afscherming tegen direct invallend licht (ARAB artikel 68:
zonnestraling)
Kunstmatige luchtverversing (ARAB artikel 58): geen hinderlijke luchtstromingen
(richtwaarde 0,5 m/sec) noch tocht en een relatieve luchtvochtigheid van 40 tot 70%
wordt aangehouden.
Opgelet:
- onvoldoende luchtverversing kan leiden tot een hogere concentratie
koolstofdioxide met hoofdpijn en misselijkheid tot gevolg
- de lucht mag ook niet te droog zijn (droge ogen, contactlensdragers zijn
er gevoelig voor)
Lawaai: een kantoor kan lawaaierig zijn door geluid van printers, fotokopieermachine,
rinkelende telefoons, pratende collega’s, ... maar ook door lawaai van buitenaf bv.
druk verkeer.
3. De inrichting van de arbeidsplaats
3.1 Doorgangen
- - Noodverlichting (ARAB artikel 63bis)
3.2 Trappen (ARAB artikel 43)
- Stevige leuning op minimum 0,75 m
- Optrede tussen 14 en 20 cm (ideaal 17 cm)
- Aantrede tussen 26 en 32 cm (ideaal 29 cm)
- Bruikbare breedte: minimum 82 cm
- Treden in goede staat
toelichting – 11/04/2007

- Verlichting: 50 lux (ARAB artikel 62)
3.3 Deuren
Brandwerende deuren
3.4 Liften (KB 9/03/2003 (BS 30/04/2003))
De beheerder van het gebouw moet de lift laten onderhouden, volgens de instructies
en minimaal tweemaal per jaar moet een preventief onderhoud plaats vinden.
De beheerder laat een preventieve inspectie uitvoeren door een erkende Externe
Dienst voor Technische Controle (EDTC):
• Jaarlijks indien het preventief onderhoud van de lift gebeurt door een
gecertificeerd onderhoudsbedrijf
• Om de drie maanden in de andere gevallen
Het EDTC stelt een verslag op met de termijnen waarbinnen ernstige gevaren
moeten verholpen worden.
De beheerder houdt een veiligheidsdossier bij dat het volgende bevat:
• Verslagen van de risicoanalyses
• Modernisatieprogramma’s
• Registratie preventief onderhoud
• Verslagen inspecties EDTC
Speciale gevallen:
Uw kantoor bevindt zich in een gebouw met verdiepingen, waar nog andere
bewoners en/of ondernemingen gevestigd zijn.
1. Uw lokalen bevinden zich op éénzelfde verdieping: alle verplichtingen zijn
ten laste van de beheerder
2. Uw lokalen bezetten meer dan één verdieping (gelijkvloers en kelder): indien
de lift uw beide verdiepingen bedient moet u een bewijs hebben dat de lift
gecontroleerd wordt
Indien in hetzelfde gebouw zich verschillende ondernemingen bevinden en in
hetzelfde geval bv. 2 verdiepingen voor 2 ondernemingen stelt zich de vraag wie
instaat voor de uiteindelijke uitvoering en de onkosten.
In het contract dat met de beheerder is afgesloten moet de verbintenis worden
opgenomen dat u een kopie krijgt van elke risicoanalyse en van elk verslag van de
inspecties door de EDTC.
De kosten worden dan verdeeld over de ondernemingen die zich in het gebouw
bevinden.
De lijst van de externe diensten (EDTC) die de periodieke inspecties mogen
uitvoeren zijn opgenomen op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid,en
Sociaal Overleg (WASO)
http://www.werk.belgie.be/moduleTab.aspx?id=556&idM=237
toelichting – 11/04/2007

Asbestinventaris (Codex Welzijn op het werk, Titel V, Hoofdstuk IV): de werkgever
maakt een inventaris op van alle asbest en asbesthoudende materialen voor alle
ruimtes die toegankelijk zijn voor de werknemers.
4. Bijzondere ruimtes
4.1 EHBO-voorzieningen
Eerste hulp instructies, verplichtingen werkgever, inhoud EHBO-koffer en lijst van de
erkende instellingen voor het organiseren van cursussen voor eerste hulpverlener,
zie website PI (zoek op “EHBO”)
Meer info:
Zie DVD “Technische documentatie PI”
- Eersthulpboekje
- Check-list uitzendconsulent(e)
- Check-list uitzendkracht
- Signalisatie
- Verplichtingen werkgever
- Inhoud EHBO-koffer
- Cursus hulpverlener: lijst instellingen
4.2 Sanitaire ruimtes
Verlichting (ARAB artikel 59 tot 63bis)
Minimumverlichting voor:
- doorgang 50 lux
ARAB artikel 73 tot 103
- Bergplaats voor kleding
- Refter
- Verpozingslokaal
- Toiletten
- Drank
- Onderhoud
ARAB artikel. 69 (zindelijkheid)
4.3 Kopie, verzending, archief
4.3.1 Opstelling van kopieermachines en printers
• Kopieermachines, printers en faxapparaten bevinden zich het best in een
afzonderlijk lokaal om de werknemers af te schermen van geluidshinder,
warmteproductie en ozonproductie
• Dit lokaal wordt goed verlucht
• Nieuwe apparaten dragen een CE-markering
• Recente kopieermachines en printers hebben een ozonfilter
toelichting – 11/04/2007

