Tijdschrift Gezondheid en Politiek jaargang 1983 nr 1

10/ Tijdschrift voor gezondheid en politiek
een vestigingsbeleid voor verschillende werkers in de eerste
lijn. Dat is belangrijk, maar als instrument voor een versterking
van de eerste lijn alleen bruikbaar wanneer men tegelijk
ernst maakt met de uitbreiding van gezins- en bejaardenzorg,
verbeterde regelingen voor maatschappelijk werk realiseert
en huisartsen kleinere praktijken toewijst.
Daarnaast is een herziening van het verzekeringsstelsel aangekondigd.
Dit kan inderdaad een instrument zijn om de besluitvormingsprocedures
in de gezondheidszorg te beïnvloeden.
Van verschillende kanten is er voor gepleit de hele
eerstelijns zorg onder de AWBZ onder te brengen, teneinde
de financiële onderbouw daarvan - vooral samenwerkingsverbanden
'- te versterken. Dit zou één van de mogelijkheden
zijn tot versterking van de eerste lijn. De plannen van
de regering met het verzekeringsstelsel lijken, voor zover
bekend, een heel andere kant op te gaan; dat eigen bijdragen
er een belangrijk bestanddeel van zijn, hebben we al
gemerkt aan de ondoordachte f 2,50 per voorgeschreven geneesmiddel.
Er zullen geen nieuwe voorzieningen onder de
AWBZ worden gebracht, zo is gezegd. Er zal een algehele
herziening van het verzekeringsstelsel worden uitgewerkt
met een verplichte volksverzekering voor het basispakket,
waarin vooral ziekenhuiskosten en andere zeer hoge kosten
zitten. Voor de eerstelijns hulp en andere aanvullende zaken
zal men zich particulier bij kunnen verzekeren.
Dergelijke plannen kunnen desastreus zijn voor de eerste
lijn en voor de portemonnee van de laagstbetaalden. Het is
duidelijk dat zij op deze kosten zullen gaan bezuinigen,
waardoor de financiële basis onder de eerste lijn wordt weggeslagen
ten koste van de gezondheidstoestand van de bevolking.
'Privatisering' lijkt het motto van de toekomstige
gezondheidszorg te worden; ieder voor zich ten koste van
de solidariteit en een collectief voorzieningenstelsel.
Het klopt niet
Recente bezuinigingspogingen op buurtgerichte voorzieningen
voor bejaarden- en verpleeghuizen wekken nog meer
twijfel aan de goede bedoelingen van het overheidsbeleid.
De beddenreductiemaatregel stelt dat leegkomende ziekenhuizen'
en afdelingen daarvan in de toekomst als bejaardenen
verpleeghuizen in te richten zijn om de gevolgen van de
gevreesde 'vergrijzing' van onze bevolking op te vangen. Dat
het bij die 'te verwachten vraag' gaat om een zelf-vervullende-voorspelling
die voortkomt uit een verkrampt grootschalig
denken over voorzieningen, toonde Paul van der
Maas in een recent artikel in het Tijdschrift voor Sociale
Gezondheidszorg aan. Onder de titel 'De mythe van de ver-
grijzing' laat Van der Maas zien dat het huidige percentage
bejaarden in onze bevolking niet erg hoog is, lager bijvoorbeeld
dan in West-Duitsland, Zweden en Groot-Brittannië,
en dat dit percentage de komende dertig jaren ook niet ingrijpend
zal stijgen. Het betoog van Van der Maas komt erop
neer dat de toekomstige behoefte van bejaarden aan zorg
vrijwel onvoorspelbaar is, maar in ieder geval sterk afhankelijk
van sociaal-economische factoren.
Eén van die factoren is in onze ogen ongetwijfeld de structuur
die de gezondheidszorg tegen het jaar 2000 zal hebben.
De keuze is duidelijk. Óf een goed georganiseerde eerste
lijn met aangepaste bejaarden- en verpleeghuizen in eigen
wijk, thuis- en buurtzorg 'met ondersteuning van wijkverpleging,
artsen en fysiotherapie en een beperking van medische
experimenten op bejaarden. Óf grootschalige, over-gemedicaliseerde
bejaarden- en verpleeghuizen in grote geïsoleerde
gebouwen met een flinke bezetting aan (psycho )-geriaters.
En die keuze is al gemaakt wanneer je dec-tweede lijn
verschraalt zonder de eerste lijn zowel in omvang als kwalitatief
te versterken.
Een ander punt dat fnuikend is voor de verdere ontwikkeling
van de eerste lijn is de tendens tot schaalvergroting van
de tweede lijn, die door de beddenreductie wordt versterkt.
De voorkeur van het ministerie om bij voorkeur héle ziekenhuizen
te sluiten en kleinere ziekenhuizen te doen fuseren,
maakt de bestaande spreiding van ziekenhuizen ongedaan.
Hierdoor verlopen de contacten tussen de werkers in de
eerste lijn en de specialisten uit de ziekenhuizen steeds
moeilijker. De ziekenhuizen die over blijven, hebben nauwelijks
meer een wijk- of streekfunctie. Een sterk voorbeeld
van het verloren gaan van de spreiding van de ziekenhuizen
door het doen fuseren of sluiten van kleinere ziekenhuizen
is de situatie in de binnenstad van Amsterdam. Hier verdwenen
in principe zes ziekenhuizen, zodat het zich liet aanzien
dat de bevolking van de binnenstad en een deel van de negentiende-eeuwse
wijken voor alle ziekenhuisfuncties, waaronder
zelfs de eerste hulp, op ziekenhuizen in de Bijlmer en :
in Nieuw-West zouden zijn aangewezen, De pogingen om op
het Wilhelmina Gasthuis terrein een middelgroot ziekenhuis
te realiseren, stuitren op enorme tegenstand van overheid
en financiers. Door steun van de gemeenteraad en bevolking
lijkt de kans op een ziekenhuis nu toch weer groter.
Maar de tendens is duidelijk. De uitvoering van. de beddenreductiemaatregel
heeft niet alleen tot gevolg dat de
regering de spreiding van de ziekenhuizen ongedaan maakt.
De maatregel versterkt bovendien een ontwikkeling om alleen
nog maar relatief grote ziekenhuizen te bouwen en te
exploiteren. Maar zelfs ook deze wat grotere ziekenhuizen
krijgen meer en meer niet alle specialismen in huis. Daarvoor
moeten zij doorverwijzen naar vaak academische su-