Tijdschrift Gezondheid en Politiek jaargang 1983 nr 1

56/ Tijdschrift voor gezondheid en politiek
allemaal, maar waar het in deze bespreking om gaat zijn de
inleiding en de drie hoofdartikelen.
Bevallen of verlossen
De inleiding is geschreven door een collectief en getiteld
'Unnatural Childbirth ?'. Bevallingen vormen een speerpunt
in de vrouwengezondheidsbeweging, zeker in de angelsaksische
landen, waar altijd ietwat afgunstig gekeken wordt
naar het hoge percentage thuisbevallingen van Nederland.
Betrokken vrouwen binden dikwijls de strijd aan met het
gynaecologendom door tegenover de 'technische verlossing'
de 'natuurlijke bevalling' te zetten. Hiermee wordt, aldus
de inleiders, een valse tegenstelling geschapen: iedere bevalling
in een mensenmaatschappij is immers een sociaal gebeuren.
Apparaten zijn niet minder sociaal dan helpende
buurvrouwen, ze zijn het alleen op een totaal andere manier.
In plaats van natuuriijk tegenover technisch te zetten
kunnen we beter de vraag stellen naar sociale verhoudingen
waaronder gebeurtenissen plaats vinden. Het gaat erom wîe
er greep heeft op de verschillende technieken. Sociale verhoudingen
en controle over gebeurtenissen vooropstellen,
betekent dat het niet zinvol is om in naam van 'het natuurlijke',
verzet tegen iedere vorm van techniek te plegen. Er
valt meer te verwachten van de eis het recht op het doen
van een aantal technische ingrepen terug te geven aan vroedvrouwen.
Bijvoorbeeld het recht bloed te mogen toedienen
in geval van ernstige bloedingen bij thuisbevalling.
Zwart-Wit links
J anet J enings, lid van de Engelse 'Association of radical
Midwives' sluit op bovenstaand pleidooi aan met haar artikel
'Who controls Childbirth?'. Het gaat volgens haar om de
vraag wie de baas is over wat er gebeurt: de vrouw die bevalt.
of de mannelijke gynaecoloog. De vroedvrouw staat
in dezen aan de kant van de vrouw die bevalt. Met het binnen"
laten van een vroedvrouw in haar hUIS verliest een vrouw
niet alle controle over haar eigen bevalling, zoals ze dat in
het algemeen met het binnengaan in een ziekenhuis wel
doet.
Nou wil ik dàt graag geloven, maar als J enings later in het
artikel vroedvrouwen boven artsen verkiest, omdat bevallen
'een vrouwenzaak' is, ben ik toch minder enthousiast.
Eerst terecht kritiek hebben op een starre natuur-techniek
tegenstelling om vervolgens in een star mannen-vrouwen
onderscheid te belanden, is maar een matige vooruitgang,
Mooi: de problemen zijn teruggebracht tot 'sociale verhoudingen'.
Jammer alleen dat die verhoudingen zo grofmazig
worden neergezet: voor tegenstellingen tussen vrouwen
onderling en voor eventuele coalities van groepen vrouwen
met groepen mannen lijkt geen plaats.
De depressie verziekt
In haar artikel 'Is obstetrie Technology depressing?' gaat
Shelly Day in op wat er op een bevalling volgen kan: de
postnatale depressie. Day probeert te laten zien dat postnatale
depressie geen 'ding' is, geen natuurlijk vaststaand
gegeven. Geen ziekte waarvan vrouwen het slachtoffer zijn
en waarvan de oorzaak moet worden opgespoord. De diagnose
postnatale depressie is een constructie, een constructie
van het medische kennis- en zorgsysteem. Deze diagnose
voegt specifieke reacties van vrouwen op de csituatie van
machteloosheid die vrouwen rond hun bevalling hebben,
en de tegenstrijdigheden in hun leven daarna samen, en
bombardeert ze tot een ziekte. Zo wordt de vrouw ziek
genoemd, in plaats van dat het deprimerende van haar levenssituatie
ter sprake wordt gebracht. Door de constructie
van de diagnose in het medische kennis- en zorgsysteem
verdwijnen de sociale verhoudingen waaronder het lijden
van vrouwen ontstaat, uit het zicht.
Day stelt voor de constructie af te bouwen (de-constructie).
Er moet verandering gebracht worden in het leven van
vrouwen, de situatie rond bevallingen en de voorwaarden
van moederschap. Daar zou volgens haar een de-constructie
van de postnatale depressie als medische diagnose aan
vooraf kunnen gaan. Wanneer ervan afgestapt wordt de
reacties van vrouwen op hun ellende als ziekte te bestempelen,
kan uit hun lijden de motiverende kracht worden geput,
die nodig is om de sociale verhoudingen aan te tasten
die de voorwaarden zijn waaronder dat lijden ontstaat.
Zou het? De kritiek van Day op de sociologe Ann Oakley,
die uitgaat van het bestaan van postnatale depressie als ziekte
en die vervolgens naar oorzaken gaat zoeken, is raak.
Oakley tuimelt in de val van het kritiekloos overnemen van
het medisch ziektebegrip. Day's poging om de constructie
van een 'ziekte' tegelijkertijd als een constructie van levensomstandigheden
én als een kennis-constructie te zien, valt
ook toe te juichen.
Echter, de hoopvolle conclusie dat inzicht in de 'ware oorzaken
van het lijden' tot verzet zal voeren, zweeft volledig.
Op geen enkele manier wordt aangegeven hóe lijden in verzet
om zou kunnen slaan.