• De machines worden geïnstalleerd volgens de instructies van de leverancier
of de fabrikant
• Omwille van brandveiligheid wordt de hoeveelheid papier beperkt gehouden
• Om het papier aan te vullen, moet er voldoende beweegruimte aanwezig
zijn. Dit voorkomt ergonomisch ongemak
4.3.2 Correct gebruik van kopieermachines en printers
• De aanwijzingen op de veiligheidskaart van de fabrikanten worden
gerespecteerd bij het wisselen van het druklint en de inkt
• Bij het vullen van de inktpatronen worden het best handschoenen gedragen
• Als er poeder van de toner gemorst wordt, moet dit onmiddellijk verwijderd
worden met een natte doek om te vermijden dat het poeder zich in de lucht
verspreidt.
• De werkgever zorgt dat de gebruiksaanwijzing of de instructie beschikbaar is
in de taal van de gebruiker.
4.3.3 Hanteren van lasten
In een kantooromgeving moet o.a. de post verdeeld en de papiervoorraad van
printers, kopieeraaparaten aangevuld worden.
• In verband met de voorkoming van manueel hanteren van lasten moet de
werkgever:
- passende organisatorische maatregelen nemen
- passende middelen gebruiken of die middelen aan de werknemers
bezorgen, bv. transportkarren, om te voorkomen dat de werknemers
lasten manueel moeten hanteren
• Transportkarretjes helpen de werknemers bij het hanteren van de papieren
lasten
• Voorzie voldoende ruimte zodat de werknemers een correcte houding
kunnen aannemen om bijvoorbeeld het papier aan te vullen
• De werkgever zorgt voor opleiding en informatie van de werknemers i.v.m.:
- tilmethodes
- gewicht
- zwaartikelepunt
- risico’s die zij lopen ten gevolge van hun fysieke conditie, verkeerde
houding, schoeisel, onvoldoende kennis of opleiding
4.4 Opslagruimte
• In een opslagruimte kan zich papier (archieven), kledij, promotiemateriaal en
chemische producten (reinigingsmateriaal en toners) bevinden
• Er zijn verschillende risico’s aanwezig: zoals brand, chemische, manueel
hanteren van lasten en vallen van voorwerpen
• De rekken of kasten moeten stevig zijn
• De legplanken mogen niet overladen worden
• Chemische producten bevinden zich met een correcte etikettering in
afgesloten kasten
toelichting – 11/04/2007

• Er zijn trapladders en opstapkrukken aanwezig, zodat elk niveau bereikt kan
worden
• Er zijn aangepaste brandblusapparaten aanwezig. In lokalen waar zich veel
papier bevindt, gebruikt men het best een poederblusser brandklasse ABC
of een schuimblusser
• Er mag geen materiaal op de vloer of in de doorgangen liggen.
• Er moet voldoende verlichting aanwezig zijn. Voor magazijnen is een
geringe waarneming voldoende: 100 lux.
4.5 Rookbeleid
Rookverbod op werkplaats, o.a. rookkamer (KB 19/01/2005) en rookverbod in
openbare plaatsen (KB 13/12/2005).
De binnenruimte van het gebouw moet steeds vrij blijven van tabaksrook.
• Asbakken geplaatst in een ingangsnis of aan een buitendeur waardoor de
inkomhal of een gang in de rook worden gezet, kan dus niet. Dat geldt ook
voor de toegang tot publieke gebouwen (ziekenhuizen, administraties …)
• In de inkomhal van die gebouwen mogen geen rookslierten terechtkomen,
noch van bezoekers noch van personeel, die voor de ingang staan te roken
• Uit het KB volgt dat een rookzone bij een ingang op een zodanige afstand
moet geplaatst worden dat de ingang gevrijwaard blijft van rook.
Uitdoofasbakken in het sas van een ingang kunnen ook niet
Rookkamer (KB 19/01/2005 artikel. 5)
• De rookkamer wordt afdoende verlucht zodat geen rook in de andere
ruimtes kan komen
• De toegang tot de rookkamer tijdens de werkuren is vastgelegd
- uren, tijdens pauzes? ..
- de regeling geeft geen ongelijke behandeling tussen rokers en niet-rokers
- Comité PBW heeft voorafgaand advies uitgebracht over de regeling
5. Apparaten, machines, elektrische risico’s
5.1 Stopcontacten, verlengdraden
• De stekkers en de draden van de apparaten zijn in goede staat, dwz.
ongeschonden. De contactdozen zijn correct en stevig bevestigd in de muur
en onbeschadigd
• De contactdozen zijn voorzien van een schakelaar
• De elektrische verlengdraden zijn onbeschadigd
toelichting – 11/04/2007

