Tijdschrift Gezondheid en Politiek jaargang 1983 nr 1

6/ Tijdschrift voor gezondheid en politiek
sociale omstandigheden waarin mensen verkeren. Aangetoond
is dat de teruggang van allerlei besmettelijke ziekten
in het verleden, vooral het gevolg was van betere levensomstandigheden
en niet primair het resultaat van medische
zorg. Nog steeds geldt voor het grootste deel van de wereldbevolking,
dat haar gezondheidstoestand van deze eerste
levensbehoeften, zoals voedsel, schoon water en goede behuizing
afhankelijk is. De geïmporteerde Westerse geneeskunde
vermag daar weinig aan af te doen. Dit is een van de
onderwerpen die Frits Muller in dit nummer aanroert.
Macht en tegenmacht
Ongelijkheid is er ook in machtsvorming binnen de gezondheidszorg.
Beheer en planning, verdeling en besteding van
gelden is in handen van een selecte groep bestuurders. Bestuurders
van particuliere, vaak confessionele organisaties
(ziekenhuizen, ziekenfondsen) hebben een grote greep op
het gebeuren in de gezondheidszorg naast sterke belangengroepen
als artsen-, apothekers- en tandartsenorganisaties.
Vanuit de basis van de machtspyramide komt gelukkig het
noodzakelijke weerwerk tegen het om zich heen grijpende
afbraakbeleid. Belangenorganisaties en vakbonden van
werknemers zetten zich in voor meer werkgelegenheid en
betere arbeidsomstandigheden. De actie van het met sluiting
bedreigde Slotervaartziekenhuis is een sprekend voorbeeld.
Landelijk kwam het verplegend personeel kortgeleden in
verzet tegen de steeds zwaarder wordende taken. De verkorting
van de opnameduur in ziekenhuizen gaat gepaard met
intensivering van het werk, zonder dat daar voldoende uitbreiding
van het personeelsbestand tegenover staat. Tegengas
komt er ook van de organisatie van werkzoekende huisartsen
(IPH), die een ander vestigingsbeleid voorstaat dan
de KNMG, terwijl in Nijmegen co-assistenten protest aantekenden
tegen de vaak lange werkdagen en de slechte
rechtspositie.
Patiéntenkracht
Patiënten en gebruikers hebben momenteel weinig macht of
inspraak in de organisaties. Een uitzondering vormt het
AZIVO, een ziekenfonds dat door gebruikers beheerd
wordt. Andries Dolleman, secretaris van 'Patiëntenkracht'
roept in dit nummer gebruikers op het heft in de ziekenfondsen
in handen te nemen.
Hoe de patiënteninvloed te vergroten en welke problemen
zich daarbij voordoen, zijn vragen die in de ronde-tafel discussie
over de eerste lijn aan de orde kwamen. Een probleem
bij het streven naar vergroting van patiënteninvloed
is, dat sommige patiëntengroepen helemaal niet zo vernieuwend
en emanciperend zijn, als we wel zouden willen.
Wat te denken van clubs 31s de Nederlandse Hart sticht inz.
die zich volledig laat leiden door de hartspecialisten en
slechts meer hart-operaties eist? En hoe moeten we de
ideeën van de 'Vereniging Voorkomen is Beter' beoordelen
die zij enige jaren geleden formuleerde? Zij wilde de hele
Neder landse bevolkmg onderwerpen aan een jaarhjk se gezondheidskeuring
en deelde huis-aan-huis urinestrips uit.
Zijn dit geen voorbeelden van wat we al eerder de toenemende
tendens tot medicalisering van het leven noemden?
Medicalisering
Waarden als gezondheid en ziekte lijken een steeds belangrijker
rol te spelen in ons doen en laten. Was het vroeger de
kerk, die je verbood voor het huwelijk of met verschillende
partners te vrijen, momenteel is, onder invloed van de
waarschuwingen tegen de herpesziekte in de Verenigde Staten
een nieuwe puriteinse moraal aan het ontstaan. Tegen-
.woordig bespreek je huwelijksproblemen niet meer met de
dominee, maar met de huisarts die je allerlei soorten therapieën
in het vooruitzicht stelt. Mensen die klachten van het
bewegingsapparaat krijgen door het werken onder slechte
arbeidsomstandigheden (bijvoorbeeld cassières met schouder-
en arm klachten) belanden bij de fysiotherapeut, revalidatiearts
of andere specialisten. Deze varen allen wel bij de
'behandeling' van de individuele lichamelijke klacht, terwijl
er vaak aan de arbeidsomstandigheden niets verandert.
Het lijkt er op dat meer en meer maatschappelijke problemen
worden geherdefinieerd in medische termen. Zo slokt
het gezondheidszorgapparaat mensen op met een in oorsprong
niet-medische klacht. Ivan Illich beschreef dit met
de term medicalisering. Over de vraag of zijn analyses en
oplossingen veel hout snijden zal nog wel lang getwist worden;
zijn beschrijving van het fenomeen is er niet minder
b elangrijk om, ~7.'i nam f'en geautoriseerde vertaling op van
zijn rede voor een congres over ziekenhuisbouw onder de titel:
'\ errueuwmg door schaarste'.
In het bovenstaande gaven we een schets van de achtergrondideeën
van 37.5. Daarnaast lichtten we al een tipje
van de sluier van de inhoud van dit nummer op. Hieronder
gaan we daar verder op in, maar eerst nog summiere informatie
over de organisatiestructuur van het tijdschrift.
Organisatie
37.5 is een uitgave van de Stichting 'Gezondheid en Politiek'.
Het bestuur vormt de redactieraad die bestaat uit ongeveer
veertig personen uit heel verschillende achtergronden.
Mensen uit de verpleegkunde, fysiotherapie, vrouwenbeweging,
andragogiek, patiëntenbeweging en het maatschappelijk
werk; sociaal-geneeskundigen, journalisten, studenten,
huisartsen en filosofen. Zij zitten op persoonlijke
titel in de redactieraad, vergaderen één maal per twee tot
drie maanden en bepalen in grote lijn het redactionele beleid.
Tien mensen vormen de kernredactie, die zorgt voor de
uitvoering van het redactionele beleid in de dagelijkse praktijk
en die verantwoordelijk is voor de uitgave van de afleveringen
van het tijdschrift. De kernredactie legt hierover
verantwoording af aan de redactieraad.
Binnen de redactieraad bestaan twaalf groepen die zich bezig
houden met de uitwerking van een aandachtsveld. Dit
zijn gebieden in de gezondheidszorg, die wij dermate belangrijk
vinden, dat we er regelmatig aandacht aan besteden
in het blad. De groepen doen voorstellen naar de redactieraad
voor artikelen over de aandachtsvelden. Deze constructie
garandeert een hechte band tussen de organisatie en de
inhoud van het tijdschrift.
De aandachtsvelden zijn in willekeurige volgorde: Overheidsbeleid
en politiek; de eerste lijn; normen in de gezondheidszorg;
buitenland; opleidingen; arbeid en gezondheid;
I verpleegkunde; vrouwen en gezondheidszorg; wetenschap
I en technologie; andere vormen van zorg. Het is niet de be-
I doeling dat elk aandachtsveld in iedere aflevering belicht
Ó wordt, en in dit eerste nummer vind je ze ook niet allemaal
terug. Wat er dan wèl in staat?