5.2 Overbelasting van de stopcontacten
• Het is verboden domino’s te gebruiken. Men moet een verlengdraad met
verdeeldoos gebruiken, die idealiter uitgerust is met een schakelaar.
• Indien een zekering (automatische zekering) afspringt, moet altijd nagegaan
worden of er een overbelasting van het circuit is of te veel apparaten op
hetzelfde circuit. In dat geval schakelt u aan op een ander stopcontact. Blijft
het probleem zich voordoen omdat u op hetzelfde net zit, of er is een defect
toestel, contacteer dan een elektricien.
In de winter zal dit probleem zich meer voordoen, indien men bijkomende
elektrische verwarmingvuurtjes gebruikt
5.3 Elektriciteitskast
• De elektrische kasten worden dicht gehouden
• De elektrische kasten zijn voorzien van een pictogram, spanningsaanduiding
enz
• Wijzigingen aan de elektrische installatie worden uitgevoerd door een
gekwalificeerd elektricien.
5.4 Elektrische toestellen
• Beschadigde en defecte toestellen worden onmiddellijk afgekoppeld en naar
de herstelling gebracht of afgevoerd
• De toestellen worden hersteld door een gekwalificeerd elektricien
• Er is een procedure om de onderhoudsdienst op te roepen bij
elektriciteitspanne, stroomonderbreking, defecte lamp, beschadigde draad,
losgekomen contactdoos, enz.
• Dragen de elektrische toestellen het CE-merk en is er een
gebruiksaanwijzing of instructie beschikbaar in de taal van de gebruiker?
(Codex, Titel VI, Hoofdstuk I, algemene bepalingen)
• Zijn de elektrische toestellen geïnstalleerd volgens de instructies van de
leverancier of de fabrikant?
5.5 Statische elektriciteit
De energie bij statische elektriciteit is uiterst klein, maar het potentiaalverschil kan
heel erg hoog zijn.
In kantooromgevingen is er absoluut geen gevaar voor de veiligheid. Maar het is
uiterst vervelend als u een voorwerp aanraakt en een pijnscheut voelt. Door het
terugtrekken, zou u wel eens uw arm ergens tegenaan kunnen slaan.
In kantoorruimtes houdt men het best de luchtvochtigheid in de gaten. Door de
aanwezigheid van tapijt worden mensen constant ‘opgeladen. Het is slechts in droge
omstandigheden dat er overslag is (geleiding is dan beter).
toelichting – 11/04/2007

5.6 Elektrische installatie
Periodieke controles van de elektrische installatie door een erkend organisme.
AREI, artikel 271: elke laagspanningsinstallatie moet om de vijf jaar aan een controle
onderworpen worden hetzij door een erkend organisme, hetzij door de overheid
hiervoor bevoegd of ermee belast
AREI, artikel 272: elke hoogspanningsinstallatie moet om het jaar aan een controle
onderworpen worden hetzij door een erkend organisme, hetzij door de overheid
hiervoor bevoegd of ermee belast
Lijst van de erkende organismen voor de controle van elektrische installaties, zie
website PI http://www.p-i.be/p/list-02 of via homepage NaviCode “LIST”
6. Brandrisico
6.1 Verplichtingen werkgever: samenvatting
• Afsluiten brandverzekering voor gebouwen en machines (roerende en
onroerende goederen)
• Zorgen voor brandbestrijdingsmiddelen in de gebouwen: blusapparaten en
haspels
• Aanduiden en verlichten vluchtwegen en nooduitgangen
• Vastleggen meldingsprocedure
• Zorgen voor evacuatiealarm
• Opstellen evacuatieplan/interventieplan
• Personeel informeren over evacuatieplan /interventieplan
• Personeel jaarlijks laten oefenen met de brandbestrijdingsmiddelen
• Jaarlijks evacuatie-oefening houden
6.2 Bouwvoorschriften
ARAB, artikel 52.5.12
De deuren van de nooduitgangen moeten in de richting van de uitgang draaien. Zij
mogen niet op zodanige wijze vergrendeld worden dat zij niet gemakkelijk en
onmiddellijk kunnen worden geopend door iedereen die ze in geval van nood zou
moeten gebruiken. Schuif- en draaideuren mogen niet als deuren van nooduitgangen
gebruikt worden.
ARAB, artikel 52.5.13
De deuren in de uitgangswegen die twee uitgangen verbinden moeten in beide
richtingen opendraaien.
ARAB, artikel 52.5.16
Elke deur met automatische sluitinrichting die niet gemakkelijk met de hand kan
geopend worden, moet uitgerust zijn met een inrichting die zodanig werkt dat,
wanneer de energiebron die de deur in werking stelt wegvalt de deur automatisch
opendraait en de totale breedte van de deuropening vrijmaakt. Het gebruik van
toelichting – 11/04/2007

automatische schuifdeuren is slechts toegelaten voor de uitgangen die rechtstreeks
buiten uitgeven.
6.3 Waarschuwings- en alarmmiddelen
ARAB, artikel 52.10
De werkgever moet waarschuwings- en alarmmiddelen aanbrengen:
1. als hij tenminste 50 werknemers tewerkstelt in éénzelfde gebouw of in
verscheidene naburige gebouwen die een geheel vormen
2. als het gebouw of een gedeelte van het gebouw dat hij bezet een lokaal van
de eerste groep(*) omvat
3. als hij verscheidene verdiepingen van een gebouw bezet.
Onder waarschuwing moet verstaan worden de inlichting gegeven aan bepaalde
personen van het bestaan van het begin van brand of van gevaar.
Onder alarm moet verstaan worden de verwittiging gegeven aan het geheel van de
personen die in een bepaalde plaats verblijven om deze plaats te ontruimen.
(*) Een lokaal van groep 1 wordt gedefinieerd in het ARAB artikel 52 punt 2.1: het
betreft de opslag van ontvlambare producten en gassen en winkels en
grootwarenhuizen.
6.4 Informatie personeel
ARAB, artikel 52.12
Informatie van het personeel: onderrichtingen in voldoende aantal aangeplakt op
zichtbare plaatsen die gemakkelijk te bereiken zijn, lichten het personeel in over de
gedragslijn die moet gevolgd worden in geval van brand, onder meer wat betreft:
1. Waarschuwing van de directie van de aangestelden voor de brandbestrijding
2. Waarschuwing van de bevoegde brandweer
3. De schikkingen die moeten getroffen worden om het alarm te geven
4. De schikkingen die moeten getroffen worden om de veiligheid of de
ontruiming van de personen te waarborgen
5. Het aanwenden van de middelen voor brandbestrijding die beschikbaar zijn
in de inrichting
6. De te nemen beschikkingen om het optreden van de bevoegde brandweer
te vergemakkelijken
ARAB, artikel 52.5.11
De plaats van elke uitgang en van elke nooduitgang, evenals de richting van de
wegen, doorlopen en trappen die naar deze uitgangen leiden, worden aangeduid
door de reddingsborden die voldoen aan de bepalingen betreffende de veiligheids-
en gezondheidssignalering op het werk.
toelichting – 11/04/2007

6.5 Brandbestrijdingsmaterieel
ARAB, artikel 52.9.1
De werkgever moet een uitrusting aanbrengen die voldoende is en aangepast aan de
omstandigheden om brand te bestrijden.
Voor de vaststelling van die uitrusting raadpleegt hij de bevoegde brandweer.
ARAB, artikel 52.9.2
Het brandbestrijdingsmaterieel moet in goede staat van onderhoud verkeren,
beschermd zijn tegen vorst, gemakkelijk bereikbaar, oordeelkundig verdeeld en
doelmatig gesignaleerd. Het moet onmiddellijk in werking kunnen gebracht worden.
ARAB, artikel 52.11
Periodieke controle. Het materieel voor brandbestrijding, detectie en alarm alsmede
de elektrische installatie, de gas- en de verwarmingsinstallaties moeten geregeld
door de werkgever, zijn aangestelde of zijn afgevaardigde onderzocht worden. De
data van deze onderzoekingen en de vaststellingen die tijdens deze onderzoekingen
gedaan worden, worden in een notitieboekje ingeschreven, dat ter beschikking van
de burgemeester en van de bevoegde ambtenaar gehouden wordt.
Assuralia, de beroepsvereniging der verzekeringsondernemingen, heeft voorschriften
opgesteld:
• Het vereiste aantal bluseenheden is een bluseenheid per 150 m² te
beschermen oppervlakte, met een minimum van 2 bluseenheden per
constructieniveau
• De beveiliging wordt versterkt voor de gevaarlijke zones volgens de
specificaties van de verzekeraar
• Een bluseenheid is het blusvermogen van een brandblusapparaat in functie
van het soort brand dat moet geblust worden
- Een CO2 brandblusapparaat = ½ bluseenheid
- Een blusapparaat met poeder of verstoven water van 6 kg = 1
bluseenheid
- Een blusapparaat met poeder of verstoven water van 9 kg = 1 ½
bluseenheid
6.6 Evacuatieoefeningen
ARAB, artikel 52.10.6 laatste alinea
Waarschuwings-, alarm- en ontruimingsoefeningen moeten ten minste eenmaal per
jaar georganiseerd worden.
Elke onderneming dient minimum 1x per jaar een evacuatieoefening te organiseren.
toelichting – 11/04/2007

6.7 Wat is evacueren?
Op een teken of bevel verlaat men onmiddellijk de ruimte en gaat men op een snelle
en veilige manier naar een verzamelplaats.
Interventieplan:
1. De plannen van de gebouwen (ligging, inplanting, niveaus) aangevuld met
de genormaliseerde veiligheidssignalisatie
2. De technische plannen met de watervoorzieningen, gasleidingen,
elektrische installaties onder hoogspanning en laagspanning
3. De lijst van de brandbare stoffen en de calorische belasting die ze
vertegenwoordigen
4. De beschrijving van alle mogelijke gevaren voortkomend hetzij van de
stoffen, hetzij van de bestaande infrastructuren
5. De opsomming en opsporing van de actieve (die een menselijke
tussenkomst vereisen) en passieve (volledig geautomatiseerde)
veiligheidsmaatregelen die in het kader van de brandpreventie ingevoerd
werden.
6. De interne instructies betreffende de samenwerking met de regionale
brandweerdienst
7. De veiligheidssteekkaartikelen van de voornaamste gevaarlijke producten.
Evacuatieprocedure:
Beschrijving van de verschillende fasen:
• De melding
• De waarschuwing
• Het alarm
• De evacuatie:
- uitgangswegen: aantal reglementair bepaald, bouwkundige voorschriften,
vrijhouden, open houden van deuren en poorten
- evacuatiemiddelen: brandladder, glijbaan
- signalisatie: uitgangen en nooduitgangen, brandbestrijdingsmiddelen
- veiligheidsverlichting
- de controle en het onthaal van de brandweerlieden
• Organisatie van de eerste evacuatie-oefening
• Analyse van de resultaten
• Voorbereiding van de volgende oefeningen
De evacuatie kan onderverdeeld worden in vijf stappen:
1. Waarschuwing: het ontdekken van elke brand wordt gemeld aan de
aangeduide personen, die de brandweer moeten verwittigen
2. Alarm: een signaal dat door de bevoegde persoon wordt aangezet om alle
aanwezige personen in het gebouw te verwittigen dat zij het gebouw moeten
verlaten
3. Evacuatie en ontruiming: alle personen moeten het gebouw onmiddellijk
ontruimen en zich naar een vooraf afgesproken plaats begeven
toelichting – 11/04/2007

4. Controle: een voorafgaand aangeduide persoon verifieert of alle aanwezige
personen in het gebouw zich op de afgesproken plaats bevinden en of alle
richtlijnen werden gevolgd
5. Onthaal van de brandweer: de brandweer wordt geïnformeerd over de
plaats van de brand
Belangrijk bij evacuatie
• Ken de uitgangen
• Weet welke uitgang u moet gebruiken
• Blijf kalm
• Volg de bevelen op
• Vorm vlug een rang
• Neem niets mee
• Volg de evacuatieverantwoordelijke en blijf achter hem/haar
• Stap vlug, maar loop niet
• Spreek of schreeuw niet
Meer info: zie website PI, publicaties, technische documentatie: “Brand” of de DVD
technische documentatie PI
• Algemene informatie
• Veiligheidsinstructies
• Checklist consulent(e)
• Checklist uitzendkracht
• Signalisatie brandbestrijding
• Verplichtingen werkgever
• Kantoren: brandpreventie
• Opstellen evacuatieplan
7. Hygiëne, netheid en afval
1. Papier, karton: recycleerbaar, cfr. www.emis.vito.be
2. Schoonmaakmiddelen
3. Energie:
- Verlichting: ARAB artikel 62 – gebruik van spaarlampen –
spiegeloptiekarmatuur – lichtschakelgroepen (apart aan- en uitzetten) –
aanwezigheidsdetector voor traphal, magazijn – gebruik van zonlicht
- Verwarming: ARAB artikel 64 – regelen, afstellen van verwarming in
gebouw – isolatie gebouw – gebruik van zonlicht - ventilatie
- Kantoorapparaten
- Transport
- Dranken: geen warme drankautomaat naast een koelkast
4. Waterverbruik:
- Sanitair (lekkende kranen, staat wastafel, …)
- Toiletten (spaarspoelingssyteem, vlotter aanpassen, …)
- Schoonmaak
- Vaatwasser: gebruiken wanneer hij volledig vol is
toelichting – 11/04/2007

8. Gedrag van de werknemers
8.1 Veilig gedrag
Het is belangrijk om veiligheid als een belangrijke pijler van de bedrijfscultuur voor te
stellen. Dit kan bijvoorbeeld door veilig gedrag te nemen als criterium voor
bevorderingen en evaluaties. Verder moeten de werknemers op de hoogte zijn van
wat als onveilig gedrag beschouwd wordt.
Voorbeelden zijn:
• rennen door gangen en op de trappen kan niet
• een werknemer draagt geen documenten of voorwerpen die hem uit zijn
evenwicht brengen of die zijn zicht belemmeren
• al wandelend worden geen documenten gelezen
• leunen tegen gesloten deuren,staan in een deurgat of handen plaatsen op
deurlijsten, brengt onnodige risico's en verwondingen met zich mee:
omvervallen, deur in aangezicht of gekneusde vingers als de deur door de
tocht dichtslaat
• stoelen dienen niet om te wiebelen of voorwerpen van de kast te nemen
• voorwerpen hoog opstapelen wordt vermeden
Deze regels voor veilig gedrag kunnen bijvoorbeeld opgenomen worden in de
onthaalbrochure voor nieuwe werknemers. Ook het onthaal van nieuwe werknemers
moet goed doordacht gebeuren, zodat zij van de eerste dag doordrongen worden
van de bedrijfscultuur. Om de continuïteit te verzekeren kan peterschap helpen.
Als er regelmatig incidenten gebeuren omwille van het negeren van deze regels,
moet dit in het actieplan opgenomen worden. Op deze manier kan de werkgever
overtuigd worden om concrete acties te ondernemen.
8.2 Interne afspraken
Werknemers hebben nood aan concrete, strak omlijnde afspraken om ongelijke
behandelingen en om betwistingen van schending van privacy en van ontslag om
b.v. een dringende reden te vermijden. Respect voor interne afspraken afdwingen
kan maar als ze ook door de kaderleden gevolgd worden
In het arbeidsreglement kunnen duidelijk regels opgenomen worden i.v.m. de
volgende items:
• E-mail en internet-policy (en de controle op misbruik en mogelijke sancties)
• (Flexibele) arbeidsduur en thuisarbeid
• Car policy (bv. promoten van veilig gedrag in het dagelijks verkeer)
• Alcohol- en drugsbeleid op de werkvloer
• Rookbeleid (pauzes, toegangsregeling van rookkamer,…)
• Cameratoezicht;…
toelichting – 11/04/2007

9. Stress, psycho-sociale belasting en pesten op het werk
9.1 Stress
Stress is een verschijnsel dat verschillende oorzaken kan hebben, zowel verbonden
aan het werk of aan het privé leven. Samenvallen van verschillende stressfactoren
kunnen een stresssituatie veroorzaken.
Bij het werk moeten verschillende punten nagegaan worden om te weten of een
werknemer zich in een overdreven stresssituatie bevindt.
1 JUNI 1999. - Koninklijk besluit waarbij algemeen verbindend wordt verklaard de
collectieve arbeidsovereenkomst nr. 72 van 30 maart 1999, gesloten in de Nationale
Arbeidsraad, betreffende het beleid ter voorkoming van stress door het werk (BS
9/7/19899)
Enkele uittreksels:
Artikel 1
Voor de toepassing van onderhavige collectieve arbeidsovereenkomst moet verstaan
worden onder stress: door een groep van werknemers als negatief ervaren toestand
die gepaard gaat met klachten of disfunctioneren in lichamelijk, psychisch en/of
sociaal opzicht en die het gevolg is van het feit dat werknemers niet in staat zijn om
aan de eisen en verwachtingen die hen vanuit de werksituatie gesteld worden te
voldoen;
Artikel 2
Deze overeenkomst strekt ertoe een regeling te treffen om de stress, veroorzaakt
door het werk, te voorkomen en/of te verhelpen.
Die regeling is bedoeld om collectieve problemen, die tot uiting komen in het kader
van de risicoanalyse, te voorkomen en/of te verhelpen.
Artikel 3
Bij toepassing van de wet welzijn en zijn uitvoeringsbesluiten is de werkgever ertoe
gehouden een beleid te voeren om stress, die door het werk wordt veroorzaakt,
collectief te voorkomen en/of te verhelpen.
Om dit stressbeleid te voeren, moet de werkgever overeenkomstig de bepalingen
van de wet welzijn en van afdeling II van het koninklijk besluit inzake het
welzijnsbeleid:
- bij de algemene analyse van de werksituatie de eventuele stressrisico’s
opsporen. Die analyse heeft betrekking op de taak, de
arbeidsomstandigheden, de arbeidsvoorwaarden en de
arbeidsverhoudingen
- aan de hand van de analyse van de werksituatie een evaluatie van die
risico's uitvoeren
- op grond van die evaluatie passende maatregelen nemen om de risico's
te voorkomen of te verhelpen
toelichting – 11/04/2007

9.2 Pesten op het werk
De wet van 11 juni 2002 betreffende de bescherming tegen geweld, pesterijen en
ongewenst seksueel gedrag op het werk (BS 22 juni 2002). KB van 11 juli 2002 (BS
18 juli 2002) met de uitvoeringsmodaliteiten en een omzendbrief van 11 juli 2002 (BS
18 juli 2002) geven meer duidelijkheid over de verplichtingen van de werkgever
(Codex, Titel VIII, Hoofdstuk VI). De wetgeving trad in voege op 1 juli 2002.
9.2.1 Maatregelen i.v.m. geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op
het werk
1. Uitvoering van een risicoanalyse over de ingediende klachten en de feiten
opgenomen in het register (zie verder contact met publiek)
2. Beschermingsmaatregelen:
• De organisatie van de onderneming
• De materiële inrichting van de werkplaatsen
• De middelen waarover de slachtoffers beschikken om zich te richten tot
de vertrouwenspersoon of de PA
• Het onpartijdig onderzoek van de feiten
• Het onthaal van en de hulp aan de slachtoffers (passende
psychologische begeleiding door gespecialiseerde diensten)
• De maatregelen van opvang en van wedertewerkstelling van de
slachtoffers
• Taken, houding en opleiding van de hiërarchische lijn
3. Voorlichting en opleiding van werknemers en comité over:
• De resultaten van de risicoanalyse
• De te volgen procedures
• Het recht om een klacht of verklaring te doen acteren
• De diensten waarop een beroep kan gedaan worden
• De maatregelen die genomen werden tengevolge van een klacht
• De verplichting van elke werknemer zich te onthouden van geweld,
pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk
4. Ondernemingen en instellingen waar werknemers in contact komen met het
publiek:
• Een register bijhouden van de verklaringen van de werknemers die
menen het slachtoffer te zijn van feiten extern aan de onderneming
• De PA op de hoogte brengen van deze verklaringen
• Bewaartermijn: vijf jaar vanaf de dag van de verklaring
• Een risicoanalyse uitvoeren van deze feiten
• Register is enkel toegankelijk voor werkgever, bevoegde PA,
vertrouwenspersoon en arbeidsinspectie
5. De preventieadviseur-arbeidsgeneesheer die via het medisch onderzoek op
de hoogte gebracht wordt van feiten of klachten verwijst het slachtoffer naar
de bevoegde PA, of informeert zelf de PA indien het slachtoffer dit wenst.
toelichting – 11/04/2007

De maatregelen en procedures moeten worden opgenomen in het arbeidsreglement.
9.2.2 Vertrouwenspersoon en preventieadviseur
Opmerking: de term vertrouwenspersoon is reeds bekend uit een vorige wetgeving
betreffende seksuele intimidatie op het werk zonder dat in de basiswet naar deze
wetgeving verwezen wordt. Het is dan ook niet duidelijk wat de functie en de taak zijn
van deze vertrouwenspersoon, een functie die nu meestal wordt waargenomen door
de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer of een personeelsverantwoordelijke.
1. Aanduiding
• De werkgever heeft na voorafgaand akkoord van alle afgevaardigden
van de werknemers in het comité PBW (of bij ontstentenis daarvan van
de syndicale afvaardiging) een PA aangeduid, die gespecialiseerd is in
de psychosociale aspecten op het werk. Deze PA maakt deel uit van de
interne of externe dienst PBW. Ondernemingen met minder dan 50
werknemers moeten een beroep doen op de PA van de externe dienst
• De werkgever kan, na voorafgaand akkoord van alle afgevaardigden van
de werknemers in het comité PBW (of bij ontstentenis daarvan van de
syndicale afvaardiging) een vertrouwenspersoon aanduiden die de PA
bijstaat
• De preventieadviseur-arbeidsgeneesheer van het personeel mag deze
PA niet zijn (de arbeidsgeneesheer mag wel de vertrouwenspersoon zijn)
• De arbeidsinspectie heeft een verzoeningsrol, indien het Comité niet
akkoord gaat met de aanduiding door de werkgever
2. Taak van de vertrouwenspersoon:
• Staat werkgever en werknemer bij voor de toepassing van het beleid
• Geeft raad, biedt hulp aan slachtoffers
• Ontvangt de met reden omklede klachten en bezorgt deze aan de
bevoegde PA
3. Taak van de bevoegde preventieadviseur:
• Taken van vertrouwenspersoon (zie hoger)
• Werkt mee aan de risicoanalyse en stelt preventiemaatregelen voor aan
de werkgever en neemt deel aan de uitwerking van de procedures
• Onderzoekt de klacht en stelt maatregelen voor om een einde te stellen
aan de feiten
• Adviseert i.v.m. verdere gespecialiseerde hulp
• Stelt individueel klachtendossier op (inhoud en bewaring verder
gedetailleerd in KB)
• Stelt collectief (anoniem) verslag op van de klachten
4. Opleiding:
• Vertrouwenspersoon – geen eisen (niet zo duidelijk in het KB)
• Bevoegde PA:
- de opleiding van de reeds bestaande preventieadviseurpsychosociale
aspecten
toelichting – 11/04/2007

- voor de ondernemingen die een beroep doen op een interne dienst
bestaan er verschillende alternatieven
9.2.3 Te volgen procedure bij feiten van geweld, pesterijen en ongewenst
seksueel gedrag op het werk
• Het slachtoffer kan zich wenden tot ofwel de vertrouwenspersoon, ofwel de
PA voor psychosociale aspecten ofwel tot de arbeidsinspectie
• De vertrouwenspersoon hoort de klacht, stelt vast of er sprake is van
ongewenst gedrag en bemiddelt op verzoek van het slachtoffer bij de dader.
Indien dit tot niks leidt neemt hij de met reden omklede klacht in ontvangst
en stuurt deze door (met akkoord van het slachtoffer) naar de PA
• De PA vervult de hoger beschreven taak indien het slachtoffer zich
rechtstreeks tot hem/haar richt. Indien de bemiddeling tot geen resultaat leidt
neemt de PA de klacht op in een gedateerd document aangevuld met
eventuele getuigenverslagen en het resultaat van de bemiddeling
• De PA geeft onmiddellijk een afschrift van dit document aan de werkgever,
onderzoekt de klacht en doet een voorstel met passende maatregelen
• De werkgever moet, wanneer hij op de hoogte gebracht wordt van feiten van
geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk, geschikte
maatregelen treffen
• Indien de maatregelen geen einde stellen aan de feiten, of indien de
werkgever nalaat maatregelen te nemen wendt de PA, in overleg met het
slachtoffer, zich tot de arbeidsinspectie
• Het slachtoffer kan zich steeds rechtstreeks richten tot de arbeidsinspectie
(de rol of taak van de inspectie bestaat er vooral in na te gaan of de
opgelegde procedure via PA voorzien zijn en opgevolgd worden)
• Het slachtoffer maar ook organisaties, bv. vakbonden, kunnen ter
verdediging van de rechten van het slachtoffer in alle geschillen, in rechte
optreden of een gerechtelijke procedure startikelen om de toepassing van de
wetgeving at te dwingen, bvb. om een einde te laten stellen aan de feiten
i.v.m. geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk
9.2.4 Bescherming van de slachtoffers
• Al wie een belang kan aantonen, kan voor de bevoegde arbeidsrechtbank
een vordering instellen om de naleving van de wet af te dwingen
• De bewijslast is ten laste van de verweerder
• Ter verdediging van de slachtoffers of de werkgevers kunnen de
representatieve werknemers- en werkgeversorganisaties en bepaalde
instellingen van openbaar nut optreden
• Een slachtoffer dat een klacht indient volgens de omschreven procedures
wordt beschermd tegen ontslag (zeer gedetailleerde procedures voorzien in
de wet)
Meer info: dossier “agressie”. Zie website www.p-i.be, thema “Pesten op het werk”.
toelichting – 11/04/2007

10. Externe verplaatsingen
Gezond gsm-gebruik
• Beperken van het aantal telefoontjes met gsm
• Bellen op plaatsen waar men goed bereikbaar is
• Zoveel mogelijk gebruik maken van een vast toestel als er een voor handen
is
• Afstand tussen lichaam en stralingsbron vergroten door bv. Een oortje te
gebruiken
• Geen gsm in vestzak (opgelet voor personen met hartimplantaat) noch
broekzak voor de heren ((vermindert de vruchtbaarheid)
Beletiquette:
• Gsm uitzetten of trilfunctie gebruiken tijdens vergaderingen, opleidingen,
zakenlunch
• Discrete en neutrale beltoon kiezen
11. Gezondheidstoezicht van de werknemers
Codex,Titel VI, Hoofdstuk II, Afd. I Beeldschermen, Artikel 7
Voor de werknemers die gewoonlijk en gedurende een aanzienlijk deel van hun
normale werktijd (*) gebruik maken van beeldschermapparatuur moet de werkgever
er over waken dat volgende maatregelen genomen worden:
1. Alvorens aangesteld te worden aan het werken met een beeldscherm wordt
de betrokken werknemer onderworpen aan een voorafgaande
gezondheidsbeoordeling, die zal worden aangevuld met een gepast
onderzoek van de ogen en van het gezichtsvermogen, alsook een
onderzoek van de spieren en het beendergestel.
Om de vijf jaar wordt de werknemer aan een nieuwe evaluatie onderworpen
en dit zolang de affectatie duurt.
Voor werknemers die vijftig jaar zijn of ouder, moet de evaluatie om de drie
jaar worden hernieuwd.
2. Indien de resultaten van de evaluatie bepaald in 1 het vereisen en indien de
normale correctiemiddelen de uitoefening van het werk op het beeldscherm
niet mogelijk maakt, moet de werknemer beschikken over een speciaal
correctiemiddel dat uitsluitend met het betrokken werk verband houdt. De
kosten van dit speciale middel vallen ten laste van de werkgever. (**)
(*) In de praktijk, neemt men vier uur per dag als minimum duurtijd om een medisch
onderzoek op te leggen.
(**) Indien de werknemer reeds een bril dient te dragen voor normaal werk, is de
werkgever niet verplicht een bijkomend correctiemiddel ter beschikking te stellen.
Indien de werknemer enkel voor het beeldscherm een speciaal correctiemiddel «bril»
nodig heeft, dan dient de werkgever dit ter beschikking te stellen van de werknemer.
toelichting – 11/04/2007

Opmerking: het rijbewijs voor bezoldigd vervoer heeft een beperkte geldigheid
(5 jaar) en is vereist voor personen die personeel vervoeren met een wagen van de
werkgever (van bedrijf of in leasing) en in diens opdracht (bv. uitzendkrachten naar
klant-inlener brengen). De preventieadviseur-arbeidsgeneesheer is bevoegd het
gevraagde rijgeschiktheidsattest te geven, mits een specifiek medisch onderzoek. Dit
attest is noodzakelijk om een verlenging van het rijbewijs te bekomen. Meer
informatie op website Preventie en Interim.
12. Onthaal
12.1 Onthaal nieuwe werknemers
• Er is een onthaalbrochure voorzien
• Veiligheid en gezondheid komen aan bod tijdens het onthaalprogramma
• Er is een registratie van het onthaal (wie heeft wanneer het onthaal
verzorgd)
• Er is een peter aangeduid
12.2 Stagiairs
• Er is een stagemeester
• Er wordt contact gehouden met de school
• Er gebeurt een risicoanalyse en gezondheidstoezicht (link naar vorige fiche -
gezondheidstoezicht)
12.3 Uitzendkrachten
• Er is een werkpostfiche voor de werkposten waarop uitzendkrachten worden
tewerkgesteld (Meer info: website PI www.p-i.be)
• Het onthaal wordt geregistreerd (wie heeft wanneer het onthaal verzorgd)
• Er is een peter aangeduid
toelichting – 11/04/2007

Dysfunctie
Graad hoogdringendheid
(1 tot 5)
GLOBAAL PREVENTIEPLAN - TABEL
Graad
belangrijkheid
(1 tot 5)
Algemene doelstelling Concrete () oplossing(en) Verantwoordelijke
Uitvoerings
termijn

Dysfunctie
Draden en kabels
die slingeren
Onvoldoende
verlichting
Graad hoogdringendheid
(1 tot 5)
Graad
belangrijkheid
(1 tot 5)
1 3 Draden die de doorgang
niet belemmeren
2 4 Verhogen van het
verlichtingsniveau
Luidruchtige printer 2 4 De lawaaiklachten van het
personeel verminderen
Globaal preventieplan 2007 april 2007
Algemene doelstelling Concrete () oplossing(en) Verantwoordelijke
1. Verplaatsen van draden (bureau
van aa en bb)
2. Verstoppen van draden (bureau
van xx en yy)
Noot: voor de 2 oplossingen een
beroep doen op een elektricien
- Tijdelijk bijkomende individuele
lampen plaatsen
- Een meting vragen aan de
externe preventiedienst en dan
beslissen welke de nodige
maatregelen zijn
- De vooropgestelde maatregelen
treffen
Oplossing 1: printer verplaatsen
naar archieflokaal
Oplossing 2: nieuwe printer
aanschaffen
Getroffen maatregelen: oplossing 1
tot het budget de aanschaf van een
andere printer toelaat (oplossing 2)
Noot: in budget 2008 een post
printer voorzien
Mevrouw
Die
Uitvoerings
termijn
31/5/2008
Dhr XX 15/1/2008
Mevrouw
YY
15/3/2008
15/8/2008
1/1/2008
15/1/2009
Noot: budget
2008

Wie zijn wij?
Preventie en Interim
Preventie en Interim (PI), de Centrale Preventiedienst voor de Sector van de
Uitzendarbeid, is een vzw die werd opgericht in 1998 en tot taak heeft het
aantal arbeidsongevallen te verminderen door veiligheidssensibilisatie op de
werkplaats. PI wendt zich dus tot alle privé en publieke uitzendbureaus, tot
alle uitzendkrachten en ook tot alle ondernemingen waar deze een opdracht
vervullen.
Wat doen wij?
PI heeft tot doel het aantal en de ernst van de arbeidsongevallen van
uitzendkrachten te verminderen, het gezondheidstoezicht voor de
uitzendkrachten te verbeteren wanneer hun opdracht risico’s inhoudt, zich
ervan te vergewissen dat zij niet meer blootgesteld worden aan risico’s dan
de vaste werknemers en tenslotte, praktische en efficiënte
preventiemaatregelen voor te stellen die hun welzijn op het werk moeten
bevorderen.
Daartoe verricht PI onderzoek naar de steeds terugkerende gevaren en
tekorten in de preventiemaatregelen, maakt en analyseert zij statistieken over
arbeidsongevallen, geeft raad aan de uitzendbureaus, ontwikkelt vormingen
en organiseert veiligheidscampagnes. Een groot deel van het werk van PI
bestaat erin didactische ondersteuning (documenten, folders, brochures,
informatieboekjes, video’s, cd-roms, affiches, website, ...) te bieden aan de
uitzendkantoren, de uitzendkrachten en de inlenende bedrijven.
En “last but not least” verzekert PI een dagelijkse permanentie om de vragen
van de verschillende actoren uit de uitzendsector betreffende veiligheid en
gezondheid op het werk te beantwoorden, namelijk via het groene nummer.
Hoe bereikt u ons? 0800/23 999